Veendam

Plaats
Stad en gemeente
Veendam
Veenkoloniën
Groningen

veendam_plaatsnaambord_kopie.jpg

Veendam is een stad en gemeente in de provincie Groningen, in de streek Veenkoloniën.

Veendam is een stad en gemeente in de provincie Groningen, in de streek Veenkoloniën.

gemeente_veendam_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Veendam anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Veendam anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

veendam_stationsgebouw.jpg

Mensen twijfelen nog weleens op welk station ze zijn aangekomen. Welnu, hier is geen twijfel mogelijk; hier staat luid en duidelijk dat je op (het rijksmonumentale) station Veendam bent aangekomen. (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com)

Mensen twijfelen nog weleens op welk station ze zijn aangekomen. Welnu, hier is geen twijfel mogelijk; hier staat luid en duidelijk dat je op (het rijksmonumentale) station Veendam bent aangekomen. (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com)

veendam_scheepsjagers_boven_oosterdiep.jpg

Scheepsjagers op het Boven Oosterdiep, anno ca. 1917. De brug die omhoog staat is de Willemsbrug. De kerk op de achtergrond is de kerk van dominee Winkler Prins, de hoofdredacteur van de bekende gelijknamige encyclopedie.

Scheepsjagers op het Boven Oosterdiep, anno ca. 1917. De brug die omhoog staat is de Willemsbrug. De kerk op de achtergrond is de kerk van dominee Winkler Prins, de hoofdredacteur van de bekende gelijknamige encyclopedie.

Veendam

Terug naar boven

Status

- Veendam is een stad* en gemeente in de provincie Groningen, in de streek Veenkoloniën.

* Veendam is eeuwenlang een dorp geweest van betrekkelijk bescheiden omvang. Tot de Tweede Wereldoorlog was er nog sprake van hoofdzakelijk lintbebouwingen met een bescheiden kern. Nadien heeft de kern zich door een reeks opvolgende grootschalige nieuwbouwprojecten ontwikkeld tot de in omvang tweede stad van de provincie Groningen. De gemeente profileert de kern gezien het kennelijk groene karakter als Parkstad.

- De gemeente Veendam is in 1969 vergroot met het grootste deel van de gemeente Wildervank (het overige deel is naar de gemeente Stadskanaal overgegaan).

- Wapen van de gemeente Veendam.

- De gemeente omvat naast de gelijknamige hoofdplaats verder nog de dorpen Bareveld (deels), Borgercompagnie (grotendeels), Ommelanderwijk, Tripscompagnie (deels), Wildervank en Zuidwending en de buurtschappen Kibbelgaarn (grotendeels), Korte Akkers, Numero Dertien, Westerdiepsterdallen en Wildervanksterdallen. Dit zijn 1 stad, 6 dorpen en 5 buurtschappen in totaal. Alleen voor de postadressen vallen ook de dorpen Ommelanderwijk en Zuidwending en de bijbehorende buurtschappen Kibbelgaarn (grotendeels), Korte Akkers en Numero Dertien onder de stad Veendam.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Veendam.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1655 Veendam.

Naamsverklaring
Letterlijk dam 'waterkering' in het veen 'veengebied'. In 1648 gesticht door Adriaan Geerts Wildervanck en de zijnen. Zie ook Wildervank. Volgens Van der Aa(1) was de naam van de streek oorspronkelijk Boven Muntendam. In 1655 werd door de gezamenlijke afgravers bij de benoeming van de eerste predikant de naam Veendam gegeven.(2)

Terug naar boven

Ligging

De gemeente Veendam grenst in het W aan Kiel-Windeweer en buitengebied van Hoogezand, in het N aan de delen van Borgercompagnie en Tripscompagnie in de gemeente Menterwolde en Muntendam, in het NO aan Meeden en Oude Pekela, in het O aan Nieuwe Pekela, in het Z aan Boven Pekela en buitengebied van Stadskanaal en in het ZW aan de provincie Drenthe, Nieuwediep, het deel van Bareveld in de gemeente Aa en Hunze, Eexterveenschekanaal en Annerveenschekanaal, en ligt O en NO van Eexterveen en Annen, O en OZO van Zuidlaarderveen, De Groeve en Zuidlaren, ZO van Kropswolde, Hoogezand en Sappemeer, Z van Zuidbroek, de A7, Knooppunt Zuidbroek (A7/N33) en Noordbroek, ZW van Scheemda, Westerlee, Heiligerlee en Winschoten, W en WZW van Blijham, W van Wedde, W en NW van Alteveer en Onstwedde, NW van Stadskanaal, N van Gasselternijveenschemond, Gasselternijveen en Drouwenermond, NNO van Borger en NO van Eext, Gieten en Gasselte. De gelijknamige hoofdplaats ligt centraal-noordelijk in de gemeente.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Veendam 1.121 huizen met 7.649 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 763/5.275 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Ommelanderwijk 135/977, De Zuidwending 79/476, De Korte Akkers 9/69, Kibbelgaarn 8/55, Het oord No. Een 3/22, Het oord No. Dertien 6/43, Burger-Compagnie (deels) 113/681 en Trips-Compagnie (deels) 5/51. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 11.000 huizen met ca. 27.500 inwoners, de gelijknamige stad heeft ca. 8.000 huizen met ca. 20.000 inwoners (dit is exclusief de aantallen voor de dorpen Ommelanderwijk en Zuidwending die, zoals beschreven onder Status, voor de postadressen ook onder de stad vallen).

Terug naar boven

Geschiedenis

"Ontstaansgeschiedenis
Veendam is van oorsprong een veenkoloniale nederzetting, die in de 17e eeuw is ontstaan. Vanaf 1647 en de daaropvolgende jaren is in aansluiting op het Muntendammerdiep en Meedenerdiep een kanalenstelsel gegraven om de venen ten zuiden van Muntendam te ontginnen. Door aan weerszijden van het veenriviertje de Oude Ae een kanaal te graven, ontstond de voor deze stad kenmerkende trechtervormige structuur. Omdat tegen de helling van het veen werd gegraven, heetten de noordelijke gedeelten van de hoofddiepen Beneden Oosterdiep en Beneden Westerdiep; vanaf het Midden Verlaat op de grens met Wildervank heetten beide kanalen Boven Oosterdiep en Boven Westerdiep. Tussen de twee verbindingskanalen, het Beneden en het Boven Dwarsdiep, langs de Kerkstraat, is in 1660 de Nederlands-Hervormde kerk gebouwd.

Historische identiteit
De hoofdstructuur van Veendam en de bijbehorende linten zijn van een bijzondere kwaliteit. Op historische kaarten valt de centrumpositie in de regio direct op als een 'spin in het web'. Komend vanaf de Hondsrug, met het kronkelende lijnenspel van de Hunze als oude rivier op de flank van de Hondsrug, tekent zich de meer rationele structuur van de stad duidelijk af. Veenontginningsstructuren die later zijn bewoond, zijn redelijk uniek. In Nederland zijn door de hoge bevolkingsdichtheid en door de bijzondere expertise om dit type land in cultuur te brengen, karakteristieke woongebieden ontstaan die echter ook allemaal weer sterk van elkaar verschillen. Geen veenstad is daardoor gelijk. Het basisidee is bewoning langs rechte ontginningslijnen, bestaande uit wegen en watergangen. De watergangen werden overbrugd door een veelheid aan bruggen.

Deze rationele lintenstructuur van Veendam herbergt echter ook een verassende tegengesteldheid. In het noordelijk deel van de stad stroomde het riviertje de Oude Ae ooit van zuid (tot voorbij het centrumgebied) naar noord naar de Polder de Wiede. Het riviertje is nog altijd zichtbaar in waterpartijen, groene ruimten en begeleidend groen in de noordelijke wijken. Het is een tweede sterk identiteitskenmerk van de stad. Hier ontmoeten de rationele lijnen en blokken van de veenontginningen de meer romantische, ontspannen loop van polders en riviertjes. Beide elementen versterken het groene karakter van de stad, die mede daardoor met recht de titel Parkstad draagt.

Oorspronkelijke stedenbouwkundige structuur
Binnen de structuur van Veendam vallen de eerdergenoemde identiteiten direct op. De stoere linten met forse boerderijen, prachtige gevelpartijen, bedrijven, maar ook lange rijen kleinere huizen met wisselende architectuuruitingen zijn bij vrijwel alle entrees dominant aanwezig. In deze versteende structuur liggen de zachtere groenstructuren, soms recht, soms gebogen, die door de hele stad zijn te vinden. Veel van deze groen- en singelstructuren worden begeleid door voorname woningen met een rijke architectuur. Door de groei van de werkgelegenheid gelieerd aan de agrarische sector, de industrialisering en de scheepvaart, ontstonden eerst wijkjes tussen de linten en de Stationsbuurt. Later kwamen de voorzieningen in het centrumgebied en vanaf circa 1950 groeide Veendam fors door in noordelijke en later westelijke richting. In de opbouw van de structuur is dat nog goed zichtbaar. Elke bouwperiode heeft haar eigen handschrift nagelaten.

Bebouwingsgeschiedenis
In het begin van de 20e eeuw kende Veendam een periode van sterke groei. De traditionele bebouwingslinten boden al snel geen ruimte meer om deze groei op te vangen. Daarom werd ten noorden van de Kerkstraat tussen Oosterdiep en Westerdiep en tussen Oosterdiep en station een uitbreiding volgens een bijzonder stedenbouwkundig ontwerp gerealiseerd ('Tusschendiepen'). Het centrum van de kern heeft zich ontwikkeld uit de Kerkstraat, een van de oudste verbindingen tussen Oosterdiep en Westerdiep. Aan het begin van de 19e eeuw begon deze straat uit te groeien tot winkelstraat, met uitlopers langs het Oosterdiep en aan het Prins Hendrikplein / Beneden Westerdiep. Vanaf de jaren zestig van de 20e eeuw werd het centrum in noordelijke richting tot aan de Van Beresteijnstraat uitgebreid met grootschaliger, moderne bebouwing. Hierdoor is een gevarieerd gebied ontstaan met in omvang verschillende bebouwing met op de begane grond winkels, horecagelegenheden en vergelijkbare functies en op de verdiepingen woningen.

Tussen het hoofdzakelijk noord-zuid lopende Oosterdiep en Westerdiep zijn al vrij vroeg verbindingsstraten ontstaan: de (huidige) Schoolstraat, de Kerkstraat en de (huidige) Jakob Bruggemalaan. In de loop der tijd hebben zich winkels, dienstverlenende instellingen en bedrijfjes in de bestaande gebouwen gevestigd. De vrijwel gesloten bebouwing dateert in hoofdzaak van rond 1900. Incidenteel (minder dan in de historische linten) is (vervangende) nieuwbouw gepleegd." (bron: Bestemmingsplan Veendam Centrum, 2014)

Museum
"In een monumentaal pand in Veendam - de rijksmonumentale vroegere HBS, waarvoor zie het hoofdstuk Bezienswaardigheden - vertelt het Veenkoloniaal Museum over de ontwikkeling van de Groninger Veenkoloniën: het boeiende verhaal dat meer is dan vervening en de turfgravers. Het vertelt ook over de honderden binnenschepen, tientallen kilometers kanaal, de rijke industrie van aardappelzetmeelindustrie en strokartonindustrie en de vele zeevarenden. We leggen de nadruk op de 19e eeuw. De eeuw van grote veranderingen. Rond 1850 komt meer dan 60 procent van de Nederlandse zeegaande vloot uit de Groninger Veenkoloniën en wordt ‘Koers Oostzee’ gezet. We vertellen ook het verhaal van de tientallen aardappelzetmeelfabrikanten, van de Gouden Aardappel die meer dan zetmeel oplevert, het verhaal van het roemruchte Lloyds uit Londen die zich in 1868 in Veendam vestigde, over de historische verbinding met de Letse stad Riga.

De rijke geschiedenis van de Groninger Veenkoloniën is verbonden door water en gevormd door ondernemende kapiteins, landbouwers en fabrikanten. Het is ook de regio van Bernard Vroom (1806-1896), de vader van de grondlegger van het ooit roemruchte warenhuis V & D (Vroom & Dreesmann), Willem Albert Scholten (1819-1892), grondlegger van diverse bedrijven en de eerste multinational van Europa, het is de wereld van kunstschilders zoals Bart Peizel (1887-1974) en Herman Mees (1880-1964), encyclopedieschrijver Anthony Winkler Prins (1817-1908), suffragette Aletta Jacobs (1854-1929) en communist Fré Meis (1921-1992), die in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw voor de rechten van de arbeider en versterking van de regio streed. Kortom een veelzijdige regio. Het museum organiseert daarom ook jaarlijks boeiende wisseltentoonstellingen die aan diverse van deze aspecten extra aandacht besteden. Naast historische exposities is er ook ruimte voor kunstexposities.

Om kennis te maken met de regio kun je naast een individueel bezoek ook gebruik maken van onze groepsarrangementen." - Kijk hier voor de mogelijkheden en het educatief materiaal voor scholen. Een zeer informatief onderdeel over de geschiedenis van de streek op de site van het museum, primair bedoeld voor de jeugd, maar ook aan te beleven voor volwassenen, is het volgende: "De glans van het Het Bruine Goud. 40 kinderen vertellen over de geschiedenis van Veendam. Het bruine goud... Zo werd de turf wel genoemd. Turven waren gedroogde kluiten veen, die gestookt werden. Om aan hout te komen werden ook vroeger al heel veel bomen gekapt. Kolen, olie, gas en kernenergie waren nog onbekend. Daarom was turf een uitkomst. In dat sjompie-sjompieland ontstonden dorpen als Veendam, Wildervank, Borgercompagnie, Tripscompagnie, Korte Akkers, Kibbelgaarn, Ommelanderwijk, de Zuidwending en Wildervanksterdallen. Veenkoloniën waren het, langgerekte dorpen in het veen. 40 kinderen die hier ooit leefden zagen met hun eigen ogen wat er in de loop van de eeuwen gebeurde en vertellen daarover in 40 verhalen." - Hier vind je de openingstijden. Entree voor volwassenen € 9,50 / 0 t/m 15 jaar (onder begeleiding van een volwassene) gratis toegang / 16 t/m 18 jaar € 5,00. Kijk hier voor de overige tarieven.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- De N366 tussen Veendam en Nieuwe Pekela heeft in 2019 twee rijbanen gekregen met elk twee rijstroken. De verdubbeling van de weg was nodig vanwege het vele verkeer dat gebruik maakt van dit weggedeelte. Daarnaast is de weg verbreed, wat de verkeersveiligheid heeft verbeterd.

- Bestemmingsplan Veendam Centrum (2014).

- In 2006 gingen stemmen op om een deel van het in de jaren zeventig gedempte Beneden Oosterdiep in Veendam weer open te graven. Hiermee zou de sfeer van vroeger moeten terugkeren. Inwoners konden hun stem uitbrengen op de drie voorgelegde varianten. De gekozen variant is uitgewerkt in het project 'Van Trein naar Plein', waarbij ook de Stationsstraat en de Van Berensteijnstraat zijn heringericht. De route is voorzien van drie kunstwerken: een nabij het station, een bij het Oosterdiep en de laatste bij de Veenlustpassage. De bekroning van de herinrichting was het herplaatsen van de Burgemeester Wilkensfontein nabij het Hertenkamp.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Veendam heeft 41 rijksmonumenten.

- Veendam heeft 47 gemeentelijke monumenten.

- In 1651 werd door de classis Oldamt en Westerwolde op initiatief van de provinciale synode besloten om in Veendam een kerkelijke gemeente te stichten. Gezien het aantal gezinnen dat op het Muntendammerveen woonde, werd overgegaan tot de bouw van een kerk aan een laan tussen het Oosterdiep en Westerdiep. Adriaan Geerts Wildervanck legde op 24 augustus 1660 de eerste steen voor een nieuwe kerk. Op 5 oktober 1662 hield men er de eerste kerkdienst. Bij de uitbreiding van 1767 kreeg de kerk aan de zuidzijde een extra beuk aangebouwd en zo werd het schip in grootte verdubbeld.

De toren kreeg toen ook een echte spits. Later kreeg de toren een nieuwe ommanteling en werd hij verhoogd. Tegenwoordig is de toren opgetrokken in machinale baksteen. In 1958 kreeg de toren zijn huidige uiterlijk. Hierbij zijn de oude galmgaten verwijderd en vervangen door een open constructie van gewapend beton. Ook zijn de wijzerplaten boven de dakrand geplaatst. De Protestantse (voorheen Hervormde) Grote Kerk (J.G. Pinksterstraat 5) heeft een houten tongewelf. Het huidige interieur is ontstaan na de verbouw van 1767. Het kerkgebouw is de laatste jaren opgeknapt en het werk aan de toren wordt in 2021 afgerond. De kerk valt sinds de fusie van de lokale Hervormde en Gereformeerde kerk in 2011 onder de Protestantse Gemeente Veendam.

Carillon. In 1959 is de toren voorzien van een carillon en is de oude en beschadigde luidklok vergoten. In 2008 is er een nieuw carillon in de toren geplaatst. De nieuwe beiaard bestaat uit 49 klokken en is vervaardigd door Koninklijke Klokkengieterij Petit en Fritsen. - "Stichting Carillon Veendam zet zich in voor promotie van het nieuwe carillon. Het is de verantwoordelijkheid van de gemeente te zorgen voor het onderhoud en de bespeling van het carillon. Daarvoor is de heer Adolph Rots als beiaardier aangesteld. De heer Rots is ook beiaardier van het carillon in de Martinitoren in Groningen en van de carillons in Appingedam en Winschoten. Maar het is voor de beiaardier niet te doen in zijn eentje alles te regelen.

Vandaar dat de stichting daarbij ondersteunt. Er is, bijvoorbeeld, hulp nodig bij het organiseren van dagen of gelegenheden waarbij het carillon bezichtigd kan worden of het regelen van bijzondere speelmomenten. Te denken is ook aan deelname aan dan wel aansluiting bij de bekende activiteiten in Veendam zoals de Vakantiemarkt, de Bloemetjesmarkt en andere activiteiten in oktober, en rond Sinterklaas en Kerst. Ook het organiseren van gastbespelingen, al dan niet in samenwerking met een harmonie/fanfareorkest, kan een aantrekkelijke activiteit zijn. Daarbij is het vooral van belang om uit de samenleving wensen en opmerkingen te ontvangen om het carillon een goede plek en waardering in die samenleving te laten houden."

Orgel. Het oorspronkelijke orgel is in 1824 gebouwd door Johannes Wilhelmus Timpe. In 1847 heeft orgelbouwer Petrus van Oeckelen het verbeterd en uitgebreid. Van dit orgel resteert alleen nog de kas, aangezien restauraties niet meer mogelijk waren. In 1927 kreeg de Duitse firma Faber & Dienes dan ook opdracht voor de bouw van een nieuw orgel. Hierbij zijn de orgelkas en een aantal oude pijpen hergebruikt. Het orgel heeft drie manualen en een vrij pedaal. Het orgel heeft ongeveer 2400 pijpen van hout, zink en tin. Deze verschillen in grootte van 1 centimeter tot maar liefst 5,9 meter.

In 2019 is het orgel erkend als beschermwaardig onderdeel van het rijksmonument. Besloten werd tot een algehele restauratie naar de toestand van 1928. De totale kosten bedragen 528.000 euro. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stelde 300.000 beschikbaar, de kerk zelf 100.000 euro en verder zijn er nog diverse andere sponsoren. De restauratie start medio 2021 en wordt uitgevoerd door Adema’s Kerkorgelbouw uit Hillegom. De provincie Groningen wordt wel 'de orgeltuin van Europa' genoemd, vanwege de vele prachtige historische orgels uit (vooral) de 18e en 19e eeuw die er te vinden zijn. Als het orgel in de Grote Kerk in Veendam is gerestaureerd, is de klankrijkdom van deze 'orgeltuin' uitgebreid met het unieke geluid van een Duits 'modern' orgel, waaraan de namen van Johan Wilhelm Timpe, Fried Schmidt-Marlissa en Albert Schweitzer zijn verbonden. In deze documentaire, gemaakt door Feiko Spieard van RTV1, maakt prof.dr. Hans Fidom (hoogleraar orgelkunde aan de VU Amsterdam) duidelijk waarom dit Faber & Dienes orgel zo de moeite waard is.

Vrienden. "Stichting Vrienden van de Grote Kerk heeft als doelen: 1. het organiseren van culturele en musische evenementen; 2. het kweken van belangstelling voor de Grote Kerk, het oudste gebouw in Veendam (1662); 3. met de baten van het onder 1 genoemde dit in cultuurhistorisch opzicht belangrijke gebouw met zijn historische interieur in stand te houden. De locatie is geschikt voor concerten, lezingen en tentoonstellingen. Donateur worden? Als ook u het kerkgebouw met z'n boeiende interieur en schitterende orgel een warm hart toedraagt en met ons wilt dat het behouden blijft voor toekomstige generaties, word dan donateur! Donateurs betalen per jaar minimaal € 10,- en ontvangen minimaal een keer per jaar de donateursbrief."

Kerkhof. Op het kerkhof bij de Grote Kerk (Algemene Begraafplaats Centrum) hebben sinds de stichting van de kerk in 1662 begravingen plaatsgevonden. De Projectgroep Kerkhof Veendam heeft de geschiedenis van het kerkhof vastgelegd in een website (zie de link). Vooral het "virtuele kerkhof", een interactieve kaart in PDF-formaat, is de moeite van een bezoek waard. Hoe dieper je op de kaart inzoomt, des te meer geheimen de kaart prijsgeeft. Grafkruizen representeren de locatie van graven van bekende Veendammers. Door op het kruis te klikken krijg je een korte biografie van de desbetreffende persoon te zien.

- "De geschiedenis van geloofsgemeenschap Maria ten Hemelopneming in Veendam is nauw verbonden met de geschiedenis van het kerkgebouw. De toenmalige RK parochie is opgericht in 1794. Door de vele voorwaarden van de Reformatie stond de eerste kerk op een afgelegen plaats. Deze zogeheten schuurkerk mocht aan de buitenkant niet als kerkgebouw herkenbaar zijn. Volgens de overleveringen telde het interieur 200 zitplaatsen. Het aantal parochianen bedroeg ca. 300, verdeeld over ongeveer 80 gezinnen. De kerk is in 1795 ingewijd. Toen de katholieke gemeenschap in aantal groeide, werden plannen gemaakt voor een nieuw kerkgebouw. Na de Reformatie moest de burgerlijke overheid hiervoor toestemming geven. Deze toestemming werd verleend onder voorwaarde dat het ministerie van Waterstaat toezicht zou houden bij de bouw van de nieuwe kerk. Zo werd de nieuwe, in 1845 gebouwde, huidige RK kerk Maria ten Hemelopneming (Boven Oosterdiep 79) een zogeheten Waterstaatskerk. Aanvankelijk zijn delen van het interieur van de ‘schuurkerk’ overgebracht naar de nieuwe kerk, maar in de loop der jaren zijn die vervangen door een nieuw interieur. Zo is in 1852 een Van Ockelen orgel geplaatst, dat omstreeks 1930 is vervangen door het huidige Valckx orgel. Hierbij is tevens het glas-in-loodraam achter het orgel geplaatst.

In de jaren twintig is het kerkgebouw grondig gemoderniseerd en opgeknapt. Het huidige priesterkoor in neogotische stijl is er bijgebouwd, het altaar is vernieuwd, er kwam een nieuwe preekstoel en er zijn nieuwe eikenhouten banken en een lambrisering geplaatst. De oude houten vloer is vervangen door een tegelvloer en er zijn diverse gebrandschilderde ramen aangebracht. De Veendammer beeldhouwer Ter Reegen zorgde voor het vele fraaie houtsnijwerk. De statige pastorie is in de jaren zeventig vervangen door een parochiezaaltje en een meer eigentijdse woonruimte voor de pastoor. Waarschijnlijk is toen ook het torentje met de luidklok (in 1845 op bestelling in Sint Petersburg vervaardigd) van de voorzijde, boven de ingang, verplaatst naar de achterzijde. De Russische luidklok is omstreeks 1942 door de Duitse bezetters gevorderd. Na de Tweede Wereldoorlog is er een nieuwe luidklok van Nederlands fabrikaat in de toren gekomen. In 1971 is de RK kerk van Veendam als een der weinige Waterstaatskerken in het Noorden van Nederland op de Monumentenlijst geplaatst. Sindsdien zijn vele restauratiewerkzaamheden aan het kerkgebouw verricht. In 1986 is de voltooiing van de tweede restauratiefase op feestelijke wijze gevierd. In 2001 zijn de restauraties van de kerkvloer en het orgel voltooid." (bron en voor nadere informatie zie Heilige Norbertus Parochie, waar de kerk tegenwoordig onder valt)

- Het pand van de vroegere HBS in Veendam (Museumplein 5) dateert uit 1910 en is een rijksmonument. Tegenwoordig biedt het pand onderdak aan het Veenkoloniaal Museum (waarvoor zie verder het hoofdstuk Geschiedenis). Het pand is van algemeen belang vanwege architectuur- en cultuurhistorische waarde: als voorbeeld van een HBS uit 1910 in de provincie Groningen in Um-1800 stijl; vanwege de evenwichtige compositie en zorgvuldig vormgegeven detaillering; vanwege de vrij hoge mate van gaafheid van zowel exterieur als delen van het interieur; vanwege de waardevolle interieuronderdelen; als zeer goed voorbeeld van het oeuvre van architect J.A. Vrijman; vanwege de monumentale ligging in het gebied Tusschendiepen, dat zal worden voorgedragen als beschermd gezicht. (bron en voor nader informatie zie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

- Voor het Veenkoloniaal Museum staat een standbeeld van Anthony Winkler Prins (1817-1908), die op 33-jarige leeftijd als doopsgezind predikant verhuist van Tjalleberd, waar hij dat ambt al uitoefende, naar Veendam, waar hij ook 13 jaar heeft gewerkt aan de verschijning van de eerste Winkler Prins Encycopedie, waar hij hoofdredacteur van was. Maar de productieve Winkler Prins wordt hier om nog veel meer zaken geëerd. Zo heeft hij in het dorp ook een HBS gerealiseerd, een Latijnse school voor meisjes en een Kweekschool voor onderwijzers en onderwijzeressen. Hij was medeoprichter van de lokale vrijmetselaarsloge Het Noorderlicht, waarvoor hij enkele gedichten en gezangen schreef. En in 1879 richtte hij met andere notabelen de Eerste Groninger Tramway-Maatschappij op, die op den duur de langste paardentramlijn van Europa zou onderhouden. Winkler Prins en zijn vrouw zijn enkele jaren geleden in het dorp herbegraven. Hij had daar nog een leeg graf, naast zijn zoon en zijn moeder.

- Poppenhuismuseum Alida's Kleine Wereldje bezit een privéverzameling van circa 75 poppenhuizen, zowel oude als nieuwe en zelfgemaakte. De verzameling omvat naast blikken keukentjes, badkamertjes en (zelfgemaakte) winkeltjes ook poppen en nostalgisch speelgoed.

- Sinds 2016 was er het Doe Museum, van beheerders Daniel en Marjon Edzes. Na de start in 2013 in Bad Nieuweschans (onder de naam Bricksart), en een latere vestiging in Zuidlaren, hebben zij in 2016 in Veendam de ultieme stek voor het museum gevonden, in het voormalige pand van Waterland. Op 2.300 m2 kon je kijken naar kunst en kon je desgewenst ook zelf schilderen, zandsculpturen maken, fotograferen en bouwen met noppenstenen. De kunsttentoonstellingen wisselden frequent. Het was een museum voor zowel jong als ouder. In het Doe Museum kwam je om te ontdekken, je te laten verrassen of je te verbazen.

"Ontdek de tentoonstellingen, ga creatief aan de slag en speel. Daar ben je nooit te oud voor. Doorlopend bijzondere tentoonstellingen van schilderijen, beelden en fotografie. Verwonder je in de tentoonstelling over alle prachtige kunstwerken van LEGO en Bricks. Geïnspireerd door de Bricks Expositie? Ga dan zelf als meesterbouwer aan de slag en maak de mooiste bouwwerken met de duizenden blokjes bij Bricksart. Zelf schilderen kan ook: Verf, schildersezels, kwasten, alles staat voor je klaar. Koop je schildersdoek bij de balie en voel je even als Rembrandt of Vermeer. En op de kleitafels kun je lekker boetseren. Ook voor een kinderfeestje is het Doe Museum zeer geschikt. Rijden op de Pony Cycles, hoogvliegen met je skippybal of creatief aan de slag met verf, graffiti of LEGO." Zo stond te lezen op de site van het Doe Museum. Zie ook de videoreportage van Alex Bos van RTV1 over het Doe Museum.

Helaas moesten zij het pand in april 2019 verlaten, omdat de eigenaar er andere huurder in wilde hebben. Ze zijn nog altijd op zoek naar een ander geschikt pand, dus heb je een tip, laat het hen weten! Wij laten de beschrijving hier vooralsnog bewust staan, omdat wij vinden dat een prachtig initiatief als dit, dat kinderen en volwassenen aan leuke, leerzame, creatieve en zinvolle vrijetijdsbestedingen hielp, en dat jaarlijks maar liefst ca. 20.000 bezoekers trok, niet verloren mag gaan en een doorstart verdient. Ondertussen zitten zij niet bij de pakken neer en gaan ze met een Pop-Up Doe Museum 'de boer op':

"Ben jij op zoek naar dé manier om jouw festival, bedrijfsevent of ander evenement kracht bij te zetten? Wil jij bezoekers inspireren, activeren en hun creativiteit de vrije loop laat gaan? Dan ben je bij het Pop-Up Doe Museum aan het goede adres! Neem contact met ons op zodat wij samen kunnen komen tot het pop-up museum met impact op jouw locatie. Wij creëren een plek waar de gemeenschap meedoet. Betrek bezoekers, neem ze mee in het ongewone, laat ze ervaren, creatief denken én verras ze. Laat mensen interacteren, nadenken én doen. Zorg voor een discussie, conversatie en laat ze iets creëren. Bouw samen de oplossingen. Bezoekers kunnen deelnemen aan workshops, zelfstandig creatieve activiteiten doen, exposities bekijken en deelnemen aan gezamenlijke projecten waarin de oplossingen voor maatschappelijke thema’s worden belicht en gevonden. Wij kunnen met een veelheid aan activiteiten en inspirerende exposities bezoekers prikkelen en creatief uitdagen. Dit alles met duurzaamheid als uitgangspunt omdat wij het van belang vinden om het zo te organiseren dat onze milieu-impact zo klein mogelijk is.

Zo zetten wij een schilderatelier op vol prachtige kleuren natuurlijke verf die bezoekers, desgewenst, ook zelf mogen mengen. Schildersezels, kwasten, tafels en ander materiaal kan volledig in worden voorzien. Maar ook andere kunstvormen zoals airbrush waarmee met een verfpistool op luchtdruk prachtige ‘graffitikunst’ kan worden gemaakt. Onze installatie met plek voor vier kunstenaars kan desgewenst worden geïnstalleerd. Daarnaast bieden wij de mogelijkheid om met grote hoeveelheden lego eindeloos te bouwen. Verschillende maten bouwtafels, kisten vol gesorteerde blokjes en een bezoekersmuseum om de gebouwde kunst in tentoon te stellen maakt de ervaring af. En er kan nog veel meer! Vraag gerust naar de mogelijkheden."

- Gevelstenen in Veendam.

Terug naar boven

Evenementen

- De in 2012 opgerichte Stichting Bogdike organiseert door het jaar heen allerlei kunstzinnige en culturele evenementen in Veendam. "Stichting Bogdike is opgericht door een groep enthousiaste Veendammers die al jarenlang evenementen op het gebied van muziek, theater en andere culturele activiteiten organiseerden. Door het bundelen van hun krachten in Stichting Bogdike heeft de groep meer mogelijkheden op bijv. het gebied van netwerken, kennis en ervaring. Maar ook meer mogelijkheden waar het gaat over het aanvragen van subsidies en sponsorgelden. Bé Wever heeft ons gevraagd het werk van Bogdike voort te zetten. Nodig is - naast subsidie en sponsorgelden - dat de Veendammers en ieder ander die Bogdike een warm hart toedraagt meedoen. Daarom is het juist nu nodig dat je lid wordt van de Friends of Bogdike. Een Friend steunt de stichting financieel. Lidmaatschap is (minimaal) € 35,- per jaar per persoon. Onze evenementen zijn altijd gratis toegankelijk maar moeten natuurlijk wel betaald worden. De gemeente subsidieert en we hebben geweldige sponsors. Maar dat is nog niet genoeg. Daarom: help ons het werk van Bé Wever voort te zetten en wordt Friend of Bogdike (FoB). Aanmelden kan door een e-mail te sturen naar info@bogdike.nl o.v.v. je naam, adres, postcode en woonplaats. Als FoB heb je gratis toegang tot Bogdike Revival. Je mag 1 introduce tegen een gereduceerd bedrag meenemen. Ook ontvang je regelmatig een nieuwsbrief."

- In 2014 had Veendam de primeur van de eerste Sightseeing Run van Nederland. De Sightseeing Run “Broez’n deur andermans Hoez’n” (op een zaterdag eind juni, in 2019 voor de 6e keer) is een recreatieve hardloopwedstrijd waarbij deelnemers dwars door een aantal gebouwen en bezienswaardigheden lopen. Naast de afstanden 5 en 10 km zijn er nog een Kidsrun en een Bedrijvenrun.

- Op een vrijdag eind september is er de Moonlight Walk Veendam. Tijdens de ruim 6 km lange wandeltocht word je verrast door ca. 20 verschillende optredens, leuke acts en bijzondere belevenissen. De route is zo uitgezet dat deze voor bijna iedereen goed te lopen is. Het is geen wedstrijd, de bedoeling is genieten en samen met elkaar het dorp op een andere manier beleven. En dit genieten doe je het liefst met anderen, meld je daarom aan samen met collega’s, buren, je vereniging, kortom doe het samen. Loop je met een groepje en wil je extra opvallen? Doe dan iets geks of grappigs aan, dit maakt de stoet wandelaars nog bonter en leuker voor de mensen die langs de kant staan te kijken. Voor de lopers met de leukste outfit is er een extra verrassing. Deelname aan de wandeling kost €10,00. Dit bedrag wordt door de organiserende lokale Lionsclub in zijn geheel besteed aan goede doelen.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Museumspoorlijn S·T·A·R rijdt sinds 1994 met een historische stoomtrein en dieseltreinen tussen Veendam en Musselkanaal. Deze verbinding werd tot in de jaren tachtig door de NS gebruikt. Het spoor loopt nagenoeg geheel langs de grens tussen Groningen en Drenthe, de Semslinie, en doorkruist daarmee de streek Veenkoloniën. Met een lengte van 26 km is het de langste museumspoorlijn van Nederland.

- Theater vanBeresteyn in Veendam is een intiem theater gevestigd in een van de mooiste gebouwen van Noord-Nederland. Het theater opende haar deuren in 2004 en staat sindsdien garant voor een divers aanbod van voorstellingen. Jaarlijks genieten ruim 20.000 theaterliefhebbers van voorstellingen in de theaterzaal die een capaciteit heeft van 350 plaatsen. Daarnaast is het theater de thuisbasis van Filmhuis vanBeresteyn, dat op de maandagavonden een film vertoont, en in de schoolvakanties op de woensdagen een kinderfilm.

- Tropiqua biedt alle faciliteiten op het gebied van zwemmen, recreëren en wellness. Ze beschikken over een 25 meter wedstrijdbad met beweegbare bodem. Een subtropisch zwemgedeelte met twee glijbanen, bubbelbaden en andere waterattracties. Tevens bevindt zich in het subtropisch gedeelte een peuter- en kleuterparadijs. Deze baden voor de kleintjes bieden verschillende speelobjecten zoals een kinderglijbaan, speeltafel en diverse andere waterobjecten om de hele dag plezier mee te maken. In de zomermaanden zijn de buitenbaden geopend. Rondom de buitenbaden is voldoende ruimte om te ontspannen en recreëren. Tropiqua organiseert een breed scale aan activiteiten. Zo kun je bij hen aquasporten, is er een keer in de maand discozwemmen, aanstaande moeders kunnen zwangerschapszwemmen en voor de allerkleinsten is er ouder en kind zwemmen.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Veendam, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Veendam op Facebook.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Veendam (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Veendam. - Nieuws van de gemeente op Facebook.

- Media / nieuws: - RTV1 is de streekomroep voor de Veenkoloniën. Te beluisteren in Stadskanaal op 105.3FM, in Veendam op 106.9FM en in Borger-Odoorn op 106.0FM. Daarnaast start RTV1 binnenkort met haar eigen TV- kanaal. - Nieuwssite Parkstad Veendam.

- Lezen: - Op de eerste verdieping van Cultuurcentrum vanBeresteyn is de Bibliotheek gevestigd. De trap, die er uitziet als een grote stapel boeken, brengt je naar boven. Welkom in de Bibliotheek van ontmoeten, leren en ontdekken! Bibliotheek Veendam is er voor de persoonlijke ontwikkeling en het verbeteren van maatschappelijke kansen van alle inwoners. Er valt in de Bibliotheek voor jong en ouder dan ook genoeg te beleven. Wil je een kijkje nemen? Loop eens virtueel bij hen binnen.

- Muziek: - "Muziekvereniging Voorwaarts Veendam is opgericht in 1920 en heeft dus in 2020 het 100-jarig bestaan gevierd. De vereniging begon met een fanfare en is later uitgebreid met een malletband. Vandaag de dag bestaat de muziekvereniging uit een harmonieorkest en een dweilorkest met de naam 'Wakker Worden!'. Het totaal aantal leden ligt rond de 50. De leeftijd is zeer gevarieerd: van ca. 5 tot ca. 65. Dit zorgt voor een leuke en ontspannen sfeer binnen de vereniging. Sinds 2003 is Ruud Extra de dirigent van het harmonieorkest. Elke dinsdag wordt er onder zijn kundige leiding gerepeteerd en bereiden we ons voor op onze optredens. Wie denkt dat een orkest oubollige muziek speelt, heeft het mis. Tegenwoordig worden bewerkingen van moderne popnummers, filmmuziek en zo af en toe ook klassieke muziekwerken gespeeld. Voor iedereen zit er wel wat bij. Wij geven jaarlijks een groot concert. Daarnaast verzorgen wij diverse andere optredens, bijvoorbeeld de 4 mei herdenking, de Avondvierdaagse in Wildervank en concerten in verzorgingshuizen. Onze concerten zijn terug te kijken via ons YouTubekanaal.

Binnen het orkest is er nog voldoende plaats in alle secties: houtblazers, koperblazers, saxofonisten, slagwerkers, van alles kunnen we nog wel gebruiken. Mocht je mee willen spelen, kom dan gerust eens vrijblijvend langs op een van de repetities op de dinsdagavond van 19:15-21:30 uur. De vereniging beschikt over een eigen gebouw. Het gebouw is op dinsdagavond en donderdagavond in gebruik. De rest van de tijd is het gebouw beschikbaar voor verhuur (niet voor particuliere feestjes)."

- "Mama Maffia is een dampende, stampende, knettergekke boerenrockband uut Veendam. Iedereen die van een super goed feest houdt, moet Mama Maffia live zien. Meezingen op Nederlands- en Engelstalige hits met een heule dikke vette jus van rock ’n roll er overheen. Vooral hun eigen nummers met teksten in het Gronings hebben alle ingrediënten voor een gigantische, met humor doorspekte show." Aldus de heren op hun site. In juli 2018 hebben ze hun eerste cd uitgebracht.

- Welzijn: - Rotary Club Veendam is opgericht in 1933 en heeft ca. 45 leden. Zij organiseren door het jaar heen uiteenlopende evenementen en activiteiten, waarvan de opbrengsten ten goede komen aan diverse goede doelen.

- "Het internationale motto van alle Lionsactiviteiten is ‘we serve’. Met deze gedachte proberen Lions oplossingen te vinden voor problemen in de samenleving. Wereldwijd gaat het hierbij om bijvoorbeeld het realiseren van medische voorzieningen voor blinden, het terugdringen van diabetes, ondersteuning van scholen, ziekenhuizen e.d. Lions Club Veendam (opgericht in 1970) beijvert zich om goede doelen - in de breedste zin van het woord - een financiële en/of materiële steun in de rug te bieden. Daarbij richten wij ons op lokale en regionale projecten. Onder het kopje Projecten op onze site vind je een lijst met projecten die de Lionsclub de afgelopen jaren heeft gerealiseerd."

- Mo(o)i in Veendam is een stichting voor ‘oude’ en ‘nieuwe’ Veendammers, die als doel heeft de integratie van inwoners van verschillende nationaliteiten in deze omgeving, en de inwoners kennis te laten maken met andere culturen en gebruiken. Dit doen zij door twee keer per maand een taalcafé te organiseren in het Noorderpoort (waar ook de inburgeringslessen worden gegeven) en het organiseren van excursies naar musea, fabrieken en andere interessante locaties. Op deze manier laten zij de inwoners van verschillende nationaliteiten kennis maken met de Nederlandse samenleving en bevorderen zij de onderlinge contacten. De drempel om dit soort uitstapjes zelf te maken is voor hen om verschillende redenen vaak te hoog. Op deze manier worden veel mensen uit hun sociale isolement gehaald en ze genieten er enorm van. Hun inkomsten halen zij uit het verkopen van internationale gerechten en hapjes op markten, de Pruiverij en het jaarlijks organiseren van een integratiediner.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Veendam Buitenwoelhof en - Centrum.

Reacties

(4)

Mooi

Dank voor uw compliment! Zojuist heb ik de inhoud van deze pagina nog een stuk uitgebreid, want wat er stond was nog maar een 'beginnetje'.

Een correctie en een aanvulling:
- Het Doe Museum bestaat in de beschreven vorm niet meer, het was op zondag 14 april 2019 voor het laatst open. Ze zijn nu het Pop-Up Doe Museum, waarmee zij op locatie voor een of meer dagen een mini Doe Museum op kunnen bouwen.
- Voor info over de Grote Kerk Veendam en de toren zie (...). In de kerk staat een bijzonder Faber en Dienes concertorgel uit 1928, waaraan de naam van musicus en organist Dr. Fried Schmidt Marlissa (1894-1946) is verbonden. Eind 2021 staat de start van een grote restauratie gepland. Zie (...).

Dank voor uw correctie en aanvulling! Bijzonder spijtig dat het Doe Museum in 2019 moest vertrekken uit het pand dat ze in 2016 hadden betrokken. Een prachtig initiatief dat veel mensen stimuleerde en op ideeën bracht voor een hobby. Ik promoot in het algemeen en ook op Plaatsengids.nl het verenigingsleven e.a. hobby's, om mensen (jongeren, volwassenen en senioren) op ideeën te brengen voor een zinvolle vrijetijdsbesteding. Als meer mensen een hobby zouden hebben (verzamelen of iets creatiefs e.d.) of lid zouden zijn van een vereniging (muziek, toneel e.d.) zouden er niet zoveel eenzame mensen zijn en mensen met burnouts tijdens de coronaperiode. Ik ben door de jaren heen veel alleen geweest maar nooit eenzaam, omdat ik veel hobby's had en lid was van diverse verenigingen waardoor ik mij nooit heb verveeld. En tegenwoordig schrijf ik er dus over. :-) Daarom laat ik het Doe Museum in aangepaste beschrijving ook staan, 1) om hun Pop Up Doe Museum te promoten en 2) in de hoop dat er een persoon of instantie opstaat die ze met een locatie een doorstart kan bieden. Want zo'n prachtig initiatief zouden we moeten koesteren! Daar zijn er niet veel van in ons land.

Dank voor uw aanvulling ook m.b.t. de Grote Kerk! Deze pagina is ondanks de diverse aanvullingen van de afgelopen tijd nog altijd 'maar' een beginnetje, omdat ik alle pagina's stukje bij beetje voortdurend uitbreid. Eind dit jaar wil ik alle pagina's inhoudelijk af hebben. Hier ontbreken nog altijd wel wat bezienswaardigheden, evenementen, verenigingen e.d., maar dat komt in de loop van het jaar dus goed. Uiteraard verdient inderdaad ook de Grote Kerk een vermelding, plus het carillon, het orgel, de Vrienden en de Begraafplaats. Daar heb ik nu dan ook allemaal aparte alinea's voor aangemaakt.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen