Status

- Dantumadiel is een gemeente in de provincie Fryslân. De hoofdplaats is Damwâld. Een kein deel van de gemeente behoort tot de streek Trynwâlden (namelijk het dorpsgebied van Readtsjerk, de rest van deze streek ligt in de gemeente Tytsjerksteradiel).

- De gemeente Dantumadiel omvat de dorpen Broeksterwâld, Damwâld, De Falom, De Westereen, Driezum, Feanwâlden, Feanwâldsterwâl (deels), Readtsjerk, Rinsumageast, Sibrandahûs en Wâlterswâld (11 dorpen in totaal), en de buurtschappen Eastwâld en Kûkherne (deels).

- Sinds december 2017 is Klaas Agricola burgemeester van de gemeente Dantumadiel. Voorheen was deze 'Fries om utens' - oorspronkelijk afkomstig uit Reahûs - wethouder in de gemeente Dalfsen.

- Wapen van de gemeente Dantumadiel.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Dantumadiel.

- De gemeente Dantumadiel was aanvankelijk beoogd mee te gaan in de fusie van de buurgemeenten Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerlan en Nieuwkruisland tot de nieuwe gemeente Noardeast-Fryslân in 2019. De 4 gemeenten werken ook al jaren samen in één ambtelijke organisatie, onder de naam DDFK. De gemeente heeft er echter gaandeweg voor gekozen om af te haken en vooralsnog zelfstandig te willen blijven. Hilbrand Visser betitelt dat in het Friesch Dagblad d.d. 19-7-2019 als een 'weeffout, maar nu eenmaal een gegeven'. Vermoedelijk bedoelt hij daarmee dat het niet slim is om alleen achter te blijven en later wellicht alsnog te willen aanhaken. In het artikel stelt hij voor de inwoners alsnog dan wel wederom de vraag voor te leggen of een fusie toch nog een optie zou kunnen zijn (met de gemeente Noardeast-Fryslân dan wel de gemeente Tytsjerksteradiel), mede omdat de gemeente anno 2019 financieel 'in zwaar weer verkeert'.

Jos Debreczenyi, woonachtig in Feanwâlden, vindt er onder meer het volgende van: "Anno 2019 wordt er al ruim 12 jaar in Noordoost-Fryslân gesproken over een gemeentelijke fusie. Van meet af aan was Dantumadiel politiek en ambtelijk de trekker van het proces om te komen tot een gemeente met een omvang die er toe zou doen. De inzet toentertijd was om proactief en bottom-up te werken aan één krachtige gemeente in Noordoost-Fryslân. Het in 2016 niet aansluiten van de gemeente bij fusiegemeente Noardeast-Fryslân in wording zie ik nog altijd als een gemiste kans en als een historische vergissing. Het opportunische bestuurlijk besluit om niet aan te sluiten en het wél ‘verkopen’ van de ambtelijke organisatie aan de toenmalige ambtelijke organisatie DDFK (nu de centrumgemeente Noardeast-Fryslân) schijnt kostenverhogend voor de inwoners van onze gemeente te zijn en ten koste te gaan van de kwaliteit van de dienstverleningen. Daarbij is het een bestuurlijk gedrocht.

De indruk wordt gewekt dat de huidige coalitie kiest voor een sterk én zelfstandig Dantumadiel. Deze keuze lijkt vooral op het lijden aan een vorm van probleemverlangen." Aldus een citaat uit Debreczenyi's opinie-artikel in het Friesch Dagblad d.d. 7-12-2019. Hij vindt dat de eerder in 2019 door het lokale CDA gestelde relevante vraag: "Hoelang willen we nog tegen welke prijs bestuurlijk zelfstandig zijn?" serieus en gedegen onderzocht zou moeten worden. Volgens Debreczenyi is dat nog altijd niet het geval en wordt er 'struisvogelpolitiek' gespeeld, ten nadele van de inwoners en de uiteindelijke toekomst van de gemeente. Hij vermoedt namelijk dat de gemeente er niet aan ontkomt uiteindeljik alsnog aan te sluiten bij de in 2019 ontstane gemeente Noardeast-Fryslân. "Dat realistische scenario zal dan gepaard gaan met hangende pootjes en ten koste van extra en onvoorziene kosten", aldus Debreczenyi.

Naam

Spelling
De naam van de gemeente is per 1-1-2009 gewijzigd van Dantumadeel in Dantumadiel. Per dezelfde datum zijn ook de namen van de dorpen, buurtschappen en straten in de gemeente officieel - en alleen nog - Friestalig geworden. Sinds 15-12-2015 zijn ook de namen van de stations in de gemeente in het Fries (= Feanwâlden, voorheen Veenwouden en De Westereen, voorheen Zwaagwesteinde).

Ligging

De gemeente Dantumadiel ligt in het NO van de provincie Fryslân en ligt verder Z van de stad Dokkum en de dorpen Raard, Bornwird en Holwerd, ZW van de dorpen Oostrum, Ee, Engwierum en Metslawier en het Nationale Park Lauwersmeer, W van de dorpen Westergeest, Triemen, Kollumerzwaag, Oudwoude, Kollum en Buitenpost, NW van de dorpen Twijzelerheide, Twijzel, Jistrum en Kootstertille, N van de dorpen Feanwâldsterwâl (van het Z deel), Noardburgum en Burgum, NO van de dorpen Hurdegaryp, Ryptsjerk, Gytsjerk, Oentsjerk, Aldtsjerk en Tytsjerk en de stad Leeuwarden en ZO van de dorpen Burdaard, Jislum, Jannum, Lichtaard, Hallum, Marrum, Ferwert en Blije. De hoofdplaats Damwâld ligt centraal tot NO in de gemeente.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Dantumadiel 1.254 huizen met 6.725 inwoners, verdeeld in de dorpen Driesum 129/640 (=huizen/inwoners), Wouterswoude 89/438, Dantumawoude 133/558, Murmerwoude 100/322, Akkerwoude 151/926, Rinsumageest 116/706, Sijbrandahuis (Sybrandahuis) 27/189, Janum 15/97, Birdaard 62/452, Roodkerk 24/156, Veenwouden 100/621 en Zwaagwesteinde 210/1.027 en de buurtschappen De Valom 65/391, Veenwoudsterwal (het N deel) 28/180 en Kuikhorne (deels) 5/22. Tegenwoordig omvat de gemeente ca. 7.600 huizen met ca. 19.000 inwoners.

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van de gemeente Dantumadiel, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- Historische Vereniging Noordoost Friesland.

- Oudheidkamer Dantumadiel in De Westereen. - Filmpje over de Oudheidkamer.

- "Alles in onze omgeving is vroeger ontstaan. Wanneer je het verleden van Dantumadiel een beetje bestudeert, dan snap je die omgeving beter. Of je geschiedenis nu leuk vindt of niet, het is zeker dat je de smaak eerst een beetje te pakken moet krijgen. Dan is geschiedenis net zoiets als het werk van een detective; je gaat uitzoeken wat er gebeurd is. Soms is dat spannend en heel vaak verrassend. Het boekje ‘Dantumadeel toen en nu’ heb ik gemaakt in opdracht van het gemeentebestuur, voor de oudste leerlingen van de basisschool en voor de eerste klas van het voortgezet onderwijs. Ik heb met heel veel plezier aan dit boekje gewerkt. Wanneer je meer van je eigen gemeente weet, kijk je met andere ogen naar de mooie natuurgebieden, het gevarieerde landschap, de woudhuisjes, de wegen en de resten van de terpen. Overal ontdek je sporen van het verleden, allemaal geschiedenisbronnen met een verhaal. Mooie verhalen en trieste verhalen. De wereldgeschiedenis in onze eigen gemeente. Verhalen uit de eigen omgeving spreken veel meer aan dan gebeurtenissen die ver weg gebeurd zijn. Ik hoop dat je door het lezen van dit boekje een beetje interesse krijgt voor wat er in Dantumadeel gebeurd is. Mocht je aangestoken worden om ook zelf iets uit te zoeken over jouw omgeving, dan is het doel van deze lesbrief helemaal bereikt. Veel plezier bij het bestuderen van de geschiedenis van Dantumadeel! Dirk Corporaal, Damwâld, 2007."

Jaarlijkse evenementen

- De Lampex Dantumadiel (= Lytse AMPfibische EXpeditie) (weekend in september) is een ‘lichte’ variant op de Wampex*. De Wampex was een traditie van het Engelse leger waarbij jonge rekruten een weekend lang taken kregen in, op, over, onder en met water. De Lampex is een evenement in en om Driezum-Wâlterswâld waarbij ca. 50 teams met in totaal ca. 300 deelnemers, die uit de hele provincie komen, opdrachten krijgen rondom het water en met survival-elementen. Er wordt ’s avonds en ‘s nachts gelopen. Geplaveide wegen worden gemeden, moeilijk begaanbaar terrein moet worden bedwongen, bruggen ontbreken en soms is een kompas het enige houvast. De route die men moet lopen is een soort puzzeltocht van 10 tot 15 kilometer met diverse, uitdagende hindernissen. Daarnaast zijn er onder andere windrichting routes en volgroutes.
* Een jaarlijkse Wampex wordt op diverse andere plekken in Groningen, Fryslân en Drenthe georganiseerd. Tik deze term in in de zoekfunctie om te zien welke dat zijn.

Sinds 2013 is er ook ieder jaar de Kinderlampex of Lytse Lampex Dantumadiel, een survivaltocht op de dag na de Lampex; een korte route met veel survival-elementen en leuke spelletjes, voor alle kinderen in de Friese Wouden. Deelnemen aan de Kinderlampex is helemaal gratis!

Landschap, natuur en recreatie

- Wetterwâlden Bûtenfjild is het omvangrijke, dunbebouwde buitengebied dat wordt omsloten door de N361 (Westerdijk / Trynwaldsterdyk / Marwei) in het W, de spoorlijn Leeuwarden - Groningen in het Z, de N356 (Centrale As) in het O en de Dokkumer Ie in het N. Het gebied ligt grotendeels in de gemeente Dantumadiel en voor een klein deel in de gemeente Tytsjerksteradiel. De dorpen van Wetterwâlden liggen als een soort hoefijzer rondom het Bûtenfjild*. Aan de zuid- en oostkant gaat het 'smûk skaadzjend beamtegrien' over in de Noardlike Fryske Wâlden. Er is ook een onmiskenbare relatie met de Grote Wielen en met de natuurgebieden richting Lauwersmeer. Aan de noordzijde sluit Wetterwâlden aan op het terpenlandschap.
* Met de klok mee zijn dat o.a.: Aldtsjerk, Mûnein, Readtsjerk, Ryptsjerk, Hurdegaryp, Feanwâldsterwâl, Feanwâlden, De Westereen, De Falom, Broeksterwâld, Damwâld, Rinsumageast en Sibrandahûs.

Ooit was It Bûtenfjild een onafzienbaar hoogveengebied. Vanaf de 15e eeuw is hier turf gewonnen door de monniken van klooster Mariëngaarde bij Hallum en Claerkamp bij Rinsumageast. Na vervening blijft een landschap over van plassen, poelen, rietvelden en nat hooiland. Tot na de Tweede Wereldoorlog is het gebied ontgonnen en omgevormd tot weiland. Rond 1990 is een groot deel van dit stroomdal op het nippertje voor de natuurbescherming behouden gebleven en in die zin van de ondergang gered. Binnen dit gebied vallen de natuurgebieden Ottema Wiersma Reservaat, Sippen-Finnen, It Bûtenfjild, De Bouwepet, De Houtwiel en Oer de Wiel. Verder vallen ook Eeltsjemar en Tuskenlytsen binnen de grenzen van Wetterwâlden.

In het Bûtenfjild zijn de afgelopen decennia belangrijke projecten gerealiseerd om de recreatie te stimuleren en de waarde voor de inwoners te vergroten. Dat heeft een flink aantal voorzieningen, kunstwerken, waterwegen en paden opgeleverd. Wat er volgens de omringende dorpen nog aan ontbreekt, zijn onderlinge verbindingen, de zichtbaarheid en de vindbaarheid. De mensen die er willen blijven wonen en werken, maar ook bezoekers, missen nog een totaalblik die naast natuurbehoud ook tot nieuwe activiteiten, dus ook werk, kan leiden. Dit is geen verwijt aan de instanties en organisaties die hebben meegewerkt om Bûtenfjild te ontwikkelen. Ze hebben gehandeld vanuit goed overdachte principes en ieders eigen doelstelling. Maar daarbij heeft het integrale maatschappelijke nut voor de regio niet altijd voorop gestaan. Deze conclusie trekken de dorpen en hun bewoners die zich hebben verenigd in de Commissie Wetterwâlden Bûtenfjild.

Deze commissie ziet het Bûtenfjild als een instrument om de gevolgen van bevolkingsachteruitgang en krimp te verminderen en tegelijkertijd de aantrekkingskracht voor inwoners, bedrijven en bezoekers te vergroten. De dorpen achter Wetterwâlden dragen in de in 2013 verschenen Dorpenvisie Wetterwâlden Bûtenfjild ideeën en suggesties aan voor het verbeteren van de omgeving, het vestigingsklimaat en het ontwikkelen van nieuwe inkomstenbronnen: in de landbouw, in de (duurzame) dienstverlening, de verblijfsrecreatie en in bedrijven die in deze sectoren een beherende en toeleverende rol spelen.

Je kunt het gebied ontdekken met de Fietsroute Wetterwâlden Bûtenfjild en de Wandelroute Wetterwâlden Bûtenfjild. Bijzonder is dat beide routes zijn uitgevoerd als een audiotour. Dat houdt in dat je tijdens de fietsroute of wandelroute (of thuis achter je pc) aan de hand van audiofragmenten kunt beluisteren wat er zo bijzonder is aan de locaties die je onderweg tegenkomt.

- Het veengebied in het noordoosten van Fryslân moet natter worden gehouden om bodemdaling te voorkomen. Dit advies geven 7 studenten van Wageningen Universiteit in juli 2013 aan de gemeente Dantumadiel. De studenten onderzochten gedurende 3 maanden het waterbeheer in het noordoosten van de provincie, met Feanwâlden als voorbeeldlocatie. Hun conclusie luidt dat bij de huidige wijze waarop de waterstand in het veengebied wordt beheerd, de bodem de komende jaren zal dalen. Dat kan leiden tot schade aan de fundering van panden, een grotere kans op overstromingen en een afname van de waterkwaliteit door een overdaad aan voedingsstoffen.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Dantumadiel (online te bestellen).

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Dantumadiel. - Nieuws van de gemeente op Facebook. - Nieuws van de gemeente op Twitter. - De raadsvergaderingen van de gemeente zijn ook live via internet te beluisteren. Verder zijn de opnames en de vergaderstukken achteraf nog raadpleegbaar, zodat de vergadering ook kan worden teruggeluisterd. De uitzendingen zijn te raadplegen via de pagina Dantumadiel Raadsinformatie. Doordat de vergaderingen via internet te beluisteren zijn, is de gang naar de publieke tribune in het gemeentehuis niet meer noodzakelijk en kunnen mensen de vergaderingen thuis meemaken. Raadsgriffier Cees Vos: “Een inspreker kan de eigen bijdrage en de reactie van de gemeenteraad en het college daarop gemakkelijk opnieuw horen. Ook ambtenaren die geïnteresseerd zijn in een bepaald onderwerp, kunnen op deze manier thuis vanuit de luie stoel meeluisteren. Tot slot biedt dit systeem een mogelijkheid voor raadsleden om zichzelf en anderen terug te horen.”

- Muziek: - "De docenten van Cultuurcentrum de Wâldsang zijn zelfstandige ondernemers en lid van Coöperatie de Wâldsang U.A. Gezamenlijk regelen ze zaken als administratie en inkoop. Als leerling merk je daar verder niks van: je hebt gewoon goed en leuk les! Lesvormen. Lessen kun je alleen, samen of in een groepje volgen. Dat hangt af van het type les of cursus. En of er geschikte groepjes te vormen zijn. In het tarievenoverzicht vind je een overzicht van mogelijkheden en kosten. Wellicht wil je graag met iemand samen die je kent. Informeer gerust bij een docent naar de mogelijkheden. Examens. Bij de Wâldsang kun je examens doen. Dan beoordeelt je docent met veelal een of meerdere collega’s hoe je speelt. En krijg je vragen over de muziektheorie. Je kunt vijf diploma’s halen: Elementair, A, B, C en D. Het afleggen van een examen kost € 12,50. Deelname is niet verplicht. Wel leuk en leerzaam! Concerten. Als muzikant wil je vast van je laten horen! Dat kan op de kleine en grote concerten die we organiseren, en tegenwoordig kun je ook optreden op ons digitale podium op Youtube!

Locaties. Docenten van de Wâldsang geven lessen op zo’n 25 lesplaatsen in de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Noardeast-Fryslân en Tytsjerksteradiel. Bij genoeg aanmeldingen komen we ook graag naar jouw dorp als dat nu nog niet staat vermeld. De Wâldsang is dus altijd in de buurt! Samenspel. Muziek maken is leuk: zowel alleen als met anderen. Daarom kun je bij de Wâldsang samenspelen in bijvoorbeeld een popband, ensemble of koor. En in de les natuurlijk met je docent. Docenten. Alle docenten hebben een (muziek)vakopleiding gevolgd. Zo weet je dat je altijd goede lessen krijgt. In het docentenoverzicht op deze website stellen zij zich voor. Voor iedereen! Of je nou jong of oud(er) bent, van klassiek of rock houdt, als een prof of alleen voor je plezier wilt spelen: iedereen kan muzieklessen volgen bij de Wâldsang! Er is voor elk wat wils. Mis je bepaald aanbod? Laat het ons weten! We organiseren het graag. Regelmatig zijn er ook cursussen voor bepaalde doelgroepen aangeboden. Voor leerkrachten of jonge kinderen bijvoorbeeld."

- Sport en bewegen: - Het doel van Sportstimulering Dantumadiel is om een actieve en gezonde leefstijl van de inwoners van deze gemeente te bevorderen en te stimuleren.

- Welzijn: - Voedselbank Dantumadiel is opgericht in 2011. De doelen van de voedselbank zijn: voedselhulp bieden aan mensen die het tijdelijk heel moeilijk hebben; verspilling van voedsel tegengaan. Jaarlijks wordt er in Nederland een vijfde deel (20%) van ons voedsel weggegooid; verwijsfunctie naar officiële instellingen. Velen weten de weg nog niet te vinden naar allerlei hulpverlenende instanties.

- Bedrijfsleven / ondernemen: - LTO Noord afdeling Tytsjerksteradiel-Dantumadiel is de belangenbehartiger voor boeren, tuinders en andere ondernemers in het landelijk gebied van deze gemeenten. Ze doen hun werk onder meer door het onderhouden van nauwe contacten en in overleg met de gemeente, haar inwoners, waterschap en provincie.