Status

- De Kling is een buurtschap in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, regio Parkstad, in grotendeels gemeente Brunssum*, deels gemeente Beekdaelen (t/m 1981 gemeente Merkelbeek. In 1982 over naar gemeente Onderbanken, in 2019 over naar gemeente Beekdaelen).

* In 1982 is de gemeente Merkelbeek grotendeels opgegaan in de gemeente Onderbanken. Door een grenscorrectie is een klein deel van die gemeente toen overgegaan naar de gemeente Brunssum. Het betrof 80 hectare met 181 inwoners, wat met name betrekking had op - een groot deel van - buurtschap De Kling (het betrof met name de Titus Brandsmastraat, het Z deel van de Groeneweg, en de kerk met - toen nog - klooster). Een klein deel van de buurtschap (zijnde Merkelbeekerweg vanaf nr. 71) viel altijd al onder de gemeente Brunssum.

- Buurtschap De Kling valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder de stad Brunssum, deels onder het dorp Merkelbeek.

- Buurtschap De Kling ligt grotendeels binnen de bebouwde kom van Brunssum en deels binnen die van Merkelbeek, maar heeft zelf geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.

Als je vanuit het N via de Groeneweg buurtschap De Kling binnenkomt, staat aan de rechterkant, ter hoogte van hoeve Onderste Hof, een blauw plaatsnaambord (kombord) Merkelbeek. De linkerkant, waar o.a. genoemde hoeve dus ligt, valt onder Brunssum. Jammer dat dat niet met een plaatsnaambord wordt aangegeven (waardoor de voorbijganger nu denkt dat de Onderste Hof en de andere bebouwing daarna aan die kant van de weg onder Merkelbeek valt). Zoals bijv. de gemeente Groningen dat in een soortgelijke situatie wél netjes heeft gedaan bij de dorpen Engelbert en Middelbert (zie de tweede afbeelding onder de link). De gemeente Brunssum laat haar bebouwde kom aan deze kant pas beginnen aan de Merkelbeekerweg, na de Clemenskerk.

Naam

Spelling
Deze plaatsnaam wordt op kaarten door de jaren heen afwisselend met en zonder lidwoord geschreven. De spelling met lidwoord is het meest gangbaar. Die houden wij op deze pagina dan ook aan.

Oudere vermeldingen
1835 en 1840 Kling. De buurtschap werd vroeger ook wel Onder-Merkelbeek, Onderste Merkelbeek of Oud Merkelbeek genoemd.

Naamsverklaring
De naam stamt van het Middelnederlandse clinge 'heuvel'.(1)

Alternatieve naam
In statistieken van CBS en gemeente wordt het Brunssumse deel van dit gebied Merkelbeekerdal genoemd, maar op kaarten heeft het altijd De Kling geheten. De statistische wijkindeling van de gemeenten, met bijbehorende namen, is rond 1970 vastgesteld en later - per gemeente verschillend - al dan niet gewijzigd qua indelingen en/of benamingen. In dit geval was dit gebied rond 1970 nog gemeente Merkelbeek, en in die zin is deze kennelijk toen door de gemeente Merkelbeek bedachte 'wijk'naam verklaarbaar en begrijpelijk.

Maar tegenwoordig is het binnen Brunssum alleen een naam in het kader van die statistische wijkindeling. Inhoudelijk is er op het internet verder niets van te vinden, dus de naam wordt kennelijk verder door geen enkele andere persoon of instantie gebruikt. Conclusie: het is in de praktijk niet een werkelijk in gebruik zijnde (wijk)naam. Het zou ons dan ook logisch lijken om het gebied ook voor de statistieken De Kling te noemen, zoals het in werkelijkheid immers altijd geheten heeft en nog altijd heet, maar zo heet de in de jaren zeventig aangelegde, naastgelegen wijk ook al (ook in de CBS-statistieken). Dat zou verwarring kunnen geven, maar dat is op te lossen door er respectievelijk de voorvoegsels 'wijk' en 'buurtschap' voor te zetten.

Ligging

Buurtschap De Kling ligt direct NW van de stad Brunssum en direct O van het dorp Merkelbeek, rond de wegen Loogstraat, Titus Brandsmastraat, Vogelsvalderenweg, Merkelbeekerstraat (het noordwestelijkste gedeelte van deze straat), Kloosterstraat en Groeneweg, en ligt dus inmiddels grotendeels in de bebouwde kom van Brunssum, maar is toch nog wel zodanig apart van de rest van Brunssum gelegen dat zij nog wel als buurtschap kan worden beschouwd. Dat geldt nog meer sinds de Buitenring Parkstad direct O achter de buurtschap langs loopt, waardoor de buurtschap ook echt fysiek van de eigenlijke kern van Brunssum is afgesneden. De grens tussen de gemeenten Brunssum en Beekdaelen loopt hier door de Groeneweg. De oneven huisnummers vallen onder Merkelbeek, de even nummers onder Brunssum. De buurtschap ligt verder NO van het dorp Amstenrade, O van het dorp Oirsbeek, ZO van het dorp Bingelrade en ZW van het dorp Schinveld.

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 omvat buurtschap De Kling 11 huizen met 51 inwoners onder de gemeente Merkelbeek. Onder de gemeente Brunssum wordt zij in dat jaar niet vermeld, omdat de buurtschap toen nog vrijwel geheel onder de gemeente Merkelbeek viel. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 60 huizen (waarvan ca. 45 onder Brunssum en ca. 15 onder Merkelbeek) met ca. 150 inwoners.

Geschiedenis

De Kling is de oudste woonkern van het dorp Merkelbeek (op de site van het Clemensdomein, waarvoor zie het hoofdstuk Natuur en recreatie, noemen ze dit buurtje dan ook 'Oud-Merkelbeek'). De buurtschap ligt aan de Merkelbeeker Beek, die vóór de grenscorrectie van 1982 de grens tussen het grondgebied van Merkelbeek en Brunssum vormde. In de buurtschap ligt de oorspronkelijke parochiekerk St. Clemens van Merkelbeek, die reeds in de 13e eeuw wordt vermeld, maar in oorsprong vermoedelijk zelfs ouder is. Het huidige kerkgebouw dateert grotendeels uit de 18e eeuw. In parochiaal opzicht behoort de buurtschap nog altijd tot Merkelbeek en niet tot Brunssum.

Klooster
In de 19e eeuw wordt in De Kling een groot neogotisch abdijcomplex gebouwd, het Klooster van de Karmelieten, rond de kruising Groeneweg / Merkelbeekerstraat / Kloosterstraat. De bijbehorende kloosterkerk is in het laatste kwart van de 20e eeuw afgebroken. Het klooster vervulde zijn oorspronkelijke functie niet meer sinds 1967. Daarna was het een bejaardenhuis onder de naam Huize Tieder. Na vervolgens enige tijd te hebben gefunctioneerd als asielzoekerscentrum, is het complex in juni 2009 afgebroken. Kennelijk heeft men er geen zinvolle herbestemming voor kunnen vinden. Het klooster viel sinds de herindeling van 1982 onder de gemeente Brunssum (hoewel het plaatsnaambord Brunssum dat vanuit Merkelbeek gezien pas ná het klooster stond, anders deed vermoeden).

In 1887 is in de tuin van het klooster een Lourdesgrot gebouwd. Deze grot oefende onmiddellijk een grote aantrekkingskracht uit op katholieken uit de omgeving, tot over de grens met Duitsland. De Eerste Wereldoorlog maakte een einde aan de komst van Duitsers naar de grot. Nadat het klooster in 1967 door de religieuzen was verlaten, nam de devotie af tot een bescheiden lokale verering. Bij het slopen van de abdij zijn de oude St. Clemenskerk en de in de tuin gelegen Lourdesgrot en het praalgraf van baron De Negri bewaard gebleven. - Foto's van de sloop van het Karmelietenklooster in De Kling deel 1. - Foto's van de sloop van het Karmelietenklooster deel 2. - Tekst en foto's van de Mariagrot / Lourdesgrot.

Bezienswaardigheden

- De Sint Clemenskerk in buurtschap De Kling (Groeneweg 6), met daarbij de Lourdesgrot, het praalgraf van het echtpaar De Negri, en de kerkhofmuur, zijn samen 4 rijksmonumenten. De afgelopen jaren is de Clemenskerk grondig gerenoveerd. Voorafgaand aan de renovatie is in 2013 een archeologisch en een bouwhistorisch onderzoek uitgevoerd op het kerkterrein. Tijdens het onderzoek zijn interessante ontdekkingen gedaan over de geschiedenis van de kerk. Deze geschiedenis gaat waarschijnlijk terug tot in de 12e eeuw. Er zijn aanwijzingen gevonden voor verschillende gedaanteverwisselingen die de kerk tussen de 12e en de 20e eeuw heeft ondergaan.

- Karmel kerkhof, het kerkhofje van de Karmelieten, aan de Kloosterstraat.

- De rijksmonumentale hoeve Onderste Hof in buurtschap De Kling, ook wel Vossenhof genoemd (Groeneweg 10) ligt op een hoogte ten noorden van de Merkelbekerbeek en ten noordoosten van het Clemenskerkje. Verder naar het noordoosten ligt langs de beek de motte Vossenberg. De eerste vermelding dateert uit 1381, als Kiedel van Merkelbeeke met de hoeve wordt beleend. De hoeve is later overgegaan in handen van het geslacht De Vos. In de 18e eeuw komt het, door vererving in de vrouwelijke lijn, in handen van de baronnen De Negri, die in het herenhuis naast het hof woonden. De huidige hoeve dateert (volgens de jaarankers in de muren) uit de tweede helft van de 17e eeuw. Het woongedeelte heeft zijn huidige aanzicht gekregen tijdens een grootscheepse verbouwing in 1848.

- Huize Renkens.

Jaarlijkse evenementen

- Op een zondag half augustus vindt in buurtschap De Kling de inmiddels traditionele openluchtmis plaats, bij het Clemensdomein. De mis begint om 10.30 uur. Tijdens deze mis is er de gelegenheid om de kroedwusj te laten zegenen. Heb je geen idee wat een kroedwusj (kruidenbos) is of welke kruiden en gewassen er precies in horen? Dan kun je de donderdag eraan voorafgaand meewandelen tijdens de kruidenwandeling, zodat je gegarandeerd met een mooie kroedwusj naar huis gaat. De wandeling begint om 19 uur bij het Clemensdomein.

Natuur en recreatie

- Werkgroep OM3 heeft het Ommetje om Oud Merkelbeek gemaakt, dat je door en rond buurtschap De Kling voert, de oude dorpskern van Merkelbeek. In de in tekst en beeld fraaie brochure, via de link ook online te lezen, leggen zij je uit hoe het zit met deze oudste dorpskern van Merkelbeek, waarom het tegenwoordig grotendeels onder Brunssum valt, welke bijzondere panden je er allemaal kunt bekijken en wat daar dan zo bijzonder aan is. En dat zijn er nog heel wat, op zo'n kleine oppervlakte. Maar zoals ze zelf al stellen in het voorwoord van de brochure: "Omdat de omgeving niet direct zijn betekenis en waarde prijs geeft, willen we u met deze diepere laag kennis laten maken door middel van deze folder en de informatiepanelen, die geplaatst zijn bij verschillende interessante plekken. Wij wensen u veel wandelplezier." De redactie van Plaatsengids.nl heeft hier ook gewandeld, dus wij kunnen je dit Ommetje uit eigen ervaring van harte aanbevelen. Een landelijk pareltje met veel monumentale panden, op steenworp afstand van en formeel grotendeels vallend onder de drukke stad Brunssum, sinds kort aan de andere kant van de Buitenring Parkstad gelegen.

- De Clemenskerk met omgeving in buurtschap De Kling wordt tegenwoordig 'op de kaart gezet' als 'Clemensdomein'. Na de restauratie van de kerk met omgeving in de afgelopen jaren, is er in 2014 ook een prachtig nieuw paviljoen bij gebouwd. Van binnen is er door de enorme glazen wand een mooi uitzicht over het Clemensdomein en omgeving. In het paviljoen is een gezellige lichte ruimte met zitplaats voor ca. 25 personen. Binnen is met regelmaat een kleine expositie te zien met fotografie. Het paviljoen is ook geschikt voor bijeenkomsten van kleine groepen, voor bijv. bedrijfstrainingen, vergaderingen en workshops. Er is een Stichting Clemensdomein met vrijwilligers die regelmatig van alles in en rond de kerk organiseren, zoals workshops, tentoonstellingen, concerten. Actualiteiten rond het Clemensdomein vind je onder de link hierboven.

- "Het LEADER-project Clemenspark in Brunssum / De Kling omvat op het perceel van een voormalig kloostercomplex de inrichting van een dorpsboomgaard, kloostertuin, een amfibieënpoel en een houtwal (als ecologische verbinding tussen het beekdal en het plateau); evenals de aanleg van hagen en bloemenranden die de vroegere kloostervleugel en paterskerk zichtbaar maken. De hoogstamboomgaard wordt een sociale dorpsboomgaard waarbij de deelnemers meehelpen aan verzorging, oogst en het samen verkopen of verwerken van de oogst. Daarmee worden vrijwilligers en buurtbewoners blijvend actief betrokken bij de inrichting en het beheer. De kloostertuinen krijgen een belangrijke educatieve functie en worden ingericht met kruidenperkjes. Daarnaast wordt er een eco-leertuin voor educatieve activiteiten gerealiseerd met insectenlokkende planten om de biodiversiteit in het park te verhogen. Verder worden er nestkasten, broedstoven en andere onderkomens voor dieren geplaatst. Ook de kikkerpoel speelt een belangrijke rol bij de educatieve activiteiten. Aan de zuidzijde is een segmentmuur van Kunradersteen gepland als habitat voor reptielen. Het Clemenspark vormt samen met het huidige Clemensdomein precies op de grens van Brunssum en Beekdaelen een van de hoogtepunten op de fietsroutes Leisure Lane en Beekdaelenroute." (bron: Provincie Limburg, juli 2020)

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)