Kortrijk

Plaats
Buurtschap
Stichtse Vecht
Vechtstreek
Utrecht

kortrijk_collage.jpg

Kortrijk, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Kortrijk, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Kortrijk.JPG

Recht, maar niet slecht in Kortrijk

Recht, maar niet slecht in Kortrijk

Kortrijk (2).JPG

Buurtschap Kortrijk, niet ver van Kockengen

Buurtschap Kortrijk, niet ver van Kockengen

Kortrijk (3).JPG

Brede wateren en smalle wegen in Kortrijk

Brede wateren en smalle wegen in Kortrijk

Kortrijk

Terug naar boven

Status

- Kortrijk is een buurtschap in de provincie Utrecht, regio Vechtstreek, gemeente Stichtse Vecht. T/m 1948 gemeente Breukelen-Nijenrode. In 1949 over naar gemeente Breukelen, in 2011 over naar gemeente Stichtse Vecht.

- De buurtschap Kortrijk valt formeel, dat wil zeggen voor de postadressen, onder het dorp Breukelen. In de praktijk wordt de buurtschap gezien de ligging tot Kockengen gerekend. Op de site van Dorpscomité Kockengen vinden wij bijvoorbeeld een nieuwsbericht over de vervangen stuw (zie hieronder bij Recente ontwikkelingen) 'nabij Kortrijk 25 te Kockengen'.

- De buurtschap Kortrijk heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1217 kopie Kurtryke, Kortrike, 1219 Curtrike, 1498 Cortryck.

Naamsverklaring
Vernoemd naar Kortrijk in Vlaanderen, dat voorkomt in enkele chansons de geste. De ontginning dateert waarschijnlijk van de 11e eeuw. Behoort tot de opvallende groep van vroege vernoemingsnamen die vanuit Utrecht werden gegeven, waarvoor zie Demmerik..(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Kortrijk ligt rond de gelijknamige weg, die direct W van en parallel aan de A2 loopt, ZW van het dorp Breukelen, O van het dorp Kockengen. De buurtschap wordt doorsneden door de spoorlijn Woerden-Breukelen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Kortrijk 6 huizen met 32 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 40 huizen met ca. 100 inwoners.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De Kortrijkse Molen (Stationsweg 105), een poldermolen / wipwatermolen uit 1696, staat weliswaar bij het station in Breukelen, maar heeft wel betrekking op de buurtschap Kortrijk, vandaar dat wij hem hier beschrijven en niet bij Breukelen. De Kortrijkse Molen bemaalde van 1696 tot 1951 namelijk de polder Kortrijk en Gieltjesdorp op de Vecht, later Merwedekanaal, en is dan in bezit van het gelijknamige Waterschap. In een schouwbrief uit 1691 wordt vermeld dat de polders Kortrijk en Gieltjesdorp, die op dat moment nog elk een eigen (waarschijnlijk kleinere) wipmolen hebben, gecombineerd worden en door één nieuwe molen bemalen gaan worden. Dat is dus de huidige Kortrijkse Molen. Tot 1925 bewoont de molenaar de kleine woning in de ondertoren, die nog in originele staat bewaard is gebleven. Door de aanleg van de A2 in 1951 is de molen van zijn polder afgesneden. Sindsdien wordt de polder door een gemaal droog gehouden.

Na een lange periode van verwaarlozing en een grootschalige restauratie in 1982, kan in 1991 een met buizen geconstrueerd rondmaalcircuit in gebruik worden genomen. Sindsdien wordt met de molen, na een periode van ruim 40 jaar gedwongen rust, opnieuw water verzet. Er zijn serieuze plannen om de molen te verplaatsen naar een nieuwe locatie met een betere biotoop, daar de uitbreiding van de A2, de gereed gekomen uitbouw van de spoorbaan én de aanleg van een bedrijvenpark pal aan de A2, de molen nog verder in de knel hebben gebracht. Het informatiepaneel bij de molen is door de weersinvloeden helaas niet goed meer te lezen.

- Stuw Vredenoord (nabij Kortrijk 25) is tot 2016 een handbediende stuw in het peilgebied van gemaal De Tol. In tijden van veel neerslag kon deze stuw het water niet automatisch sturen (keuze maken tussen vasthouden of afvoeren). Om wateroverlast in een periode met veel neerslag in bemalingsgebied De Tol zoveel mogelijk te beperken is stuw Vredenoord in 2016 geautomatiseerd. Dit om het water beter vast te kunnen houden en te kunnen sturen. In normale situaties wordt het overtollige water via stuw Vredenoord en stuw Kortrijk afgevoerd naar gemaal De Tol, die het water via de Grote Heijcop afvoert naar het Amsterdam-Rijn Kanaal. Verder was de stuw niet vispasseerbaar en daarmee een belemmering voor de vismigratie. De stuw is vervangen en geautomatiseerd. Vanuit het programma Kader Richtlijn Water (KRW) is een vispassage aangelegd, zodat vis zich via een aantal andere eveneens nieuw aangelegde vispassages kan verplaatsen naar het Amsterdam-Rijn Kanaal en vice versa.

- Gemaal De Tol (Galgerwaard 19, gelegen direct N van de N401) bemaalt de polders Kortrijk en Portengen met een gezamenlijke oppervlakte van 1215 ha. Het gemaal is in 1970 gebouwd en bestaat uit twee verticale schroefpompen met een totale capaciteit van circa 120 m3/min. De besturingsinstallatie werkt automatisch en is aangesloten op het CAW-systeem van het waterschap. Voor afvoer van het drijfvuil is een automatisch werkende grofvuilroosterreiniger aanwezig. In 2017 is het gemaal in het kader van periodiek groot onderhoud gerenoveerd. Tevens zijn de pompen vervangen door visvriendelijke pompen met permanente magneetmotoren voor een beter rendement.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Tien melkveehouders in de buurpolders Kortrijk en Portengen O van Kockengen hebben in februari 2019 een intentieovereenkomst ondertekend waarmee ze aangeven dat ze samen aan de slag willen om de bodemdaling van de veengrond verder te beperken. Zij doen dat door de gezamenlijke aanleg van zogeheten onderwaterdrainage. De boeren willen graag dat hun polders ook voor de toekomstige generaties geschikt blijven om te kunnen boeren. Daarom wordt de bodemdaling op polderniveau aangepakt. Samen leggen zij in deze polders 230 hectare onderwaterdrainage aan.

In de polders Kortrijk en Portengen zakt de venige bodem gemiddeld 1 cm per jaar. Veenafbraak en bodemdaling ontstaan door ontwatering. Onderwaterdrainage is een effectieve manier om daar wat tegen te doen. Het zorgt ervoor dat de grondwaterstand het slootpeil beter volgt. Daarvoor worden in het perceel, onder het slootwaterpeil, drains aangelegd. Bij lage grondwaterstand zorgen deze drains voor infiltratie, bij hoge grondwaterstanden voor ontwatering. De inschatting is dat deze techniek ervoor zorgt dat de bodemdaling en daarmee ook de CO2-emissie met 30 tot 50% vermindert. In de folder 'Klimaatslim boeren op veen' kun je meer informatie vinden over onderwaterdrainage.

Gebiedscoöperatie Rijn, Vecht en Venen heeft het polderproces begeleid om tot dit resultaat te komen, coördineert de gezamenlijke aanleg, en heeft voor deze 'klimaatslimme boeren' subsidie aangevraagd bij de EU en de Provincie Utrecht om de aanleg te financieren. Onderwaterdrainage is namelijk nog een redelijk nieuw fenomeen, en deze boeren werken met hun gronden mee aan een pilot waarin de effectiviteit en werking van het systeem nader wordt onderzocht. De boeren gaan ook experimenteren met zogeheten biodrains die gemaakt zijn van aardappelzetmeel en op den duur geen resten achterlaten in de bodem. Het project wordt ondersteund door Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, die de polderpeilen gaat herzien om deze onderwaterdrainage zo effectief mogelijk te maken. En het waterschap zet de opgedane kennis met de lopende proeven met onderwaterdrainage in de eveneens Kockengense polder Spengen en in de polder Lange Weide bij Driebruggen in. (bron: Gebiedscoöperatie Rijn, Vecht en Venen, 11-2-2019)

"Het waterinfiltratiesysteem bij de deelnemende boeren in Kortrijk en Portengen is in 2020 aangelegd, waaronder bij melkveehouder Anthony Rietveld. “De polder waar wij in wonen, ligt al lager dan de omgeving. Als we niets doen, bestaat het risico dat onze polder steeds moeilijker het water uit de hogere delen van Kockengen en Haarzuilens kan verwerken. Heftige regenbuien, die steeds vaker voorkomen, versterken dit nog eens. In onze polder staat het gemaal dat het water van een groot gebied uitpompt. De kans op wateroverlast- situaties waarin mensen overlast ondervinden als gevolg van te veel water - neemt alleen maar toe als we blijven zakken. We doen dit project om het weiland, waar onze koeien op grazen, minder te laten zakken", aldus Rietveld.

Samen bodemdaling remmen. De boeren en verschillende instanties werken in Kortrijk en Portengen samen aan het remmen van de bodemdaling. De agrarische gebiedscoöperatie Rijn Vecht & Venen heeft de boeren geholpen met de Europese subsidieaanvraag en zorgt voor de gezamenlijke aanleg. Het waterschap brengt kennis van lopende pilots in, meet aan de verwachte effecten en maakt de waterpeilen passend. De provincie Utrecht verstrekt subsidie voor het gezamenlijke proces en de metingen. De gemeente Stichtse Vecht is bezig met het ophogen van de wegen, de riolering en het openbaar groen in het dorp Kockengen. Ze is heel blij met dit project, omdat het een duurzaam effect heeft op de grootschalige werkzaamheden die zij uitvoert.

Ondergrondse slootjes en buizen van aardappelzetmeel. Als het veen in de polders uitdroogt, verteert de grond, die bestaat uit plantenresten. Daardoor zakt de bodem en bij het verteren komt CO2 vrij. De waterinfiltratiebuizen die in verbinding staan met het slootwater, houden de veenbodem in droge perioden vochtig en remmen deze processen. Eigenlijk worden er met de buizen ondergrondse slootjes in het land gemaakt. In deze polders passen we voor het eerst biodrains toe in een deel van de percelen. Deze zijn gemaakt van aardappelzetmeel in plaats van kunststof. Metingen bodemdaling. Een aantal grondeigenaren in Kortrijk en Portengen dat nog geen waterinfiltratiesysteem aanlegt, stelt hun percelen beschikbaar om ook metingen te doen aan de bodemhoogte. Het effect op het remmen van de bodemdaling met en zonder infiltratiebuizen kan dan goed worden vergeleken. Voor de investering in waterinfiltratiebuizen is Europese subsidie verstrekt. Het gehele project, inclusief metingen, is onderdeel van 'Kockengen Waterproof'. Ook daar zijn diverse instanties bij betrokken." (bron: Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, juni 2020)

- "Een nieuwe indeling van het peilgebied en het aanpassen van het waterpeil in het lage deel van de polder, in navolging van de bodemdaling, zijn de belangrijkste wijzigingen die het waterschap voorstelt in de plannen voor de polder Kortrijk. Deze polder kampt met de gevolgen van bodemdaling en is kwetsbaar voor wateroverlast. In het nieuwe peilbesluit staat dat het waterschap van plan is om het huidige peilgebied op te splitsen. In het lage deel, ten noordwesten van de spoorlijn Woerden-Breukelen en de snelweg A2, is het maaiveld door de bodemdaling lager komen te liggen. Het voorstel is om het waterpeil hierop aan te passen. In het hogere deel blijft het peil gelijk.

In het huidige langgerekte peilgebied is sprake van veel hoogteverschil en een aanzienlijk deel verhard oppervlak. Bij heftige buien verspreidt het water zich (te) snel van het hoge naar het lage deel van de polder. Dit kan leiden tot wateroverlast. Door het gebied opnieuw in te delen met behulp van twee nieuwe stuwen, kan het waterschap het water beter sturen. De bouw van de stuwen is beschreven in een ontwerp-projectplan 'Stuwen Kortrijk'. Naast de stuwen komen vispassages. De wateroverlast wordt verminderd door het water beter te verdelen en vast te houden in het hogere deel; de verlaging van het peil zorgt voor meer waterberging in de sloten in het lagere deel.

De peilaanpassing maakt ook de infiltratie van water in de bodem mogelijk. De agrariërs in het lagere deel van de polder leggen een waterinfiltratiesysteem aan, een soort ondergrondse slootjes. Doel van het systeem is de bodemdaling van het veen te remmen en daarbij ook de CO2-uitstoot te verminderen. Het zorgt ook voor een verbetering van de biodiversiteit in het gebied Kortrijk. De oplossing is tot stand gekomen na een uitgebreid gebiedsproces en in nauwe samenwerking met het gebied. De maatregelen zijn onderdeel van het raamwaterplan de Tol dat in 2019 is vastgesteld." (bron: Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, januaroi 2021)

Reacties

(4)

Op zoek naar mijn historie van de familie Oosterlaak beland ik in Kortrijk. Zoals gebruikelijk denk je dan aan België. Nu blijkt Kortrijk ook in de provincie Utrecht te liggen. De naam Oosterlaak staat al heel lang in de registers van Utrecht. Mijn vraag: is er een bevolkingsregister van Kortrijk als deelgemeente? Vermeen graag van u. Met vriendelijke groet Jan Oosterlaak.

Zeldzame achternaam heeft u; anno 1947 waren er maar 53 mensen met deze naam, en vandaag de dag nog geen 100 (weet niet of u deze site kent:
https://www.cbgfamilienamen.nl/nfb/detail_naam.php?gba_lcnaam=oosterlaak...
Kortrijk is en was zo'n kleine buurtschap dat daar geen apart register van zal zijn. Voor 1949 viel het onder de gemeente Breukelen-Nijenrode. Dus het lijkt me nuttig als u de heemkundekring van Breukelen benadert. Dergelijke clubs hebben vaak wel een genealogische werkgroep waar je in persoonsbestanden kunt grasduinen, en zo niet kunnen zij u allicht verwijzen naar waar u de door u gezochte gegevens wel kunt vinden. Hun gegevens vindt u hier: https://www.plaatsengids.nl/breukelen#geschiedenis
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Beste Frank, blij dat u antwoordt, vele malen heb ik de ervaring dat er nooit een antwoord komt. Ondertussen heb ik dus gevonden dat ik op het juiste spoor ben, buurtschap Kortrijk daar ligt de woonplaats van mijn voor ouders. Willem Janze Oosterlaken/Oosterlaak/Oosterlaeck gehuwd met Weijntje van Stam(me). Als nog mij hartelijke dank. Met vriendelijke groet Jan Oosterlaak

Beste Jan, ik ben blij dat u gevonden heeft waar u naar op zoek was, of dat u daar in ieder geval een stap verder mee bent gekomen. Waar mogelijk help ik genealogen graag een stapje op weg. Mijn doel is vooral dat áls men door dergelijke onderzoeken in plaats X terecht komt, dat men hier dan zoveel mogelijk heemkundige informatie over de plaats in kwestie kan vinden, want dan wil men toch weten hoe de voorouders vroeger in die plaats woonden, werkten en leefden. Helaas kan ik vooralsnog niets over het verleden van deze plaats vinden. Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven

Reactie toevoegen