De Pielis

Plaats
Buurtschap
Bergeijk
Kempen
Noord-Brabant

de_pielis_plaatsnaambord.jpg

Als je als buurtschap van je gemeente geen plaatsnaamborden krijgt, dan maak je die toch gewoon zélf? Zoals hier in buurtschap De Pielis (hint: dat zouden meer buurtschappen moeten doen!) Wel zo netjes voor inwoners, bezoekers, toeristen etc.

Als je als buurtschap van je gemeente geen plaatsnaamborden krijgt, dan maak je die toch gewoon zélf? Zoals hier in buurtschap De Pielis (hint: dat zouden meer buurtschappen moeten doen!) Wel zo netjes voor inwoners, bezoekers, toeristen etc.

de_pielis_op_kaart_ca._1970.jpg

Buurtschap De Pielis op een kaart uit de jaren zestig, toen nog maar net ontgonnen van 'woeste' bos- en heidegrond naar landbouwgebied. De dikke gele lijn is de grens met België, de dunne gele lijn is de grens tussen Weebosch' en Luyksgestels grondgebied.

Buurtschap De Pielis op een kaart uit de jaren zestig, toen nog maar net ontgonnen van 'woeste' bos- en heidegrond naar landbouwgebied. De dikke gele lijn is de grens met België, de dunne gele lijn is de grens tussen Weebosch' en Luyksgestels grondgebied.

de_pielis_bergeijk_stop_megastallen.jpg

Vanaf 2002 hebben álle 'stakeholders' in De Pielis intentieovereenkomsten getekend om "samen te gaan werken aan een duurzame inrichting van De Pielis". Nu dreigen er 'megastallen' te komen voor nertsen én varkens én kalveren. Lijkt óns tegenstrijdig...

Vanaf 2002 hebben álle 'stakeholders' in De Pielis intentieovereenkomsten getekend om "samen te gaan werken aan een duurzame inrichting van De Pielis". Nu dreigen er 'megastallen' te komen voor nertsen én varkens én kalveren. Lijkt óns tegenstrijdig...

De Pielis

Terug naar boven

Status

- De Pielis is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio Zuidoost-Brabant, en daarbinnen in de streek Kempen, gemeente Bergeijk.

- Buurtschap De Pielis valt grotendeels onder het dorp Weebosch, maar omdat dat dorp geen eigen postcode en plaatsnaam heeft in het postcodeboek, liggen beide voor de postadressen 'in' Bergeijk. Een klein O deel van de buurtschap (zie de kaart elders op deze pagina) valt onder buurdorp Luyksgestel.

- Buurtschap De Pielis staat vreemd genoeg niet als zodanig vermeld in de atlassen. Vermoedelijk omdat de bebouwing pas betrekkelijk recent is ontstaan (jaren zestig van de 20e eeuw) en geen instantie het ooit formeel als buurtschap heeft benoemd, zal de Topografische Dienst zich ook niet geroepen hebben gevoeld dit op eigen initiatief als plaatsnaam te bestempelen. Vandaar dat het alleen als 'veldnaam', gebiedsnaam, in de atlassen staat. In de diverse bronnen zien wij het gebied - daarom? - ook alleen betiteld als landbouwgebied, natuurgebied en waterbergingsgebied. Maar het gebied heeft alle kenmerken van een buurtschap, zeer wel vergelijkbaar met bijvoorbeeld buur-buurtschap Witrijt; het is een in het buitengebied, ver van overige kernen gelegen bij elkaar horende boerderijengroep met een duidelijke eigen identiteit en naam. Wat ons betreft dus wel degelijk een buurtschap en daarmee plaatsnaam.

- Buurtschap De Pielis heeft geen officiële plaatsnaamborden, en heeft daarom zélf maar plaatsnaamborden gemaakt. En nog heel fraaie ook. Zie foto. Hopelijk doet goed voorbeeld goed volgen, want er zijn nog veel teveel buurtschappen in ons land (ca. de helft van de in totaal ca. 4.000!) waar je niet middels plaatsnaamborden kunt zien dat en wanneer je buurtschap binnenkomt en weer verlaat. Dat is toch wel zo netjes en handig naar de inwoners, bezoekers, leveranciers, toeristen en hulpdiensten...

Terug naar boven

Naam

Naamgeving
De naam verwijst naar de vroegere grootste grondeigenaar in dit gebied; baron Gillès de Pelichy, die in de volksmond 'Gielis de Pielis' werd genoemd. Aanvankelijk was het dus alleen een volksmond-naam. In de loop der tijd is het de officiële benaming voor het gebied geworden.

Spelling
Op kaarten uit de jaren zestig van de 20e eeuw doemt de naam voor het eerst op, onder de spelling De Pieles. Of dit een spelfout is of een bewuste spelling, is ons (nog) niet bekend. In een volgende editie van de kaarten, rond 1970, verandert de spelling in De Pielis. Het is wel aannemelijk dat de spelling De Pieles goed is geweest. De baron genoemd onder Naamgeving heette immers Gillès, dus ligt het voor de hand dat de man aanvankelijk 'Gieles de Pieles' genoemd zal zijn geweest.

Terug naar boven

Ligging

Buurtschap De Pielis ligt ZW van Weebosch, WZW van Luyksgestel, rond de wegen Burgemeester Lindersweg*, Kapelweg, Zwarte Horst en Postelseheideweg (die op grondgebied van Luyksgestel Postelscheheideweg heet, maar dat deel valt net buiten de buurtschap. Niet reuze praktisch is overigens dat de huisnummers van deze weg niet doorlopen, maar dat men in de beide dorpsgebieden een eigen, met elkaar overlappende nummering heeft). Het Luyksgestelse deel betreft met name de panden aan de weg Zwarte Horst en de 'taartpunt' ZW daarvan. De buurtschap grenst in het W en Z aan België. In het N loopt de grens van de buurtschap enkele honderden meters noordelijk van en parallel aan de Lindendreef.
* Genoemd naar burgemeester J. Linders, die sinds zijn aantreden in 1946 de grote animator en stimulator van de ontginning van dit gebied is geweest.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Buurtschap De Pielis omvat ca. 40 huizen met ca. 100 inwoners. Het gebied is precies 1.000 hectare groot.

Terug naar boven

Geschiedenis

"In den beginne
In dit gebied zijn zeer oude sporen van menselijke activiteit aangetroffen; er liggen restanten van een Romeinse waterput en er ligt een neolithische grafheuvel uit de periode vanaf 11.000 v.Chr. Dus er is in De Pielis wellicht reeds menselijke bewoning geweest nog ver vóór de bouw van de hunebedden in Drenthe en nog ver vóór de strijd tussen Kelten, Franken en Romeinen in deze streken. Een grote sprong in de tijd makend, is het gebied op enig moment (vermoedelijk begin 20e eeuw?) aangekocht door en verdeeld tussen baron Gillès de Pelichy uit Brugge (630 ha), de eveneens Belgische graaf De Broqueville (230 ha) en J.J. Peels en Van den Dungen uit Waalre (140 ha).

Ontginning tot landbouwgrond
Na de traumatische ervaringen met de Hongerwinter van 1944-1945, worden na de Tweede Wereldoorlog, onder de slogan 'nooit meer honger', in het hele land in hoog tempo 'woeste' - zoals men dat in die tijd noemde - bos- en heidegronden ontgonnen tot agrarisch gebied. Zo ook in De Pielis. In de jaren voor de oorlog hebben enkele inwoners van De Weebosch reeds stukken grond van baron De Broqueville ontgonnen. In het gebied, in 'het Ven', is dan nog maar één boerderij, die van de familie Cuypers. Met de benoeming van burgemeester J. Linders in 1946 wordt de ontginning van het gebied met grote voortvarendheid ter hand genomen. Eind 1949 stelt Linders aan de minister van Landbouw voor om hier een aaneengesloten complex gronden ter grootte van ca. 1000 ha te verwerven. Deze gronden zijn dan nog eigendom van de eigenaren die reeds in de eerste alinea van dit hoofdstuk vermeld staan. Onderzoek heeft uitgewezen dat van dit complex minstens 550 ha prima landbouwgrond moet kunnen worden verkregen.

"Liever 30 boeren die misschien maar margarine op hun brood hebben, dan 10 boeren die roomboter kunnen smeren."
Om de Belgische grondeigenaren te kunnen betalen in Belgische franken doet de burgemeester een verzoek aan de Nederlandsche Bank in Amsterdam om deviezen beschikbaar te stellen, die kort na de oorlog nog schaars zijn en niet zomaar worden verstrekt. Dat moet wel goed worden onderbouwd. De burgemeester haalt als argumentatie aan dat de plaatselijke Coöperatieve Zuivelfabriek St. Bernardus de vaderlandse deviezenkas in 1949 met niet minder dan Hfl. 3.800.000,00 heeft gespekt. Van deze argumentatie heeft de directie van de Nederlandsche Bank niet terug en zij stelt de deviezen beschikbaar. Het gemeentebestuur koopt de gronden in De Pielis aan, en verstrekt opdracht aan de Koninklijke Nederlandse Heide Maatschappij om de plannen voor de ontginning, de waterbeheersing, de verkaveling en de ontsluiting van het gebied op te stellen. De burgemeester wil zo veel mogelijk boeren helpen: "Ik heb liever 30 boeren die misschien maar margarine op hun brood hebben, dan 10 boeren die roomboter kunnen smeren."

Megaklus: 3,5 miljoen kg compost en 1,5 miljoen kg kalk aangevoerd, 600.000 m3 zand verzet
Door de economische crisis in de jaren 1952-1953, als gevolg van de oorlog in Korea, worden de eerste ontginningen in De Pielis gedaan als werkgelegenheidsproject van de Dienst Uitvoering Werken (D.U.W.). Daardoor wordt het eerste deel van de werkzaamheden vanaf september 1952 met handkracht uigevoerd. De economische opleving zorgt ervoor dat in 1955 het laatste handjevol DUW-arbeiders de ontginning verlaat en het werk wordt voortgezet met machines. Om de jonge ontginning vruchtbaar te maken wordt 3,5 miljoen kg compost en 1,5 miljoen kg kalk aangevoerd. De gehele ontginningswerken vergen een investering van 5,5 miljoen gulden. Het resultaat levert een plan met 610 ha vruchtbare cultuurgrond op, waarvan 483 ha wordt verkaveld in boerderijen en 127 ha wordt gereserveerd voor uitgifte in losse pachtpercelen. Er wordt 1 akkerbouwbedrijf gevormd van 60 ha en 26 gemengde bedrijven van ten minste 15 ha. Zeven van deze bedrijven worden in eigendom uitgegeven en de overige 19 gemengde bedrijven en het akkerbouwbedrijf worden uitgegeven in 50-jarige erfpacht.

Van de niet voor landbouwexploitatie in aanmerking komende bosgronden wordt een gedeelte toebedeeld aan Bergeijk, een gedeelte wordt verkocht aan de familie De Jong (o.a. eigenaren van de Douwe Egberts koffiebranderijen in Joure), mede onder de conditie dat het voormalige jachthuis Het Hooghuis op de Saffraanberg zou worden herbouwd. Eind 1959 verlaten 12 bulldozers, samen goed voor 1000 pk, De Pielis. Het werk is geklaard. In banen van 12 meter breed is de bovenlaag van de aardkost geschoven, waarna de ondergrond is geëgaliseerd en tot 70 cm diep is losgescheurd. Naar schatting is zo’n 600.000 m3 zand verzet. Eind 1959 zijn al 12 van de 27 geplande nieuwe boerderijen gebouwd.

Kroon op het werk, opening door minister
De kroon en de lauweren op het werk volgen in de lente van 1960. Op 21 april wapperen de Nederlandse driekleur en de provinciale vlag van Brabant triomfantelijk naast elkaar. Heel Bergeijk en Luyksgestel lopen uit met de koninklijke harmonie - toen nog fanfare - 'Echo der Kempen' aan het hoofd. De poort naar het nieuwe land De Pielis is dichtgeplakt, en wel met de kaart van de ontginningsplannen. Voor de officiële openingshandeling is de minister van Landbouw, mr. V. Marijnen, uit Den Haag overgekomen. Gezeten op de glanzende tractor van Theo Jansen rijdt de minister als eerste door de erepoort het nieuwe 'land van belofte' in. Een lange stoet met ruiters en muzikanten, gevolgd door vele gasten, trekt door een zee van groene velden naar de grote versierde feesttent, waar door tal van genodigden lovende woorden over de nieuwe ontginning worden uitgesproken. De 27 nieuwe boerderijen betekenen 14 nieuw-vestigingen met jonge boeren, 12 verplaatsingen vanuit de dorpskern en 1 blijver, namelijk de oudste boerderij, bewoond door de familie Cuypers. In 1967 wordt nog een tweetal boerderijen gebouwd in verband met boerderijverplaatsing in het kader van de ruilverkaveling. De laatste boerderij wordt begin jaren zeventig gebouwd door de fam. Dirx. Daarmee komt het aantal boerderijen in het gebied op 30 stuks.

Van woestenij van heidevelden met stuifdennen zover het oog reikte naar vruchtbare landbouwgrond
In 1959 is de ontgonnen grond nog schraal en droogtegevoelig. In de beginjaren wordt de kalktoestand van de gronden op peil gebracht en wordt de bodemvruchtbaarheid bevorderd door toevoeging van compost en verbouw van groenbemesters. De vruchtbaarheid van de grond komt pas goed op peil als begin jaren zeventig de veestapel groeit en door de aanvoer van dierlijke mest van elders. Bovendien gaan de boeren hier, vooral na het droge jaar 1976, over op beregening van hun akkers en weilanden. De jonge generaties zullen wellicht denken dat De Pielis er altijd zo heeft uitgezien zoals we het landschap nu aantreffen. Wie het artikel van hierboven heeft gelezen, weet nu dat het betrekkelijk kort geleden nog zo heel anders was: een woestenij van heidevelden met stuifdennen zover het oog reikte...

Mie van de Kapel in niemandsland
Aan het einde van de huidige Kapelweg in De Pielis stond vroeger een nonnenklooster. De naam van deze weg duidt nog op de aanwezigheid van een kapel of klooster ter plaatse. Op het aangelegen kerkhof waren destijds 6/7 nonnen begraven. Mie van de Kapel was een prompt mens. Zij was getrouwd met Sjef en had een flinke, knappe dochter. Eind jaren vijftig van de vorige eeuw was er ter plekke een samenkomst van afgevaardigden van de gemeentebesturen van Bergeijk en Luyksgestel en mensen van het ministerie. Het handelde toen om de ontginning van De Pielis en de vestiging van ontginningsboerderijen. Mie kwam aangelopen met een paar versleten klompen aan en vroeg het hoge gezelschap wat de bedoeling was van hun komst naar dit verlaten gebied. Zij vertelden Mie, dat er straks boerderijen op de hei zouden worden gebouwd. Mie geloofde het verhaal niet en zei dat de boeren daar nooit "dat zij spek" zouden produceren wat zij Mien en Sjef van hun varkens op die grond produceerde.

Om haar verhaal kracht bij te zetten, liep zij weg, naar binnen en haalde zij er een schitterend stuk gerookt spek en toonde dat buiten aan het gezelschap onder uitroepen: “As gullie hier wir is terugkomt, magde gullie zo’n zij spek ook wel ‘ns meebrengen”. Later kocht Sjef op een koopdag in Lommel-Kerkhoven een boerderij. Toen de notaris hem naar voren riep om zijn gegoedheid te tonen of zijn borg bekend te maken, haalde Sjef een pak geld uit zijn binnenzak en betaalde de notaris ter plaatse contant de boerderij. Het gebied aan de kapel was een eldorado van rust. De varkens, koeien, schapen en geiten liepen er los over de hei en deden zich er te goed aan alles wat gratis was. Nutsvoorzieningen had men niet, dat kostte dus ook niets. Het lag op een strategisch punt voor de smokkel en ook zal Sjef nu en dan wel eens een strikske ter stropen hebben gezet." (bron: Stichting DPLS en Jan van den Dungen)

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Internet en telefonie
De tegenwoordig kennelijk niet meer bestaande Stichting DPLS (Digitaal PlatteLand Systeem, vermoedelijk niet toevallig ook de medeklinkers van De Pielis) heeft in 2006, in samenwerking met ZLTO, het SRE en de Rabobank, die het nodige aan de financiering hebben bijgedragen, de digitale ontsluiting van de buurtschap gerealiseerd. De stichting leverde Internet- en VoIP-service (telefoon over internet). Als de oude, gebrekkige KPN-telefoonlijn het weer eens had begeven, moesten inwoners gaan bellen in de kilometers verderop gelegen dorpskern van Luyksgestel. Bereik voor een mobiele telefoon is er niet, zo ver achteraf. Internetten via de vijftig jaar oude koperen telefoonkabel duurde zo lang dat de gezinnen er al gauw van afzagen.

In 2005 besloot inwoner Simone Houbraken dat dit anders moest en ze verdiepte zich in de moderne communicatietechnieken. Samen met Enden Developement uit Luyksgestel werd een vernuftig systeem ontworpen, waardoor nu alle gezinnen in de buurtschap sinds 2006 via de satelliet gebruik kunnen maken van het internet. "We komen uit ons sociale isolement. Het voelt een beetje alsof De Pielis voor de tweede keer is ontgonnen", aldus Toon Luijten, bestuurslid van stichting DPLS, bij de ingebruikname van het systeem. De huishoudens krijgen hun draadloos internet via een speciale ontvanger die in verbinding staat met een zendmast in het gebied. Een apart apparaatje, dat overal in huis in het stopcontact kan worden gestoken, levert dan de draadloze verbinding.

Landbouw en natuur
Het ontginningsgebied De Pielis heeft in de eerste decennia van zijn bestaan steeds een zuiver agrarische bestemming gehad, in de planologie noemt men dat een Agrarische Hoofdstructuur. Aan het begin van de 21e eeuw wordt duidelijk dat ook andere functies, zoals (agrarisch) natuurbeheer, inrichting met nieuwe natuur en vormen van extensieve recreatie hun intrede gaan doen in de landbouwenclave.

Keerpunt voor De Pielis is de vaststelling in 2002 van het provinciale streekplan ‘Brabant in Balans’. In dit streekplan worden delen van het gebied in de Groene Hoofdstructuur ingedeeld. Dit betekent dat de gemeente Bergeijk t.z.t. bij de opstelling van een nieuw Bestemmingsplan Buitengebied op grond hiervan bepaalde ontwikkelingen zou kunnen tegenhouden. Voorbeelden hiervan zijn o.a. het scheuren van grasland, diepwoelen, het gebruik van teeltondersteunende voorzieningen, ontwikkeling van veehouderijen enz.

Een tweetal agrariërs besluit om hun onzekere toekomst niet langer af te wachten en zelf actie te ondernemen. Op 4 mei 2002 komen zij met andere belanghebbenden in het gebied, zoals de gemeente, het waterschap, het IVN, Staatsbosbeheer e.a. overeen projectgroep 'De Pielis in Balans' op te richten om samen te komen tot een duurzame inrichting en beheer van het ontginningsgebied, waarbij landbouw en natuur hand in hand gaan. De bewoners op hun buurt besluiten hun krachten te bundelen in een werkgroep met de naam ‘Ruimtelijke Ordening en Milieu De Pielis’ (kortweg: werkgroep ROMP). In deze werkgroep hebben 8 inwoners van het gebied zitting.

Op 5 oktober 2002 wordt door de projectgroep ‘Pielis in Balans’ een intentieverklaring getekend, waarin alle partijen afspreken samen te gaan werken aan een duurzame inrichting van het gebied. De intentieverklaring wordt ondertekend door de gemeente Bergeijk, de regionale Reconstructiecommissie Boven-Dommel, de werkgroep ROMP, Buurtvereniging De Pielis, ZLTO afd. Bergeijk, de Brabantse Milieufederatie, IVN afd. Bergeijk-Eersel, Staatsbosbeheer, Waterschap De Dommel, Recron en de Wildbeheereenheid Zuidoost Kempen.

De projectgroep ‘Pielis in Balans’ heeft in 2003 een gemeenschappelijke Gebiedsvisie opgesteld. In deze visie zijn op basis van een intensieve dialoog gezamenlijke doelen vastgesteld. Getracht wordt deze doelen te bereiken middels ontwikkelings- en stimuleringsbeleid. Enkele geformuleerde doelen zijn: handhaving intensieve teelten en teeltondersteunende voorzieningen, het opzetten van een kavelruilproject*, het inrichten van een Ecologische Verbindingszone enz. Op 18 maart 2004 hebben alle deelnemers in de projectgroep de gemeenschappelijke gebiedsvisie ‘De Pielis in Balans’ ondertekend en daarmee aangegeven dat men gezamenlijk aan de slag wil om de genoemde doelen te realiseren.
* Door het inrichten van een deel van het gebied tot ecologische verbindingszone, onder meer door de aanleg van vennetjes en de bouw van stuwen in de Goorloop, wordt dat deel vochtiger, wat ongunstig is voor de bedrijfsvoering van agrariërs. Daarom hebben zij die delen middels kavelruil verruild voor hogergelegen, drogere delen.

De realisering van de projecten in De Pielis vallen binnen het kader van het reconstructieplan ‘Boven-Dommel’ waarin het gebied is gelegen. Dit reconstructieplan is op 22 april 2005 door Provinciale Staten van Noord-Brabant vastgesteld. Door hun actieve inbreng hebben de bewoners van het gebied mede richting gegeven aan het uiteindelijke reconstructieplan.

Na de zomer van 2005 is de feitelijke uitvoeringsfase gestart. Mede aan de hand van de Gebiedsvisie worden projecten geformuleerd om ten uitvoer te brengen. Enkele voorbeelden daarvan zijn: De inrichting van een blauwe knoop ten noorden van de Lindendreef door Waterschap De Dommel. Dit betreft de aanleg van een waterbergingsgebied om afvoerpieken in de Goorloop tijdelijk te bergen; Een project voor de draadloze digitale ontsluiting van de Pielis door de (eigen) Stichting DPLS. Dit project biedt de bewoners o.a. een snelle internetverbinding aan evenals VOIP-telefonie. Dit project wordt mede ondersteund door SRE, ZLTO en Rabobank; Het opzetten van een Kavelruilproject in combinatie met de ontwikkeling van een Ecologische Verbindingszone. Hierbij zijn o.a. de dienst Landbouwgronden van het ministerie van LNV, de gemeente Bergeijk en het waterschap betrokken. (bron: Stichting DPLS)

De inwoners besluiten op 31 oktober 2005 om de werkgroep Ruimtelijke Ordening en Milieu ‘De Pielis’ een formele status te geven en een nieuwe vereniging op te richten onder de naam Vereniging ‘De Pielis in Balans’.

Zie ook de interviews met betrokkenen bij het project De Pielis in Balans (14 min.).

Megastallen
- A. Vermeulen en E. van Overbeek (bestuurslid van Stichting Groen Kempenland) en C. van Kampen (bestuurslid van Stichting Milieuwerkgroep Kempenland) maken zich anno 2016 ernstig zorgen over - dreigende - actuele ontwikkelingen in het gebied, die haaks op de hierboven beschreven ontwikkelingen staan, die de - volgens de inwoners - momenteel perfecte landschappelijke en milieu-balans tussen landbouw, bos en heide dreigen te verstoren, en hebben daarom in februari 2016 een open brief geschreven, mede namens bezorgde inwoners, waaruit hierna enkele citaten: "Ja, er is een piepklein nat natuurgebiedje op de uiterwaarden van de rivier de Goorloop ingericht als doekje voor het bloeden. Maar wij durven - doelend op de hierboven beschreven gebiedsvisie 'De Pielis in Balans', red.- te zeggen: 'De Pielis raakt uit balans'.

Dit natuurgebied is nu een agrarisch natuurgebied, waardoor er geen enkele belemmering meer is voor welke agrarische ondernemer dan ook. Er is een de facto LandbouwontwikkelingsGebied (LOG) ontstaan. Anno 2016 dreigt er een invasie van megastallen in het gebied met o.a. een nertsenfarm uit Laarbeek (beoogd op locatie Kapelweg 6) - met 13.000 moederdieren, en 6 jonge nertsen per nest, totaal ca. 75.000 nertsen* - en nog eens 8.000 varkens uit Reusel-De Mierden. Verder zijn er ook nog Belgische plannen tot het begraven van atoomafval uit Mol, Dessel, Doel en Tihange in de diepere - ook glijdende - kleilagen nabij de landsgrens met De Pielis." Wij hebben gelezen dat de locatiekeuze voor dit laatste in 2020 zou worden gemaakt. In de directe omgeving speelt verder nog de mogelijke komst van een bedrijf met 144.000 vleeskuikens in Riethoven.

* De gemeente Laarbeek had dit pand voor nertsenhouder Eric Kanters aangekocht en weer aan hem doorverkocht, omdat hij in die gemeente 'in de weg zat' bij de aanleg van bedrijventerrein Bremmer IV. "Kanters hoopt de komende maanden met zijn 9.000 nertsen in het Bergeijkse buitengebied Pielis te kunnen neerstrijken, op het perceel van eiergigant Léon Clemens, die met zijn bedrijf Omega Food verhuist naar een kantoor in Bergeijk. Het is een constructie waarover de gemeente Laarbeek en Kanters jarenlang hebben gepraat." Aldus een citaat uit het artikel uit 2012 onder de link. Eind 2017 is de nertsenhouderij er nog altijd niet, maar toen heeft de Raad van State wel de natuurvergunning voor het houden van - inmiddels - 14.500 nertsen goedgekeurd. Eveneens eind 2017 hebben paardenhouder Hans Houbraken en Stichting Groen Kempenland de Raad van State verzocht om een blokkade van het nieuwste bestemmingsplan voor het Bergeijkse buitengebied. Dat plan maakt expliciet een nertsenhouderij aan de Kapelweg mogelijk. Houbraken vreest voor ziektes bij zijn paarden: "Ik heb een soort bejaardenhuis voor paarden die bij mij hun laatste jaren doorbrengen. Deze oude paarden zijn erg gevoelig voor de stank, stof en vliegen van een nertsenhouderij." Volgens de gemeentewoordvoerder en de raadsman van Kanters valt het reuze mee met die overlast. Houbraken ziet het liefst helemaal geen nertsen in De Pielis verschijnen, maar als het dan toch moet, zouden het er dan toch niet meer mogen zijn dan de 9.000 die hij voorheen in Laarbeek had, zo stelde hij.

Stichting Groen Kempenland en Stichting Milieuwerkgroep Kempenland vrezen dat door de komst van megastallen van elders de bestaande familiebedrijven in De Pielis in hun ontwikkeling en economische waarde, en daarmee levensvatbaarheid op termijn, worden bedreigd. Immers er zijn of komen plafonds - die bovendien steeds verder verlaagd worden - aan emissies per gebied op het gebied van bijv. stank, ammoniakuitsoot, fijnstof, mestproductie (welke laatste, als die toeneemt, totaal onoplosbaar wordt, zo vrezen zij). Toename door vestiging vanuit elders kan dan leiden tot verlaging van de toegestane emissies (en/of veestapel-grootte) voor de gevestigde bedrijven. De milieuruimte van de bestaande bedrijven wordt als het ware 'opgegeten' door de nieuwkomers. Zij besluiten hun brief met: "Dit gebied kunnen en willen we toch niet laten volstromen met mega-veebedrijven. Er is een dappere groep Pielisbewoners opgestaan om dit niet te laten gebeuren en het nu nog wankele evenwicht niet wreed te laten verstoren."

- Een van die ongeruste inwoners is Simone Houbraken, die samen met haar man in De Pielis, op Hoeve De Vrijheid, een akkerbouwbedrijf en een 'paardenbejaardenhuis' heeft. De koeien hebben zij in 2013 de deur uitgedaan. "Achter ons land komt straks een hal vol nertsen van zo’n drie voetbalvelden groot. Vooraan wordt verse lucht binnengezogen. Achteraan wordt de afgewerkte lucht via 24 schoorstenen 12 meter de lucht in geblazen. Het is hier 70 procent van het jaar westenwind. Dan komt die lucht onze kant op." Simone organiseert samen met andere bezorgde bewoners en Werkgroep Pielis uit Balans, Stichting Milieuwerkgroep Kempenland en Stichting Groen Kempenland, in september 2015 een informatieavond, waar blijkt hoe gevoelig de kwestie ligt. Voorstanders van de megastallen staan niet open voor de informatie van de uitgenodigde artsen - Jos van de Sande, voormalig arts en regiodirecteur van GGD Hart van Brabant, en oud-huisarts Jan Hoevenaars - en doen de bezwaren af als flauwekul. "Er zijn echt twee kampen ontstaan", aldus Simone.

Een van de deelnemers meldt na afloop: "De avond is vol spanning verlopen. Vertegenwoordigers van de intensieve veehouderij waren present, inclusief partners. De bedoeling was duidelijk de avond te verstoren en de sprekers onderuit te halen. Ze waren vroeg gekomen zodat ware belangstellenden geen plaats meer hadden in het zaaltje. Het waren vooral de mensen van de agrarische natuurvereniging De Pielis in Balans, mede opgezet door ZLTO en provincie en waterschap, die de avond hebben verpest. Een natuurvereniging, die kan toch niet tegen de gezondheid van de mens en tegen de natuur zijn? Erg triest dat deze veehouders zo makkelijk over andermans gezondheid heenstappen." (bron)

Ook mensen als Maranca Luijten en haar man, die hun boerenbedrijf hebben omgebouwd tot tuinterras, zien de mogelijke komst van de megabedrijven met lede ogen aan. De tegenstanders begrijpen niet waarom de voorstanders voor zijn. Hun buren zijn toch ook gewoon boeren met mooie duurzame familiebedrijven... Heel anders dan de dierenfabrieken die hier nu dreigen te komen van boeren uit andere dorpen - met als risico dat de boeren uit Bergeijk straks niet meer kunnen uitbreiden.

Een van de voorstanders is akkerbouwer Mart Aarts, voorzitter van buurtvereniging De Pielis. "Mijn vader moest het dorp uit, omdat boeren niet meer in het dorp pasten. Hij heeft hier op arme grond iets moois opgebouwd. Net als andere boeren. Dit gebied is nu van de boeren. Hier moet je niet mieren over geur en mopperen over gezondheid." Aarts vreest niet voor zijn gezondheid. Een varkenshoudende buurman, die liever niet met zijn naam in de krant wil, omdat hij graag bij en met iedereen door een (achter)deur wil blijven kunnen, stelt: "Als je hier komt wonen, moet je de agrarische bestemming accepteren. Als je zelf overschakelt van boerderij naar een andere activiteit, moet je niet proberen de agrarische bestemming te onderdrukken." Hij is juist blij met de komst van nieuwe boeren naar het gebied: "Dat houdt De Pielis leefbaar. Er gaan weer meer kinderen naar school, naar de harmonie, de voetbalvereniging."

Huisarts Willem Sanders uit het nabije Reusel - waar op een bevolking van bijna 13.000 mensen een kleine 300.000 varkens worden gehouden - stelt: "Ik ken verhalen over schreeuwpartijen op het schoolplein en ruzies die families splijten." Sanders, ook aanwezig op de genoemde informatieavond, deelt met 18 huisartsen in zijn omgeving de zorgen over het te dicht op elkaar wonen van te veel mensen en dieren. "Wij zien allemaal nieuwe bacteriën opduiken, die hun oorsprong vinden in de intensieve veehouderij."

Wethouder Mathijs Kuijken van de gemeente Bergeijk stelt dat hij wettelijk geen mogelijkheden heeft om de megastallen tegen te houden: "Als de vergunningaanvraag past in het bestemmingsplan, kan ik niet anders dan vergunnen. Want ik moet vergunningen verlenen op basis van wetgeving, dus ik kan niet anders. Maar ik sta er ook achter. Ik snap de zorgen van de bewoners heel goed, maar De Pielis is een agrarisch gebied. Als boeren hier willen ontwikkelen, willen we hen ook de ruimte geven." Kuijken vindt het wél een probleem dat hij de gezondheid van de inwoners wettelijk niet kan meewegen bij het wel of niet verlenen van vergunningen. "Geen gemeente kan een vergunningaanvraag van een veehouderij weigeren wegens gezondheidsgevaar", zegt hij. "Daar is jurisprudentie over. Dan wint de veehouderij aan het einde van de rit." Hij zou dat graag anders zien. "Dat zou vanuit Den Haag in de wet verankerd moeten worden." (bron, © en nadere informatie over de gezondheidsrisico's: "Word je ziek van megastallen?", NRC, 30-10-2015)

In het artikel ‘Laat volksgezondheid meewegen bij veestallen’ (zelfde krant, zelfde datum) uiten meer Brabantse wethouders hun frustratie over het feit dat volksgezondheid wettelijk niet mag meewegen bij besluitvorming over de komst van meer vee in hun gebieden, die vaak al aan of over de tax zitten qua landschap, maatschappelijke en gezondheidsaspecten. Wethouder Frans van Hoof bijvoorbeeld (gem. Oirschot) stapt met twee gezondheidsrapporten naar de Raad van State om overlastbeperkende maatregelen af te dwingen. Zijn verzoek is afgewezen. "Burgers hebben daardoor het gevoel dat economische belangen belangrijker zijn dan hun welzijn." De wethouders roepen Den Haag dan ook op de wet zo snel mogelijk aan te passen. Probleem voor de wetgeving is dat de relatie tussen intensieve veehouderij en volksgezondheid nog niet keihard is aangetoond. "Maar ja bij asbest en roken was dat lange tijd ook het geval", aldus eerdergenoemde huisarts Sanders. Er is ook nog zoiets als het voorzorgprincipe (red.), d.w.z. dat je de bewijslast in bepaalde casussen omkeert: bij risico's op... kan men ook zeggen "Nee, tenzij..." (is aangetoond dat er geen schadelijke effecten zullen optreden). Maar kennelijk kan dat in dit soort gevallen wettelijk dus - nog - niet.

RIVM e.a. doen anno 2016 nog altijd wetenschappelijk onderzoek naar de invloed van de veehouderij op de volksgezondheid. De resultaten daarvan zouden medio 2017 worden gepubliceerd. Onderzoeker Kitty Maassen: "Maar wat daarmee gebeurt, is een politieke discussie. De vraag blijft: wil je geen enkel risico, of accepteer je bepaalde risico’s?" Het ministerie van EZ zegt dat zonder wetenschappelijke onderbouwing geen wettelijke norm zal worden vastgesteld voor de afstand tussen veehouderijen en omwonenden. Wel werkt EZ aan een wetsvoorstel dat het mogelijk maakt intensieve veehouderij in bepaalde gebieden te beperken. Dit wordt "binnen afzienbare tijd naar de Tweede Kamer gezonden". Tot die tijd doet het ministerie geen inhoudelijke mededelingen.

- In 2016 hebben inwoners van de gemeente Bergeijk een petitie opgesteld, luidende als volgt: "De balans in de gemeente Bergeijk raakt verstoord. Steeds meer megastallen vestigen zich. Op dit moment speelt dit probleem op De Pielis in Luyksgestel, Weebosch, Walik en in Riethoven. De gezondheid van alle mensen in Bergeijk wordt bedreigd door fijnstof, stank, ziektekiemen en chemische stoffen. Wij, de bewoners in een straal van 10 km om locatie Kapelweg 6 waarop de vergunning van toepassing is, constateren;

Het mogelijk toekennen van een vergunning voor het starten van een nertsenfarm op locatie Kapelweg 6 in buurtschap De Pielis onder het dorp Weebosch, gem. Bergeijk; die door de uitstoot van grote hoeveelheden fijnstof ongevraagd permanente gezondheidsklachten zal veroorzaken aan alle omwonenden in een straal van minimaal 10 km rond de nertsenfarm als ook aan alle recreatieve bezoekers; De gemeente Bergeijk sluit haar ogen hiervoor, wat totaal onverantwoord is naar alle inwoners en haar bezoekers. En verzoeken: de gemeente Bergeijk (mede ook omdat ze door een gerechtelijke uitspraak niet verplicht zijn deze te verstrekken) een milieu- en bouwvergunning te weigeren aan diegene die de bouw van deze nertsenfarm op zich neemt en zo willens en wetens de nadelen voor de volksgezondheid naast zich neerlegt voor puur winstbejag." De petitie is bijna 1.200 keer ondertekend. In januari 2018 heeft Rechtbank Oost-Brabant geoordeeld dat de gemeente de vergunning voor de nertsenfarm heeft mogen verlenen. - Uit dit artikel begrijpen wij dat de nertsenhouder hier inmiddels is gevestigd.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

Grenspalen
- In 2009 zijn 2 grenspalen in buurtschap De Pielis, aan de grens met België, gerestaureerd, waarvan een die op een driegemeentepunt ligt (Bergeijk, Lommel en Mol). Het beleid van de provincie Noord-Brabant en de Belgische provincie Limburg is om deze grenspalen, die er al sinds 1843 staan, in stand te willen houden en dus ook waar nodig te restaureren.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Fietsen
- Fietsroute Weebosch - De Pielis (die je ook zult kunnen wandelen lijkt ons) voert je door het Z buitengebied van Weebosch. De route komt langs o.a. 3 Hooihuiskes.

Flora en fauna
- Overzicht van waargenomen dier- en/of plantensoorten in buurtschap De Pielis (tip: als je onder de tab 'Waarnemingen' weinig of geen resultaten ziet, leg de datum dan een stuk, bijvoorbeeld een jaar, terug).

Waterscheiding
- Dwars door De Pielis loopt een unieke waterscheiding van Maas-Schelde. In de diepere ondergrond - tot honderden meters diep - van het gebied zijn eveneens unieke glijdende klei- en leemlagen actief. En er stromen diepere wateraders en verticale diepwaterwellen die de rivier de Goorloop mede voeden.

Ecologische verbindingszone
In december 2009 is er een informatiebijeenkomst van alle 'stakeholders' in De Pielis, waar is afgesproken dat de Inventarisatiewerkgroep van IVN Bergeijk-Eersel een 'nulmeting' gaat doen van diverse diersoorten, in het bijzonder in de 3,5 km lange strook langs de Goorloop. Deze wordt namelijk heringericht tot robuuste ecologische verbindingszone (REVZ), en het is nuttig om vóór de herinrichting een nulmeting te doen, opdat later de vorderingen kunnen worden gemeten. De boeren in het gebied willen zelf aan de slag met natuurontwikkeling in de REVZ. Zij hebben daartoe een agrarische natuurvereniging opgericht en willen de gronden (50 ha) inrichten en beheren zonder functieverandering, dus met behoud van agrarische bestemming.

Het IVN komt in haar rapport 'Monitoring De Pielis / Goorloop' (2010) n.a.v. de genoemde nulmeting, tot de volgende conclusies en aanbevelingen: "De Goorloop vormt de verbindingszone tussen het brongebied net over de Belgische grens en Boswachterij De Kempen. Dit zijn twee unieke en soortenrijke gebieden die zich, door het aanleggen van een verbindingszone, in robuustheid en kwaliteit beter kunnen ontwikkelen. Door het uitvoeren van een gefaseerd beheerbeleid en het voorkomen dat meststoffen en herbiciden in de verbindingszone terechtkomen, heeft het gebied de potentie om zich tot een soortenrijk en voor bijvoorbeeld het plattelandstoerisme zeer aantrekkelijk gebied te ontwikkelen. Voorbeelden hiervan zijn uitbreidingsmogelijkheden van de aquatische flora, zoals nu nog aanwezig in een gedeelte van de Goorloop, de dagvlinderfauna, amfibieën, reptielen, libellen, vogels, planten, sprinkhanen en vissen.

Voorbeelden van beheermaatregelen zijn: gefaseerd maaien van gras en kruidenvegetaties (in september); jaarlijks minimaal 10 procent van de oppervlakte kruiden en grasvegetaties niet maaien; afvoeren van maaisel; dunnen van houtige gewassen; stapels of ruggen snoeihout laten liggen. De aanleg van de zone kan bevorderlijk zijn voor de aquatische floraontwikkeling, omdat de eutrofiëring nivelleert. Door bijvoorbeeld beheersmaatregelen te ontwikkelen die gericht zijn op het in stand houden van en het ontwikkelen van de leefgebieden van dagvlinders, ontstaat hierdoor tevens een goede biotoop voor vele andere planten- en diersoorten."

Reacties

(2)

Vraagjes
Kunt u me de precieze plaats van de kapel waar de Kapelweg naar genoemd is aanwijzen op een kaart?
In welke periode bestond die kapel?
Welke heilige ?
Is er een afbeelding van en kunt u me die sturen?

Bij voorbaat dank,
K. Leenders

Ik heb het artikel in kwestie geciteerd van de inmiddels niet meer bestaande site van de inmiddels niet meer bestaande lokale Stichting DPLS. En er blijken nogal wat personen te zijn met de naam Jan van den Dungen (in dit geval vermoedelijk een nazaat van een der aanvankelijke grootgrondbezitters alhier). Helaas heb ik met geen van beide een 'lijntje' dus ik kan u niet verder helpen. Maar als er een lokale ingewijde reageert die meer van deze materie weet, laat ik u dat weten.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen