Status

- Boschkapelle was een dorp en gemeente in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Hulst. Het was een zelfstandige gemeente t/m 30-6-1936. Per 1-7-1936 over naar gemeente Vogelwaarde, die per 1-4-1970 is opgegaan in de gemeente Hontenisse, die op haar beurt in 2003 is opgegaan in de gemeente Hulst.

- Boschkapelle is tegenwoordig onderdeel van het dorp Vogelwaarde. Zie daarvoor verder bij Geschiedenis.

- Gemeentewapen van de voormalige gemeente Boschkapelle.

Naam

Oudere vermeldingen
De nederzetting werd in de 17e eeuw aangeduid als ‘Bosken’. 1840 "Boschkappelle, Boskappelle, Boschcappelle of Boscapelle, bij de landlieden Den Bosch genoemd".(1) Het dorp werd tot eind 19e eeuw ook Kappellewijk genoemd.

Naamsverklaring
In 1645 kwam de Stoppeldijkpolder tot stand. Hier bouwden de paters recollecten een houten kapel, die in 1757 werd vernieuwd. Deze werd de Boskapel genoemd en diende oorspronkelijk ten behoeve van katholieke huursoldaten. "De naamsoorsprong is onbekend, althans kan uit geene echte bronnen worden bewezen. Volgens de overlevering moet alhier een boschje hebben bestaan, hetwelk als eene bijzonderheid op dezen moerassigen en met poelen doorsneden grond, werd aangemerkt. Later schijnt in of nabij dit boschje eene kapel te zijn gesticht, in welker nabuurschap naderhand eenige huizen zouden zijn gebouwd, welke alzoo van lieverlede tot eene buurt en vervolgens tot een dorp, zouden zijn aangegroeid."(2)

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Boschkapelle 177 huizen met 948 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 67/375 (= huizen/inwoners), de buurtschappen Ruischendegat 23/127 en Schapershoek 19/104 en 'verspreide woningen' 68/342. De gemeente omvatte verder nog de buurtschappen Saswijk, Veerwijk, Koekebakkershoek, Stoppeldijksveer, Keizerrijk en Hoekwijk.

In 1860 was de gemeente als volgt verdeeld: Boschkapelle 91/396, Houtensluis 22/90, Kamperhoek 12/60, Keizerwijk 9/40, Ruischende Gat 30/130, Schapershoek 25/105, Saswijk 15/76 en Stoppeldijkveer 15/63. Verder woonden er in dat jaar nog 89 mensen in 14 verspreid staande huizen. "Slechts bij droog weer in de zomer, en bij vorst in de winter waren de onverharde wegen begaanbaar. Als het regende of dooide werden ze bijna onbruikbaar, hoewel ze nooit geheel onder water stonden", lezen we over de bereikbaarheid van de kernen in die tijd.

Gemeenten wijzigden hun indeling nogal eens door de jaren heen. Bij de Volkstelling van 1909 is de gemeente statistisch weer heel anders ingedeeld, namelijk in Wijk A Saswijk met 21 huizen en 117 inwoners, Wijk B Veerwijk met 101 huizen en 517 inwoners, Wijk C Kapellerwijk (= de dorpskern Boschkapelle) met 102 huizen en 477 inwoners en Wijk D Hoekwijk met 18 huizen en 104 inwoners. Totaal 242 huizen en 1.215 inwoners.

Per 1-7-1936 is de gemeente opgeheven en opgegaan in de nieuwe gemeente Vogelwaarde, met op dat moment 1.197 inwoners.

Geschiedenis

Boschkapelle is midden in de Stoppeldijkpolder (het westelijke deel) gesticht. Dat wreekte zich later (ongeveer tot 1960) danig door een bijna jaarlijkse wateroverlast in de winter. Naast enkele ambachtslieden (klompenmaker, mandenmaker, kleermaker, molenaar) werkten de meeste inwoners in de landbouw, vaak als losarbeider.

De inwoners van buurdorp Rapenburg hebben zich altijd wat verheven gevoeld boven hun buren, de Bossenaren, die als van 'wat mindere komaf' werden beschouwd. Bij de oudste generatie in het vroegere Boschkapelle, is de antipathie tegen 'Rapenburgers' nog altijd niet helemaal verdwenen, maar de scherpe kantjes zijn er inmiddels wel af.

Kerk
De eerste rooms-katholieke kerk te Boschkapelle kwam in 1695 gereed maar was een eenvoudig gebouw. In 1756 werd het vervangen door een iets beter exemplaar. Deze kerk maakte in 1811 plaats voor een derde gebedshuis dat meer op een kerk leek, zelfs met een houten torentje. Maar ook dit gebouw raakte snel in slechte staat. Voor de toren was slecht hout gebruikt en men vreesde instorting. In 1874 werd begonnen aan de bouw van een nieuwe kerk, nu van steen. De bakstenen werden in het dorp zelf gemaakt. In 1876 kon de kerk, gewijd aan de heilige Petrus en Paulus, worden ingewijd door de deken uit Hulst. Datzelfde jaar werd een pastorie gebouwd. De kerk is in 1926 met twee zijvleugels uitgebreid.

Gemeentehuis
De gemeente beschikte gedurende een aantal jaren over een eigen gemeentehuis, tot 1873. Daarna is het verkocht. Het duurde tot 1913 voordat een nieuw gemeentehuis in gebruik kon worden genomen. Hierin werd in 1924 electrisch licht aangelegd.

Veer
In de 19e eeuw was er een veer op Zaamslag.

Gezondheid
De gezondheidstoestand van de bewoners was in ieder geval tot begin 20e eeuw niet goed. In 1920 bleek dat bij een onderzoek naar de zuigelingensterfte in Nederland in de periode 1914-1918 Boschkapelle landelijk gezien een van de gemeenten met het hoogste sterftecijfer was, namelijk 17,2 %.

Boomgaardplundering
Hier kun je een mooi verhaal lezen over de 'plundering' in 1917 van de boomgaard van de pastoor van Boschkapelle.

Bestuurlijk
Het dorp was de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente, die verder alleen enkele buurtschappen en verspreide bebouwing omvatte. Direct O daarvan lag Rapenburg, de hoofdplaats van de gemeente Stoppeldijk (die alleen een gemeentenaam was en geen plaatsnaam). Beide gemeenten zijn per 1-7-1936 opgegaan in de nieuwe gemeente Vogelwaarde. Toen die gemeente per 1-4-1970 opging in de gemeente Hontenisse, waren de dorpen Boschkapelle en Rapenburg, dat inmiddels Stoppeldijk heette, zodanig aan elkaar vastgegroeid dat van één fysieke kern kon worden gesproken. Kennelijk heeft men de herindeling van 1-4-1970 aangegrepen om de namen van de beide dorpen op te heffen en het geheel in het vervolg als één kern te beschouwen met de nieuwe naam Vogelwaarde, de naam van de per die datum opgeheven gemeente.

- Hier vind je een uitgebreide beschrijving van de geschiedenis van de gemeente Boschkapelle, in diverse opzichten (bestuurlijk, kerkelijk, sociaal-economisch).

• 1. Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden,
  van der Aa, A.J.
  , p.ca. 10.000, (1851)
  
• 2. Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden,
  van der Aa, A.J.
  , p.ca. 10.000, (1851)