Plaatsnamen klemtoon

plaatsnamen_klemtoon_westerbork_kopie.jpg

Bij sommige plaatsnamen ligt de klemtoon voor iemand van buiten de streek in kwestie niet voor de hand. Wist je bijvoorbeeld dat het Westerbórk is en niet Wésterbork? Wij in ieder geval niet... Vandaar deze pagina.

Bij sommige plaatsnamen ligt de klemtoon voor iemand van buiten de streek in kwestie niet voor de hand. Wist je bijvoorbeeld dat het Westerbórk is en niet Wésterbork? Wij in ieder geval niet... Vandaar deze pagina.

Sommige plaatsnamen hebben een klemtoon die niet voor de hand ligt, dat wil zeggen: voor iemand van buiten de streek die er niet mee bekend is. Hieronder een - begin van een - overzicht van deze plaatsnamen. Er zijn er vast nog veel meer. Wellicht hoor jij ook weleens plaatsnamen die regelmatig verkeerd worden uitgesproken, bijvoorbeeld op radio, tv, of in je omgeving, van mensen 'van buiten' die niet met de correcte klemtoon bekend zijn. Wij houden ons aanbevolen voor aanvullingen.

Enigszins verwant maar toch net even anders is de uitspraak van bepaalde plaatsnamen, voor zover die niet voor de hand ligt voor iemand die er niet uit de buurt komt. Daar hebben wij hier een aparte pagina voor gemaakt.

Groningen:

- Boerákker, niet Bóerakker.

- Hoogezánd, niet Hóógezand.

- Hoogkérk, niet Hóógkerk.

- Leegkérk, niet Léégkerk.

- Roodeschóól, niet Róódeschool.

- Stadskanáál is het gebruikelijkst, maar ook Stádskanaal is in gebruik. De verhouding is ongeveer 40/20 (plus 40 procent die geen duidelijke klemtoon zegt te leggen. Dit alles aldus een door RTV Noord gehouden enquete, die je kunt bekijken in een van de tv-items onder deze link).

Fryslân:

- Buitenpóst, niet Búitenpost.

- Nijeberkóóp, niet Níjeberkoop.

- Oldeberkóóp, niet Óldeberkoop.

- Tzummárum, niet Tzúmmarum.

- Westergéést, niet Wéstergeest.

Drenthe:

- Berghúízen, niet Bérghuizen.

- Dieverbrúg, niet Díeverbrug.

- Geesbrúg, niet Géésbrug.

- Kerkenvéld, niet Kérkenveld.

- Ruinerwóld, niet Rúinerwold.

- Schipbórg, niet Schípborg.

- Spijkerbóór, niet Spíjkerboor.

- Steenbérgen bij Roden, in tegenstelling tot Stéénbergen bij Zuidwolde (DR), en het grote bekende Stéénbergen in West-Brabant.

- Valthermónd, niet Válthermond.

- Westerbórk, niet Wésterbork.

Flevoland

- Émmel-oord, niet Emme-lóórd.

Gelderland:

- Busslóó, niet Bússloo.

- Rhenoy is Renóói, niet Rénooi.

Utrecht:

- Hooglánd, niet Hóógland.

- IJsselstéín, niet ÍJsselstein.

- Jutpháás, niet Jútphaas.

- Oudewáter, niet Oúdewater.

- Overbérg, niet Óverberg (dit betreft het Utrechtse Overberg. Hoe de klemtoon van het Brabantse Overberg is, is ons niet bekend).

Noord-Holland:

- Akerslóót, niet Ákersloot.

- Gróótebroek, niet Grootebróek.

- Heemskérk, niet Héémskerk.

- Heilóó, niet Héiloo.

- Ursém, niet Úrsem.

Zuid-Holland:

- Rijsoord is Rezóórd, niet Ríjsoord.

Zeeland:

Van de zes dorpen op Noord-Beveland krijgen er vier vaak een verkeerde klemtoon:

- Colijnspláát, niet Colíjnsplaat.

- Geersdíjk, niet Géérsdijk.

- Kámperland, niet Kamperlánd.

- Wissenkérke, niet Wíssenkerke.

Noord-Brabant:

- Sint Michielsgéstel, niet Sint Michielsgestél. Lokaal overigens kortweg Géstel genoemd.

Limburg:

Kérkrade, niet Kerkráde.

- Márgraten, niet Margráten.

- Slénaken, niet Slenáken.

Literatuur:

- Een uitvoerig, wetenschappelijk, maar wel Engelstalig artikel over de complexiteit van deze materie is 'The morphological structure of complex place names: the case of Dutch', door Björn Köhnlein, 2015. - Bespreking van het artikel door zijn promotor Marc van Oostendorp.

- Artikel m.b.t. klemtoon in plaatsnamen e.a. namen, door Jos. Schrijnen, in tijdschrift De Nieuwe Taalgids, 1916. - Vervolgartikel n.a.v. reacties op het vorige artikel, 1917.

- Artikel over klemtoon in plaatsnamen e.a. namen, door drs. S.J.Visser, Wetenschapswinkel Taal, Cultuur en Communicatie en dr. D.G. Gilbers, Nederlandse Taalkunde fonologie, Rijksuniversiteit Groningen.

- Twee tv-items en een radio-item over klemtoon in plaatsnamen in Groningen, door RTV Noord, juni 2013. Volgens Siemon Reker, hoogleraar Groninger taal en cultuur, die in een van de tv-items aan het woord komt, zijn er geen vaste regels voor de klemtoon, en is het daarom even legitiem als iemand bijv. Hoogkérk zegt, als Hóógkerk, ter onderscheiding van Leegkerk.

- Artikel over klemtoon in plaatsnamen in relatie tot andere namen, op RTV Rijnmond, juni 2017.

Reacties

(8)

Ik ben opgegroeid op Noord-Beveland (Zeeland). Van de zes dorpen op Noord-Beveland krijgen er vier vaak een verkeerde klemtoon. Ik vermeld de juiste uitspraak: Kámperland, Wissenkérke, Geersdíjk en Colijnspláát.

Dank voor uw aanvullingen! Ik heb ze verwerkt. Ik moet bekennen dat ik, als iemand 'van buiten', hier ook geen idee van had dus ze ook allemaal verkeerd zou hebben uitgesproken. Dus weer wat geleerd.

Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Nog een leuke is ‘Emmeloord’ in Flevoland. Vaak uitgesproken als Emme-loord, maar het is Émmel-oord’. Oftewel, het oord (plek/plaats) van Emmel (familienaam).

Dank voor de tip! Die hoort er zeker bij. Ik heb hem dan ook toegevoegd. Overigens is de betekenis van het eerste deel van de naam niet zeker, daarvoor komen meer verklaringen in aanmerking (waarvoor zie de link hierboven), maar het is inderdaad hoe dan ook sowieso Émmel-oord en niet Emme-loord.

Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Kérkrade en niet Kerkráde, zoals vaak op TV wirdt gezegd.

Dank voor de tip, ik heb hem toegevoegd.

Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Toevoegingen: Noord Holland
Ursém en niet Úrsem
Akerslóót en niet Ákersloot
Gróótebroek en niet Grootebróek

Maar waarom, snap ik nog niet.

Een topoloog uit Ákersloot
Had aan klemtóón een broertje dood.
Van Níeuweschans tot Óudewater
kwam ‘s lands cadans door hem in nood.

Een geograaf uit Overlóón
had steevast mot met de klemtóón
Naast Óvervecht en Ónderbanken
klonk z’n eigen woonplaats te gewoon.

(Met de groeten van Frans Zoon)

Dank voor uw aanvullingen en voor het mooie gedicht! Ik heb e.e.a. toegevoegd.

Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen