Schouwerzijl

Plaats
Dorp
Het Hogeland
Hoogeland
Groningen

schouwerzijl_plaatsnaambord.jpg

Schouwerzijl is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Het Hogeland. T/m 1989 gemeente Leens. In 1990 over naar gemeente De Marne, in 2019 over naar gemeente Het Hogeland. (© H.W. Fluks)

Schouwerzijl is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Het Hogeland. T/m 1989 gemeente Leens. In 1990 over naar gemeente De Marne, in 2019 over naar gemeente Het Hogeland. (© H.W. Fluks)

schouwerzijl_boerderijen.jpg

Monumentaal boerderijenensemble bij Schouwerzijl (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com)

Monumentaal boerderijenensemble bij Schouwerzijl (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com)

Schouwerzijl

Terug naar boven

Status

- Schouwerzijl is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Het Hogeland. T/m 1989 gemeente Leens. In 1990 over naar gemeente De Marne, in 2019 over naar gemeente Het Hogeland.

- Onder het dorp Schouwerzijl valt ook de buurtschap Schouwen.

Terug naar boven

Naam

In het Gronings
Schouwerziel, Schaauwerziel.

Oudere vermeldingen
1371 kopie 16e eeuw aqueductui in Schuwum, 1458 Schuwerzyl in der Marne, ca. 1660 Schuwersyl, 1710 Schouwerzyl, 1781 Schouwer Zijl.

Naamsverklaring
Betekent zijl 'uitwateringssluis' bij Schouwen.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Schouwerzijl ligt W van het dorp Winsum en grenst in het Z aan het Reitdiep.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Schouwerzijl 37 huizen met 285 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 40 huizen met ruim 90 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw waren ook voor het dorp Schouwerzijl een roerige tijd. Door mechanisatie in de landbouw kromp de bevolking op het platteland. Veel Schouwerzijlsters verloren hun baan en zochten elders werk. Huizen kwamen leeg te staan of werden afgebroken. Tegelijkertijd zochten mensen uit de stad een tweede huisje op het platteland of wilden ze er wonen omdat het goedkoop was. Er kwam steeds meer import in het dorp en de traditionele banden in het dorp verdwenen. Het vanouds gereformeerde dorp ontkerkelijkte. Tegenwoordig bestaat het nog slechts bijna 100 inwoners tellende dorp voor meer dan 90 procent uit mensen die er niet zijn geboren. Maar nieuwkomers wilden wel contacten in het dorp en autochtone bewoners wilden graag de saamhorigheid vasthouden. Beide groepen voelden daarom wel voor een vereniging, wat in 1978 heeft geleid tot de oprichting van de Vereniging voor Dorpsbelangen.

Voor nadere infrormatie over de geschiedenis van dit dorp kun je terecht bij de volgende site en literatuur:

- Geschiedenis van Schouwerzijl.

- Ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van Dorpsbelangen in 2018 heeft toenmalig bestuurslid Dick van Veen een boekje over de geschiedenis van het dorp samengesteld.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Dorpsvisie: - "Schouwerzijl is een kleine Groningse dorpsgemeenschap in het oude cultuurlandschap van het Reitdiep. De weidsheid en de vergezichten over land, lucht en water binden ons aan het dorp. Wij voelen ons hier thuis. Wij wonen hier mooi, rustig en ruim en we leven tevreden samen met onze mede-inwoners. En dit willen wij ook zo houden! Voor de toekomst van ons dorp vinden wij het daarom belangrijk dat: de inwoners een open gemeenschap vormen; inwoners mooi en duurzaam in ons dorp kunnen wonen; kinderen er een mooie jeugd hebben; inwoners hier actief en gezond ouder kunnen worden; het in ons dorp en op de wegen er naartoe veilig is; inwoners een goede band met elkaar hebben en dat er sprake is van onderlinge hulp; de dagelijkse voorzieningen bereikbaar en toegankelijk zijn; er jaarlijks activiteiten zijn voor en door inwoners; inwoners zich vrij voelen om op hun eigen wijze een bijdrage aan het dorpsleven te leveren; ons dorp met andere dorpen, ondernemers, organisaties en de gemeente samenwerkt.

Daarom doen wij aan: het welkom heten van nieuwe inwoners; onderhoud van onze tuinen om het dorpsgezicht mooi te houden; de aanpak van lelijke plekken in het dorp, in overleg met eigenaren en de gemeente; het elkaar informeren over en helpen met besparingen en duurzame energieopwekking; kinderactiviteiten in het dorpshuis en het onderhoud van speel- en zwemplekken; sportieve activiteiten en het bevorderen van wandelen en fietsen; verkeersveiligheid en zelf het goede voorbeeld geven; complimenten voor onze buren en vrienden, omdat ze om ons en ons huis denken; slimme mobiliteit waarin we met en voor elkaar rijden; dorpsactiviteiten met gezelligheid, cultuur en sport; jaarlijks onderhoud van ons dorpshuis, ons groen en onze gezamenlijke plekken; jaarlijkse oproepen om frisse ideeën voor het dorp te bedenken; actieve dorpsbelangenbehartiging via formele en informele kanalen en netwerken." (bron: Dorpsbelangen)

- "In het najaar van 2012 is door het Kenniscentrum NoorderRuimte van Hanzehogeschool Groningen onderzoek gedaan naar de waardering van de leefomgeving in het dorp Schouwerzijl. Het onderzoek is praktisch uitgevoerd door drie studenten van de opleiding Vastgoed & Makelaardij. De opdrachtgever voor het onderzoek was het bestuur van Vereniging Dorpsbelangen. Het inwonersonderzoek maakt deel uit van een door de Provincie Groningen gesubsidieerd project 'Sterke Verhalen van Groninger Dorpen'. Het doel van dit project is om de kwaliteiten van kleine dorpen te belichten in de context van demografische veranderingen."

- "In juni 2020 zijn drie verkeersremmende bloembakken in het dorp geplaatst. De plaatsing van de bloembakken kwam voort uit de adviezen van de vorige verkeerscommissie. Eind 2020 is een van de bakken aangereden en beschadigd geraakt. In overleg met de verkeersdeskundige van de gemeente heeft de commissie Weginrichting besloten de bak niet op dezelfde plek terug te plaatsen. De commissie presenteerde in september 2020 tijdens de algemene ledenvergadering van Dorpsbelangen haar plannen voor de korte en lange termijn om het dorp verkeersveiliger en aantrekkelijker te maken. Een aantal plannen is in 2020 reeds uitgevoerd zoals de vervanging van de 30km-borden en de aanplanting van haagbeukheggen bij de dorpsentrees. Ook in andere delen van het dorp is er aangeplant: een heg op het gemeentelijke grasveld aan de Zijlvestweg/Sarriesweg en 15 jonge elzen langs de weg tussen Schouwerzijl en Schouwen." (bron: Dorpsbelangen)

Terug naar boven

Actuele situatie

Op de lokale dorpssite karakteriseren de inwoners hun dorp als volgt: "Schouwerzijl is een klein, vriendelijk en betrokken dorp, met een haven, een zijl, een dorpsmoestuin en -boomgaard, een aanlegsteiger voor passanten, een speeltuintje en een zwemvlot. Maar vooral met veel rust, ruimte en vergezichten.

Voorzieningen als winkels, een school of openbaar vervoer zijn in de loop der jaren uit het dorp verdwenen. De inwoners beschikken wel over een eigen dorpshuis, 't Zylhoes, dat alle veranderingen heeft doorstaan. Met de inzet van vele vrijwilligers en een actieve dorpsvereniging slaan de inwoners van Schouwerzijl de handen ineen om de leefbaarheid van het dorp in stand te houden en te bevorderen. Een gemeenschap waar men, als het nodig is, voor elkaar klaar staat."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Schouwerzijl heeft 1 rijksmonument, zijnde het Zijlhuis uit 1851 op Zijlvestweg 26.

- Het pand op Zijlvestweg 5 is gebouwd in 1902 en sindsdien tot 1945 in gebruik geweest als Gereformeerde kerk. Van 1945 tot 1986 in gebruik als Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt. Nadien herbestemd tot woonhuis.

- Na de hiervoor beschreven ingebruikname van de Gereformeerde kerk door de Vrijgemaakten, is in 1949 op Zijlvestweg 2 een nieuwe, houten Gereformeerde kerk gebouwd. Op enig moment als zodanig buiten gebruik geraakt (het jaar is ons vooralsnog onbekend). Herbestemd tot woonhuis.

- "De historische kades van Schouwerzijl zijn na overleg met gemeente Het Hogeland, Waterschap Noorderzijlvest en de Dorpsvereniging in 2019 vervangen. Hierbij hebben de nieuwe kades dezelfde uitstraling gekregen als de oorspronkelijke kades, met troggewelven in rode Groninger baksteen met kubbestijlen. Een aparte kadecommissie, onderdeel van de Dorpsvereniging, was in het leven geroepen om het project te begeleiden. De provincie Groningen en Nationaal Coördinator Groningen hebben samen de opdracht gegeven om een ontwerp te maken voor de herinrichting van de haven en Niesternweg. Daarnaast was een deel van het budget beschikbaar voor het uitvoeren van het ontwerp." (bron: Provincie Groningen)

- "In Schouwerzijl voert het waterschap werkzaamheden uit aan zowel de brug als de sluis. We brengen een afsluitvoorziening in de sluis aan. Door het veranderende klimaat is de kans op wateroverlast en watertekort steeds groter. Door een afsluitvoorziening in de sluis aan te brengen, kunnen we het water beter vasthouden of juist afvoeren. Daarnaast renoveren we de sluis zelf. Ook herstellen we de Schouwerzijlsterbrug. Het brugdek en de leuningen van de brug worden vernieuwd. Het werk aan sluis en brug vindt plaats tussen oktober 2021 en maart 2022.

Afsluitvoorziening. Het plaatsen van de afsluitvoorziening is een van de vele maatregelen die we als waterschap uitvoeren omdat het klimaat verandert en de kans op wateroverlast en watertekort steeds groter wordt. De voorziening zorgt er voor dat we in extreme situaties de bemalingsgebieden van het gemaal H.D. Louwes in Zoutkamp en gemaal De Waterwolf in Lammerburen kunnen scheiden. In 2019 zijn de mogelijke varianten uitgewerkt en in het dorpshuis in Schouwerzijl met belangstellenden besproken. De conclusie was dat de afsluitvoorziening het beste in de sluis geplaatst kon worden. Na verder onderzoek hebben we vervolgens gekozen voor een afsluitvoorziening in de vorm van een overvaarbare kantelstuw. De klep van de kantelstuw zal alleen bij extreme weersomstandigheden (veel neerslag) omhoog worden gezet en de sluis afsluiten. Bij normale weersomstandigheden is de klep weggewerkt in de bodem van de sluis waarbij de huidige doorvaartbreedte en -diepte gehandhaafd blijven.

De renovatie van de sluis zelf wordt meegenomen bij het aanbrengen van de afsluitvoorziening. In 2020 is archiefmateriaal verzameld en is de sluis geïnspecteerd zodat we een goed beeld hebben van de cultuurhistorische waarde en de staat van de sluis. Het metselwerk van de sluiswanden moet worden hersteld, maar de vloer van de sluis is nog in orde. Om de renovatie uit te kunnen voeren, wordt de sluis droog gezet. De sluisdeuren worden alleen esthetisch hersteld, want deze kunnen niet meer dienst doen in het waterbeheer. Dat betekent dat het zichtbare houtwerk en de onderdelen worden opgeknapt die nodig zijn om de sluisdeuren goed op te hangen.

Schouwerzijlsterbrug. Uit onderzoek is gebleken dat een groot deel van de bruggen in het beheergebied van waterschap Noorderzijlvest toe is aan een opknapbeurt. In de periode 2020-2023 worden zeventien bruggen vervangen of gerenoveerd. Het starten van de voorbereiding voor het vervangen en/of renoveren van de Schouwerzijlsterburg stond gepland voor 2022, maar is vervroegd, zodat de werkzaamheden gecombineerd konden worden met die voor de nieuwe afsluitvoorziening. Vanaf 2021 worden de werkzaamheden aan de brug voorbereid. Er zijn inspecties van de brug en de sluisfundering uitgevoerd. Ook is het gebruik van de brug verder onderzocht. Dit heeft geleid tot de conclusie dat de brug niet vervangen hoeft te worden, maar alleen renovatie nodig is. Dit betreft met name betonreparaties op en onder de brug. Voor deze werkzaamheden wordt het bestaande asfalt op het brugdek verwijderd en opnieuw aangebracht. De bestaande leuning wordt opnieuw gecoat met dezelfde kleurstelling." (bron: Waterschap Noorderzijlvest) Voor nadere informatie zie ook de video over het project Sluis Schouwerzijl.

- Wethouder Harmannus Blok heeft in september 2019 een monumentale poëziebank onthuld op de Schouwerzijlster begraafplaats. De ronde, natuurstenen bank is gemaakt door de plaatselijke steenhouwer Bertus Onderwater.In de bank zijn de volgende dichtregels gebeiteld, die gekozen zijn door een aantal dorpsbewoners: "maar hoor de vogelen en de jonge winden / zijn eeuwig hier en ook de bij die zwermt". Joost van Dijk hield een lezing met als titel ‘Geliefd plekje’. Hij ging in op rouwen, gedenken en zinvol leven en accentueerde het belang van banken op een begraafplaats: "Zitgelegenheid creëren op een begraafplaats is om meerdere redenen een verantwoorde en zingevende investering in het leven." De begraafplaats van Schouwerzijl is nu verfraaid met drie banken, die het verblijf voor nabestaanden en bezoekers aangenamer maken. Het plaatsen van de banken is een initiatief van Dorpsbelangen en mogelijk gemaakt door de regeling ‘Werken Aan De Dorpen’ van Nationaal Coördinator Groningen en de voormalige gemeente De Marne.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- "Proatcafé en filmavonden. Maandelijks even bijkletsen aan de bar in 't Zylhoes, in de zomermaanden lekker buiten bij de vuurkorf in de Mouskerij. Het dorpshuis is belangrijk voor de leefbaarheid en saamhorigheid in Schouwerzijl. De culturele commissie organiseert met veel succes activiteiten als toneel- en theatervoorstellingen, exposities en optredens voor en door kinderen uit het dorp. Ook ontvangen we regelmatig gasten in het dorpshuis. De filmavonden van filmhuis Sienemarne trekken publiek uit heel Noord-Groningen. Regelmatig vinden lokale informatiebijeenkomsten plaats, van gemeente, waterschap of de Vereniging Kleine Dorpen.

Festiviteiten en meer. Er wordt veelvuldig gebruik gemaakt van de ruimte in het dorpshuis, variërend van caféavonden en informatieve bijeenkomsten tot feesten, filmavonden, sjoelcompetities, cursussen en begrafenissen. Gezamenlijke maaltijden, de jaarlijkse bingo, de nieuwjaarsvisite, zomaar een greep uit feestelijke momenten die in het dorpshuis met elkaar gevierd worden. Het dorpshuis is in principe beschikbaar voor sociaal-culturele activiteiten met een open karakter die passen bij de doelstellingen van Dorpsbelangen Schouwerzijl. De activiteiten mogen niet commercieel of concurrerend zijn. Voor sociale activiteiten met een besloten karakter kan het dorpshuis alleen gehuurd worden door personen die een directe relatie hebben met de dorpsvereniging. Ons dorpshuis heeft geen betaalde krachten in dienst. Daarom geldt altijd het voorbehoud dat voor activiteiten voldoende vrijwilligers beschikbaar moeten zijn." (bron: Dorpsbelangen)

- In dorpshuis 't Zylhoes draait Filmclub Sienemarne 9 kwaliteitsfilms per seizoen op elke 3e zaterdag van de maand, beginnend in september. Als donateur ontvang je korting op de entree, en 5x per jaar de digitale filmladder met informatie over de voorstellingen van Sienemarne en de andere provinciale filmliga's. Leden van filmliga Sienemarne hebben, op vertoon van hun geldige lidmaatschapskaart, toegang bij de filmliga's Eemsmond en Veendam, alsmede bij Filmhuis Midwolde, voor de daar geldende toegangsprijs voor leden.

- De traditionele rommelmarkt van Schouwerzijl is altijd weer een hele happening. Zolders, schuren en kasten van de dorpsbewoners worden omgekeerd op zoek naar bruikbare artikelen voor de verkoop. Taarten worden gebakken, het dorpshuis ingericht en dan stromen de bezoekers toe. Altijd een gezellige drukte van belang. De opbrengst wordt gebruikt voor het onderhoud van het dorpshuis.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Op de plek van een bosje bij de haven is biologische dorpsboomgaard en -moestuin de Mouskerij aangelegd. Daarmee is ook het uitzicht over het land richting Reitdiep hersteld en is een centrale ontmoetingsplek in het dorp ontstaan. Met de inzet van vele vrijwilligers zijn de bestaande bomen omgehaald, is het hout verdeeld in het dorp en is de grond gereed gemaakt voor aanplant van fruitbomen. Met dit project won Schouwerzijl in 2014 de Duurzame Dorpenprijs. Een educatief programma in het dorpshuis met films en inleidingen over ecologie, permacultuur en gezonde voeding maakt deel uit van het project.

Terug naar boven

Beeld

- Diaserie over Schouwerzijl en de omliggende dorpen, door inwoner Fries Wolma.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Schouwerzijl.

- Nieuws: - Dorpskrant De Waarman verschijnt 4x per jaar. - Nieuws over Schouwerzijl op de site van de Noorderkrant.

- Belangenorganisatie: - In de winter van 1978 was er in het dorp zo’n geslaagd ijsfeest dat bewoners zeiden: "dit moeten we vaker doen". Dit legde het fundament voor de oprichting van de Vereniging voor Dorpsbelangen. Op de oprichtingsvergadering waren zeker 50 van de toen nog 134 inwoners aanwezig. Vereniging Dorpsbelangen Schouwerzijl stelt zich tot doel de leefbaarheid van het dorp te bevorderen in de ruimste zin van het woord en het organiseren van diverse activiteiten door het jaar heen. Dorpsbelangen is een soort omnivereniging, die allerlei activiteitencommissies onder zich heeft. Deze commissies organiseren activiteiten als tentoonstellingen, gedichtenavonden en toneelvoorstellingen in het dorpshuis. Ook heeft filmclub Sienemarne er haar thuisbasis. Ruim driekwart van de inwoners is lid van Dorpsbelangen en veelal actief in een van de vele werkgroepen en commissies, zoals de culturele commissie, commissie Duurzaam Schouwerzijl, de Mouskerijcommissie, de barcommissie en commissies voor Sinterklaasfeest, Dorpsfeest, Rommelmarkt, onderhoud speeltuin en zwemvlot, en kinderactiviteiten.

- Dorpshuis: - In Schouwerzijl worden door het jaar heen tal van activiteiten georganiseerd. Een groot deel daarvan vindt plaats in dorpshuis 't Zylhoes, dat gehuisvest is in een voormalig schoolgebouw uit 1906, dat door Dorpsbelangen is aangekocht. Dankzij de toekenning van subsidie via het Groningse programma 'Elk dorp een duurzaam dak' en een royale bijdrage uit het Oranjefonds, is in 2017 met veel zelfwerkzaamheid van vele inwoners met 'twee rechterhanden' (zie de videoreportage onder de link) een energieneutraal en toekomstbestendig dorpshuis gerealiseerd. Zo zijn het dak en de muren geïsoleerd, zonnepanelen aangebracht, nieuwe beglazing en is de toiletvoorziening verbouwd. - Het dorpshuis is in december 2017 feestelijk heropend. Als ontmoetingsplek in het dorp is De Mouskerij, een klein volkstuinencomplex met tent, er als zomers ‘buitenverblijf’ bij gekomen. Zie daarvoor het hoofdstuk Landschap etc.

- Duurzaamheid: - "Duurzaam Schouwerzijl is gericht op het informeren en stimuleren van duurzaamheid in het dorp. Het begrip duurzaamheid wordt breed opgevat. Het gaat zowel om duurzame energie als om voeding, recycling en andere zaken die bijdragen aan kennis, bewustzijn en actie gericht op een circulaire economie. Duurzaamheid betekent voor ons ook sociale duurzaamheid: het bevorderen van ontmoeting en verbinding in het dorp voor alle inwoners. We streven naar 100% groene lokale energie. Beslis mee wat er in jouw omgeving gebeurt. Samen zorgen we goed voor elkaar."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Schouwerzijl.

Reacties

(2)

Leuke informatie.
Ik belandde bij toeval op jullie website.

Dank voor uw compliment! Ik heb het zojuist nog 'leuker' gemaakt door de informatie nog wat verder uit te breiden met o.a. de Dorpsvisie en de actuele ontwikkelingen m.b.t. de sluis en brug. Overigens heb ik naast uw eigen dorp ook alle andere 6.500 plaatsen in ons land (ca. 2.500 steden en dorpen en ca. 4.000 buurtschappen) uitvoerig beschreven, dus als u een keer iets over een andere plaats wilt weten kunt u dat hier ook vinden.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen