Geldrop

Plaats
Dorp
Geldrop-Mierlo
Zuidoost-Brabant Kempen
Noord-Brabant

NB gemeente Geldrop in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Geldrop in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Geldrop in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Geldrop

Terug naar boven

Status

- Geldrop is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Zuidoost-Brabant, en daarbinnen in de streek Kempen, gemeente Geldrop-Mierlo. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2003.

- De gemeente Geldrop is per 1-5-1921 vergroot met de gemeente Zesgehuchten.

- Wapen van de voormalige gemeente Geldrop.

- Onder het dorp Geldrop vallen ook de buurtschappen Genoenhuis, Gijzenrooi, Hout en Riel (deels).

Terug naar boven

Naam

In het dialect
Gèldrup.

Oudere vermeldingen
1302 Gheldorp, 1377 Geldrop, 1400 Gheldorp, 1440 en 1631 Gheldrop, 1740 Geldrop of Geldorp, 1773 Geldorp.

Naamsverklaring
Betekent dorp 'hoeve, (dochter)nederzetting', met metathesis drop, en een onduidelijk eerste deel, wel verklaard als het Middelnederlandse gelde of gelte 'onvruchtbaar', of een verkorting van Gellendorp 'dorp van de persoon Gello, Geldo'. Het anno 1031 vermelde Ghellendorp wordt echter niet langer met Geldrop geïdentificeerd: ligging onbekend, in Gelderland?(1)

Terug naar boven

Ligging

Geldrop ligt O van Eindhoven, ZW van Mierlo en Helmond en grenst in het Z aan de A67.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Geldrop 252 huizen met 1.782 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 176/1.329 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Groot-Braakhuizen 63/359 en Klein-Braakhuizen 13/94. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 12.000 huizen met ca. 29.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Geldrop, kun je terecht bij de volgende instantie en site:

- "Heemkundekring De Heerlijkheid Heeze - Leende - Zesgehuchten is opgericht in 1961. Het werkgebied omvatte aanvankelijk alleen het gebied van de oude heerlijkheid Heeze - Leende - Zesgehuchten. In 1963 is dit uitgebreid met het gebied van de oude heerlijkheid Geldrop en later ook met de oude heerlijkheid Sterksel. Doelstelling van de heemkundekring: bevorderen van de belangstelling voor het cultureel erfgoed in het heemgebied; het onderzoeken en bestuderen van de verschillende aspecten die tot het begrip heemkunde behoren (zoals de plaatselijke geschiedenis, volksleven, landschap en dergelijke); het vastleggen en uitdragen van deze resultaten; het bevorderen van het behoud van het cultureel erfgoed in het heemgebied, zoals heemkundig belangrijke terreinen, roerende en onroerende zaken en/of voorwerpen. Onze heemkamer is gevestigd aan de Pompenmaker te Heeze. De Bibliotheek is ondergebracht in onze Heemkamer en bevat honderden boeken en tijdschriften die betrekking hebben op onze geschiedenis en ver daarbuiten. De collectie wordt permanent geactualiseerd met nieuwe boeken en/of onderzoeksrapporten. Leden kunnen hier gratis gebruik van maken (boeken inzien en lenen)."

- Verhalen over de geschiedenis van Geldrop op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Geldrop heeft 34 rijksmonumenten.

- Geldrop heeft 33 gemeentelijke monumenten.

- De Sint-Brigidakerk (Nieuwendijk 2) is in 1889-1891 gebouwd naar ontwerp van architect Carl Weber. Weber inspireerde de kerk op de Munsterkerk in Roermond. Het is een forse neoromaanse kruiskerk met torens en een achtzijdige koepel. Die hoge koepel, die strikt genomen een vieringtoren is, domineert met zijn bouwvolume het aanzien van de kerk. De torens aan de voorzijde zijn 71 meter hoog en worden bekroond door een achtkantige spits tussen vier topgevels. De kerk heeft een rond gesloten koor en transepten. Naast de koepel zijn aan beide kanten twee traptorens aangebouwd. Het interieur van de kerk is uitgevoerd in verschillende kleuren baksteen. Boven de enorme kruising is het koepelgewelf dat ongeveer een inwendige hoogte van 40 meter heeft. De kerk is een van Webers belangrijkste werken. De Brigidaparochie is opgegaan in de fusieparochie H. Nicasius.

- Kasteel Geldrop ligt in een schitterend 140 jaar oud Engels landschapspark midden in het centrum van het dorp. Het is gelegen in het dal van de ter plekke druk meanderende Kleine Dommel. In het park ligt een kinderboerderij, een oranjerie en een ommuurde bloemen-, moes- en kruidentuin met Victoriaanse kas, genaamd 'De Baron z'n Hof'. In het kasteel bevinden zich een expositieruimte voor kunstenaars, een oudheidkamer, de trouwzaal van de gemeente en feest- en vergaderzalen. Historische bronnen van de heerlijkheid gaan terug tot 1340, maar ze is vermoedelijk nog ouder. Het eerste document waarin sprake is van een kasteel dateert uit 1403. In 1974 is het kasteel aangekocht door de gemeente. Hieraan was de voorwaarde verbonden dat het kasteel en het landgoed ten nutte van de bevolking zouden komen en blijven. Sinds 1996 is het kasteel in bezit van Stichting Kasteel Geldrop, die voor verdere instandhouding zorg draagt.

In 1870 is de Engelse landschapstuin aangelegd, waarvan de fraaie bomen, waaronder een erg oude en zware mammoetboom, de bosanemonen en de stinzenflora nog altijd bijzonder mooi zijn. Het huidige landgoed is 11 ha groot en vrij toegankelijk. Het biedt een afwisselende plantengroei en een overgang van een parkachtige naar een meer natuurlijke omgeving in de richting van de Kleine Dommel. In het park leven vogels zoals het boomklevertje en kleine bonte specht; van tijd tot tijd laat de ijsvogel zich zien. Verdere bijgebouwen uit die tijd, zoals de Paardenstal, het Koetshuis en de Rentmeesterswoning worden gebruikt door onder meer het IVN. Het Generatorhuisje was een private elektriciteitscentrale. Alle bijgebouwen zijn rijksmonumenten. De kasteelboerderij is een gemeentelijk monument. Door het park lopen wandel- en fietsroutes.

- Het Weverijmuseum, gevestigd in een oude textielfabriek, is in 1983 opgericht met als doel de herinnering aan de textielindustrie in Zuidoost-Brabant levend te houden. Veel mensen in deze regio waren tot in de jaren zestig werkzaam in deze bedrijfstak. Verschillende oude fabrieksgebouwen in het dorp herinneren nog aan die tijd. Ook straatnamen, zoals Katoenstraat, Weverstraat en Wolstraat verwijzen naar het textielverleden. "Het Weverijmuseum is in 2018 ingrijpend vernieuwd. Naast de veelal oude textielmachines, die nog altijd door onze vakmannen worden bediend, wordt het verhaal verteld van de textielindustrie en de betekenis ervan voor Geldrop-Mierlo. In onze filmzaal en grote klos draaien korte films over het weven door de eeuwen heen en 5 personages uit die tijd vertellen over het weven en hun leven eind 19e eeuw. In onze winkel zijn textielproducten te koop die in het museum zelf zijn gemaakt. Het museum is iedere woensdag, zaterdag en zondag geopend van 13.00-17.00 uur."

- De Geldropse Watermolen, ook Weverijmolen genoemd (Molenstraat 21), is een onderslagmolen op de Kleine Dommel. Deze werd reeds in de middeleeuwen vermeld, en in 1798 was er sprake van een dubbele watermolen die zowel dienstdeed als korenmolen, oliemolen en volmolen. De voorloper van de huidige watermolen is gebouwd in 1403 of eerder. Aanvankelijk fungeerde ze als koren- en oliemolen. In de 19e eeuw kwam in Geldrop de textielindustrie op. Als gevolg hiervan is de molen ingebouwd in de wollenstoffenfabriek die sinds 1820 bestond. Het rad werd gebruikt om de volmachines aan te drijven. Vanaf 1854 werden in plaats hiervan de nieuwe spinmachines met waterkracht aangedreven.

In 1920 is de watermolen stilgelegd, aangezien de fabriek toen volledig overging op stoomkracht en elektriciteit. Dit was ook betrouwbaarder, daar de wateraanvoer in de Kleine Dommel lang niet altijd voldoende was. Enkele jaren daarna stortte het rad in en werd het aandrijfmechanisme afgebroken. Het riviertje werd overkluisd met een betonnen vloer. Gedurende de tweede helft van de 20e eeuw kwijnde de textielindustrie geleidelijk weg en in 1980 sloot de fabriek, die daarop in verval raakte. Na een brand in 1995 begon men met renoveren. In 2000 komt de restauratie van de watermolen gereed. In dat jaar wordt in de oude spinnerij ook het Weverijmuseum geopend. Hoewel het rad nu draaiende is, wordt de waterkracht vooralsnog nergens voor gebruikt. Er bestaan plannen om hier elektriciteit mee op te wekken, maar dan moet de Kleine Dommel weer voldoende mogen worden opgestuwd.

- Korenmolen 't Nupke in Geldrop (Molenakker 3) is gebouwd in 1843, op een 2,5 m hoge belt. De grond waarop hij is gebouwd heette vroeger 't Nupke, dat onder andere bultje betekent. Het is een natuurlijke verhoging van ca. 1 meter in het terrein. In 1980 heeft de molen de huidige naam gekregen van de eerste vrijwillige molenaar. De molen is van het type ronde stenen beltmolen, d.w.z. de buitenkant van de molenromp is van steen en tegen de romp ligt een verhoogde voet van zand, een zogeheten ‘belt’. De vlucht van de molen bedraagt ruim 25 meter. De molen is nog altijd geheel maalvaardig en heeft 1 koppel kunststenen en 1 koppel natuurstenen (“blauwe stenen”) waarmee ook daadwerkelijk nog regelmatig graan tot consumptiemeel wordt gemalen. Het beheer van de molen ligt in handen van 4 enthousiaste vrijwilligers: Hans Tielemans, Frans Tullemans, Dave Royle en Willem Boender, alle 4 gediplomeerd vrijwillig molenaar. Behalve dat de mulders het bezoek uitgebreid kunnen vertellen over wind- en watermolens in het algemeen en over molen ‘t Nupke (inclusief het maalproces) in het bijzonder, verzorgen zij tevens de verkoop van de diverse door hen op ‘t Nupke ambachtelijk gemalen meelsoorten. - Site van korenmolen 't Nupke.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Geldrop, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Geldrop (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Wijkblad van de wijk Coevering.

- Jeugd en jongeren: - "Scouting Hike Groep Geldrop is opgericht in 1921 en daarmee de oudste groep van Zuidoost-Brabant. Sinds 1971 zit de Hike Groep op de huidige locatie (voorheen Eindhoven). Ons clubgebouw De Blokhut (die ook te huren is) is gevestigd op Jan Raassensweg 1. Met een bosrijke omgeving op een steenworp afstand, een clubgebouw waarin alle speltakken een eigen lokaal hebben, een mooi speelterrein en een grote kampvuurcirkel. Oftewel; de ideale omstandigheden voor het beoefenen van het Scoutingspel. Benieuwd wat Scouting nu eigenlijk inhoudt? Neem eens een kijkje op onze site, of neem direct contact op met een speltak om een middag met ons mee te draaien! Scouting is voor jong en ouder, maar is lid worden van een speltak geen optie meer? Dan ben je nog steeds van harte welkom in ons klus- of leidingteam! Op onze site vind je alle informatie over onze groep, zoals de verschillende speltakken en hun programma's, contactgegevens en verhuurinformatie over de Blokhut."

- Muziek: - "Al sinds 1888 - dus al meer dan 130 jaar! - draagt het Geldrops Muziekcorps (GMC) muziek een warm hart toe. Wij zijn trots op onze vereniging en delen onze passie graag met jou. Het GMC is onder te verdelen in drie groepen die zowel samen als afzonderlijk repeteren en optreden: het harmonieorkest, de slagwerkgroep en het opleidingsorkest. In totaal bestaat het GMC uit ongeveer 65 leden. Het grootste deel speelt mee in het harmonie orkest onder leiding van dirigent Henk Mertens. Het GMC geeft gemiddeld ongeveer vier concerten per jaar plus een aantal optredens op straat en serenades op verzoek. De muzikale nadruk ligt op zaalconcerten. Maar het GMC is ook graag aanwezig bij activiteiten in Geldrop, zoals de carnavalsoptocht, dodenherdenking, de Hemelvaartsmis en het inhalen van de bedevaartgangers naar Handel. Tijdens concerten wordt een gevarieerd repertoire gespeeld: van originele harmoniemuziek tot bewerkingen van popnummers, filmmuziek, klassieke muziek en musicals. Geïnteresseerd? Het harmonieorkest repeteert elke dinsdagavond van 20.10-22.15 uur in Centrum Hofdael. Je bent van harte welkom om eens te komen kijken."

- "De muziek van Batenburg Hellbillie laat zich het best omschrijven als een mix van Traditionele Country, Bluegrass en Outlaw-Country met een vleugje Koeiepunk. Maar dan totaal anders! Geïnspireerd door muzikanten als Johnny Cash, Hank Williams en Hank3 werd de band opgericht maar al snel werden er eigen nummers geschreven. Duistere maar ook diepzinnige teksten zagen het levenslicht. De nummers gaan vooral over dood & verderf, liefde, bier en bloed en zombies en soms de pest. En allemaal zonder al te veel gedoe; gewoon in de moerstaal! De band is opgericht in 2013 en vindt zijn ontstaan in de krochten van het Brabantsche Geldrop; oorspronkelijk een klein gehucht gelegen in het diepe, donkere zuiden der Nederlanden (nabij Eindhoven). De band bestaat uit vier leden, te weten: Henri Batenburg – Lead vocals, slaggitaar; Freddy Batenburg – Slapbass en backing vocals; Ruud Batenburg – Banjo, mandoline en een additionele grunt; Jeroen Batenburg – Dobro, Slag en solo gitaar, backing vocals."

Reacties

(2)

Op een kaart van rond 1815 komt het voor als Geldorp, etymologisch is de betekenis van Gel dus uit te zoeken meer dan Gelde.
M.v.g.
Rob de Kok
Australia

Ik heb zowel de oudere vermeldingen als de naamsverklaringstheorieën zojuist bijgewerkt naar de actuele stand van zaken op dit gebied. De door u genoemde spelling blijkt al in de 18e eeuw voor te komen. Voor de naamsverklaringen moet je overigens altijd uitgaan van de oudste spellingen. Maar naamsverklaringen is een moeras/mijnenveld vol instinkers als je er niet voor hebt geleerd. Dus dat laat ik liever aan de vakmensen over. Hierboven staat nu vermeld wat de gerenommeerde wetenschappers op dit gebied (zowel op taalkundig als historisch-geografisch gebied, én beide gezien in het licht van de tijd van de oudste vermeldingen!) daar momenteel over te melden hebben. Dat gelde of gelte kan in dit geval dus kennelijk wel degelijk van toepassing zijn. Bedenk bijv. dat plaatsnamen in de volksmond nogal eens werden ingekort (en vervolgens zo opgeschreven) en dat die variant soms vervolgens geformaliseerd werd. Zo heette Schaijk oorspronkelijk Schadewijk enz.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen