Didam

Plaats
Dorp
Montferland
Liemers
Gelderland

didam_plaatsnaambord_kopie.jpg

Didam is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Liemers, gemeente Montferland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2004.

Didam is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Liemers, gemeente Montferland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2004.

gemeente_didam_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Didam anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Didam anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Didam

Terug naar boven

Status

- Didam is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Liemers, gemeente Montferland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2004.

- Wapen van de voormalige gemeente Didam.

- Onder het dorp Didam valt ook de buurtschap Greffelkamp, en alleen voor de postadressen ook de dorpen Loil en Nieuw-Dijk (omdat die destijds geen eigen postcode en postale woonplaats toegekend hebben gekregen) en daarmee ook de bijbehorende buurtschappen Friesland, Heide, Holthuizen, en Oud-Dijk (grotendeels).

Terug naar boven

Naam

In het Liemers
Diem.

Oudere vermeldingen
1025 kopie 18e eeuw Diedehun, 1144 Diedeheim, 1155 Tideham, 1167 Thiedeheim, 1234 Dhidehem, 1276-1281 Didem, 1443 kopie 1643 Didam, 1568 Diem, 1665 Diem, 1883 Diedam.

Naamsverklaring
Betekent heem 'woonplaats, woning' van de persoon Diede. Vanaf de 13e eeuw treedt de spelling Didem, Dydem, Diedem op, pas vanaf de 2e helft van de 15e eeuw neemt de spelling met -dam de overhand. Vergelijk Zeddam. De uitspraakvariant Diem komt al voor in de 16e eeuw.(1)

Terug naar boven

Ligging

Didam ligt O van Zevenaar, in de 'oksel' van de A12 in het Z en de A18 in het O.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Didam 483 huizen met 3.481 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 108/850 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Dijk 106/692, Greffelkamp 77/574, Loil 101/680 en Holthuizen 91/685. Tegenwoordig heeft het dorp, inclusief de postaal bijbehorende dorpen en buurtschappen zoals beschreven onder Status, ca. 7.000 huizen met ca. 17.000 inwoners. Het eigenlijke dorp, dus zonder de postaal hieronder vallende dorpen met bijbehorende buurtschappen, zoals vermeld onder Status, heeft ca. 5.500 huizen met ca. 13.500 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze voormalige gemeente, kun je terecht bij de volgende instantie en sites:

- "De algemene doelstelling van de in 1987 opgerichte Oudheidkundige Vereniging Didam (OVD) is het bestuderen van de geschiedenis van deze voormalige gemeente in al zijn facetten en het doorgeven daarvan aan de huidige generatie. Zij tracht haar doel onder meer te bereiken middels: uitgifte van het kwartaalblad DOEN, het jaarboek Oaver Diem en speciale publicaties; lezingen, fotopresentaties, exposities en de jaarlijkse Open Dag; beschrijving en registratie van de door de diverse werkgroepen verrichte onderzoeken; uitbreiding en bevordering van lokale oudheidkundige documentatie; informatieverstrekking over de geschiedenis van de voormalige gemeente via de verenigingssite.

Het bestuur van de OVD besloot in 1990 om - naast het jaarboek en de extra publicaties - ook een informatieblad voor haar leden uit geven dat viermaal per jaar zou gaan verschijnen. Recentelijk is het kwartaalblad uitgebreid van acht naar twaalf pagina’s. De reden was het verzoek van leden om de teksten in een groter en beter leesbaar lettertype op te nemen. Daarnaast kwamen er mogelijkheden voor plaatsing van meer foto’s en andere onderwerpen, zoals een dialectverhaal of -gedicht. Via deze link zijn de vanaf 2003 verschenen kwartaalbladen ook online te lezen."

Door de jaren heen heeft de OVD, naast de jaarboeken en het kwartaalblad, een reeks andere boeken gepubliceerd, veelal over specifieke thema's. Twee boeken over het dorp en de voormalige gemeente in brede zin lichten wij er hier uit: Didam 1815-2005 is een bijzonder fraaie publicatie met nog niet eerder vertoond historisch beeldmateriaal. In het boek wordt aandacht besteed aan de bevolkingssamenstelling, de veranderingen in de landbouw, welke bedrijven zich in het dorp vestigden, de politieke en bestuurlijke ontwikkelingen vanaf 1815, de doorslaggevende rol van de rooms-katholieke kerk bij verenigingen zoals voetbalclubs, de opkomst van de eerste liberale en sociaal-democratische partijen in de gemeenteraad, het belang van lokaal bodem- en veldonderzoek, de waardevolle archeologische vondsten op Kollenburg, de invloed van de rooms- katholieke kerk op de lokale onderwijskundige ontwikkelingen, de herindeling van de Liemers en de Achterhoek en het belang van de schutterijen, het schuttersleven en het Gelders schuttersmuseum voor de Didamse gemeenschap.

Didam in de 20e eeuw is een uitgave van 2007 van de OVD ter gelegenheid van haar twintigjarig bestaan in 2007. De belangrijkste gebeurtenissen in de 20e eeuw worden per jaar beschreven. Het geeft een prachtig tijdsbeeld van een eeuw geschiedenis van deze voormalige gemeente. Hier vind je een overzicht van alle publicaties van de OVD, met daarbij vermeld of ze al dan niet nog verkrijgbaar zijn.

- Chronologisch overzicht van vele honderden gebeurtenissen in Didam door de eeuwen heen, in tekst en beeld, van 'in den beginne' tot heden, door Chris van Keulen.

- "Iedereen die de historie van Didam wil bestuderen, zal veel gegevens kunnen vinden over de laatste vier eeuwen. Wat er vanaf pakweg 1600 na Christus zoal in de gemeente gebeurde, is met enige moeite terug te vinden in o.a. de archieven van de gemeente en van het Gelders Archief te Arnhem. Wil men echter meer weten over de geschiedenis van de gemeente in de middeleeuwen en de vele eeuwen daarvoor, dan laten de archieven, de geschreven bronnen, ons al snel in de steek. We zullen op zoek moeten gaan naar wat onze (verre) voorouders ons aan tastbare bewijzen voor bewoning in het verleden hebben nagelaten in de vorm van funderingen van middeleeuwse gebouwen, aardewerk scherven van potten, schalen, borden of bekers uit allerlei perioden of waterputten en huisplattegronden.

Dit zoeken kan door middel van het aflopen van bouwland na het ploegen waarbij scherven etc. naar boven gewerkt zijn. Ook kan men bijvoorbeeld op plaatsen waar bewoning in het verleden hoogstwaarschijnlijk is, met behulp van een graafmachine, opgravingsputten aanleggen. Als men gaat kijken naar wat er in in de gemeente Didam in het verleden op bovenstaande wijze aan tastbare zaken is gevonden, dan blijkt dat er al wel enige bewijzen voor oude bewoning zijn. De hoeveelheid stelt nog niet veel voor. Zo zijn met name door wijlen Nol Tinneveld al meerdere meldingen gedaan van bodemvondsten. Bijvoorbeeld Steentijdvondsten aan de Koningsweg en IJzertijdvondsten op vijf andere plaatsen. Het merendeel van zijn vondsten is echter bij toeval gedaan en berustte niet op bewust en systematisch onderzoek.

Sinds 1988 is daar verandering in gekomen. Henk Tomas uit Didam begon in dat jaar met het zoeken naar scherven etc. op geploegde akkers die op oude bewoningsplaatsen zouden kunnen wijzen. Op meerdere plaatsen vond hij aanwijzingen voor de (tijdelijke) aanwezigheid van mensen vanaf de Midden Steentijd, zo'n 7000 jaar geleden. Ook het gebied tussen grofweg de Tatelaarweg en de Hengelderweg is regelmatig onderzocht. Van oudsher heet het Het Hoge Veld, recenter staat het bekend als De Kollenburg. In het verleden was er in dit gebied al het een en ander gevonden uit de IJzertijd. Vanaf 1989 begon het steeds duidelijker te worden dat De Kollenburg een waardevol bodemarchief moest bevatten. Tussen 1997 en 2001 hebben er meerdere opgravingen plaatsgevonden, door zowel de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek als door amateurarcheologen uit de regio. Het meest recente onderzoek vond plaats aan de Kloosterstraat in Loil. Hier zijn tijdens een noodopgraving o.a. enkele huisplattegronden en waterputten uit de middeleeuwen aangetroffen. Klik voor een overzichtskaart per periode op een van de tijdperken in het linkermenu onder deze link."

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "In de Bloemenbuurt in Didam staan in totaal ca. 750 woningen, waarvan 222 huurwoningen van woningcorporatie Plavei. De huurwoningen uit de jaren zestig en zeventig zijn verouderd, hebben vocht- en tochtproblemen en verbruiken veel energie. Ook heeft de wijk meer typen woningen nodig, zoals levensloopbestendige woningen en appartementen. En de inrichting van de wijk, die op sommige plekken weinig groen kent, verdient aandacht. Daarom is een stedenbouwkundig plan gemaakt om de huurwoningen klaar te maken voor nu én de toekomst en de openbare ruimte mooier en duurzamer te maken. Dit plan hebben Plavei en de gemeente Montferland samen met bewoners gemaakt. We pakken nu met elkaar de verdere uitwerking op. Ook de woningeigenaren betrekken we in het verduurzamen van hun woningen. Over een aantal jaren is de Bloemenbuurt helemaal klaar voor de toekomst.

Het klimaat verandert en het weer wordt extremer, de zomers worden warmer en de buien heftiger. Met het oog op de toekomst is duurzaamheid daarom een belangrijk thema in het plan voor de Bloemenbuurt in Didam. De nieuwe woningen die in de Bloemenbuurt komen worden ‘nul-op-de-meter’. Een nul-op-de-meter-woning wekt evenveel energie op als nodig is voor een gemiddeld gezin met een normaal energieverbruik. Ook bij de huurwoningen die gerenoveerd worden, kijken we naar duurzame kansen. Denk daarbij aan isolatie, zonnepanelen en een andere manier van verwarmen. Daarnaast kijken we ook naar de koopwoningen. Woningeigenaren krijgen de kans om mee te liften op alle duurzame plannen die worden ontwikkeld. Voor de openbare ruimte kijken we ook naar een duurzame toekomst voor de hele Bloemenbuurt. Het park is bijvoorbeeld niet alleen een prettig groen gebied om te zijn, maar biedt ook verkoeling tijdens warme periodes. Daarnaast draagt meer groen bij aan een goede waterhuishouding."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Didam heeft 3 rijksmonumenten, zijnde de RK Kerk O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand, korenmolen St. Martinus, en het familiegraf Von der Haar op de begraafplaats aan de Deken Reuvekamplaan.

- Didam heeft 13 gemeentelijke monumenten.

- De RK kerk O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand (Lieve Vrouweplein 13) was oorspronkelijk de R.K. parochiekerk van Didam. Het is een driebeukige laatgotische pseudobasiliek met westtoren, gebouwd onder invloed van de Nederrijnse gotiek. Mooie, zware toren van drie geledingen met in elk gevelvlak twee getraceerde nissen en steunberen aan de westzijde. De kerk is geheel door kruisribgewelven op pijlers overkluisd. Na de Reformatie is de kerk in bezit gekomen van de protestanten.* Midden 20e eeuw was de kerk aan een restauratie toe, maar ze was tevens te groot voor de lokale Hervormde gemeente. In 1953 hebben zij de kerk daarom verkocht aan de R.K. parochie,** waarna een grondige restauratie is gestart, die in 1962 gereed kwam. De vier gesneden apostelbeelden uit de vroegere RK kerk, die dateren uit de 15e eeuw, hebben een plek gekregen in de gerestaureerde kerk. Het orgel is in 1961 gebouwd door J.J. Elbertse & Zn. (Soest). In 1990 hebben zij het orgel gerestaureerd.

* De katholieken bouwden in 1836-1837 naar een ontwerp van P. Verwaijen een nieuwe kerk, gewijd aan de H. Martinus (Kerkstraat 15). Deze kerk is in 1976 gesloopt om plaats te maken voor een nieuwe Martinuskerk op dezelfde plek, naar ontwerp van architect J. Dresmé. Deze kerk is in 2005 aan de eredienst onttrokken. De RK diensten vinden sindsdien alleen nog plaats in de O.L. Vrouwekerk.

** De Hervormden hebben na de verkoop van hun kerk aan de katholieken in 1955 een nieuwe kerk gebouwd op Torenstraat 10. Het hoofdorgel is in 1956 gebouwd door de firma Gebr. Van Vulpen (Utrecht).

- Mariakapel.

- De St. Martinusmolen (Molenhoek 17) is in 1855 gebouwd aan de kort daarvoor aangelegde weg van Zeddam naar Didam (de huidige Wilhelminastraat). De molen lijkt op een verhoging te staan, maar is in feite vanaf de grond opgebouwd en pas daarna aangevuld met aarde rond de molen om bij de wieken te kunnen komen. De St. Martinusmolen wordt gerekend tot het type ‘beltmolen’. Door hun hoge bouw vangen ze voldoende wind om effectief te draaien en productie te kunnen leveren. Uit de verschillende verkoopbedragen kan worden afgeleid dat de oorspronkelijke bouwkosten ongeveer fl. 3.000,- hebben bedragen (de restauratiekosten in 2007 waren ca. € 300.000,-). De molen is dus ruim 160 jaar oud en is in 1963 en in 1980 gerestaureerd. In 2007 (het Jaar van de Molen) is wederom een uitvoerige restauratie voltooid.

De St. Martinusmolen is elke zaterdag van 09.00-16.00 uur geopend voor bezoekers. Ook is de molenwinkel dan open. Deze is gevestigd in de romp van de molen en is een dependance van Tuinderij Gesthuizen. Hier kun je terecht voor aankoop van molengerelateerde producten. Tijdens de openingstijden zijn er molenaars aanwezig om uitleg te geven over de werking en historie van de St. Martinusmolen. Op afspraak kun je ook op andere tijden terecht voor een bezoek. In het voormalige, aangebouwde pakhuis is een museum ingericht waarin zich materialen en onderdelen van de molen en historische gereedschappen bevinden. Per jaar bezoeken gemiddeld ruim 1.500 bezoekers de St. Martinusmolen. Bezoek aan de molen is gratis, maar een bijdrage in de molenpot, voor het behoud van dit monument, wordt wel zeer op prijs gesteld! - Site van de St. Martinusmolen.

- Gevelstenen in Didam.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Didam op Stelten (op een zondag begin juni, in 2020 voor de 43e keer) is een evenement met muziek, braderie, oldtimers, streekproducten, toneel, en presentaties van de lokale verenigingen en ondernemers.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "Sportfondsenbad De Hoevert in Didam is een eigentijds, mooi, gezellig, kind- en gezinsvriendelijk zwembad. Het bad heeft een ruime entree met direct zicht vanuit de horeca-hoek op het water. De zwemzaal is gezellig, heeft met de hand aangebrachte wandschilderingen - welk zwembad kan dat zeggen - en de kleuren zijn warm. Er is een wedstrijdbad van 25x 12.5 meter (28°C) met prachtige onderwaterverlichting, een apart groot peuterbad en een instructiebad (8x15 meter, 30°C) met spannende glijbaan "buitenom" met verkeerslicht. Het wedstrijdbad heeft vijf banen, een "lage" duikplank en speelmateriaal voor de jeugd. Alles is heel overzichtelijk. Al vanaf 2005 heeft De Hoevert het Keurmerk Veilig & Schoon. Dat betekent dat wij volledig voldoen aan alle moderne en wettelijke eisen op het gebied van veiligheid en hygiëne, die tegenwoordig aan zwembaden gesteld worden. Wij zijn er trots op!

Op dinsdag en vrijdag is het zwemwater warmer. Die dagen is het bad bij uitstek geschikt voor Jip's Baby- en Peuterzwemmen en voor anderen die warm water nodig hebben. Voor bezoekers die moeilijk te water kunnen gaan is er een til-lift beschikbaar. Op de warmwaterdagen en op zondagmorgen is het peuterbadje vol met lekker extra warm water. En voor de echte genieters hebben we een StoomBad en een ZonneBank. Ook een kopje koffie of thee is verkrijgbaar aan het barretje. En voor echte honger is er ook een tostie ! Van Leren zwemmen met Jip tot Aquasporten of Disco, in het menu rechtsboven op onze site vind je alle activiteiten die ons bad aanbiedt. De Hoevert beschikt over ruime parkeergelegenheid, in het hele complex is gratis WiFi en uiteraard zijn er voorzieningen voor minder-validen."

- Direct W van het dorp ligt recreatiegebied de Nevelhorst. Een klein en overzichtelijk gebied. Recreatieplas de Nevelhorst is ontstaan door zandwinning. In 1940 bedacht Seyss-Inquart dat er een snelweg moest komen van Utrecht naar Duitsland. Bij Didam vond men het zand voor de aanleg van de latere A12. Tegenwoordig zijn hier allerlei voorzieningen aanwezig voor een heerlijk dagje uit. Het water biedt mogelijkheden om te zwemmen, te vissen of te kanoèn. De speelweiden zijn uitermate geschikt om actief bezig te zijn of om lekker ontspannen te genieten van de zon.

Met je hond ben je ook welkom op recreatiegebied de Nevelhorst, maar er gelden wel regels. Tijdens het hoogseizoen van 1 mei t/m 30 september zijn de stranden en ligweiden verboden gebied voor honden. Tijdens het laagseizoen zijn mensen met honden weer van harte welkom. Op andere gedeelten kun je het hele jaar met je hond wandelen. Sinds april 2017 is de strand- en zwemfunctie van Nevelhorst komen te vervallen. Zwemmen is nog wel toegestaan, maar wordt afgeraden omdat de zwemwaterkwaliteit hier niet meer wordt gecontroleerd.

Niet alleen op warme dagen is een bezoek aan de Nevelhorst in Didam de moeite waard; bij de Nevelhorst is ook een Toeristisch Overstap Punt (TOP). Dit zijn speciaal ingerichte plekken van waaruit je heerlijk kunt wandelen via bewegwijzerde en beschreven routes. Zo vind je makkelijk de weg en ontdek je de mooiste plekjes van de regio. Het Toeristisch Overstap Punt bevindt zich bij Nevelhorstpad 2. Een bezoek aan strand en ligweide is gratis. Er zijn voldoende parkeerplaatsen.

De in 2010 opgerichte Stichting Vrienden van de Nevelhorst zet zich in voor het behoud, beheer en onderhoud van het natuurgebied rondom Westernboerderij De Baerle, en het recreatiegebied rondom recreatieplas de Nevelhorst. "De stichting komt voort uit initiatieven van o.a. buurtbewoners, de lokale Scouting en IVN, die bij elkaar zijn gebracht door Staatsbosbeheer District Achterhoek. Zwerfafval, onbegaanbare wandelpaden en een troosteloze natuur. De Nevelhorst en het natuurgebied dreigden af te glijden tot een onbegaanbaar gebied. In Stichting Vrienden van de Nevelhorst hebben zich vrijwilligers verenigd die maar één doel hebben: het natuurgebied weer tot parel van Didam te promoveren. Zodat ook onze kinderen er later weer van kunnen genieten."

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Didam, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Didam (online te bestellen).

Reactie toevoegen