Cottessen

Plaats
Buurtschap
Vaals
Heuvelland
Limburg

cottessen_geul_1.jpg

De Geul bij Cottessen

De Geul bij Cottessen

cottessen_geul_2.jpg

De Geul bij Cottessen

De Geul bij Cottessen

cottessen_geul_zinkviooltjes.jpg

De Geul bij Cottessen, zinkflora, zinkviooltjes

De Geul bij Cottessen, zinkflora, zinkviooltjes

cottessen_heimansgroeve.jpg

De Heimansgroeve bij Cottessen

De Heimansgroeve bij Cottessen

Cottessen

Terug naar boven

Status

- Cottessen is een buurtschap in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Vaals.

- De buurtschap Cottessen valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Vijlen.

- De buurtschap Cottessen heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.

Terug naar boven

Naam

In het Limburgs
Kotteze.

Oudere vermeldingen
Kottesen, 1325 Quoithusen, 1341 / 1356 Quoythusen, 1373 Koythuysen, 1384 Quoithusen, 1665 Quoodthuysen.

Naamsverklaring
Mogelijk worden hier bedoeld de tot de Bellethoeve als centrum van de laatmiddeleeuwse ontginning behorende ‘kotten’ (kleine hoeven), óf de huizen van een persoon met de naam Quoit of dergelijke (‘de kwaade’). Deze naam kwam als familienaam voor. (3040)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Cottessen is gelegen rond de gelijknamige weg (die op plattegronden soms ook Cottesserstraat / Boschbergweg / Ten Bosscherweg / Belliterweg wordt genoemd), WZW van het dorp Vaals, ZW van het dorp Vijlen, tussen de Cottesserbeek als rijksgrens met België (Sippenaken/Terbruggen) in het ZO, Epenerbaan / Toeristenweg met het Vijlenerbos in het NO, de Belleterbeek in het NW en de Geul met daarachter het dorp Epen in het ZW. Bij Cottessen komt de Geul vanuit België Nederland binnen. De buurtschap ligt verder ZW van het dorp Lemiers, NW van de plaats Gemmenich in België, NNW van de plaats Plombières in België, NNO van de plaats Sippenaeken in België en ZZO van het dorp Mechelen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Cottessen 14 huizen met 96 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De grote hoeve Bellet, in 1323 ‘Betyt’ geschreven, bevond zich tot aan het einde van het feodale tijdperk in het bezit van de abdij Aken-Burtscheid. Van hieruit begonnen zeker de ontginningen in Cottessen en Camerig. De naam is vermoedelijk afgeleid van het romaanse betuletum ‘berkenbos’.

In 1377, 1389 en 1395 was Tieboyt / Diebold / Diebolt van Quoithuysen / Quoithusen voogd van (Aken-)Burtscheid. De abdis van de zich toen daar bevindende cisterciënserinnenabdij was grondvrouw van Vijlen. In 1384 werd in Vijlen onder meer de schildknaap ‘Reynardus de Quoithusen’ als getuige ondervraagd, in 1435 is de schildknaap ‘Mathia de Quoethuysen’ vermeld. Het is duidelijk dat de drie genoemden adellijk waren en dientengevolge toen in Cottessen een adellijk ‘huis’ bestond. (© Heemkundekring Sankt Tolbert Vaals)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Cottessen heeft 11 rijksmonumenten.

- Hoeve Bellet (Cottessen 10-11) is hoofdzakelijk opgetrokken uit kwartsietachtige kolenzandsteen, met een wapensteen van 1732 (verbouwing) van de abdis van (Aken-)Burtscheid. Hoeve Bellet was al in de 13e eeuw in het bezit van de Abdij van Burtscheid.

- De overige hoeven in Cottessen zijn meestal van vakwerk of gedeeltelijk van vakwerk en kolenzandsteen.

- Gevelstenen in Cottessen.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Aan het natuurreservaat Cottessen grenst de Belletboomgaard, een magnifieke hoogstamboomgaard. Samen met enkele vochtige bosjes, Geulweiden en een vakwerkboerderij is het eigendom van Het Limburgs Landschap. Ook de Heimansgroeve (zie hierna) behoort tot dit natuurgebied. De hoogstamboomgaard behoorde oorspronkelijk bij de Bellethoeve. Er groeien meer dan 350 appel-, peren- en enkele pruimenbomen. Het fruit wordt geraapt en verwerkt tot appelsap en Eau de Vie de Limbourg, een soort Calvados.

Vooral aan de overkant van de beek, net buiten het reservaat, kan de zinkflora worden gevonden. Zinkflora is aangepast aan het groeien op met zware metalen 'verontreinigde' gronden; in dit geval worden deze metalen uit in België gelegen mijnen door de Geul aangevoerd en in het winterbed van de beek afgezet. Overigens was de zinkflora hier al aanwezig voordat er sprake was van mijnbouw.

Tot het reservaat behoort ook één van de oudste en fraaiste stukjes Nederlandse bodem die bovengronds goed zichtbaar zijn: de Heimansgroeve. Enkele zichtbare bodemlagen zijn ontstaan in het Carboon/Nemurien, ca. 270 miljoen jaar geleden*. De groeve is genoemd naar natuurkenner dr. Eli Heimans. De oorspronkelijk horizontaal afgezette gesteentelagen zijn door gebergtevormende bewegingen geplooid gedurende de Hercinische orogenese. Boven de Heimansgroeve ligt in de ondergrond het belangrijkste seismografisch station van Nederland.
* In het W van Cottessen gelegen Geuldal ten Z van de buurtschap Bommerig, is eveneens op diverse plaatsen Carboon, van 315 tot 325 miljoen jaar oud, ontsloten. De Heimansgroeve wordt algemeen als de mooiste ontsluiting beschouwd.

De weiden langs de Geul zijn voor wandelaars vrij toegankelijk. Vergeet in regenachtige tijden je laarzen niet! Eén wandelpad loopt langs en deels door de boomgaard. Verder is het gebied goed te overzien vanaf de verharde wegen die door het gebied lopen. In het schitterende landschap in deze omgeving kan uitstekend worden gewandeld.

- Schaapskudde van de Mergellanddrijvers.

Terug naar boven

Links

- Artikel over Cottessen in tijdschrift Wonen (2008).

Reactie toevoegen