Terug naar boven

Status

- Damwâld is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Dantumadiel.

- Het dorp Damwâld is in 1971 ontstaan uit samenvoeging van de dorpen Dantumawoude, Akkerwoude en Murmerwoude, aanvankelijk onder de naam Damwoude.

Terug naar boven

Naam

In het Nederlands
Damwoude. Overigens zijn de plaatsnamen in de gemeente Dantumadiel, evenals de gemeentenaam, sinds 2009 formeel - en alleen nog, bijvoorbeeld op de plaatsnaamborden - Friestalig.

Naamgeving
Voor de naam van dit in 1971 ´nieuwe dorp´ heeft men de eerste letters genomen van de vroegere, onder Status vermelde dorpen, die samen dus het woord ´dam´ vormen. Bij deze keuze zal wellicht ook hebben meegespeeld dat Dantumawoude ook al wel kortweg Damwoude werd genoemd.

Terug naar boven

Ligging

Damwâld ligt Z van Dokkum.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Damwâld heeft ca. 2.200 huizen met ca. 5.500 inwoners en is daarmee het grootste dorp van de gemeente.

Terug naar boven

Geschiedenis

Ontstaansgeschiedenis
"Damwâld ligt midden in het zandgebied van de gemeente. Dit zandgebied heeft zijn definitieve vorm gekregen na de periode 1000-1200 na Chr., toen vanuit het Friese kleigebied, als gevolg van het stijgen van de zeespiegel, de zandgronden weer ontgonnen en bewoond werden. Karakteristiek voor deze periode is het streekdorpenlandschap, waarvan de lintbebouwing, gelegen op de hogere zandgronden, het meest in het oog springende kenmerk is. Daarnaast is voor dit gebied de opstrekkende verkaveling erg karakteristiek. In het hele woudgebied wordt de opstrekkende verkaveling vanouds benadrukt door het voorkomen van elzensingels op de perceelsranden. De oorspronkelijke lintendorpenstructuur van Akkerwoude, Murmerwoude en Dantumawoude is nog goed herkenbaar.

De van west naar oost lopende lintbebouwing wordt gekenmerkt door een eenvoudig straatprofiel met daaraan individuele bebouwing, die overwegend bestaat uit woningen (één bouwlaag met kap). Het oorspronkelijke agrarische karakter is in de loop der tijd sterk veranderd. Er zijn echter enkele panden die nog refereren aan het agrarische karakter van de streek. Naast de kerkgebouwen van Murmerwoude en Dantumawoude, het voormalige raadhuis en het cafégebouw (die alle als rijksmonument zijn aangewezen), gaat het om een aantal stelpboerderijen en enkele woningen onder schilddak.

Opvallend in de lintbebouwing is de variatie in functies. Vanouds zijn de bijzondere functies in het oude lint gesitueerd. In Akkerwoude, met name de aan de Achterwei, is naast de woonfunctie, de bedrijvigheid van betekenis. In Dantumawoude is eveneens sprake van een dergelijke functiemenging. In de loop der tijd is voor wat betreft de voorzieningen meer nadruk komen te liggen op het winkelcentrum aan de Conradi Veenlandstrjitte.

Het huidige omgevingsbeeld
De oorspronkelijke lintbebouwing van Akkerwoude, Murmerwoude en Dantumawoude is aangevuld met nieuwe woningbouw in de kwadranten, op basis van een in de jaren zeventig ontwikkelde beleidsvisie. Damwâld moest zich ontwikkelen tot een langgerekte nederzetting. Respectievelijk werden het zuidwestelijke kwadrant, het zuidoostelijke, het noordoostelijke en het noordwestelijke kwadrant ingericht als woonbuurten.

Zuidwest is de oudste planmatige uitbreidingsbuurt van Damwâld. Deze woonbuurt kwam in verschillende fasen tot stand, maar het zwaartepunt lag in de jaren vijftig en zestig. De hoofdopzet van deze buurt is erg eenvoudig en kenmerkend voor de periode waarin de buurt tot stand kwam. De Foarwei en de Haadwei vormden het uitgangspunt. In de oksel van deze twee wegen werd een rechthoekig wegenstelsel ontworpen, waarbij de Badhuisweg als buurtonsluitingsweg werd aangelegd. Het meest opvallende kenmerk van het bebouwingspatroon is dat de bouwwijze duidelijk op de straat is georiënteerd. Het eenvoudige karakter van de bebouwing wordt grotendeels bepaald door de woningwetwoningen uit verschillende tijdsperioden. In het voorgaande bestemmingsplan lag in gedeeltes van de buurt een wijzigingsbevoegdheid voor herstructurering. Inmiddels heeft op verschillende plaatsen deze herstructurering plaatsgevonden.

Het zuidoostelijke kwadrant is eind jaren zestig tot ontwikkeling gekomen. Het is een pure woonbuurt met blokken rijenwoningen die sterk op de staat zijn georiënteerd. De rand van de buurt bestaat uit vrijstaande en enige dubbele woningen.

Het derde kwadrant, Damwâld Noordoost, werd in de jaren zeventig ontwikkeld, en heeft een duidelijk een ander karakter dan de twee vorige kwadranten. Vooral het stratenpatroon, met doodlopende en bochtige, smalle wegen draagt hiertoe bij. Het bebouwingspatroon wordt gekenmerkt door dubbele en vrijstaande woningen, gegroepeerd aan woonstraten. De dichtheid is net groot genoeg om van een bebouwde straatwand te kunnen spreken.

Het noordwestelijke woongebied behoort eveneens tot de recentere uitbreidingen van het dorp. Langs de Conradi Veenlandstrjitte is hier een concentratie van bedrijvigheid gerealiseerd. Daarnaast zijn hier, tussen de Conradi Veenlandstrjitte en de Foarwei, de afgelopen tien jaar veertig nieuwe woningen gerealiseerd. In het gebied aan de noordoostzijde van het dorp is de nieuwbouwlocatie Hoeksterloane in ontwikkeling. De woningbouw is gericht op duurzaamheid en wordt ingepast in het omliggende landschap. Het gebruik en inrichten van de ruimte vindt plaats volgens het principe van Shared Space (Dielde Romte), waar gebruikers zelf bepalen hoe ze met de beschikbare ruimte omgaan." (bron: ontwerp-Bestemmingsplan Damwâld-kom)

Ontstaan plaatsnaam
Fusies van dorpen, waarbij een geheel nieuwe plaatsnaam ontstaat, zijn zeldzaam in ons land. Zoiets gebeurt natuurlijk niet zomaar. Daar moet een reden voor zijn. De reden voor deze fusie heeft een politieke achtergrond. Tot 1881 stond het gemeentehuis van de gemeente Dantumadeel in Rinsumageest. Vanaf 1881 zetelden de 'grietmannen' in Murmerwoude. In Zwaagwesteinde was men daar 'not amused over'. Zij stelden recht te hebben op het gemeentehuis, omdat Zwaagwesteinde (sinds 2009 overigens De Westereen geheten) destijds de grootste plaats van de gemeente was. Daarom werd uiteindelijk in 1971 besloten over te gaan tot een fusie van de bij Status genoemde 3 dorpen tot het dorp Damwoude (in 2009 officieel verfriest tot Damwâld), zodat het nieuwe dorp wél de grootste plaats van de gemeente zou zijn.

Uiteraard moesten de inwoners wennen aan de nieuwe naam en was men nog gehecht aan de oude namen. In 1971 werd dan ook gepleit om per kern onder de naam Damwoude ook de oude dorpsnaam nog aan te geven. Dat is toen ook gehonoreerd. Tegenwoordig zijn deze onderbordjes er niet meer, dus kennelijk vond de gemeente op enig moment dat de gewenning nu wel lang genoeg had geduurd. Overigens zijn er vandaag de dag diverse personen en instanties die kennelijk nog altijd niet gewend zijn aan de reeds sinds 2009 huidige, formele en enige spelling van deze plaatsnaam, zjinde Damwâld, en die nog altijd de oude spelling van voor 2009, Damwoude dus, hanteren, zoals het winkelcentrum.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "Het Prikkebosk ligt in het zuidoosten van Damwâld. Het is een karakteristiek stukje Friese Woudenlandschap, waar een plan wordt ontwikkeld voor de realisatie van tien tot twintig woningen. De gemeente heeft met omwonenden en vertegenwoordigers uit het dorp nagedacht over een plan hiervoor. Dit heeft geleid tot een globale visie voor het woningbouwplan Prikkebosk. Deze visie houdt rekening met de woningbehoefte van het dorp, de wensen van omwonenden én het karakteristieke gebied. In juli 2020 zijn de bevindingen naar de omwonenden teruggekoppeld. We zijn in gesprek met de provincie over het plan (vanaf november 2020). Er moet overeenstemming komen over het beleid van de provincie t.a.v. de gebiedsontwikkeling. De provincie kijkt anders naar de plannen dan wij als gemeente. We gaan verder in overleg of te kijken of we bij elkaar kunnen komen. In een later stadium zal het bestemmingsplan en het beeldkwaliteitsplan door het college van Dantumadiel worden vastgesteld." (bron: gemeente)

- Mavo De Saad heeft precies 100 jaar bestaan. In 1919 wordt de vereniging voor Christelijk MULO in de gemeente Dantumadiel opgericht en in 1921 wordt de (M)ULO-school geopend. De school bevindt zich dan aan de Hoofdweg van Murmerwoude (tegenwoordig de Haadwei in Damwâld). De laatste locatie van de school (Nijewei 1) is in de loop van de jaren meerdere keren verbouwd en vernieuwd. In 1985 is de school zelfs helemaal afgebroken en op dezelfde plaats is het huidige moderne schoolgebouw neergezet. Bij de feestelijke heropening in 1986 wordt de nieuwe naam van de school onthuld: Christelijke Mavo De Saad. Het woord ‘saad’ komt uit het Fries en betekent bron of wel. Door de krimp (bevolkingsdaling) in Noardeast Fryslân daalt ook het leerlingenaantal van De Saad, van ca. 400 rond 2014 naar minder dan 300 in 2019. Financiële tekorten maakten een reorganisatie noodzakelijk. Toen in april 2020 bleek dat voor schooljaar 2020/2021 slechts 33 nieuwe aanmeldingen waren binnengekomen, heeft men besloten de school na afloop van schooljaar 2019/2020 te sluiten. In het pand is een nevenvestiging gekomen van - de onder Links > Onderwijs beschreven school - De Wingerd.

- Na de aanleg van de Centrale As - de provincialeweg N356 Dokkum - Nijega - rond 2015 is de Haadwei (de voormalige provinciale weg) in Damwâld in 2018 heringericht. Wat vinden omwonenden en andere belanghebbenden er, ruim een jaar later, van? Dat heeft een onafhankelijk verkeersadviesbureau onderzocht. Ook is gemeten hoeveel verkeer er gebruik maakt van de Haadwei en of er te hard wordt gereden. Ook is er geobserveerd hoe de verschillende verkeersdeelnemers zich gedragen op de kruisingen. Alle onderzoeksresultaten zijn verwerkt in een Evaluatierapport (hier vind je een samenvatting van het Evaluatierapport). Op veel onderdelen blijkt men tevreden over de herinrichting, maar er resteren nog enkele verbeterpunten op het gebied van de verkeersveiligheid. Het college van B&W wilde graag horen wat inwoners en ondernemers van het evaluatierapport vinden. Die hebben er tot medio januari 2020 op kunnen reageren. Dit alles wordt betrokken bij de afwegingen welke verbeterpunten nog gerealiseerd gaan worden. (bron: gemeente Dantumadiel)

- Bestemmingsplan Damwâld-kom.

- Dorpsvisie Damwâld.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Damwâld heeft 6 rijksmonumenten.

- De Hervormde (PKN) Sint-Benedictuskerk in Damwâld (voorheen Dantumawoude) (Doniawei 76) is een oorspronkelijk romaanse kerk, eind 12e eeuw gebouwd van tufsteen. De toren is er in de 13e eeuw aan toegevoegd. In de loop der tijd zijn er diverse ingrijpende wijzigingen aangebracht, waardoor het romaanse karakter van kerk en toren deels verloren is gegaan. De toren, met zadeldak, was oorspronkelijk inpandig, maar kwam, na een verkleining van het schip, weer buiten de kerk te staan. Het koor dateert uit 1775. In de kerk bevinden zich vier geschilderde cartouches uit 1599 met citaten uit de bijbel. Deze schilderingen zijn uniek en zijn geschonken door de uit Jever afkomstige predikant Thomas Johannes Jeverensis. Deze predikant was in 1597 vanuit Oost-Friesland naar Dantumawoude gekomen en vertrok weer in 1606, naar Grootegast. Het orgel is gebouwd door Albertus Antoni Hinsz. De Sint-Benedictuskerk valt onder de Hervormde Gemeente Dantumawoude. "De in 1991 opgerichte Stichting Benedictuskerk heeft als doel om financiën te verkrijgen en met de rente van deze gelden het behoud van ons oude kerkgebouw te waarborgen én - indien nodig en mogelijk - de kerkvoogdij uit de rentegelden te helpen bij het onderhoud."

- De Hervormde (PKN) kerk De Ikker in Damwâld (voorheen Akkerwoude) (Hearewei 1) is in 1849 gebouwd ter vervanging van een middeleeuwse voorganger. De driezijdig gesloten zaalkerk is voorzien van een geveltoren met opengewerkte achtkantige bekroning. In de Tweede Wereldoorlog (1943) hebben de Duitsers de klok uit 1655 uit de Hervormde kerk van Akkerwoude gestolen. En wat is nu een kerk zonder klok? Er moest een nieuwe komen. Dorpsbelangen Akkerwoude besluit geld in te zamelen door middel van een collecte via intekenlijsten. Er komt ook een bijdrage van de gemeente en van de kerkvoogdij van de kerk. Op 30 december 1950 is er een officiële overdracht van de nieuwe klok. De klok weegt 620 kg en bevat de inscriptie 'geroofd 1943 - nieuwe klok geplaatst 1951'. Korter kon haast niet; en langer mocht niet, want dat kostte te veel geld. Het orgel uit 1819 is gebouwd door L. van Dam en Zonen. Het is afkomstig uit de Dorpskerk van 's-Gravenzande en is in 1899 door Bakker & Timmenga in de kerk van Akkerwoude geplaatst. Het orgel is een rijksmonument. In 2009 kreeg de kerk de naam De Ikker.

- De Hervormde (PKN) Sint-Bonifatiuskerk in Damwâld (voorheen Murmerwoude) (Foarwei 2) is een romaanse kerk, gebouwd omstreeks 1200. Het is een van de oudste Friese kerken die van rode baksteen is gebouwd. De bakstenen muren zijn weer tevoorschijn gekomen na de restauratie in de jaren zestig van de 20e eeuw, toen de pleisterlaag van de kerk werd verwijderd. De oorspronkelijke romaanse spaarnissen, afgewisseld met kleine rondboogvensters, zijn goed te zien onder de dakrand van de zijmuren. Oorspronkelijk had de kerk een ronde koorafsluiting, die waarschijnlijk in de 16e eeuw is verwijderd. De toren is vrijwel gelijk met de kerk gebouwd en dateert uit de 13e eeuw. Wel is het oorspronkelijke helmdak van de toren later vervangen door een zadeldak. Ook in de torenmuur zijn romaanse ornamenten te herkennen. Volgens een volksverhaal zouden in de kerktoren stenen broden van Bonifatius zijn ingemetseld. Deze broden figureren in diverse sagen rond de persoon van Bonifatius, de heilige aan wie deze kerk is gewijd. Het orgel uit 1895 is van Bakker & Timmenga.

- Na een uitgeschreven prijsvraag in 2007 onder de kerkleden was besloten de locale Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt (GKV) in het vervolg De Ontmoeting te noemen. Maar het kan soms heel wonderlijk lopen. Zonder dat men het van elkaar wist vroegen de kerkenraden van de Gereformeerde, nu PKN kerk, en van de GKV aan hun kerkleden om suggesties voor een naam van het gebouw. De Gereformeerden kozen ook voor De Ontmoeting. Toen dit bekend werd gemaakt bleek dat de Vrijgemaakten diezelfde naam hadden gekozen. De Vrijgemaakten besloten alsnog een andere naam te kiezen. Hun kerk heet in het vervolg De Begroeting. De Gereformeerde (PKN) kerk De Ontmoeting (Foarwei 48) dateert uit 1968. Het orgel dateert ook uit 1968 en is gebouwd door de firma Pels & Van Leeuwen (Alkmaar).

- Bijna alle PKN-kerken in het dorp vallen onder PKN Damwâld, wat een samenwerkingsveband is van de twee PKN-gemeenten 'Hervormde gemeente Akkerwoude, Murmerwoude, Broeksterwoude en De Valom' en 'Gereformeerde kerk Damwoude'. Alleen de Benedictuskerk is nog een eigen kerkelijke gemeente, en wel de Hervormde Gemeente Dantumawoude.

- De Doopsgezinde Vermaning in het voormalige Dantumawoude (Doniawei 34) is een recht gesloten zaalkerk, gebouwd in 1767, en verving en voorganger op ongeveer dezelfde plek. Blijkens het jaartal op de windwijzer is de kerk in 1858 voorzien van een nieuw dak. Het dak is voorzien van bijzondere ruitvormige dakpannen van de firma Van Helder uit Dokkum. De zuidelijke aanbouw dateert uit 1910. In 1974-1975 vond opnieuw een verbouwing plaats, waarbij de banken zijn vervangen door stoelen en de preekstoel is vervangen door een minder groot en zwaar exemplaar. In 2008 is het interieur gerenoveerd. De kleur blauw overheerst nu. Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf. De herenbank dateert uit 1770 en heeft een rococo-opzetstuk. Het geheel witgeschilderde orgel uit 1885 is gemaakt door Bakker & Timmenga. De kerk valt onder de Meniste Gemeente Damwâld.

- Het leven en wonen in de Noordelijke Friese Wouden rond het jaar 1900 staat centraal in Cultuurhistorisch Centrum De Sûkerei in Damwâld. De cichoreidrogerij fungeert als bezoekers- en expositiecentrum. Het gehele productieproces kan men aanschouwen in deze oude drogerij. Hier zijn tevens twee droogovens (eesten of 'jisten') gereconstrueerd. Op het terrein zijn drie 'wâldhúskes' (woudhuisjes) opnieuw opgebouwd. De wâldhúskes zijn in deze streek een karakteristieke historische woonvorm, die vrijwel geheel is verdwenen. Ze vinden hun oorsprong in de plaggenhut en de latere spitkeet.

De wâldhúskes op het terrein stonden oorspronkelijk in De Falom, De Westereen en Rinsumageast. Elk huisje heeft een specifiek thema. In 'De Falom' ligt de nadruk op vissen, jagen en stropen. In 'De Westereen' is de situatie herschapen van een gezin wat leeft van ambacht en handel. In 'Rinsumageast' is een 'wâldspultsje' met een gezin dat leeft van een gemengd vee- en akkerbouw bedrijf. - Informatief filmpje over Cultuurhistorisch Centrum De Sûkerei in Damwâld.

In 2016 is bij het museum poldermolen De Mearmin herbouwd. Sinds 1892 stond hij in Readtsjerk, sinds 1968 bij de Geastmer Mar, op het land van Pier Prins bij Rinsumageast. Sinds 2009 verkeerde de molen in vervallen staat. Stichting De Sûkerei meldde zich met een plan om de molen te redden door hem op haar terrein in Damwâld te herbouwen. Dankzij een geslaagde fondsenwerving is dat gelukt. De waterhuishouding rondom de molen is onder handen genomen, waardoor de poldermolen het terrein kan bemalen. De molen wordt door 3 vrijwillige molenaars bediend. Door de verplaatsing heeft de molen wel zijn rijksmonumentale status verloren. Zie ook de videoreportage met hoofdmolenaar Frits Bloem, die vertelt over het verleden en heden van de molen.

- De rijksmonumentale voormalige herberg De Kruisweg in Damwâld (Haadwei 42) is gebouwd in 1881 (in het toenmalige Murmerwoude), hetzelfde jaar waarin ook het naastgelegen gemeentehuis van de gemeente Dantumadeel werd gebouwd. Oorspronkelijk was de herberg tevens een halteplaats van de paardentram van Veenwouden naar Dokkum, met een stalling voor de paarden. In de eerste helft van de 20e eeuw was er bij De Kruisweg een rolschaatsbaan, die later werd vervangen door een speeltuin. Ook de speeltuin bestaat niet meer. Op de plaats van de speeltuin is een zaal van de uitspanning gebouwd. Sinds 2009 is de gemeente eigenaar van het pand en wordt het verpacht als horecaonderneming. Voor de actuele ontwikkelingen m.b.t. dit pand zie het hoofdstuk Links > Dorpshuis.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Feestvereniging Mei Inoar Ien organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten ter behoud en waar mogelijk verbetering van de leefbaarheid van Damwâld. Dit wordt mede mogelijk gemaakt door de leden en niet te vergeten de vrijwilligers. Het betreft met name de Vrijmarkt op Koningsdag, de Dodenherdenking op 4 mei, de Feestweek in september, de Spokentocht in oktober en de lampionnenoptocht met Sint Maarten in november.

- "Hjir binne wy dan is een toneelvereniging met voornamelijk leden uit het dorp Damwâld. Elk jaar spelen wij een avondvullend stuk in (of rond) februari."

- Avondvierdaagse (juni).

- "De Paardendagen Driezum-Wâlterswâld (eind juli), georganiseerd door de gelijknamige stichting, wordt niet voor niks “Het mooiste evenement van Fryslân” genoemd en trekt elk jaar duizenden bezoekers naar de Friese Wouden. Traditiegetrouw starten we op donderdag met de hindernisverkenning voor de deelnemers aan de Paardenmarathon. Op donderdagavond, na afloop van de officiële opening en de briefing, barst in de feesttent de Nacht van de Paardendagen los. Op vrijdag komen er 150 aanspanningen plus honderden pony’s en paarden uit binnen- en buitenland aan de start om deel te nemen aan het Open Fries Kampioenschap Paardenmarathon. Een unieke menwedstrijd waar 11 fantastische aangeklede hindernissen in de dorpen Driezum, Wâlterswâld en Damwâld de basis vormen voor het Kampioenschap. Als de winnaars bekend zijn vindt op het hoofdterrein de huldiging van de Kampioenen plaats, waarna het Frysk Folksliet en de traditionele ereronde de Paardenmarathon helemaal compleet maakt.

Op zaterdag (altijd de laatste zaterdag van juli) is er traditiegetrouw de Boerendag te Wâlterswâld. Het programma van deze dag is zeer gevarieerd met vele attracties voor oud en jong. Jaarlijks worden ook de Rundveekeuring van Noord-Friesland, de provinciale Geitenkeuring van Fryslân, het Open Frysk Kampioenschap ”Friese Stabij en Wetterhoun” en de zomershow van PKV Frisia hier gehouden. Met de Boerenmarkt, het Kinderplein, oude ambachten, demo´s, schaapscheren, roofvogels, oldtimers, theater, muziek, de Lekkernijstraat en een diversiteit van stands en Paardenkrachten op het terrein zijn de Paardendagen een festijn voor groot en klein."

- Aan de Garageverkoop Damwâld (op een zaterdag in juli of augustus), waarbij mensen vanuit hun garage of tuin hun overtollige spullen aan de man brengen, deden in 2019 maar liefst 154 huishoudens mee.

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van IJsclub Akkerwoude.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Nieuws van het winkelcentrum in Damwâld - dat in haar naam en op haar recent gerenoveerde gevel nog altijd de oude naam Damwoude hanteert, dus kennelijk is daar de spellingswijziging van 2009 nog steeds niet doorgedrongen - op Facebook.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Damwâld, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- "Veel oude foto's van het 'Damwâld van toen' zijn in archieven en fotoboeken verdwenen. Op deze Facebookpagina brengen we de historie van het dorp weer in beeld d.m.v. foto's en achtergrondverhalen. Veel bijzondere foto's zijn afkomstig uit het archief van de gemeente Dantumadiel. Het staat het je vrij om zelf ook foto's, verhalen en informatie te delen en vragen te stellen." Iedereen kan de berichten bekijken. Om zelf berichten te kunnen posten of op een bericht te kunnen reageren, moet je lid worden van de groep.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Damwâld.

- Belangenorganisatie: - Het heeft 'even' geduurd, maar medio 2018, 47 jaar na de fusie van de onder Status genoemde 3 dorpen tot 1 dorp Damwoude, zijn de 2 verenigingen Dorpsbelangen die er nog altijd waren, nl. het in 1946 opgerichte Dorpsbelangen Akkerwoude en het vermoedelijk in hetzelfde jaar opgerichte Dorpsbelangen Dantumawoude, gefuseerd tot Doarpsbelangen Damwâld. Overigens is er in de jaren veertig ook een Dorpsbelangen Murmerwoude geweest, maar die heeft maar kort bestaan.

"Doarpsbelangen stelt zich ten doel de belangen van het dorp, zijn bewoners en verenigingen te behartigen naar met name gemeente en politiek. Omdat de huidige politiek bij belangrijke beslissingen op zoek is naar draagvlak, komt men bij onze vereniging om te peilen wat er in het dorp leeft. Om een antwoord te geven op deze vragen horen wij dan ook graag wat er onder de leden leeft. Bovendien vertegenwoordigen wij graag een afspiegeling van de bevolking, van jong tot oud. Indien je wilt meepraten over belangrijke zaken in ons dorp, wordt dan snel lid. Neem een kijkje op onze website en maak kennis met onze activiteiten. Word lid van Doarpsbelangen en geef jezelf en je omgeving een stem die telt. De contributie, inclusief dorpskrant De Damwâldster, is € 10,- per jaar."

- Dorpshuis: - In 2003 is dorpshuis De Mounetille afgebroken. Sindsdien zat Damwâld zonder dorpshuis. Sinds 2017 vervult het monumentale pand De Kruisweg (waarvoor zie het hoofdstuk Bezienswaardigheden) de functie van dorpshuis, dankzij de destijds nieuwe uitbaters Tjeerd en Hennie Rintjema. Stichting De Krúswei is er trots op dat dit historische pand met zo’n rijke geschiedenis nu het dorpshuis is. Dat bovendien centraal gelegen is in het dorp, op “de hoeke” waar de drukste dorpsstraten elkaar kruisen. Deze schitterende locatie is de plek waar dorpsbewoners elkaar ontmoeten. Iedereen, natuurlijk persoon, vereniging of instelling kan met de exploitant van De Kruisweg in overleg treden om zijn of haar activiteit daar te organiseren. Daarmee is deze locatie de plek geworden waar regelmatig iets te beleven valt. De plek waar je graag naar toe gaat. Helaas zijn Tjeerd en Hennie Rintjema er eind 2020 om persoonlijke redenen mee gestopt. Het bestuur van Stichting De Krúswei is anno voorjaar 2021 in gesprek met diverse gegadigden die dorpshuis De Kruisweg willen voortzetten.

- Onderwijs en kinderopvang: - Bouwgroep DijkstraDraisma heeft de opdracht gekregen voor de bouw van Campus Damwâld, die in september 2020 feestelijk is geopend. In augustus 2019 is de bouw van start gegaan. Het ging om een investering van 9 miljoen euro. Door de realisatie van de campus zijn de 3 basisscholen, de kinderopvang en de sporthal onder één dak gekomen. Het ging om een opdracht met duurzaamheid als belangrijkste basis. Dat betekende circulair bouwen, geen aansluiting op het gasnetwerk en een alternatieve energievoorziening. Het gebied rond de campus heeft een groene uitstraling gekregen met veel ruimte om te bewegen. Met een innovatieve aanbestedingsvorm - gebaseerd op het zogeheten BVP-principe (Best Value Procurement) - dienden de bouwers aan te geven hoe ze op duurzame wijze het project wilden invullen, aan de hand van een serie voorwaarden die door de opdrachtgever waren opgesteld. "De marktpartijen kunnen hun expertise maximaal inzetten en met eigen systemen en materialen aan de slag", aldus wethouder Gerben Wiersma destijds over de toegevoegde waarde van de nieuwe inkooptechniek. "De specialist laat je in zijn kracht. Deze heeft de kennis en kunde."

De duurzame campus moet in meerdere opzichten een paradepaardje voor de omgeving worden, stelde wethouder Wiersma. "We willen trendsetter worden." Het project is gestoeld op een viertal thema’s: sûn (gezond), grien (groen), skjin (schoon) en tûk (slim). Dantumadiel wil een toekomstbestendige accommodatie die flexibel kan reageren op veranderend gebruik (adaptieve bouw). Ook neemt de circulaire paragraaf een prominente plek in bij het project. Wiersma: "Wij willen volop gebruik maken van de kansen die er liggen." Het voormalige badhuis is gehandhaafd en is in de campus geïntegreerd. Afbraak was onder meer om cultuurhistorische redenen niet aan de orde: dit is namelijk het laatste nog bestaande ‘badhús’ van Dantumadiel. Bovendien is er vrij recent nog in de accommodatie geïnvesteerd. Twee van de hoofdgebruikers van Campus Damwâld zijn de plaatselijke basisscholen Dr. J. Botkeskoalle en CBS De Sprankeling, die in verband met de realisatie van de campus is ontstaan uit een fusie van CBS De Bron en CBS De Fontein. De beide scholen gaan zoveel mogelijk samenwerken. Diverse ruimtes zijn multifunctioneel. De brede school gaat efficiënt gebruikt worden. Ook zullen alle circa 450 kinderen spelen op hetzelfde plein. (bron: Dr. J. Botkeskoalle)

- "SO De Wingerd in Damwâld is de christelijke school voor Speciaal Onderwijs (SO) in de regio Noord-Fryslân. We zijn er voor leerlingen van 4 tot 12 jaar met een ontwikkelingsachterstand. We benaderen iedere leerling vanuit eigen mogelijkheden. We moedigen hen aan om zichzelf te ontwikkelen. In een veilige en stimulerende omgeving kunnen zo talenten tot bloei komen. We verwachten ook echt iets van ze. Namelijk dat ze zo zelfstandig mogelijk worden. Alle leerlingen werken dan ook volgens een ‘ontwikkelingsperspectief’ met daarin de doelen die we samen willen bereiken. Zo nemen we ze stap voor stap mee op pad naar een zo zelfstandig mogelijke plek in de maatschappij. Vandaar ook ons motto: “Jouw weg, jouw toekomst”. Speciaal onderwijs vraagt om een bijzondere samenwerking. Bijvoorbeeld tussen leerlingen, ouders en schoolpersoneel. Daarnaast werkt onze school samen met allerlei (zorg)organisaties en bedrijven. Met z’n allen maken we het speciaal onderwijs mogelijk. En samen geven we kleur en sfeer aan onze school." - VSO De Wingerd is er voor het Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO).

- Muziek: - "Brassband Ere Zij God in Damwâld is een erg gezellige brassband die van alle markten thuis is. Ons repertoire loopt uiteen van psalmen/gezangen tot rock/popmuziek. Jaarlijks organiseert Ere Zij God een Adventsconcert. Ook doet de brassband mee aan verschillende festivals, concoursen en wedstrijden waaronder het Gouden Spiker Festival, The Night of Brass en de Nederlandse Brassband Kampioenschappen."

- Sport: - Korfbalvereniging WIK '34.

- "Sportvereniging Damwâld (SVD) is de vereniging voor gymnastiek, turnen, acrogym, steps en BOM voor ouderen. Wanneer je belangstelling hebt en meer wilt weten over de lessen, dan is er de mogelijkheid tweemaal vrijblijvend mee te draaien. Na die twee lessen kun je dan besluiten al dan niet lid te worden van onze vereniging."

- Voetbalverenigingen v.v. De Wâlden en de Broekster Boys in Damwâld hebben sinds 2006 een gezamenlijke jeugdvereniging: SJO Broekster Wâlden.

- Menclub Achter it Hynder (paardensport) is een gezellige menvereniging met menlessen, jaarlijks een marathon, en diverse andere activiteiten.

- TC Damwâld is een actieve, bloeiende maar bovenal gezellige vereniging met ongeveer 130 leden, waarvan ruim 20 jeugdleden. Ze hebben 4 verlichte tennisbanen waarbij ze spelen op Porous Kushion Kourt. Dit is te beschrijven als een snelle hardcourt baan. Groot voordeel van deze ondergrond is dat er het gehele jaar op kan worden gespeeld. Tevens is het ook beter voor de gewrichten doordat er dempingslagen zijn aangebracht. Ook heeft de accommodatie een oefenmuur met minibaan waar iedereen zijn of haar balletje mag slaan (vooral de kinderen vinden dit leuk). Daarnaast hebben ze een gezellige en knusse kantine met overdekt terras. Geniet hier van een hapje en een drankje, kijkend naar de sporters op de banen. Het hele jaar door zijn er mogelijkheden om trainingen te volgen en mee te doen met allerlei tennisactiviteiten die voor jong en ouder worden georganiseerd. Denk hierbij aan het Voorjaarstoernooi, Clubkampioenschappen en de Wintercompetitie. Daarnaast doen ze mee aan diverse competities van de KNLTB. Ben je nieuwsgierig geworden? Kijk dan verder op de website voor meer informatie of beter nog, kom eens langs op hun tennispark op Halewei 64.

- KWIEK (Kunnen Willen Is Een Kunst) is de volleybalvereniging van Damwâld en heeft ca. 80 leden. Met heren-, dames- en jeugdteams in de competitie doen zij in de regio redelijk goed mee. De vereniging streeft ernaar om in de NEVOBO-competities per klasse, en in alle leeftijdsgroepen, zowel bij de meisjes als bij de jongens, te zijn vertegenwoordigd. Dit maakt het mogelijk om door middel van goede en gerichte training en opleiding voor een goede doorstroming te zorgen, zowel binnen de jeugd als van de jeugd naar de senioren. De vereniging heeft ook een recreantenafdeling, voor degenen die het leuk vinden om buiten competitieverband wekelijks een partijtje te spelen.

- Zorg en welzijn: - Het monumentale, karakteristieke pand Plantenhove op Doniawei 73 is een bejaardenhuis en conferentieoord geweest. In 2006 is het pand getransformeerd en herbestemd tot Thomashuis Damwâld. In 2018 hebben Gerton en Tineke Rauw het Thomashuis overgenomen. "Ons Thomashuis biedt negen bewoners met een verstandelijke beperking een warm en gezellig thuis. In ons huis zijn wij een grote familie, waar iedereen zichzelf kan en mag zijn. Doordat wij een kleinschalige woonvorm zijn, geven wij bewoners zorg op maat en kijken wij naar de persoonlijke wensen en interesses van bewoners. Samen met een enthousiast team en de bewoners ondernemen we graag activiteiten. Geluk zit hem in de kleine dingen: samen een broodje kroket eten op de vrijdagavond, een kopje koffie drinken op het terras of een spelletje spelen. Daarnaast gaan we graag op pad met onze bus." Bij de Dagbesteding van het Thomashuis kun je voor schappelijke prijzen handgemaakte (cadeau-)artikelen kopen die op de dagbesteding zijn gemaakt.

- Veiligheid: - Brandweer Damwâld.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Akkerwoude kerk, - Damwâld alg., - Dantumawoude kerk en - Murmerwoude kerk.