Dieden

Plaats
Dorp
Oss
Noordoost-Brabant
Noord-Brabant

DK 200906093284 Molen, Stella Polaris, te Dieden.jpg

Dieden, Molen Stella Polaris, aan de dijk

Dieden, Molen Stella Polaris, aan de dijk

Dieden

Terug naar boven

Status

- Dieden is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente Oss. Het was tot 1810 een zelfstandige gemeente. Als in 1810 het Koninkrijk Holland wordt geannexeerd, wordt het dorp in opdracht van Napoleon Bonaparte samengevoegd met de gemeente Demen en Langel, en wordt het de hoofdplaats van de gemeente Dieden, Demen en Langel. Per 1-5-1923 over naar gemeente Ravenstein, in 2003 over naar gemeente Oss.

- De toenmalige gemeente Ravenstein heeft in 1978 verzuimd eigen postcodes aan te vragen voor alle dorpen, uitgezonderd Herpen, die in de loop der tijd in de gemeente zijn opgegaan. Daarom lagen die voor de postadressen sindsdien zogenaamd ook 'in' Ravenstein. In de gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), die in 2009 in werking is getreden, zijn deze woonplaatsen wel als zodanig erkend. In 2017 hebben deze kernen alsnog een eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek gekregen, waarmee het ook voor de post formele 'woonplaatsen' zijn geworden. Het betreft o.a. het dorp Dieden.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1425 Dyechden, Duechden, 1491 Diden, 1591/1645/1665 Dieten, 1838-1857 Dieden.

Naamsverklaring
Etymologie onbekend. Misschien bij gedijen, dik en dicht en dan ter aanduiding van een plaats die gekenmerkt wordt door een begroeiing met struiken en kleine bomen. In 828 (kopie 11e eeuw) wordt ergens in het zuidoosten van Gelderland een locatie in Theodon genoemd, misschien een afleiding van het Oudnederlandse theod 'volk'. Hoewel Theodon klankwettig identiek is aan Dieden, wijzen de 15e-eeuwse vormen Dieghden en Dyechden op een andere herkomst.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Dieden ligt NW van de stad Ravenstein, WNW van het dorp Demen, NO van de stad Oss en het dorp Berghem, O van de stad Megen, aan de Maasdijk, en grenst in het N aan de Maas.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Dieden 49 huizen met 309 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 80 huizen met ca. 200 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Dieden was vanouds een zelfstandige heerlijkheid, die deel uitmaakte van het Land van Maas en Waal, dat bij Gelre behoorde.

- Verhalen over de geschiedenis van Dieden, Demen en Langel op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In augustus 2018 heeft een botsing plaatsgevonden tussen een personenauto en een kleine vrachtwagen op de kruising van de Langestraat en de Galgenstraat, Z van de dorpskern van Dieden. De vrachtwagen had voorrang, maar de auto reed door. Van het echtpaar (uit Ravenstein) dat in de auto zat, is de vrouw (72) overleden en de man (74) zwaargewond geraakt. Aanwonende Arthur van der Straten vindt het een onoverzichtelijke kruising en vindt maatregelen kennelijk op zijn plaats. "Het is niet de eerste keer dat hier een auto in de sloot ligt", stelt hij in het artikel over het ongeluk in BD, 30-8-2018. De gemeente Oss stelt dat zij bij ernstige ongelukken altijd, dus ook hier, gedegen onderzoek naar oorzaak en achtergrond, en vervolgens concluderen of er al dan niet aanleiding is om maatregelen te nemen. Na inspectie van de kruising kondigt de gemeente aan dat zij maatregelen gaat nemen om dit punt overzichtelijker te maken.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Dieden heeft 5 rijksmonumenten, zijnde de voormalige Hervormde kerk met toren (dat zijn 2 rijksmonumenten), Molen Stella Polaris, de schutkooi aan de Maasdijk, en de boerderij uit 1764 op Achterstraat 6.

- Dieden heeft 4 gemeentelijke monumenten, zijnde het voorhuis van de krukhuisboerderij op Kortestraat 5, de langhuisboerderij op Langestraat 10, de langhuisboerderij op Poelstraat 15, en de omgrachting van het kasteelterrein met schuur en huis bij Maasdijk 81. Het kasteel is rond 1875 afgebroken. Overblijfselen zijn de gracht, het bruggenhoofd, een veeschuur en een gedeelte van het koetshuis. Het kasteel bevond zich ten westen van het dorp.

- De oorspronkelijk aan Sint Laurentius gewijde, later Hervormde kerk (Maasdijk 79), en de Maasdijk in Dieden vormen bijna een eenheid. Die innige verstrengeling is niet altijd zo geweest. Toen, zo rond 1200, de tufstenen kerk werd gebouwd, was die dijk nog lang niet zo kolossaal. De vraag is zelfs of hij er al lag. Stukken misschien, maar een aaneengesloten lint van west naar oost aan de zuidzijde van de Maas, als noordelijke begrenzing van het Hertogdom Brabant, is onwaarschijnlijk. De kerk is gewoon op een hogergelegen zandrug gebouwd. Van die oude romaanse kerk zijn nog wat muurresten bewaard gebleven in de noordelijke muur van het schip. De rest is verdwenen en het tufsteen van de oude kerk is verwerkt in de 15e-eeuwse toren. Daar wisselen baksteen en de hergebruikte tufsteen elkaar af. Het gotische koor op het oosten is, evenals een dwarsschip aan de noordkant, verloren gegaan. (bron: website 300 jaar Abdij Uden)

In 1614 komt het kerkje in gebruik bij de hervormden, waarop de katholieken in Demen ter kerke gaan. Dat is zo gebleven, ook nadat de hervormden het kerkje buiten gebruik stelden. Het kerkje raakte in verval. Kerk en toren zijn in 1965 apart van elkaar aangewezen als rijksmonument. In 1970-1971 is het geheel gerestaureerd en weer voorzien van een dak, torenspits en traptoren. In 1986 is het kerkje betrokken door een beeldend kunstenaar, die het huurde van de toenmalige gemeente Ravenstein. In 2003 is de kerk gekocht door het Brabants Monumentenfonds.

- Molen Stella Polaris (latijn voor Poolster) (Maasdijk 76) is een stellingmolen die in 1865 gebouwd is, met als functie korenmolen. Bij de bouw is o.a. gebruikgemaakt van tweedehands materialen. Zo zijn de dikke steunbalken van de maalzolder en de steenzolder afkomstig van een gesloopte molen die aan de overkant van de Maas stond. Deze balken dateren dus al van ver voor 1865. De laatste molenaar-eigenaar was Cornelis van Rijn, die hier van 1949 tot januari 1957 heeft gemaald. Hij stopte met malen op windkracht, nadat hij in het dorp een geheel nieuwe maalderij had laten bouwen.

Sinds 1958 is de molen ingericht als woning. Om woonruimte te maken, is de maalinrichting afgebroken. Alleen het binnenwerk in de kap en het spoorwiel bleven gespaard. Het was er echter koud en vochtig en diverse opvolgende bewoners viel het dan ook tegen om er te wonen. In de jaren zestig is de molen ook nog enkele jaren als opslag gebruikt, en in de jaren zeventig raakt de molen in verval. De molen is in de jaren tachtig gerestaureerd, en door de huidige eigenaren - Henk van Loon en Jeanette Henrichs - nogmaals in 2004. Tegenwoordig draait de molen alleen nog 'voor de Prins', waarmee men bedoelt dat de wieken wel draaien, maar dat er geen graan meer wordt gemalen. In mei 2016 is een grote herstelbeurt gereed gekomen, waarbij de stenen romp grondig is nagekeken, spruiten en schoren zijn vernieuwd en ook delen van de stelling zijn vervangen.

S.H.A.M. Zoetmulder, auteur van het boek 'De Brabantse Molens', schrijft over de Stella Polaris: "Een prachtig gelegen stellingmolen op Ravensteins grondgebied aan de hoge rand van de Maaspolders in het dorpje Dieden. Bij zulke vredige vergezichten zou een Brabantse Alphonse Daudet er zijn 'Lettres de mon moulin' - een verhalenbundel van Daudet uit 1870, red. - hebben kunnen schijven."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- In de Diedense Uiterdijk, een uiterwaard van 300 hectare tussen Dieden en Megen, graaft baksteenfabriek Rodruza sinds ca. 2009 klei af en helpt zo Natuurmonumenten om natuur te ontwikkelen. Gezamenlijk graven ze oude akkers af om een zijgeul van de Maas te maken. De rivier krijgt zo meer ruimte, om overstromingen te voorkomen en de natuur krijgt vrij spel. Van klei die vrijkomt maakt Rodruza bakstenen. Zo komt Natuurmonumenten uit de kosten. Sterker nog, het project Diedense Uiterdijk maakt winst. De opbrengst gaat naar andere projecten. De zijgeul moet rond 2025 af zijn en wordt geleidelijk ontwikkeld tot natuurgebied.

De naburige Middelwaard, ten noorden van Ravenstein, geeft een beeld van wat de Diedense Uiterdijk gaat worden. Tussen velden met zeldzame planten als wilde marjolein en rode ogentroost staan rode runderen op hun gemak aan jonge wilgen te knabbelen. Er zijn geen paden: iedereen mag vrij rondstruinen. "De dynamiek van deze natte oevers is enorm", aldus beheerder Fons Mandigers van Natuurmonumenten. "Deze zijarm was recht toen we hem aanlegden. Die bochten zijn vanzelf ontstaan."

- In 2018 is het herinrichtingsplan voor de uiterwaarden tussen Demen en Dieden gepresenteerd. Natuurmonumenten, K3Delta en Van de Wetering gaan er, in samenwerking met Rijkswaterstaat, de uiterwaarden verlagen en in beide uiterwaarden een nevengeul graven. Ook wordt de Maasoever natuurvriendelijker ingericht. Dankzij deze ingrepen komt er weer ondiep water en meer variatie in het landschap. Dat trekt veel verschillende (water)planten, vissen en andere waterdieren aan. Zo verbeteren de natuurwaarden en de ecologische waterkwaliteit van de Maas. Bovendien verkleint het de kans op overstromingen, wordt de rivier beter zichtbaar en kan de natuur beter worden beleefd.

Door dit alles wordt bijgedragen aan de Europese Kaderrichtlijn Water. Natuurmonumenten is eigenaar van het grootste gedeelte van de Demense en Diedense uiterwaarden. Rijkswaterstaat is eigenaar van de oeverstrook. Ook Van de Wetering heeft eigendommen binnen de grenzen van het plangebied. Kleiwinner K3 trekt in opdracht van Natuurmonumenten de gehele uitwerking en de (al dan niet) gedeeltelijke uitvoering van het plan. Kleiwinning is een van de motoren achter het plan. Een groot deel van het oppervlak van het plangebied wordt ingericht door kleiwinning. Voldoende kleiwinning is noodzakelijk om de totale herontwikkeling mogelijk te maken. De vrijkomende klei wordt gebruikt als grondstof in baksteen- en dakpanfabrieken en bij dijkverbeteringen. Naar verwachting gaat de uitvoering van het project medio 2020 van start. Vervolgens is er voor circa 10 jaar werk in de uiterwaarden van Demen en Dieden.

Langs de Maas werken verschillende partijen samen aan natuurontwikkeling en hoogwaterveiligheid. Natuurmonumenten werkt onder de noemer 'MeerMaas' aan de natuurontwikkeling van de bedijkte Maas van Ravenstein tot Heusden. Doel is steeds meer aaneengesloten riviernatuur terug te brengen, aan zowel de Brabantse als de Gelderse zijde. De Gebiedsontwikkeling Demen-Dieden is een onderdeel van dit programma. Ook speelt in deze regio het project Meanderende Maas, waarin hoogwaterveiligheid een grote rol speelt. Uiteraard worden beide projecten op elkaar afgestemd.

"Voordat provincie en gemeente besluiten over de ontgrondingsvergunning, het bestemmingsplan en eventueel een projectplan Waterwet voor de gebiedsontwikkeling bij Demen en Dieden, zijn de milieugevolgen onderzocht in een Milieueffectrapport. Eerder adviseerde de Commissie voor de Milieueffectrapportage om het milieueffectrapport aan te vullen op de haalbaarheid van de natuurdoelen en de mogelijke gevolgen van hoge grondwaterstanden. In het aangevulde rapport wordt de beoogde natuurontwikkeling nu duidelijk beschreven. En de karakteristieke kenmerken van dit deel van de Maas zijn nu meegenomen in het ontwerpproces. Zo wordt rekening gehouden met lage stroomsnelheden, weinig variërende waterstanden en de voedselrijke bodem. En, door de geulen lang en ondiep te maken, blijft de invloed van scheepvaart op de natuur beperkt.

Hoogwater in de Maas kan hoge grondwaterstanden in het binnendijkse gebied veroorzaken, maar dit hoeft niet tot negatieve effecten op tuinen, bebouwing en agrarisch gebied te leiden. Ook is rekening gehouden met de beschikbare capaciteit van de gemalen, die een teveel aan water voldoende snel kunnen afvoeren als het water binnendijks teveel stijgt." Aldus enkele conclusies uit het 'Toetsingsadvies over het milieueffectrapport en de aanvulling daarop voor de Gebiedsontwikkeling Demen - Dieden', door de Commissie voor de Milieueffectrapportage, juni 2020.

- Tegen de Maasdijk aan liggen enkele wielen, die bekend staan als de Poelen van Dieden. In de afgelopen jaren is een viertal sterk verlande poelen tussen Ravenstein en Dieden uitgebaggerd, in samenwerking met Natuurmomumenten, de eigenaar van de gebieden. De poelen zijn leefgebied van o.a. de grote modderkruiper, een rode-lijst-soort. Nu het aandeel open water sterk is toegenomen, is ook de ijsvogel weer gesignaleerd. Het project is uitgevoerd door Landschapsbeheer Oss.

Terug naar boven

Links

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Demen en Dieden.

Reactie toevoegen