Status

- Doornspijk is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Elburg. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1973. De gemeente is grotendeels overgegaan naar de gemeente Elburg, deels naar de gemeente Oldebroek, en voor een klein deel naar de gemeente Nunspeet (dat betrof de buurtschap Hooge Bijssel).

- Wapen van de voormalige gemeente Doornspijk.

- Onder het dorp Doornspijk vallen ook de buurtschappen Lage Bijssel, Oudekerk (deels) en Wessinge, en voor de postadressen ook het dorp Hoge Enk.

Naam

In het Nedersaksisch
Doospiek.

Oudere vermeldingen
796 kopie 10e eeuw Thornspiic, 805 kopie 10e eeuw Thornspic, 1205 Dorenspic, 1381-1383 Dorenspiic in Velwe, 1440 Dornspijck, 1556 Doorspeet, 1573 Doorspeeth, 1665 Doornspijc, Doerspyck, 1830-1855 Doornspijk.

Naamsverklaring
Samenstelling van het Oudnederlandse thorn 'doorn, doornstruik' en spiic = spijk 'in water uitstekend stuk land, landtong'. De 16e-eeuwse varianten met -speet staan onder invloed van de plaatsnamen Elspeet en Nunspeet.(1)

Ligging

Doornspijk ligt Z van Elburg en grenst in het W aan de provincie Flevoland en het Veluwemeer.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Doornspijk 366 huizen met 2.849 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp met buurtschap Oostbeek samen 70/540 (= huizen/inwoners), dorp Oosterwolde 42/332 met de buurtschappen Het Zuiderrot 33/267 en Kamper Nieuwstad of Het Noorderrot (= het huidige Noordeinde) 19/155, en de buurtschappen Hooge Bijssel 14/82, Lage Bijssel 15/119, Horst 12/96, Werfhorst 46/335, Wessingen 30/243, Aperlo 28/224 en Oosterdorp 57/456. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.300 huizen met ca. 3.200 inwoners. Voor de postadressen vallen ook de ca. 400 huizen met ca. 1.000 inwoners van het dorp Hoge Enk onder het dorp Doornspijk (vandaar het getal van ca. 4.200 inwoners dat in diverse bronnen voor dit dorp wordst vermeld).

Geschiedenis

Verschoven dorp en kerk
Doornspijk is een van de oudste dorpen van de Noordwest Veluwe. In 800 wordt al melding gemaakt van 'Villa Thornspic'. Het dorp ligt tussen Elburg en Nunspeet. Oorspronkelijk lag het centrum ten noorden van de huidige plaats nabij de oorspronkelijke Sint-Ludgeruskerk aan de Zuiderzeedijk. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog is de kerk grotendeels afgebroken, in opdracht van de magistraat van Elburg, die vreesde dat de Spanjaarden het bouwwerk als schuilplaats zouden gebruiken. Alleen de toren van de kerk bleef staan. De andere delen van de kerk werden verkocht ten bate van de armen en de klokken werden gesmolten om er nieuw geschut van te maken. Eind 16e eeuw verrees op de oude fundamenten een nieuw, veel kleiner kerkje. Die versie was amper de helft zo groot als zijn voorganger.

Tijdens een stormvloed in 1825 liep de Sint-Ludgeruskerk grote schade op. Kort hierna werd de kerktoren ook nog getroffen door de bliksem. Elf jaar daarvoor was dat ook al gebeurd, maar toen bleef de schade beperkt. Dit keer was men er te laat bij om de brand te blussen. De hele kerk ging verloren. Ook een naastgelegen boerderij ging in vlammen op. Zes jaar later kreeg Doornspijk een nieuwe kerk. Dit keer werd gekozen voor een meer centraal gelegen en veiliger locatie, een stuk verder van de zee, tegenover het Erf Klarenbeek. Het centrum van het dorp kwam rond deze nieuw gebouwde kerk (de huidige Hervormde kerk) te liggen. De Kerkdijk van het huidige dorp naar de plaats waar de oude kerk heeft gestaan, vormde oorspronkelijk de verbinding tussen het achterland en de oude kern aan de Zuiderzee. De fundamenten van de oude kerk aan de rand van het huidige Veluwemeer werden in 1975 blootgelegd. Deze contouren van de voormalige kerk zijn later zichtbaar gemaakt met behulp van een bakstenen constructie. Bij deze fundamenten van de Sint-Ludgeruskerk worden incidenteel nog openluchtdiensten gehouden. (bron o.a.: Historiek.net)

Bezienswaardigheden

- Doornspijk heeft 12 rijksmonumenten, waarvan er 7 betrekking hebben op buitenplaats en Huize Klarenbeek. De andere 5 rijksmonumenten zijn de Hervormde kerk, de boerderij uit 1744 op Oude Hogeweg 16, en de boerderijen uit 1878 op Zuiderzeestraatweg West 111, uit 1853 op nr. 139, en uit 1859 op nr. 154. Berry Nagelhout en zijn vrouw hebben de laatstgenoemde boerderij gekocht samen met een zwager en schoonzus. Voorheen was het eigendom van de opa van zijn vrouw. Nagelhout, schilder van beroep, heeft de boerderij van 2008 t/m 2016 gerestaureerd, deels door aannemers, maar ook met veel zelfwerkzaamheid. Onder de link vind je zijn verslag van het restauratieproject.

- Doornspijk heeft 33 gemeentelijke monumenten.

- De Hervormde (PKN) kerk, waarvan de oudste delen uit ca. 1500 dateren, valt onder de Hervormde Gemeente Doornspijk.

- Landgoed en Huize Klarenbeek, ook bekend als Huize Doornspijk (Zuiderzeestraatwweg West 67), is waarschijnlijk in de 18e eeuw gesticht. Het hoofdgebouw en het omringende park dateren uit de eerste helft van de 19e eeuw. Bij het complex horen het hoofdgebouw, een tweetal dienstgebouwen, het voormalige koetshuis, de parkachtige tuin, een brug en pijlers bij de inrit. De dienstgebouwen maken weliswaar geen deel meer uit van Klarenbeek, maar worden wel met de andere onderdelen van het complex als een monumentale eenheid beschouwd.

Het landhuis is gebouwd in 1842 in opdracht van H.F. van Meurs. In 1919 zijn aan weerszijden van het gebouw zijvleugels bijgebouwd, naar ontwerp van architect Ahazverus Hendrikus Wegerif. Hij ontwierp, eveneens in 1919, het bordes aan de achterzijde en de beide dienstwoningen aan weerszijden van het hoofdgebouw aan de Zuiderzeestraatweg. Ook het interieur is door Wegerif ontworpen. De tuin is aangelegd in de zogeheten Engelse landschapsstijl. Volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zou de tuin een ontwerp geweest kunnen zijn van tuinarchitect Zocher. In 1919 is het park door tuinarchitect Dirk Tersteeg enigszins aangepast. Hij handhaaft echter zo veel mogelijk het oorspronkelijk ontwerp van de parkachtig aangelegde tuin.

Het rechts van het hoofdgebouw gelegen koetshuis is in 1841 gebouwd. Hoewel de oorspronkelijk bestemming gewijzigd is, zijn de inrijdeuren intact gelaten. In 1919 is het complex uitgebreid met twee witgepleisterde dienstgebouwen. Beide gebouwen waren oorspronkelijk vrijwel identiek, maar zijn later door allerlei verbouwingen enigszins gewijzigd. Bij de linkerwoning is tevens een garage annex koetshuis gebouwd. De bestemming van de panden is in de loop der tijd gewijzigd. Zij zijn niet meer in gebruik als dienstwoning voor het landgoed. Het totale complex - met het landhuis, enkele bij het landgoed behorende boerderijen, de tuin en de grafkelder - is in 2005 erkend als een rijksmonument. Ook afzonderlijke delen zijn aangewezen als rijksmonument (in totaal zijn er op het complex 7 rijksmonumenten). Het complex wordt als representatief gezien van een buitenplaats met bijbehorend park in de Engelse landschapsstijl.

Behalve een landhuis en een koetshuis beslaat het landgoed 21 hectare eigen grond met park, bos, weilanden, vijvers en een volledig geoutilleerde stoeterij met paddocks, bijgebouwen en 43 paardenstallen. 3 hectare is strikt privé, het overige deel is natuurgebied en via verschillende idyllische wandelpaden toegankelijk voor publiek. De langgerekte private parktuin kent bijzondere elementen zoals serpentinevijvers, een boomgaard, een ommuurde moes kruidentuin, een uitkijkheuvel en een binnenkamer.In 2011 was het met een vraagprijs van 14 miljoen euro nog het duurste huis dat toen in Nederland te koop stond. In april 2017 is Landgoed Klarenbeek in Doornspijk geveild voor 1,7 miljoen euro. De eigenaren, een investeringsgroep, hebben met name het hoofdgebouw zorgvuldig en vakkundig gerestaureerd, omdat daar nogal wat achterstallig onderhoud aan was. Eind 2017 hebben ze het landgoed weer te koop gezet.

Jaarlijkse evenementen

- Het doel van Tuigpaardenconcours Doornspijk (op een zaterdag begin mei, in 2018 voor de 37er keer) is om voor zowel deelnemers als toeschouwers een aantrekkelijk evenement te organiseren met behoud van traditionele rubrieken en shows. De volgende onderdelen komen aan bod: Tuigpaard rubrieken, Hackney rubrieken, Shows, Ponyclub, Traditionele en folkloristische rubrieken met o.a. tuigpaarden onder het zadel.

Landschap, natuur en recreatie

- De Haere is een natuurgebied ZW van 't Harde, ZO van Doornspijk, N van de A28. Ter hoogte van dit natuurgebied ligt overigens parkeerplaats De Haere aan de A28, die dus genoemd is naar dit natuurgebied. De Haere is bijna 300 hectare groot en is bijzonder omdat het een van de weinige stuifzandgebieden van Nederland herbergt. Het waardevolle stuifzand van natuurgebied De Haere dreigde dicht te groeien. Beheerder Geldersch Landschap wil dit stuifzandgebied graag behouden en heeft daarom in 2010 een aantal werkzaamheden uitgevoerd om het gebied weer open te maken en de wind weer de ruimte te geven. Tien hectare grove dennenbos heeft plaats gemaakt voor heide. Ook de grasvegetatie is van het stuifzand afgehaald.

De Haere vormde vroeger de overgang tussen de onvruchtbare ‘woeste gronden’ van de Veluwe en de akkertjes bij de buurtschap Wessinge. Het stuifzand is veroorzaakt door mensenhand. Op de woeste grond werd vroeger hei geplagd en vee geweid. Door intensief gebruik kon de heide zich op den duur niet meer herstellen. Zo ontstonden grote kale stuifzandgebieden die een bedreiging vormden voor boerderijen, akkers en weilanden. Soms verdwenen deze bij stormen voorgoed onder het stuifzand. Na de uitvinding van de kunstmest was de heide niet meer nodig. In de tweede helft van de 19e eeuw werd de heide dan ook met grove den beplant. Op plekken waar het zand geen grote bedreiging vormde werd daarmee geen haast gemaakt. Vandaar dat dit stuifzandgebied er nog is. Door de boomgroei rondom heeft de wind nu minder vat op het zand dan vroeger. Het afwisselende landschap is ideaal voor wandelen, fietsen of paardrijden. Er zijn wandelroutes en een aantal picknickplaatsen. Vanaf de parkeerplaats aan de Badweg in Doornspijk loopt een rolstoelpad.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Doornspijk, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Doornspijk (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Doornspijk.

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Deel is gebouwd in 1968. De huidige grote zaal werd voor zowel gym als feesten gebruikt. Later is er een sportzaal aan toegevoegd met een schietkelder voor de schietvereniging. De grote zaal wordt nu alleen nog gebruikt voor feesten en bijeenkomsten. De volgende fase is dat er een separate ruimte is gekomen voor muziekvereniging Juliana, waar zij kunnen oefenen voor hun concerten. Daarbij is toen ook een ruimte gecreëerd voor Deel2, een jeugdhonk van stichting Wiel. De laatste aanpassing is de komst van een Rabo betaalautomaat. Aangezien het lokale kantoor ging sluiten, is er gezocht naar een alternatief, en is uiteindelijk gekozen voor locatie De Deel. Tegelijkertijd is er een nieuwe ruimte ingericht in het oude jeugdhonk voor Icare, die zorg verleent in en rond Doornspijk.

Een flinke reeks verenigingen en instellingen maakt gebruik van het dorpshuis, namelijk CMV De Bron (voorheen Passage), Bibliotheek Elburg, Muziekvereniging Juliana, DGV, DSV '61, GLTO, Hout- en Bouwbond CNV, de ijsvereniging, Kiesvereniging Algemeen Belang, Malletband Juliana, de ondernemersvereniging, Oranjevereniging Moed en Vertrouwen, Ouderencomité, de schietvereniging, Stichting Actiecomité Juliana, Stichting Tuigpaarden, Ver. De Meent/CNS De Regenboog, Ver. tot Stichting en Instandhouding Chr. Scholen te Doornspijk, de zaalvoetbalvereniging, de badmintonvereniging, gemeente Elburg, J. v.d. Weg, en De Brallende Mannen.

- Onderwijs: - Ds. Baxschool. - Basisschool De Regenboog.

- Muziek: - Christelijke Muziekvereniging Juliana is in 1913 opgericht in een tijd dat er naast de kerkelijke activiteiten in Doornspijk in verenigingsverband nog geen vrijetijdsbesteding was. In de afgelopen ruim 100 jaar is de vereniging een vaste waarde geworden in de dorpsgemeenschap. Regelmatig treden zij op in het dorp. Koningsdag, de Avondwandelvierdaagse en de intocht van Sinterklaas worden begeleid door de vereniging tijdens een rondgang door het dorp. Verder zijn jaarlijks terugkerende evenementen het Voorjaarsconcert en het Kerstconcert. Zowel het slagwerkensemble (voorheen malletband) als de fanfare nemen verder deel aan regionale muziekfestivals en landelijke concoursen of kampioenschappen. Dat alles vraagt om een goede voorbereiding. Iedere week worden de repetities van de fanfare (dinsdagavond) en het slagwerkensemble (woensdagavond) gehouden in de eigen muziekzaal in dorpshuis De Deel. De vereniging heeft een eigen jeugdopleiding en opleidingsensembles, en middels het project Juliana Kidzz laten ze sinds 2015 basisschoolkinderen kennismaken met het bespelen van een muziekinstrument.

Jong en ouder zijn van harte welkom om de vereniging te komen versterken. Daarnaast wordt je bezoek tijdens hun evenementen natuurlijk zeer op prijs gesteld. Zonder de financiële en mentale ondersteuning vanuit de dorpsgemeenschap zou de vereniging niet kunnen bestaan. Ze zijn de inwoners van Doornspijk daarvoor zeer erkentelijk. “Muziekpassie in een Veluws dorp”, de titel van het schitterende jubileumboek (dat nog verkrijgbaar is) is een slogan die past bij deze vereniging. Deze passie hopen ze nog lang te mogen uitoefenen!

- Interkerkelijk Gospelkoor The Spirit is door een aantal enthousiaste zangers vanuit de Gereformeerde kerk in 1984 opgericht. Tegenwoordig is The Spirit een regiokoor met ca. 45 leden, afkomstig uit het gebied tussen Hulshorst en Wezep. De meeste leden hebben, veelal vanuit het verleden, nog wel een binding met Doornspijk. De kerkelijke achtergrond van de leden is divers. Het doel van het koor is om door zang en muziek het evangelie uit te dragen. Regelmatig werkt The Spirit mee aan bijzondere kerkdiensten. Het koor verzorgt ook regelmatig optredens op andere locaties, zoals daklozenopvang, instellingen voor verslaafden, gevangenissen enz. Het is de missie van het koor om juist díe mensen te bereiken die min of meer buiten de samenleving vallen. Ongeveer eens in de 3 a 4 jaar maakt het koor een Evangelisatie-/bemoedigingstournee door Oost-Europa. Die reizen maken iedere keer weer grote indruk op de leden en de gastgemeentes.

Sinds het 5-jarig jubileum in 1989 hanteert Wally Marchand uit Hulshorst de dirigeerstok. Het koor is blij met deze langdurige en prettige samenwerking. Maarten Walvaart uit Nunspeet is vanaf de oprichting de vaste pianist van The Spirit. Tijdens optredens wordt het koor begeleid door een combo bestaande uit piano/synthesizer, basgitaar en drums. Het repertoire van het koor bestaat uit hedendaagse gospelmuziek, verpakt in een veelheid aan muziekstijlen zoals black gospel, ballad, praise en dixie style. De nummers zijn voor driekwart Engelstalig en voor de rest Nederlandstalig. Meestal zit er ook een a cappella lied in het repertoire. Veel nummers zijn afkomstig van het Oslo Gospel Choir en er worden ook bewerkingen van Opwekkingsliederen gezongen.

- Sport: - Voordat voetbalvereniging DSV'61 in 1961 officieel werd opgericht, werd in Doornspijk soms wel in clubverband gevoetbald. Gebrek aan een goed veld en te weinig leden waren de oorzaken dat deze initiatieven na enkele jaren steeds op niets uitliepen. Met deze voorgeschiedenis waren de verwachtingen in 1961 dan ook niet al te hooggespannen. Dit keer was het wel goed raak. Initiatiefnemer was Eibert van ’t Goor, die in zijn horlogezaak een affiche had opgehangen dat leden zich konden aanmelden voor een op te richten voetbalvereniging. De belangstelling van jong en ouder was groot en tijdens de oprichtingsvergadering waren er al meer dan honderd leden.

DSV'61 (Doornspijkse Sport Vereniging) is een zaterdag amateurvereniging. De club telt rond de 400 leden en heeft ca. 20 teams in de competitie. De club heeft 3 speelvelden (waarvan 1 kunstgras) en 1 trainingsveld. Het 1e speelt 3e klasse B afdeling Oost.

- Zorg: - In het prachtige appartementencomplex Hart van Thornspic in Doornspijk heeft WZU Veluwe 36 zorgwoningen. Je woont er aangenaam en veilig. Zelfstandig wonen met zorg dichtbij. Je kunt naar behoefte gebruik maken van zorg en ondersteuning. In Hart van Thornspic wordt aan bewoners en thuiswonende cliënten met een vorm van dementie dagbesteding aangeboden in een ruim en huiselijk ingerichte huiskamer. Als je zelfstandig woont, kun je hier 4 dagen per week terecht voor dagbesteding. Verder is hier ook wijkontmoetingscentrum Hart van Thornspic gevestigd.

Woon je zelfstandig en ben je op zoek naar ontmoeting, ontspanning, gezelligheid en een luisterend oor? Wil je mensen ontmoeten en samen leuke activiteiten doen? WZU Veluwe organiseert samen met Stichting WIEL activiteiten in wijkontmoetingscentrum Hart van Thornspic in Doornspijk. In een gezellige omgeving waar een ieder zich welkom voelt om onder het genot van koffie of thee elkaar te ontmoeten en eventueel mee te doen met activiteiten die worden georganiseerd. De ene keer een diavoorstelling, de andere keer samen biljarten of sjoelen. Zowel cliënten als belangstellenden die graag andere mensen ontmoeten, zijn van harte welkom.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)