Teerns

Plaats
Buurtschap
Leeuwarden
Fryslân

teerns_plaatsnaambord_kopie.jpg

Teerns is een voormalig dorp, tegenwoordig buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Leeuwarden. T/m 1943 gemeente Leeuwarderadeel. Teerns behoort tot de 10 kleinste officiële woonplaatsen van Nederland. Maar het is kennelijk wél een kerntje met Pit!

Teerns is een voormalig dorp, tegenwoordig buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Leeuwarden. T/m 1943 gemeente Leeuwarderadeel. Teerns behoort tot de 10 kleinste officiële woonplaatsen van Nederland. Maar het is kennelijk wél een kerntje met Pit!

teerns_op_kaart_openstreetmap.jpg

Dit is de hele buurtschap Teerns (het betreft het grondgebied binnen de oranje lijn), gelegen direct NW van en een tweelingkern vormend met buurdorp Hempens. Vroeger was het een dorp en beduidend groter dan nu. Zie daarvoor het hoofdstuk Geschiedenis.

Dit is de hele buurtschap Teerns (het betreft het grondgebied binnen de oranje lijn), gelegen direct NW van en een tweelingkern vormend met buurdorp Hempens. Vroeger was het een dorp en beduidend groter dan nu. Zie daarvoor het hoofdstuk Geschiedenis.

Teerns.jpg

Buurtschap Teerns, pand verscholen in het groen

Buurtschap Teerns, pand verscholen in het groen

Teerns

Terug naar boven

Status

- Teerns is een voormalig dorp, tegenwoordig buurtschap* in de provincie Fryslân, gemeente Leeuwarden. T/m 1943 gemeente Leeuwarderadeel.

* Sommige bronnen noemen deze plaats nog een dorp, kennelijk omdat het dat vroeger geweest is. Maar de kerk is reeds in de 18e eeuw afgebroken, en de klokkenstoel in 1872. De plaats omvat tegenwoordig nog slechts 9 huizen met ca. 20 inwoners, zonder enige voorziening, en is daarmee vandaag de dag als buurtschap te kwalificeren.

- Formeel is de buurtschap een aparte woonplaats, met een eigen postcode - 9085 - en plaatsnaam in het postcodeboek en is het ook een aparte woonplaats in de zin van de gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen BAG). In de praktijk is het een buurtschap van het dorp Hempens. Lokaal beschouwt men deze kernen samen als tweelingkern Hempens-Teerns.

- De buurtschap Teerns heeft een 'bebouwde kom' en heeft daarom blauwe plaatsnaamborden (komborden).

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Tearns.

Oudere vermeldingen
1397 to Terynse, 1415 Terense, 1422 Tyrnse, 1427 Thernze, 1505 Teerns.

Naamsverklaring
Vermoedelijk ontstaan uit Theringi* 'bij de lieden van de persoon There (ontstaan uit Thiadheri)'. De identificatie van sommige van de oude vormen is niet zeker. Dit kan ook Tirns zijn.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Teerns ligt ZO van de stad Leeuwarden, NW van Hempens. Deze plaatsen worden van elkaar gescheiden door de waterloop Nauwe Greuns.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Teerns 6 huizen met 40 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap 9 huizen (zijnde de panden op Himpenserdyk 9-35 oneven), met ca. 20 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Tegenwoordig is Teerns zo klein, dat het vrijwel altijd genoemd wordt in combinatie met het grotere buurdorp Hempens. Tot in de 18e eeuw deed de plaats echter niet onder voor Hempens en Goutum. De nederzetting is ontstaan als buurtschap van het dorp Goutum. Nadat het een kerk kreeg werd het een zelfstandig dorp. Bovenop de dorpsterp stond een middeleeuwse kerk, vernoemd naar de heilige Catharina. Er stonden ook een of enkele states. De dorpskern lag W van de huidige kern. Kerk en toren komen op een plattegrond uit 1718 (Schotanus) nog voor. De kerktoren met spits is vermoedelijk rond 1735 vervangen door een klokkenstoel. Tussen 1811 en 1815 is het schip van de kerk afgebroken. Daarna is er nog zo’n veertig jaar lang begraven op het kerkhof. De latere klokkenstoel, die de toren heeft vervangen, is in 1872 afgebroken.

Uiteindelijk is de terp van Teerns met kerkhof en al vanaf 1872 afgegraven. Nog later werd de Drachtsterweg er overheen gelegd. Wie tegenwoordig over deze drukke autoroute van Leeuwarden naar de Wâldwei rijdt, zal dan ook niet meer vermoeden dat hier ooit gewijde kerkgrond lag. Bij het afgraven van terpen bleef de onderste laag vaak achter. Bij de aanleg van de Drachtsterweg zijn brokken tufsteen aangetroffen, wat er op wijst dat de kerk vermoedelijk voor 1150 is gebouwd. De kern is verdwenen onder het kruispunt ten zuiden van de Drachtsterbrug. Door de groei van de stad Leeuwarden is het grondgebied van de buurtschap in de tweede helft van de 20e eeuw gehalveerd. Enkele nog bestaande boerderijen W van het genoemde kruispunt vielen oorspronkelijk ook onder de buurtschap.

De Auckama State stond ten zuiden van de toenmalige kerk, tegen de dorpsterp aan. Het is onbekend wanneer deze state is gebouwd. De state is vemoedelijk medio 19e eeuw afgebroken. Van de state is ter plekke niets meer terug te vinden. Onder de link vind je er een mooie tekening van, uit 1722, door J. Stellingwerf.

Archeologie
- In 1999 is archeologisch onderzoek gedaan op een 'Vinex-locatie ZO van Leeuwarden, tussen de terpen Hempens en Teerns. Het betreft een veeneiland in knipkleigebied'. Het aardige is dat je dankzij het rapport van dit onderzoek ook veel te weten kunt komen over de geschiedenis van deze kernen en hun directe omgeving, en de botanie en ecologie, want die worden er ook in beschreven (het rapport is alleen toegankelijk voor degenen met een account op de site in kwestie, wat overigens iedereen kan aanmaken).

- Aan weerszijden van de Drachtsterweg hebben archeologen van 2014 t/m 2017 onderzoek gedaan in aangelegde onderzoeksputten, omdat hier een duiker onder de weg werd aangelegd. Hierbij zijn de onderzoekers gestuit op ophogingslagen, sloten, waterputten en een muurrestant, die alle behoren bij de terp van Teerns, aldus het in 2017 over deze opgravingen verschenen Raap-rapport. De muur bestond uit rode kloostermoppen. Dit muurrestant behoort mogelijk tot de voormalige kerk en de waterputten behoren waarschijnlijk bij een huis dat direct ten westen van de onderzoekslocatie heeft gestaan.

Bekende Teernser
Eén inwoner van dit piepkleine dorpje heeft het tot bekende Fries geschopt. Hoe dat zit, kun je lezen onder de link: het betreft Jelle Sipkes van Teerns (1738-1823).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In augustus 2018 had Omrop Fryslân een reportage over Hempens-Teerns. Zo te zien is die uitzending helaas niet terug te kijken of luisteren, maar in de toelichting onder de link staat nog wel veel nuttige informatie in tekst en beeld, vandaar dat wij dit toch vermelden en linken.

- Bestemmingsplan Hempens / Teerns / Zuiderburen / Froskepolle.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- In deze plaats als bezienswaardigheid voor de afwisseling nu eens geen monumentaal kerkje, maar juist een supermodern huis: "De volledig zelfvoorzienende woning op Himpenserdyk 9 in Teerns is de vervangende nieuwbouw van een vervallen kop-hals-romp boerderijtje. De eigen energieproductie is naast de woning en haar bewoners zelfs voldoende voor de auto en de sloep. Deze moderne schuurwoning heeft een prachtig ruimtelijke opzet. Met een mooie hoge vide boven het woonkamergedeelte. Het 'voorhuis' is 600mm omhoog getild om daarmee over de rietkragen heen te kunnen kijken. De materialisering is terughoudend gekozen. De houten gevelbekleding geeft warmte en textuur aan het geheel. Ook dakpannen zijn als gevelbekleding ingezet. De detaillering is zo strak mogelijk gehouden. Omdat het huis zeer goed geïsoleerd is, maakt dat passieve zonwering cruciaal is om tot een controleerbaar binnenklimaat te komen. Dit is hier mooi in de architectuur meegenomen. Op de verdieping in een vaste uitvering. Op de beganegrond als verschuifbare panelen. Opdrachtgever: fam. H. van Dam. Aannemer: Bouwbedrijf Kramer." (aldus Bureau Puur architecten uit Damwâld*, die e.e.a. heeft ontworpen)
* Als ze met het ontwerpen van huizen net zo zorgvuldig zijn als met hun adres, vrezen wij het ergste; ze schrijven namelijk op hun site dat ze in Damwoude zijn gevestigd, terwijl die plaatsnaam al sinds 2009 niet meer bestaat...

- "Aan weerszijden van het water van de Nauwe Greuns ligt de tweelingkern Hempens-Teerns. De beide helften van deze kern zijn met elkaar verbonden door de karakteristieke draaibrug Oxena Brids. Volgens historische bronnen kon op deze plek al in de 15e eeuw het water worden overgestoken. De aanduiding Oxena Brids, oftewel 'ossenbrug', verwijst waarschijnlijk naar een doorwaadbare plek waar de toenmalige boeren in het gebied hun vee lieten oversteken. Later heeft er een houten draaibrug gelegen en werden er pontjes ingezet. Sinds 1890 ligt deze ijzeren draaibrug er.

De brug is een geklonken en gelaste ijzeren draaibrug met een symmetrische balans, rustend op een grote, ronde, lage, gemetselde pijler. De liggerconstructie en het wegdek vormen, om gemakkelijk weggedraaid te kunnen worden, een parallellogram. Aan de westoever is een vrij lang, vast bruggedeelte geslagen en aan de oostoever is een hoog landhoofd gevormd. Daarnaast is de draaisteiger aangebracht, een kwart-rond plankier. De brug kan zo met handkracht worden opengetrokken en komt dan aan de oostkant van de vaaropening te liggen. Het brugwachtershokje staat aan de andere zijde en is enkele decennia jaren jonger dan de brug zelf. De draaisteiger heeft gedeeltelijk een leuning met kruislingse vakverdeling, dezelfde die de brugleuningen bezitten. De liggers van de lange en smalle draaibrug zijn bovendien met ijzeren jukconstructies met trekstangen en stelschroeven opgespannen. De Oxena Brids in Hempens-Teerns is een aardig, eenvoudig en door iedereen te begrijpen monument van waterstaatkundige techniek, dat alle zorg verdient.

Het dorp Teerns lag oorspronkelijk westelijker, ter hoogte van de Drachtsterbrug. De huizen en bedrijven van het huidige buurtje aan het water lagen dus eigenlijk buiten het dorp. Al sinds 1603 gaat deze kern samen met buurdorp Hempens door het leven als tweelingdorp, waarbij de brug een belangrijke rol vervult. In de middeleeuwen werd de Nauwe Greuns door het dichtslibben van de Middelsee een belangrijke vaarverbinding tussen Leeuwarden en het Friese achterland, samen met de Wurdumerfeart, de Potmarge en later de Swette. Als onderdeel van de handelsroute naar Holland moet het er een drukte van belang zijn geweest.

De beroepsvaart met de steeds grotere schepen zie je tegenwoordig alleen nog op brede vaarwegen zoals het Van Harinxmakanaal. De draaibrug in Hempens-Teerns gaat alleen nog open voor de pleziervaart. Hoewel veel sloepjes net onder de brug door kunnen varen, gaat de brug de laatste jaren weer steeds vaker open. De komst van de waterrijke nieuwbouwwijken Zuiderburen en De Zuidlanden heeft daar zeker mee te maken. Zoals bij veel bruggen in de gemeente gebeurt de bediening inmiddels op afstand. De naam Oxena Brids leeft dus nog altijd voort, ook via de twee ossenhorens in de dorpsvlag van Hempens." (bron: de onder Landschap etc. beschreven ZuiderloopRoute)

- "Wanneer je over de Oxena Brids in Hempens-Teerns loopt, zie je daar een cirkel van palen in het water staan. Dit is onderdeel van een uniek grootschalig landschapsproject ('landart') van kunstenaar Gerlof Hamersma. Het is in 1992 gerealiseerd in opdracht van Dorpsbelang. Zij wilden de band tussen de twee kernen verbeelden en bovendien de identiteit van de kernen ten opzichte van de stad Leeuwarden onderstrepen. Het tweelingdorp heeft een soort spiegeleffect; links van de Himpenserdyk ligt de bebouwing van Teerns en over de brug begint de bebouwing van Hempens. De brug is de spil van het tweelingdorp. Vanuit deze kern bedacht de kunstenaar twee denkbeeldige cirkels in het landschap. De buitenste cirkel ligt om het dorp heen. Waar de cirkel het water en de weg snijdt, zijn twee driehoeksvormen van hout neergezet. De driehoeken verwijzen naar de driehoekige constructie van de brug. De binnenste cirkel ligt direct om de brug heen en is uitgebeeld met staande palen in het water." (bron: de onder Landschap etc. beschreven ZuiderloopRoute)

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Overzicht van waargenomen dier- en/of plantensoorten in Hempens-Teerns (tip: als je onder de tab 'Waarnemingen' weinig of geen resultaten ziet, leg de datum dan een stuk, bijvoorbeeld een jaar, terug).

- ZW van de buurtschap ligt het meer de Teernser Wielen, dat is ontstaan door het afgraven van bouwgrond voor de nieuwbouwwijk Zuiderburen. De zwemlocatie aan het meer heet de Kop van Teerns / Kop fan Tearns. Niet alleen de dorpsjeugd komt er zwemmen, maar ook veel Leeuwarders. De stad heeft geen openluchtzwembad meer. In de toekomst komen bij het meer mogelijk nog meer recreatievoorzieningen.

- "Wie beweegt leeft langer en gezonder. Dat bewegen gezond is weten we natuurlijk al langer. Uit recent onderzoek blijkt pas hoe groot het effect van bewegen is op je welbevinden. Bewegen helpt in het tegengaan van een groot aantal aandoeningen, sommige vormen van kanker, hart- en vaatziekten en depressies. Niet voor niks is er een WHO-norm die aanbeveelt om minstens 30 minuten per dag te bewegen. Trimmen en (cardio)oefeningen zijn, naast fietsen, voor de meeste mensen een vorm van bewegen die makkelijk in het dagelijkse patroon is in te passen. Het doel van de ZuiderloopRoute is om beweging in de Leeuwarder wijken Zuiderburen en De Zuidlanden, de dorpen Goutum en Hempens-Teerns en de directe omgeving te stimuleren. Netwerk van hardlooproutes in Leeuwarden-Zuid. De laatste jaren zijn er, ook in onze wijken en dorpen, vele loopgroepen actief geworden. Ook zien we veel hardlopers en wandelaars er in het weekend op uittrekken. Het gebied biedt vele mooie paden, met veel afwisseling tussen groen en bebouwing, en volop uitdaging voor zowel de beginnende als gevorderde hardloper of wandelaar. Binnen de ZuiderloopRoute zijn in het gebied een aantal looproutes uitgezet. De routes zijn geschikt om hard te lopen, maar ook om te wandelen, skeeleren of te steppen. Je kunt de routes afzonderlijk gebruiken of naar wens combineren tot de gewenste afstand.

De routes maken gebruik van bestaande fiets- en wandelpaden en zijn ter plekke met markeringen op het wegdek zichtbaar gemaakt. Op een drietal startlocaties zijn informatieborden geplaatst. Meer informatie over de routes en communicatie rond het project is te vinden op de website van de ZuiderloopRoute. In het najaar van 2019 is de ZuiderloopRoute tijdens een openingsevenement officieel in gebruik genomen. Fitnesspleinen. Het is de bedoeling in een tweede fase langs de routes door onze wijken en dorpen meerdere voorzieningen aan te leggen om oefeningen te kunnen doen. In Zuiderburen bevindt zich hiervan al een voorbeeld. In deze wijk is in 2019 bij de Drachtsterweg een tweede fitnessplein gerealiseerd. Initiatiefnemers. De ZuiderloopRoute is een initiatief van bewoners uit Goutum, Zuiderburen, De Zuidlanden en Hempens-Teerns. Het project wordt financieel ondersteund door onder meer de gemeente Leeuwarden, het Coöperatiefonds van de Rabobank en de betrokken dorpsbelangen en wijkpanels. Door deze samenwerking tussen de wijken en dorpen is al veel kennis en ervaring uitgewisseld. We hopen dat dit project zal bijdragen aan de verbondenheid tussen onze wijken en dorpen en in de toekomst zal leiden tot nieuwe gezamenlijke initiatieven."

Terug naar boven

Eten en drinken

- Hempens en Teerns hebben een eigen 'streekgerecht': het Súderbuorren Ealtsje, een heerlijk zoete likeur.

Terug naar boven

Beeld

- Videoreportage met Gjalt Bergsma uit Teerns, door Omrop Fryslân, als deel in de serie 'Hea!' (2013). "Gjalt Bergsma wennet by de brêge tusken Tearns en Himpens. In moai plakje, want Bergsma hat fanút syn wenkeamer in goed sicht op 'e dyk. Hy wennet der al hast syn hiele libben en kint dan ek hast eltsenien dy't foarby komt. En sy kenne him ek, want Bergsma stekt tsjin eltsenien dy't foarby komt de hân op", aldus de toelichting.

- Videoreportage over Hempens-Teerns met de voorzitter van Doarpsbelang, Martha Heijenk (door GPTV, jan. 2013).

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Teerns (online te bestellen).

Terug naar boven

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Algemeen: - Site van en over Hempens en Teerns.

- Nieuws: - De maandelijkse dorpskrant van Hempens en Teerns, Brêgenijs, is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers).

- Belangenorganisaties: - "Het in 1918 opgerichte Doarpsbelang Himpens-Tearns stelt zich ten doel de belangen van de dorpen Hempens en Teerns en die van haar inwoners te behartigen in de meest brede zin van het woord. De vereniging beoogt dit doel te bereiken door: het houden van vergaderingen en andere activiteiten; het in contact treden met bevoegde instanties en het onderhouden van dat contact en; het ontwikkelen van enige andere werkzaamheid die dient ter verhoging van het welzijn van de kernen en dat van haar inwoners. Het bestuur probeert, met behulp van verschillende werkgroepen, deze doelstelling vorm te geven door het organiseren van ledenvergaderingen en thema-/info-avonden, regelmatig overleg met de gemeente en andere instanties, het uitgeven van dorpskrant Brêgenijs, het onderhouden van de dorpssite en de Facebookpagina en het ontwikkelen van verschillende projecten die de leefbaarheid binnen de kernen bevorderen." - Videoreportage met de voorzitter van Doarpsbelang Himpens-Tearns, Martha Heijenk (jan. 2013).

- "Stichting Visser Bearda Fonds ondersteunt al sinds 1988 gemeenschappelijke initiatieven in deze buurtschap en buurdorp Hempens. Direct of indirect genieten alle inwoners van dit fonds. Denk bijvoorbeeld aan het aanleggen van de tuinderij, het amfitheater, het kerkorgel, de aankleding van 'de Kop van Teerns' en de bijdragen aan verschillende werkgroepen, comités en de Bining. Reintje Visser-Bearda (1898-1987) wilde met dit fonds het verenigingsleven stimuleren, het behoud van het dorpshuis garanderen en iedereen laten profiteren van het grootste deel van de nalatenschap van haar en haar man.

Ate Visser (1897-1969) was een bekend architect en aannemer in Hempens en vervulde een belangrijke positie in het dorpsleven. Hij zat in de kerkenraad en was erelid van de ijsvereniging. Het legaat is bedoeld om innovatieve ideeën te stimuleren die nu en op de lange termijn alle inwoners ten goede komen. Het is geen vanzelfsprekende of jaarlijks terugkerende gift. Door de verminderende renteopbrengsten is het legaat aanzienlijk geslonken en zullen alle aanvragen kritisch worden beoordeeld om er lang plezier van te kunnen blijven hebben. Het stichtingsbestuur is verantwoordelijk voor het correct besteden van het legaat en de revenuen. Wij nodigen iedereen uit om met ideeën te komen waar het dorp nu en in de toekomst plezier aan zal beleven en gebruik van kan maken."

- Vrouwen: - "Vrouwen van Nu afd. Goutum - Hempens - Teerns is een afdeling van de landelijke vereniging Vrouwen van Nu, Nederlands grootste vrouwenorganisatie. We zijn een ontmoetingsplaats voor vrouwen die hart hebben voor hun leefomgeving, die hun creativiteit willen ontplooien, aan hun persoonlijke ontwikkeling willen werken en die hun stem willen laten horen in de maatschappij. We zijn een actieve en gezellige vereniging met tal van activiteiten. We organiseren diverse bijeenkomsten, lezingen en uitstapjes. Vrouwen delen verschillende hobby’s met elkaar in onze zogeheten ‘interessegroepen’. Wij nodigen je van harte uit om kennis te komen maken. Je zult je snel thuis voelen. Leden van Vrouwen van Nu kunnen niet alleen gebruik maken van het aanbod in de eigen afdeling, maar ook deelnemen aan activiteiten die provinciaal en landelijk worden georganiseerd. Daarnaast krijg je zes maal per jaar het ledenblad. Onze interessegroepen zijn: Wandelgroep. We wandelen 1x in de twee weken, op dinsdagmorgen. De ene keer is de wandeling korter dan 10 km, de andere keer rond de 15 km. In onderling overleg plannen we data en routes. Tuinclub de Goutsblom. De tuinclub organiseert van maart tot en met september maandelijks een excursie naar tuinen, parken, kwekerijen etc."

- Genealogie: - Er zijn ook personen met de achternaam Van Teerns (voorbeeld). Het zijn er maar een paar (12 anno 2007). Het ligt voor de hand dat de voorouders van degenen met deze achternaam uit deze plaats afkomstig zijn. Blijkens de Volkstelling van 1947 woonden de 11 mensen met die naam in dat jaar nog vrijwel allemaal in de provincie Groningen. Vandaag de dag hebben ze zich wat meer over het land verspreid.

Reacties

(2)

Het is een alderaardigst verslag, maar dat van die wijngaard klopt niet.
Deze wijngaard bevindt zich bij het dorpje Tirns, westelijk van Sneek.

Dank voor uw opmerkzaamheid! Natuurlijk, dat klooster lag bij Tirns, dus die wijngaard ligt daar dan ook. Ik heb tijdens het plaatsen van dat stukje kennelijk niet goed opgelet en het op de verkeerde pagina geplaatst. Ik heb het stukje verhuisd naar de goede plaats/pagina.

Het doel van mijn site is om alle plaatsen in ons land, maar daarbinnen vooral de relatief onbekende 'kleine kernen' (de kleinere dorpen plus de buurtschappen) in tekst en beeld goed 'op de kaart te zetten', juist omdat die elders in papieren naslagwerken (zoals encyclopedieën, reisgidsen en gemeentegidsen) en op internet-naslagwerken vaak worden vergeten of er met een paar regeltjes bekaaid afkomen. Deze pagina zat al redelijk in elkaar (dank voor uw compliment!), maar was tegelijkertijd toch nog maar een beginnetje, zo bleek. Als iemand onder een pagina reageert en daarmee zijn interesse voor de plaats in kwestie toont, grijp ik dat namelijk vaak aan om het hele internet nog een keer af te zoeken of ik nog aanvullende wetenswaardigheden over de plaats in kwestie kan vinden, om de pagina echt 'af' te maken. Dat heb ik nu ook gedaan, en er bleek nog veel wetenswaardigs over dit piepkleine plaatsje te vertellen wat ik tot heden nog niet had ontdekt. Dat heb ik nu allemaal samengevat en toegevoegd. De pagina is nu uitgebreid van ca. 500 naar ca. 3.000 woorden.

Met vriendelijke groet, en opnieuw veel leesplezier gewenst met de nu uitgebreide pagina,
Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen