De Wilp is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerkwartier. T/m 2018 gemeente Marum.
- De Wilp is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerkwartier. T/m 2018 gemeente Marum.
- Onder het dorp De Wilp vallen ook een deel van de buurtschap Bremen, de buurtschap Keuningswijk en het zuidwestelijkste deel van de bebouwing aan de weg Jonkersvaart.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1828 De Wilp, 1830 De Wulp, 1840 Wilp, 1849 ook De Wulp.
Naamsverklaring
De naam heeft zijn oorsprong in een uithangteken van een kleine tapperij, waarop een wulp (Numenius arquata) stond afgebeeld.(1) In het Fries wordt deze vogelsoort als wylp aangeduid.
Het dorp De Wilp grenst in het W en N aan het dorp Marum, in het NO aan het dorp Jonkersvaart, in het ZO aan buitengebied van het dorp Zevenhuizen en in het Z aan de provincie Fryslân en buitengebied van het dorp Siegerswoude, en ligt ONO van de dorpen Frieschepalen en Ureterp, O van de stad Drachten, ZO van het dorp Surhuisterveen, Z van de A7, ZW van de dorpen Nuis en Leek, WZW van de dorpen Nieuw-Roden en Roden, WNW van het dorp Een, NW van het dorp Haulerwijk, NNW van het dorp Oosterwolde en N van het dorp Bakkeveen.
Terug naar bovenIn 1840 omvat het dorp De Wilp 96 huizen met 482 inwoners in de gemeente Marum. De gelijknamige aangrenzende bebouwing aan de Friese kant werd toen beschouwd als buurtschap onder het dorp Siegerswoude, met in 1840 26 huizen en 142 inwoners. Pas laat in de 20e eeuw is op die plek de plaatsnaam Siegerswoude op de kaarten verschenen (dat dorp lag oorspronkelijk alleen zuidelijker). Tegenwoordig heeft het dorp ca. 650 huizen met ca. 1.650 inwoners.
Terug naar boven"De Wilp vormt met het Friese buurdorp Siegerswoude, pal over de provinciegrens, haast een tweelingdorp. De provinciegrens en de grensscheiding tussen de dorpen zijn eigenlijk kunstmatig. Volgens Spahr van der Hoek zijn de mensen die hier zijn komen wonen afkomstig uit “het Lege Midden” van Friesland. Dit gebeurde reeds in de eerste eeuwen van onze jaartelling. Toen het land hen te nat werd, zijn ze naar de hogere zandgronden in het oosten gevlucht. Er zijn diverse aanwijzingen die deze veronderstelling waarschijnlijk maken. In elk geval is het zo dat omstreeks 1250 in Siegerswoude al een kerk is gebouwd, wat wijst op een groeiende bevolking.
Nu moeten we niet denken dat het om veel mensen ging; om meer dan een kleine honderd ging het waarschijnlijk niet. Op kaarten uit 1718 en 1830 zijn er in Siegerswoude niet meer dan 17 boerderijen. In 1744 wonen er 122 personen; de Klauwertsvaart is dan al gegraven tot voorbij Bakkeveen en de verveningen langs de Friese grenzen zijn al begonnen. Deze verveningen brengen opnieuw velen naar de omgeving van Siegerswoude/De Wilp, zo blijkt in 1796, want dan zijn er al 280 bewoners. Deze mensen wonen hoofdzakelijk in Friesche Palen én langs de Wilpsterwijk. Friese arbeiders hebben de omgeving van het dorp dus ontgonnen en het dorp doen ontstaan. Voornamelijk eerst langs de Oudemolenweg. Aanvankelijk zijn het ook de veenarbeiders, die zich later als kleine boeren vestigen op de ontgonnen gronden. Het is dan ook niet vreemd dat namen als Van Veen, Veenstra, Venema en Nijboer hier vaak voorkomen.
Intussen was in 1731 door het grote veengebied tussen Frieschepalen en Allardsoog de grens tussen Groningen en Friesland getrokken. Van De Wilp was echter nog steeds geen sprake. Aan het eind van de 18e eeuw wordt de Wilpsterhoofdvaart gegraven en ontstaat er langzamerhand een nederzetting, die naar de toenmalige herberg ‘de Wulp’ wordt genoemd. Op een uithangbord van een toenmalige herberg stond nl. een regenwulp, op z’n fries “wylp” of wilp. De plaatsnaam komt dus waarschijnlijk van de wulp (een weidevogel). Het kan echter ook afkomstig zijn van ‘wyl(p)ster’.‘Wyl(p)sters’ waren indertijd in deze contreien vogelvangers, die vroeger met netten trekvogels maar ook watervogels vingen, om ze als consumptievogel op de markt te brengen.
Het dorp kende aanvankelijk geen straten, alleen vaarten met daarlangs modderige paden. De veenwijken, sloten, kwamen er op uit. In 1835 kreeg de nederzetting zijn eigen school en in 1868 een eigen kerk. Hiermee was het een volwassen dorp geworden op de grens van Friesland. Later kwam er een grote verandering, namelijk toen de vaart werd gedempt en het plantsoen de kern werd van dit dorp. Nog steeds is een groot percentage van de inwoners van oorsprong afkomstig uit Friesland. Ook wordt er nog veel Fries gesproken." (bron: Heemkundekring Vredewold-West) De Wilp, Opende, Kornhorn en Marum zijn de enige plekken in Groningen waar tegenwoordig nog (een dialect van het) Fries wordt gesproken.
In 1901 wordt in De Wilp zuivelfabriek De Goede Hulp gesticht, die voor werkgelegenheid in het dorp zorgt. De melkproducten werden veelal over het water vervoerd. De vaart door het dorp is reeds in de jaren twintig van de vorige eeuw gedempt. In de vroegere zuivelfabriek is tegenwoordig de fabriek van de gebroeders Meijer gevestigd.
Terug naar bovenPlantsoenkerk
Het dorp heeft 1 rijksmonument, zijnde de voormalige Hervormde Plantsoenkerk (Plantsoen 14), vanwege het orgel, dat in 1807 - waarschijnlijk als bestaand instrument - in de Doopsgezinde kerk te Hoorn werd geplaatst. De ornamentiek van het front doet vermoeden dat het orgel door J.M. Gerstenhauer in Hoorn werd opgebouwd. In 1831 breidde H. Knipscheer uit Amsterdam het orgel uit met een positief. In 1871 verkocht de Doopsgezinde Gemeente het orgel aan de Hervormde kerk te De Wilp. Bij de plaatsing door H. Wardorff uit Leeuwarden kwam het toegevoegde positief te vervallen. Het eenklaviersorgel bezit 8 registers, waarvan 5 gedeeld zijn in bas en discant.
In 1860 doen de hervormden in De Wilp een beroep op de Synode van de Nederlands Hervormde Kerk om een zelfstandige gemeente te worden. In 1868 wordt de nederzetting daadwerkelijk een zelfstandige Hervormde kerkelijke gemeente. In 1868 wordt dan ook de Plantsoenkerk gebouwd. De hervormde kerk is sober van vorm en heeft aan weerszijden vijf rondboogvensters. De zijgevels zijn verdeeld in vijf traveeën, van elkaar gescheiden door lisenen. De voorgevel is voorzien van een klein roosvenster en wordt bekroond door een houten geveltoren. Deze geveltoren heeft geen windhaan, maar een windwijzer in de vorm van een wulp, de vogel waaraan het dorp zijn naam ontleent. Achter de kerk bevindt zich verenigingsgebouw De Bongerd. Voor de actuele ontwikkelingen rond deze kerk zie de volgende alinea.
Oosterkerk
De Gereformeerde (PKN) Oosterkerk (Oosterweg 48) is in 1923 gebouwd. In 1897 werd onder leiding van ds. J. Meijer van Marum de Gereformeerde Kerk in De Wilp opnieuw geïnstitueerd (nadat er van 1871-1880 reeds een Christelijke Afgescheidene Gemeente was geweest). Later bleek het evangelisatiekerkje uit 1857 inmiddels te klein geworden, zodat toen aan de Oosterweg een nieuwe kerk werd gebouwd. Deze is in 1923 in gebruik genomen en later flink verbouwd en vernieuwd tot de huidige Oosterkerk. In 2015 is de lokale Hervormde Gemeente samengegaan met de Gereformeerde kerk van het dorp. Men is tevens met het Friese buurdorp samengegaan tot de Protestantse (PKN) Gemeente De Wilp-Siegerswoude. De PKN-gemeente kerkt alleen nog in de Oosterkerk. De Plantsoenkerk, die door de fusie overtollig is geworden, is verkocht aan dorpshuis Op de Welle en bij het dorpshuis getrokken. Zie daarvoor verder het hoofdstuk Links > Dorpshuis. - Lees hier over het ontstaan van de lokale Gereformeerde kerk.
Klokkenstoel
Op het kerkhof in De Wilp (Meester Nennstiehlweg 15a) staat een klokkenstoel. De klokkenstoel bestaat uit een houten stellage waarin een klok is opgehangen. De klok in deze stoel wordt met name gebruikt bij begrafenissen. Het zogeheten uitluiden. Men zei dan ook wel eens als er iemand was overleden dat hij was 'uitgeluid'. Een alternatief voor: “uut de tied kommen”. De originele klok is in de Tweede Wereldoorlog weggevoerd naar Duitsland. In 1949 is er een nieuwe klok gekomen. Op oudere foto’s zie je de klokkenstoel voorzien van een dak met gepotdekselde planken. In de huidige tijd is de stoel gezadeld met moderne stalen dakpanplaten. Hier vind je een mooi verhaal over een man uit het dorp die droomde dat hij werd 'uitgeluid'.
Kunstbrug
De ‘kunstbrug’ tussen De Wilp en Siegerswoude was vroeger een hefbrug.
Kunstwerk De Wulp
In 2016 is het project ‘De Wulp’ gerealiseerd. Naast een nieuw beeld van een wulp is er een zitpraam geplaatst in het centrum van het dorp. Een bijzonder kunstwerk dat zowel een praam uitbeeldt als dienst doet als zitbank.
- Enthousiaste vrijwilligers van Stichting 't Wylpke organiseren door het jaar heen diverse activiteiten voor de schooljeugd van De Wilp.
- Initiatiefnemers van Nieuwjaarsloop De Wilp (in 2023 voor de 43e keer) in 1981 waren de heren Klaas Renkema (toenmalig elftalleider), Harm Frieswijk (toenmalig hoofdtrainer) en Tjeerd Kloosterman. Al snel kreeg Kloosterman (hij organiseerde het evenement 22 keer) assistentie van Ab Kamminga (al meer dan dertig jaar betrokken bij de voorbereiding) en zo werd de wedstrijd in het begin van ieder nieuw jaar een regionale traditie. Vanaf het begin tot 1989 had de loop het karakter van een cross en liep het parcours over oude boerenpaden. De reden om een veldloop te organiseren was gelegen in het feit dat in de winterstop het voetbalspel op een laag pitje stond. Vanaf 1990 werd het evenement op verzoek van veel deelnemers op de weg georganiseerd, omdat de route over het onverharde parcours bij vorst onveilig was. De charme van de loop is gelegen in de mooie Wilpster omgeving (de route is uitgezet in het Gronings-Friese coulisselandschap) en de onvoorspelbare weersomstandigheden in het begin van het jaar. De afstanden voor de jeugd zijn 800/1600/2400 meter en 5 km (afhankelijk van de leeftijd) en voor de volwassenen 5/10/21,1 km.
- Op een zaterdag in maart is er het jaarlijkse Wandelevenement De Wilp (in 2020 voor de 4e keer). Stichting Wilpster Dauwtrappers tekent voor de organisatie. Je kunt kiezen uit de afstanden 10, 20 en 30 km. Wandelen voor jong en ouder, door de mooie omgeving van dit dorp, met onderweg verassingselementen, waarbij je moet denken aan een stukje geschiedenis, kijken en beleven. Je komt op plekken waar je normaal niet langs kunt. Bijvoorbeeld stukjes over privéterrein. Wandelaars krijgen soep en koffie aangeboden. De deelnemers steunen met hun deelname tevens een jaarlijks, met het dorp verband houdend goed doel. Na de tocht is gelegenheid om na te zitten in het dorpshuis. "Zie het ook als een dagje uit", aldus de organisatie. "En wat het vroege tijdstip betreft; dan is de natuur op zijn mooist."
- Midzomerfestival (op een zaterdag in juni, in 2020 voor de 3e keer).
- Feestweek De Wilp (begin juli).
- Ronde van De Wilp (wielrennen, op een zaterdag in juli).
- In nauwe samenwerking met KNWU Noord organiseert Wielerstichting De Wilp in november een wielerveldrit (de actuele gegevens voor het komende evenement vind je onder de link in de vorige alinea). Het betreft een wielerwedstrijd in diverse leeftijdscategorieën voor kinderen, vrouwen en mannen in het gebied op en rond het motorcrosscircuit Trimunt. Naast KNWU-leden kunnen ook veldrijders en ATB-ers die geen lid zijn zich ter plekke inschrijven voor de wedstrijden. De Wilpster Cross maakt onderdeel uit van de InterClubWinter competitie met wedstrijden in o.a. Coevroden, Norg, Assen, Emmen, Appelscha en Veendam.
- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van IJsvereniging De Twa Wylpen.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving De Wilp, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar bovenDorpsfilms
Een aantal jaren gelden kocht de familie Meijer het voormalige bankgebouw in het dorp. In de kluis bleken tussen het afval twee videobanden te liggen die na onderzoek de dorpsfilms van het dorp anno 1953 en 1961 bleken te bevatten. Een gelukkige vondst, omdat de dorpsfilms tot dan toe als verloren werden beschouwd. Het betreft: - Dorpsfilm van De Wilp anno 1953 (43 min.), met beelden van de winkels, de school en de inwoners. Damesclub, breiende dames; demonstratie door de brandweer; melkfabriek; gymnastiekoefeningen; voetbal; muziekkorps De Volharding; mensen lopen en fietsen langs de camera; muziekkorps Solo; plantsoen tegenover de melkfabriek. - Dorpsfilm van het dorp anno 1961 (59 min.). Jongens spelen met houten geweren op school; jonge vogels; het legen van spaarbusjes bij de bank; lagere school; postkantoor; klompen maken; Rijschool Varwijk; Esabus; demonstratie door de brandweer; parade van het muziekkorps.
- Nieuws: - Nieuws uit De Wilp op Facebook.
- Belangenorganisatie: - "Vereniging Plaatselijk Belang de Vooruitgang is opgericht in 1896, heeft ca. 300 leden, en stelt zich ten doel de belangen van het dorp De Wilp zo veel als mogelijk te behartigen. De vereniging beoogt dat doel te bereiken door steun te verlenen aan de activiteiten in het dorp, zoals het behoud van bestaande voorzieningen, het verfraaien van het dorp, het ondersteunen van het verenigingsleven, de verkeersveiligheid, de kwaliteit van fiets- en voetpaden, aandacht voor de kwaliteit van het woon- en leefklimaat en voldoende woonruimte. Ook het onderhouden van de contacten met de gemeente, de provincie en andere instanties zijn van belang voor de vereniging. Het bestuur vergadert elke eerste donderdag van de maand in dorpshuis Op de Welle en daarbij zijn de leden van harte welkom. In oktober is een koepeloverleg met alle verenigingen met als doel de activiteiten voor het nieuwe jaar op elkaar af te stemmen en de mogelijkheden met elkaar te bespreken en waar mogelijk te versterken."
.- Dorpshuis: - Dorpshuis Op de Welle is het bruisende dorpshart van De Wilp, dat onderdak biedt aan diverse verenigingen, organisaties en voorzieningen. "Naast de verschillende verenigingen biedt het dorpshuis onderdak aan o.a. de bibliotheek, het consultatiebureau, trombosedienst, uitgiftepost apotheek, bloedprikken en de gymlessen van de basisscholen. Daarnaast maken verschillende sportverenigingen gebruik van onze gymzaal. Leffert Meijer beheert het dorpshuis, samen met een grote groep vrijwilligers. Als gastheer zet hij zich in om samen met de diverse verenigingen te zorgen voor een gezellige thuisbasis voor ieders vrijetijdsbesteding. Ook is het dorpshuis een ideale plaats voor je familiefeestjes, eventueel in combinatie met hapjes, een warme maaltijd of broodmaaltijd. Hiervoor zijn al je wensen bespreekbaar. Wil je zelf iets organiseren, heb je een leuk plan of idee, laat het weten."
De Plantsoenkerk was overtollig geworden door de samenvoeging van de hervormde gemeente en de gereformeerde kerk tot Protestantse (PKN) Gemeente. De laatste dienst in de Plantsoenkerk was op 19 november 2016. Er waren plannen om in de kerk appartementen te realiseren, maar een groot deel van de inwoners zag liever dat het pand een functie zou houden voor de dorpsgemeenschap. Welnu, dat is gelukt, want de kerk is aangekocht door het naastgelegen dorpshuis Op de Welle. De kerk is met hulp van vele vrijwilligers uit het dorp gerenoveerd en er is een aanbouw tussen de kerk en het dorpshuis gerealiseerd om beide gebouwen met elkaar te verbinden.
- Onderwijs en kinderopvang: - Het was een wens van Plaatselijk Belang om te komen tot een Integraal Kind Centrum (IKC) in De Wilp. Al bij de oprichting van onderwijsstichting Quadraten werd gesproken over een samengaan van de scholen CBS De Wegwijzer en OBS De Dorpel in het dorp. Rond 2010 telden beide scholen ieder nog rond de 70 leerlingen, maar dat was geleidelijk dalende, dus om voor de toekomst goed onderwijs in het dorp te behouden was een samengaan verstandig. Op 1 augustus 2021 was het zover en is IKC De Steltloper van start gegaan. In de kerstvakantie van 2020 is achter de Wegwijzer een unit met vier lokalen gebouwd, die verbonden is met de bestaande school. Kindercentrum Babbel is overgenomen door Stichting Quadraten Kinderopvang, waardoor opvang en onderwijs in het dorp nu vanuit één organisatie wordt aangeboden. IKC De Steltloper is het eerste Integraal Kind Centrum van onderwijsinstelling Quadraten.
"We vinden het belangrijk dat ieder kind met plezier naar het IKC gaat. Als een kind zich veilig en welkom voelt, kan het zich beter ontwikkelen. Kinderen maken in het IKC deel uit van een groep. Vanuit gezamenlijke verantwoordelijkheid bundelen we onze kracht en expertise. Samen komen we verder. We accepteren, waarderen en respecteren elkaar en er is oog voor individuele wensen, behoeften en talenten. Door het programma hierop af te stemmen, krijgen alle kinderen de mogelijkheid om optimaal te leren, onderzoeken en experimenteren. Een toekomstgericht aanbod van kennis en vaardigheden bereidt kinderen voor op een zelfstandig leven in de maatschappij. We leren hierbij zowel binnen als buiten. Groen, bewegen en actief leren zijn belangrijk in het IKC. Leerlingen, ouders, leerkrachten en pedagogische medewerkers zijn samen verantwoordelijk voor de ontwikkeling. De regels zijn helder, zodat ieder weet welk gedrag van hem/haar verwacht wordt. Door samen te werken in een goede sfeer, gaan we samen op weg naar de toekomst."
- Muziek: - "Muziekvereniging De Volharding in De Wilp is opgericht in 1901. De muziekvereniging bestond tot 1959 alleen uit een harmonieorkest en is in dat jaar uitgebreid met een drumband. De drumband werd bij haar optredens ondersteund door een majorettegroep. In 2001 bestond muziekvereniging De Volharding 100 jaar. Een groot jubileum werd gevierd. De showband kreeg hierbij het idee om speciaal voor dit jubileum een festival te organiseren. Een festival voor zowel drum, mallet, lyra en showbands als majorettepelotons. Het idee werd werkelijkheid en zo werd op 21 juni 2001 het eerste festival op het Sportpark in het dorp georganiseerd. Het festival werd een groot succes en dat was dan ook de aanleiding om verder te gaan met de organisatie van dit zogeheten DruMa-festival. Bestond het programma in 2001 uit 13 optredens, in 2005 waren dat er ruim 40! In 2010 werd het laatste festival georganiseerd. Door te weinig leden is in 2010 een einde gekomen aan de majorettes en de drumband.
De vereniging bestaat tegenwoordig alleen nog uit een Harmonieorkest. Het orkest staat sinds 2018 onder leiding van Hille van Hijum. Hierbij wordt regelmatig in het dorp opgetreden georganiseerd, worden kerkdiensten begeleid en is er een jaarlijkse uitvoering. De dinsdagavond is de vaste avond waarop we repeteren, van 19.30-21.30 uur in Dorpshuis Op de Welle in De Wilp. De Volharding is graag en actief aanwezig bij diverse dorpsactiviteiten, zoals de kerstmarkt, braderie en Koningsdag. Ook zijn wij op verzoek bereid een serenade te brengen bij bijvoorbeeld een huwelijksjubilea. Ben je muzikant, beginnend of gevorderd, jong of oud en op zoek naar een gezellig orkest dan ben je van harte uitgenodigd om eens een kijkje te nemen op een repetitieavond. Kijk snel bij Vacatures voor meer informatie. Of stel je vragen via het Contactformulier en we nemen zo snel mogelijk contact met je op."
- Sport: - Voetbavereniging De Wilper Boys. - Nieuws van De Wilper Boys Dames op Facebook.
- Dartclub Double Trouble speelt om de week op vrijdagavond competitie in Dorpshuis Op de Welle.
- Zorg: - "Zorgboerderij Jemalupe in De Wilp biedt dagbesteding voor jongvolwassenen met een (licht) verstandelijk beperking of een psychische hulpvraag. Een gestructureerde dagindeling met variëteit in bezigheden op ieders niveau. In de weekeinden en door de week komen er kinderen en jongeren logeren in de leeftijd van 4 tot en met 18 jaar. Tevens hebben wij twee plekken voor beschermd wonen. Ieder mens is uniek. De behoefte aan zorg en begeleiding verschilt dan ook per persoon. Samen bekijken we welke zorg u, of uw zoon of dochter nodig heeft. We stellen samen met u een plan op zodat u, of uw kind, op Jemalupe de juiste zorg krijgt. U bepaalt zelf, in overleg met ons, wat u wilt bereiken. We bieden ondersteuning bij het behalen van die doelen. Tijdens evaluatie gesprekken worden de doelen besproken en eventueel bijgesteld. Op de boerderij krijgt iedereen de mogelijkheid om zich optimaal te ontwikkelen. Dit betekent dat we er voor zorgen dat iedereen zich thuis en op zijn/haar gemak voelt op onze zorgboerderij. Zo komt er ruimte voor rust en ontwikkeling."
- "Zorgboerderij Lima Zorg ligt midden in de landerijen tussen de dorpen Marum en De Wilp en biedt een heerlijke dynamische werkplek met zorg voor iedereen onder professionele ondersteuning, zorg en/of activering die bij de persoon past. Ons doel is mensen, dieren en omgeving met elkaar in contact te brengen. Een goed contact met de natuurlijke omgeving heeft ieder mens nodig om blij te zijn. De natuurlijke processen, de seizoenen, het groeien, bloeien en het verzorgen van de dieren bieden bij uitstek structuur, plezier en zingeving. Op Lima Zorg werken mensen uit verschillende doelgroepen samen. Het gaat bijvoorbeeld om mensen met een verstandelijke beperking, een lichamelijke beperking, een autistische stoornis, een burn-out, jeugdigen/jeugdzorg en leerlingen uit het speciaal onderwijs.
Werkzaamheden op de boerderij: verzorgen van de paarden, zoals voeren, stallen uitmesten en opstrooien, borstelen enz.; onderhoud van het terrein om de boerderij, zoals maaien van het gras, onder begeleiding repareren van afrastering enz.; kantinewerkzaamheden; houtbewerking en andere creatieve opdrachten; onderhoudswerkzaamheden in en om het bos in Bakkeveen; het onderhouden en verzorgen van de groente- en bloementuin; verzorgen van de overige dieren. Verder zijn er nog andere leuke activiteiten en mogelijkheden op de boerderij, zoals: uitstapjes naar o.a. paardrijwedstrijden; samen boodschappen doen voor de dieren; tochten maken met paarden; koken/bakken met verse ingrediënten; samen de jaargetijden beleven; aandacht voor de feestdagen."
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van De Wilp.
Reactie toevoegen