Status

- Piksen is een buurtschap in de provincie Overijssel, in deels de streek Salland, gemeente Hellendoorn, en deels de streek Twente, gemeente Wierden.

- De buurtschap Piksen valt, ook voor de postadressen, deels onder het dorp Daarle, deels onder het dorp Hellendoorn en deels onder het dorp Hoge Hexel.

- De buurtschap Piksen heeft alleen een plaatsnaambordje aan de gemeentegrens van de gemeente Hellendoorn, bevestigd aan een oude grenspaal (gemeentelijk monument) (zie de afbeelding elders op deze pagina). Je kunt aan de andere kanten van de buurtschap dus niet zien wanneer je er daar in komt of uit gaat.

Naam

Oudere vermeldingen
1866 De Piksen.

Naamsverklaring
"Etymologie onbekend."(1) Oftewel de naam is tot heden niet verklaard kunnen worden.

Ligging

De buurtschap Piksen ligt in het N rond de splitsing van de Piksenweg vanuit Daarle met de Kolonieweg, en in het Z rond de splitsing van de - andere - Piksenweg vanuit Hoge Hexel met de Kolonieweg. De Kolonieweg zelf valt er ook nog onder. Het geheel vormt een cirkelvormig gebied (die alleen aan de westkant onderbroken wordt). De buurtschap ligt NO van het dorp Nijverdal, ONO van het dorp Hellendoorn, ZZW van het dorp Daarle en W van het dorp Hoge Hexel.

Statistische gegevens

Buurtschap Piksen heeft ca. 40 huizen met ca. 100 inwoners.

Geschiedenis

Tweede Wereldoorlog
"Projectgroep Groote Jan heeft in 2019 diverse activiteiten georganiseerd als aanloop naar 75 jaar bevrijding in 2020. Zo is de Keet nagebouwd en vertelde de projectgroep verhalen over wat hier in 1944 is gebeurd. De Keet was in september 2019 op reservering door groepen te bekijken, wat door verhalenvertellers werd begeleid. Het ontstaan van de Keet. De Keet op de Piksen in Daarle is eind augustus 1944 door verzetsmensen gebouwd. Dat gebeurde in opdracht van kapitein Lancker, de verzetsleider van de groep Salland. De Keet was, samen met het Kenkhuus, bedoeld als actiecentrum. Lancker wist dat de bevrijders van plan waren in september door te stoten. Vanuit België in één keer tot voorbij de Rijn en de IJssel. Het verzet moest helpen door ‘hinderacties’ achter het front. Daarom werden er wapens gedropt en springstof. Er kwamen ook zenders om berichten in geheime code door te geven naar Londen.

In het bos van de Piksen, langs de Piksenweg, tussen de Schaddenbeltsweg en de Saamsweg, is de Keet nagebouwd. Daar heeft Projectgroep Groote Jan met behulp van een aantal vrijwilligers verteld wat er is gebeurd en waarom. Scouting Azoelen heeft in het bos en bij de Keet allerlei activiteiten georganiseerd, zoals het ontcijferen van geheime codes, speciaal voor de jeugd van 5-15 jaar. Ali van Buuren, Roelof Menkveld en Henrieke Nevenzel zaten in de projectgroep Groote Jan en organiseerden dit samen met Mandi, Gabriëlle en Sabine Kamphuis en Chantal Kleinjan.

Ali en Roelof leggen uit: "Wat er toen gebeurde in de oorlogstijd en ook in de Keet in de Piksen willen we zo goed mogelijk navertellen om te laten weten wat er in oorlogstijd is gebeurd. Het is belangrijk dat wij en ook de jongeren niet vergeten dat wij mede dankzij het werk van deze verzetsgroep nu in vrijheid leven. Hiervoor was veel moed en inzet nodig, beseffende dat ze bereid waren hun leven te geven." Ook voor de dames Kamphuis en Kleinjan geldt dat ze deze verhalen belangrijk vinden om door te geven: "Zo wordt het voor de jongere generaties levendig gehouden." Andere activiteiten die onderdeel uitmaakten van het project ‘Bericht voor Groote Jan’ waren het opnieuw uitgeven van het boek 'Bericht voor Groote Jan' uit 1946, de wapendropping die is nagespeeld en de verhalen in de Keet. Ook is er een oorlogskrant gemaakt met allerlei informatie uit die tijd voor de basisschoolkinderen. Deze is op school uitgedeeld." (bron: Plaatselijk Belang Hoge Hexel)

De Kolonie
"In 1916 kwam in Wierden het gebied De Kolonie te koop (W van de Kolonieweg, op grondgebied van de huidige buurtschap Piksen, red.). De jonge Engbert Gerrit Denneboom ging er samen met zijn vader per fiets vanuit Enschede op af. Bij Hoge Hexel vroegen ze een schaapherder de weg. De man raadde hen af om verder te gaan, zo slecht als de weg was. Na bezichtiging van de grond kochten ze op de veiling maar liefst 110 hectare, overwegend heide, met de boerderijen de Jente en het Kinkhuis. Ze bouwden op de Kolonie een huisje met paardenstallen, om de ontginning ter hand te kunnen nemen. De familie Denneboom had in Zuidoost-Twente al ervaring opgedaan met het ontginnen van heidegrond. Ze begonnen met het egaliseren van de grond met behulp van kiepkarren op smalspoor. ‘Ik moest het paard mennen, bakken kiepen, het paard er aan de andere kant voor zetten, lege bakken brengen en volle weer halen’, schreef Denneboom in 1915. Een grondwerker en zijn zoons hanteerden de schop. In het voorjaar volgde het ploegen en inzaaien.

In de Kolonie volgden ze hetzelfde procedé en namen 20 hectare op de schop. Maar de resultaten vielen bar tegen. De rogge mislukte volledig en de grond moest opnieuw bewerkt worden. Als gevolg van de Eerste Wereldoorlog kon men ook moeilijk aan kunstmest komen. Ter compensatie van de verliezen met de akkerbouw begon Denneboom ook in hout en paarden te handelen, wat hem goed afging. Geleidelijk aan begonnen de investeringen vruchten af te werpen. ‘Daar er betere resultaten in de ontginning te zien waren, werd het werken ook plezieriger’, schrijft Denneboom in 1923. Met steun van zijn vader breidde hij de cultuurgronden steeds verder uit. In 1928 verhuurde Denneboom de Kolonie aan een ander en ging hij zelf tijdelijk in een zomerhuisje verderop wonen, om dat ook tot boerderij te ontwikkelen. Intussen verbouwde hij ook tientallen hectare graan en aardappels in eigen beheer. Daarnaast hield hij koeien, deels voor de export en deels voor de melk, zodat hij wat meer geregelde inkomsten had." (bron en voor nadere informatie zie Mijn Stad Mijn Dorp)

De naam De Kolonie staat op kaarten aanvankelijk als huisnaam bij het pand op het huidige adres Kolonieweg 7. In de jaren zeventig 'verhuist' deze naam ineens zuidwaarts, naar een locatie bij Piksenweg 14 onder Hoge Hexel. In de jaren tachtig wordt deze naam ineens vetgedrukt, als kennelijk vermeende buurtschap. Maar volgens ons is er niemand die de paar panden aan de Kolonieweg als buurtschap De Kolonie beschouwt en zijn deze panden gewoon onderdeel van buurtschap Piksen. Op genoemd adres Piksenweg 14 was sprake van een grote ontginningsboerderij De Kolonie uit 1916, kennelijk gebouwd door de twee alinea's hierboven beschreven heer Denneboom. Er staan ook hekpijlers aan de weg met deze naam erop. Op kaarten is de boerderij vanaf 2018 veranderd in een witte vlek, wat suggereert dat deze boerderij kennelijk recentelijk is afgebroken?, hoewel het pand in de 'Inventarisatie karakteristieke panden buitengebied gemeente Wierden' (2009) nog wordt vermeld als 'karakteristiek pand', vanwege de aspecten: "grote ontginningsboerderij, mooie locatie, fors hoofdvolume behouden".

Landschap, natuur en recreatie

- "Als je van het Hoge Hexel over de Piksenweg richting Hellendoorn rijdt, merk je duidelijk dat je afdaalt. Je komt daar van een kleine heuvelrug (Wierden - Hoge Hexel) in het lage, vlakke veld dat tot begin 20e eeuw nog onontgonnen was. De hele streek tussen Hulsen, Daarle en Hoge Hexel was een drassig heidegebied, met als laagste kern het huidige Wierdenseveld, Huurnerveld en Notterveen, waar zich hoogveen had ontwikkeld. Het drassige veld strekte zich in het zuiden uit tot de Grimberg bij Rijssen en werd alleen onderbroken door enkele wat hoger gelegen zandruggen, zoals de Scharlebelt en de Piksen. De genoemde Piksenweg (niet dezelfde als de gelijknamige weg in Marle, gemeente Hellendoorn) voert na een paar honderd meter door een bosje, waar die verhoging duidelijk is te zien ter weerszijden van de weg. Bij het begin van dat bosje staat het hek van de oprijlaan van een grote boerderij uit de eerste helft van de 20e eeuw. Op dat hek staat te lezen: De Kolonie. Een duidelijke verwijzing naar de nog tamelijk recente 'kolonisatie' van deze streek. De weg rechtsaf, de Kolonieweg, loopt heel mooi op de grens van het lage land rechts en links een duidelijke 'haar', een zandrug, die een eindje uitsteekt boven de voormalige vochtige heide.

Veel oude plaatsjes zijn gesticht op dergelijke droge plekken in het drassige land en verwijzen daarnaar in hun naam: Westerhaar, Kloosterhaar. Maar ook: Haarle, Twilhaar, aan de andere kant van de Sallandse Heuvelrug, waar zich eveneens een laag gelegen streek bevindt. Tot omstreeks 1900 was er buiten de oude esdorpen Hellendoorn, Haarle, Daarle en Noetsele maar een betrekkelijk klein deel van het buitengebied ontgonnen. Alleen langs de berg en langs de Regge lagen vrij smalle stroken grond die droog en vlak genoeg waren voor landbouw. Zo vinden we groepjes oude hoeven met hun kampen (akkers omgeven door houtwallen) in Notter, Zuna, Ligtenberg, Hulsen, Rhaan, Egede en het oude deel van Marle, aan de Hammerweg. Door de landschappelijke omstandigheden gedwongen had men hier geen grote aaneengesloten essen, zoals de dorpen, maar verspreide akkers, elk omgeven door een akkerwal. Het zo ontstane landschap heet 'kampenlandschap'." (bron en voor nadere informatie zie het artikel van Harry Konijnenbelt uit 1990 op de site van IVN Hellendoorn-Nijverdal)

Genealogie

- Er zijn ook personen met de achternaam Piksen. Anno 1947 waren dat er 36, destijds op 2 na allemaal woonachtig in de provincie Overijssel (en daarbinnen vermoedelijk allemaal of vrijwel allemaal in de gemeente Hellendoorn). Anno 2007 waren het er 85, nog altijd voor meer dan de helft woonachtig in de gemeente Hellendoorn. Het ligt voor de hand dat de voorouders van deze personen uit de gelijknamige buurtschap afkomstig zijn.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)