Achterdijk (Zevenbergen)

Plaats
Buurtschap
Moerdijk
West-Brabant Baronie en Markiezaat
Noord-Brabant

achterdijk_zevenbergen_op_kaart_ca._1960_kopie.jpg

Volgens de kaarten heette de huidige Achterdijk tot de jaren zestig voor het N deel Gelderse Dijk en voor het Z deel Plat Dijkje. Hieraan gelegen buurtschappen waren volgens de kaarten van N naar Z Kalishoek/Calishoek, het Zwarte Schaap en Hoge Zeedijk.

Volgens de kaarten heette de huidige Achterdijk tot de jaren zestig voor het N deel Gelderse Dijk en voor het Z deel Plat Dijkje. Hieraan gelegen buurtschappen waren volgens de kaarten van N naar Z Kalishoek/Calishoek, het Zwarte Schaap en Hoge Zeedijk.

achterdijk_zevenbergen_kaart_openstreetmap.jpg

Vandaag de dag heet de hele dijk tussen Zevenbergen en Zevenbergschen Hoek Achterdijk, met gelijknamige buurtschap langs de hele dijk. De weg die Z hieraan parallel loopt heet nu Hoge Zeedijk, voorheen Bloemendaalse Zeedijk. (© www.openstreetmap.org)

Vandaag de dag heet de hele dijk tussen Zevenbergen en Zevenbergschen Hoek Achterdijk, met gelijknamige buurtschap langs de hele dijk. De weg die Z hieraan parallel loopt heet nu Hoge Zeedijk, voorheen Bloemendaalse Zeedijk. (© www.openstreetmap.org)

Achterdijk (Zevenbergen)

Terug naar boven

Status

- Achterdijk is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Moerdijk. T/m 1996 gemeente Zevenbergen.

- De buurtschap Achterdijk valt, ook voor de postadressen, voor iets meer dan de helft onder de stad Zevenbergen (huisnummers 2-24 en 1-109), en deels onder het dorp Zevenbergschen Hoek (huisnummers 26-44 en 111-189).

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1899 Achterdijk. Volgens de kaarten heette tot in de jaren zestig van de 20e eeuw het Z deel van de dijk als straatnaam Plat Dijkje en het N deel Gelderse Dijk. Volgens de kaarten was er aan deze dijk tot in de jaren zestig sprake van de buurtschappen Kalishoek/Calishoek in het N, het Zwarte Schaap (welke naam door de jaren heen afwisselend als plaatsnaam/buurtschapsnaam en alleen als huisnaam vermeld staat) in het midden en Hoge Zeedijk in het Z. Zie de afbeelding elders op deze pagina. De plaatsnaam Achterdijk staat dan geprojecteerd bij de bebouwing aan de huidige Hoge Zeedijk. Vanaf ca. 1970 gaat de hele dijk Achterdijk heten, met gelijknamige buurtschapsnaam voor de bebouwing aan de hele dijk. De Z hieraan parallel lopende dijk die voorheen Bloemendaalse Zeedijk heette, heet tegenwoordig Hoge Zeedijk.

Naamsverklaring
- Komt reeds in het Middelnederlands voor als achterdijc 'dijk die achter een andere gelegen is, binnendijk'. Het betreft een waterkering die een land of streek aan de achterzijde tegen het water beschermde, in tegenstelling tot de dijk aan de voorzijde langs het grote buitenwater. Zie ook Voordijk.(1)

- "De naam Kalishoek/Calishoek is een samenstelling van hoek ‘afgelegen bewoning’ en kalis ‘persoon zonder vaste inkomsten en verblijfplaats, armeluis’. In de 17e eeuw worden landlopers en calissen vaak in één adem genoemd in politieverordeningen. In de literatuur van die tijd was Kalishoek een spottende en spelenderwijs gevormde plaatsnaam voor een oord waar personen zonder middelen van bestaan thuishoren of vandaan komen. Of zoals Jacob Cats het uitdrukte: "Gy quaemt uyt Calis-hoek soo naeckt gelijck een pier." Ter verklaring knoopt men aan bij een in Spaanse zigeunertalen voorkomend woord kalo 'zwart'. Associatie met kaal 'berooid' en Kalis, de Nederlandse naam van Calais, zal echter zeker tot de verspreiding hebben bijgedragen. Zo betekende over Kalis thuiskomen 'kaal en berooid van een reis terugkeren' en naar Kalis gaan 'op weg naar de armoede zijn'. In Andries Vierlingh's 'Tractaet van Dyckagie' van 1576 wordt van dijkwerkers gezegd dat het "al meest arme calissen zijn". Tegenwoordig kennen we Kalis vooral als familienaam.(2)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Achterdijk ligt als lintbebouwing rond de gelijknamige langgerekte, circa 5 km lange weg, NO van de stad Zevenbergen. De weg varieert in hoogte en slingert als een groen lint door het open polderlandschap tussen Zevenbergen en Zevenbergschen Hoek, parallel aan en N van de spoorlijn. De buurtschap ligt verder W en ZW van het dorp Zevenbergschen Hoek, W van de A16/A59, Z en ZW van Knooppunt Klaverpolder, Z van de A17/A59, het dorp Moerdijk en de stad Dordrecht, OZO van de stad Klundert, N en NW van het dorp Langeweg en NW van Knooppunt Zonzeel (A16/A59).

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Achterdijk omvat circa 100 huizen (waarvan circa 55 onder Zevenbergen en circa 45 onder Zevenbergschen Hoek) met circa 250 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De Achterdijk is een zogeheten droge dijk die aanvankelijk een waterkerende functie had. De dijk is terug te vinden op de topografische kaart van 1898. Tussen Dijkzigt en Zwart Schaap heet de dijk dan Plat Dijkje en oostelijk daarvan Geldersche Dijk. Zie ook de kaart uit ca. 1870 op de pagina van Zevenbergen. Door de jaren heen zijn er meer huizen gebouwd, vooral in de periode 1920-1940. De dijk kreeg door de toegenomen bewoning het karakter van een buurtschap.

Van oorsprong is het een agrarisch gebied met in hoofdzaak akkerbouw (aardappelen, suikerbieten, uien en dergelijke), terwijl de flanken van de dijken extensief worden begraasd door koeien en later vooral ook schapen. Van oudsher worden ook moestuinen geëxploiteerd. Vanaf de jaren 1960 zijn ook mensen 'van buitenaf' zich gaan vestigen op de Achterdijk. Samen met het agrarisch grondgebruik is een veelzijdig palet ontstaan van grondgebruik en op het buitengebied gerelateerde activiteiten. (bron: BBA)

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

BBA
De in 2003 opgerichte Vereniging Belangen Buurtschap Achterdijk (BBA) heeft zich sindsdien ingezet* voor de leefbaarheid van de buurtschap. Zij heeft gepleit voor: behoud van de woonfunctie van de dijk en de zuidelijke Koekoeksedijk; geen gedwongen verhuizingen in verband met de omlegging van de provinciale weg N285; behoud van de agrarische bestemmingen; de noordelijke rondweg zoveel als mogelijk situeren over bestaande wegen; geen doorsnijding van de Achterdijk en Koekoeksedijk; versterken van de natuur- en recreatieve functie van de dijk en de vloeivelden; het realiseren van een goede zonering tussen de functies en een goede landschappelijke inpassing van wegen, bedrijven en overige functies.
* Wij hebben de indruk dat de vereniging inmiddels is opgeheven, omdat er van de afgelopen jaren niets meer over deze vereniging op het internet te vinden is en haar website is opgeheven.

Viaducten en voormalige spoorwegovergang
In verband met de aanleg van de Hogesnelheidslijn (HSL) is de spoorwegovergang aan de Achterdijk bij Zevenbergschen Hoek gesloten. Voor fietsers en wandelaars is een apart viaduct aangelegd tussen de buurtschap en Zevenbergschen Hoek. Voor auto’s blijven deze twee kernen met elkaar verbonden door een nieuw aangelegd viaduct ter hoogte van de Bredasedijk, N van de buurtschap.

Noordelijke Randweg Zevenbergen en bedrijventerrein
De aanleg van een bedrijventerrein en de omlegging van de provinciale weg N285 betekenen een verbetering voor (inwoners van) de stad Zevenbergen, maar dreigen de leefbaarbeid voor bewoners en recreanten rond de buurtschap Achterdijk aan te tasten, aldus de BBA. Voor een schets van de plannen zie de Notitie Reikwijdte en detailniveau Noordelijke Randweg Zevenbergen (oktober 2012). Bij het herijken van de visie Noordrand stelt het college wel zoveel mogelijk rekening te hebben gehouden met de centrale wens van BBA, namelijk behoud van de vloeivelden. "En dat is wel een aanzienlijke aanpassing ten opzichte van de eerste visie Noordrand uit 2002", aldus het colllege in reactie op bezwaren van BBA tegen de plannen.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Beplanting
De boombeplanting op de lagere delen bestaat uit essen (Fraxinus excelsior) en op de hogere delen staan zomereiken (Quercus robur), afgewisseld met een jongere beplanting van essen. Vooral de aanwezigheid van de betrekkelijk oude zomereiken is een opvallende verschijning in het open polderlandschap. Daarnaast is de afgelopen jaren door bewoners fors geïnvesteerd in het verbeteren van de woningen en de directe woonomgeving. Dit alles maakt de Achterdijk tot een aantrekkelijk gebied voor zowel bewoners als recreanten. (bron: BBA)

Vloeivelden
De vloeivelden aan de Koekoekendijk W van (de) Achterdijk zijn ontstaan toen de suikerfabriek nog in functie was (tot circa 1990?) In de bassins werd de klei die van de bieten was gewassen, geborgen. Het gebied is circa 20 hectare groot. Bij de verschillende waterbakken gedijen vogels uitstekend. Daarom hebben de vloeivelden inmiddels een hoge natuurwaarde gekregen en worden zij omschreven als 'natte parel'. De noordelijke vloeivelden zijn onderdeel van Natuurnetwerk Nederland (NNN). Het NNN heeft als doel om natuurgebieden te vergroten en met elkaar te verbinden. Door verbindingen tussen natuurgebieden te maken, kunnen planten en dieren zich makkelijker verspreiden over meer gebieden.

Begin 21e eeuw zijn de zuidelijke vloeivelden 'kaal getrokken'. Toen kon de gemeente niets doen omdat het om een heel oud bestemmingsplan zou gaan. In 2011 zijn werkzaamheden in de noordelijke vloeivelden verricht die afbraak deden aan de natuurwaarden, aldus de lokale belangenvereniging BBA. Het betreft het 'kaal maken' van een dijk en er is een gat in de dijk gemaakt, waardoor een van de bassins is leeggestroomd.

Reacties

(4)

Geachte heer,
Ik mis in (Zevenbergen) bij de Achterdijk het gehucht Calishoek, dat was vroeger een apart gedeelte van de Achterdijk.

Dank voor uw reactie. Ik heb oudere kaarten er op nagekeken en vroeger werd het N deel van de bebouwing aan de huidige Achterdijk inderdaad vermeld als een aparte buurtschap Calishoek, het middendeel heette het Zwarte Schaap en het Z deel Hoge Zeedijk. Ik heb daar nu een stukje aan gewijd in het hoofdstuk Naam, onder de kopjes Oudere vermeldingen en Naamsverklaring. En heb er enkele kaartjes bij gedaan ter verduidelijking.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Geen commentaar maar een melding. Ik ben via het Moederheil in Breda in december 1946 in de wieg gelegd in een huisje met nummer 121.
Valt daar iets over te melden?

Als er iemand reageert laat ik het u weten, maar het lijkt me handig als u uw vraag ook stelt aan de heemkundekring van Zevenbergen. Vaak hebben dergelijke clubs namelijk (bewonings-)geschiedenissen van lokale panden uitgezocht, dus wellicht kunnen zij u iets vertellen. Hun gegevens vindt u hier: https://www.heemkundezevenbergen.nl/
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen