Dorst

Plaats
Dorp
Oosterhout
West-Brabant Amerstreek
Noord-Brabant

Dorst

Terug naar boven

Status

- Dorst is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant en daarbinnen in de streek Amerstreek, gemeente Oosterhout.

- Onder het dorp Dorst vallen ook de buurtschappen Baarschot, Klein Oosterhout en Steenoven.

Terug naar boven

Naam

Inwoners
Een inwoner van dit dorp is een Dorstenaar.

Naamsverklaring
- Verklaard als een door het verzamelsuffix –t, ontstaan uit ithi, gevormde afleiding bij dorn ‘doorn, doornenhaag’. Ten gevolge van de uitspraak met een zogenaamde suizende –r- is dit Dornt vervolgens overgegaan in Dorst. Betekenis in dat geval: plaats van de doornstruiken. Deze verklaring gaat ervan uit dat de genoemde uitspraak vroeger een westelijker verspreiding had dan thans. (1)

- “Doorn staat waarschijnlijk voor meidoorn, Crataegus oxyacantha, een struik die vaak gebruikt wordt ter afscheiding van tuinen en landerijen. Deze is namelijk ondoordringbaar voor vee. Het meest komt voor het toponiem Doornakker. Daarnaast Doornhaag, Doornbos en Doornboom. In de Baronie zijn twee nederzettingsnamen samengesteld met doorn: Dorst (komt voort uit dornt, met suizende –r) en Diunt (komt voort uit Doornhout). Te Princenhage werden in de 17e eeuw wel sleedoorntakken gebruikt om mee te eggen” (89).

Terug naar boven

Ligging

Dorst ligt 3 km Z van Oosterhout, W en Z grenzend aan de gemeente Breda, ZO aan de gemeente Gilze en Rijen (Molenschot). De N282 (Breda-Tilburg) loopt Z langs het dorp.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Dorst 42 huizen met 316 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.000 huizen met ca. 2.400 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Bedevaartplaats
Het dorp was eeuwenlang een befaamde bedevaartplaats, gewijd aan de H. Marculphus (‘Sint Marcoen’ in de volksmond). De dag waarop deze heilige werd vereerd, was de eerste zondag in mei en heette daarom ‘Meikes Dorst’. Deze heilige werd aangeroepen om genezen te worden van het koningszeer. Een uitwendige klierziekte aan de keel die niet meer voorkomt. De remedie was: regelmatig wassen met het gewijde water dat in de kerk verkrijgbaar was. Omdat men zich in vroeger eeuwen nauwelijks of niet waste, was dit een probate remedie maar ongewijd water had ongetwijfeld ook geholpen… Op die zondag in mei kwam men van heinde en verre te voet hier naartoe. Inmiddels is de bedevaart ter ziele. In de Marcoenkerk wordt nog een kastje bewaard met zilveren ex-voto's van bedevaartgangers die zij schonken, omdat hun gebeden werden verhoord.

De geit was de koe van de gewone man
Het dorp Dorst leefde van zeer kleinschalige landbouw op de grens van een verstoven woest gebied aan de noordkant en een moerassig gebied (de Gooren) aan de zuidkant. Reden om alles wat de natuur voortbracht zo goed mogelijk te benutten. De koeien aten mals gras, maar geiten zijn met veel minder tevreden. Vandaar dat alle boeren en ook de pastoor en de boswachter een geit hadden. De Dorstse geitenfokvereniging was zeer succesvol en sommige geiten gaven vier of vijf liter melk per dag. Deze geitenmelk was onmisbaar voor de volksgezondheid en de kindersterfte liep dan ook sterk terug.

De opkomst van toerisme en recreatie
Al ver voor de Tweede Wereldoorlog vond het dorp een nieuwe bron van inkomsten, namelijk de recreatie. Vanuit de Randstad kwam men per fiets naar het zuiden en de eerste bossen die men tegenkwam, lagen bij Dorst. Men vond onderdak bij boeren in de stal en later bij verschillende campings. Er ontstonden ook verschillende kamphuizen van verenigingen uit de Randstad. Eenvoudige gebouwen waar in de zomermaanden groepen verbleven. Door het veranderende vakantiepatroon verdween de noodzaak van deze huizen, die nu afgebroken zijn of een andere bestemming hebben. Het enige kamphuis met de oorspronkelijke doelstelling dat nog bestaat, herbergt thans asielzoekers.

Beroemde boef
Beroemdheden heeft het dorp nooit voortgebracht, alleen de boef Adriaan van Campen heeft lange tijd in de hele regio de gemoederen beziggehouden door ‘brandbrieven’ te leggen. Die afpersingen speelde hij heel handig en men veronderstelde dat er een hele bende achter zat, omdat hij zijn brandbrieven altijd in de wij-vorm stelde en met verschillende namen ondertekende. Het is onvoorstelbaar hoe één man deze terreur zo lang wist vol te houden. Hieruit blijkt wel dat het wettig gezag destijds niet veel voorstelde en samenwerken bestond nog niet. Vanaf 1782 opereerde hij vanuit Dorst. In Dongen werd de grond hem te heet onder de voeten, want hij was daar bijna betrapt. Uiteindelijk werd hij toch gearresteerd en in 1787 op de Grote Markt te Breda onthand, geradbraakt en onthoofd. Het was in Dorst nog jarenlang de gewoonte als iemand iets alleen moest doen om te zeggen: ‘Kom we zullen, zei van Campen’.

Tradities
In Dorst wordt nog door twee verenigingen geschoten. Scherpschuttersvereniging en fanfare Sint Joris schiet op de vogel die op een hoge mast staat. Tegenwoordig zelfs milieuvriendelijk omdat het lood wordt opgevangen in grote bakken. Een andere vereniging schiet met de kruisboog. Oorspronkelijk werd de kruisboog van hout en andere natuurlijke materialen gemaakt, maar ook in deze sector is de kunststof inmiddels toegestaan zodat alles technisch steeds verder geperfectioneerd wordt.

In het dorp bestaat nog steeds de gewoonte dat een bruidspaar dat vijftig jaar getrouwd is, in optocht naar de kerk wordt gebracht. In die optocht worden dan door de buurt de levensfasen van bruid en bruidegom uitgebeeld, waar fanfare Sint Joris uiteraard bij is.

Topografisch curiosum
De oorspronkelijke Groenstraat in Dorst is later omgedoopt in Groenestraat*. Halverwege de Groenestraat loopt naar het zuiden de Molenschotseweg. Op het moment dat deze weg op het grondgebied komt van de gemeente Gilze en Rijen, begint opnieuw… de Groenstraat. Deze Groenstraat ligt tussen de Leijweg en de Goorbergseweg in. Zie ook bij Hoge Dijk/Groenstraat.
* Om verwarring met de Groenstraat bij Oosteind te voorkomen?

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In februari 2021 is het betonnen wegdek van de overweg op de Wethouder van Dijklaan in Dorst vervangen door rubberen platen tussen de sporen. Het is een proef om te onderzoeken of dit andere type overweg helpt om de hinder van trillingen in de omgeving te verminderen. Omwonenden van de Brabantroute ervaren sinds 2017 meer hinder van trillingen. Uit onderzoek bleek dat de hoogste trillingen zich voordoen bij spoorwegovergangen op het moment dat een reizigerstrein met aan weerszijde een Traxx-locomotief passeert. Maar bewoners geven ook aan last te hebben van het goederenvervoer. ProRail voerde in samenwerking met NS en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat al diverse proeven uit om de hinder van trillingen tegen te gaan. De spoorbeheerder wil nu onderzoeken of het weghalen van de betonnen plaat onder het spoor een merkbaar effect heeft op de trillingen en de ervaren hinder. De overweg bestaat straks uit rubberen wegplaten tussen de sporen (een zogeheten STRAIL-overweg). Op diverse plekken in de spooromgeving wordt meetapparatuur geplaatst. Daarmee worden de trillingen voorafgaand aan de vervanging van de overweg en daarna gemeten. Op die manier kan het verschil tussen de twee verschillende typen overwegen worden aangetoond. Daarnaast voert ProRail een ervaringsonderzoek uit onder de omwonenden. Op basis van de metingen en het ervaringsonderzoek wordt beoordeeld of deze maatregel voldoende effectief is en in de toekomst breder kan worden ingezet.

- Na jarenlange discussies heeft de gemeenteraad er in 2012 voor gekozen om de rondweg door Dorst af te blazen, en in plaats daarvan de N282, de bestaande rijksweg, op te knappen.

- In Dorst is recentelijk volop gebouwd. In 2014 is project De Boswachterij gerealiseerd: 96 huizen in het groen en aan een ven, op de locatie van de voormalige steenfabriek. Ook in 2014 zijn 106 woningen en 24 appartementen voor begeleid wonen gerealiseerd aan de Baarschotsestraat. Verder heeft de lokale ondernemer Sjef Verhulst plannen voor het realiseren van 75 goedkope woningen aan de Oude Tilburgsebaan, waar nu nog een manege is gevestigd.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Dorst heeft 6 rijksmonumenten.

- In 1999 zijn 12 panden en objecten aan de gemeentelijke monumentenlijst toegevoegd inzake Dorst en omgeving. Het betreft: Baarschotsestraat 34 (boerderij), Baarschotsestraat 77 (voormalige boerderij), Baarschotsestraat 85 (kerk Sint Marcoen), het H. Hartbeeld bij de kerk, Kapelerf 10 (cachot-brandhuisje), grenspaal zijweg Hoevestraat, grenspaal Oude Bredasebaan, Rijksweg 209 (boswachterswoning), Steenovensebaan 33 (boerderij), Wethouder van Dijklaan 2 (boswachterswoning) en Wethouder van Dijklaan 17 (boswachterswoning en brandtoren).

- Mariakapel.

- In 1999 is aan de witte melkgeit zonder hoorns* een hommage gebracht met de onthulling op het dorpsplein van een beeld van een geit en een geitenfokker.
* Zie bij Geschiedenis.

- Aan de Wethouder van Dijklaan bevindt zich een boerderijtje met een authentieke oude waterput.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Tijdens het Midzomernachtfeest Dorst (half juni, gedurende 4 dagen) is er o.a. op zondag de jaarlijkse Jaarmarkt op en rondom de Dennenlaan, met vertier voor jong en ouder. De organisatie doet altijd haar best voor een zo gevarieerd mogelijk aanbod aan marktkramen. Er is tevens een Rommelmarkt. Je kunt er ook genieten van lekker eten en drinken, en natuurlijk is er ook een muzikale noot op deze door muziekvereniging Sint Joris georganiseerde markt.

- Sinds 1996 organiseert vriendenclub `t Zooike een jaarlijks terugkerend evenement op het dorpsplein. De eerste jaren zijn er vele kubieke meters zand op het plein gereden om een Beachvolleybaltoernooi te spelen. In 1999 hebben ze besloten het anders te gaan doen. Ze hadden gemerkt dat het zand van het dorpsplein verwijderen toch wel veel werk met zich mee bracht. Sindsdien is er jaarlijks de zeskamp Dorst op Stelten (op een zondag in augustus). Vanaf 1999 hebben er grotere en kleinere spellen op het dorpsplein gestaan. Een kleine greep in willekeurige volgorde; levend tafelvoetbal, buikschuifbaan, hindernisbaan, tobbedansen, gladiatorenstrijd, estafetterace, vrachtwagen trekken, levend sjoelen en vele andere spellen. Ieder jaar proberen ze 5 a 6 spellen op het plein te plaatsen, afhankelijk van de grootte van de spellen en het aantal deelnemers. De deelnemers zijn georganiseerd in teams van ongeveer 6 tot 8 personen. Deze teams komen uit allerlei groepen. Zo zijn er teams geweest van een judovereniging, van mensen uit dezelfde straat, collega’s, vriendengroepen, carnavalsverenigingen en stamgasten van een bar of café. Zowel de jeugd als de volwassenen strijden voor de eer en een wisselbeker.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Boswachterij Dorst is ruim 1.100 hectare groot en wordt sinds 1899 beheerd door Staatsbosbeheer. De eerste en belangrijkste taak van Staatsbosbeheer was de verstuivingen te bedwingen. Omstreeks 1907 waren de meeste stuifzanden vastgelegd, waarna de resterende heidevelden aan de beurt kwamen. Tot 1914 is het grootste deel van de natte heide ontwaterd en ontgonnen en zijn tientallen vennen geheel verdwenen. De heide werd omgeploegd met de ossenploeg. In de jaren twintig en dertig zijn de resterende vliegdenbosjes en heideveldjes Achter de Keten en in de Lange Dreef via voor- of tussenverbouw van landbouwgewassen tot opgaand bos omgevormd.

Een ander opmerkelijk fenomeen in de geschiedenis van de Boswachterij is de bevloeiing van een aantal bosgedeelten met ‘leemwater’. Omdat de leemwinning*1 ‘in den droge’ moest gebeuren, werden de leemputten leeggemalen. Het uitgemalen water bevatte uiteraard veel leemdeeltjes die voor verbetering van de vruchtbaarheid van de uitgemergelde bosbodem moesten zorgen. Met name de uitgestoven laagten van de Kurrassiersheide*2 en de bossen in de Lange Dreef werden op deze wijze bevloeid. Omstreeks 1935 waren, op de dan nog in bedrijf zijnde leemwinningen na, alle 'woeste gronden' in de Boswachterij Dorst bebost. Het aardige van deze Boswachterij is dat deze leemwinning de plantenwereld en met name ook de soortenrijkdom aan mossen en paddestoelen van het van nature voedselarme gebied aanzienlijk heeft vergroot. De leemputten zelf, de met leemwater bevloeide bospercelen, maar vooral de walletjes langs de ontwateringssloten en het tracé van het smalspoortje vormen een waar dorado voor de bryoloog en de mycoloog.
*1 De leemwinning vond plaats ten behoeve van de nabijgelegen steenfabriek De Vijf Eiken.
*2 De Kurrassiersheide herinnert aan een toernooiveld uit de riddertijd, waar ridders elkaar uit het zadel trachtten te lichten.

- Gesteund door de gemeente Oosterhout en Landschapspark De Open Linie zijn door vrijwilligers van Stichting Wielerpromotie Oosterhout 3 MTB-routes rond Oosterhout ontworpen en aangelegd. Zij verzorgen ook het onderhoud. De routes Dorst, Cadettenkamp (NW van het dorp) en Vrachelen kunnen elk afzonderlijk worden gereden, maar zijn ook onderling verbonden. Samen vormen ze een maar liefst 32 km lang, divers en uitdagend MTB-routenetwerk voor elk niveau. - Nieuws over de MTB-routes op Facebook.

Terug naar boven

Beeld

- "Op Facebookpagina 'Het Dorst van toen' kan iedereen foto's plaatsen van mensen en objecten in het dorp, eventueel met een begeleidend verhaal. Iedereen kan zien wie lid is van de groep en bekijken wat de leden plaatsen." Om zelf iets te kunnen plaatsen en/of te kunnen reageren, moet je je aanmelden als lid van de groep.

- Fotoreportage van Dorst door Kees Wittenbols uit Breda.

- Rondje Seterse Bossen door Kees Wittenbols uit Breda.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Dorst.

- Nieuws: - Nieuws uit Dorst op Facebook.

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Klip.

- Jeugd en jongeren: - The Cliffhanger is de naam van de jeugdruimte van dorpshuis De Klip voor jeugd en jongeren uit het dorp van groep 7 t/m 15 jaar.

- Sport en bewegen: - "Dorst krijgt een KWIEK beweegroute. Wat is een KWIEK beweegroute? De route maakt gebruik van het straatmeubilair in ons dorp. Je volgt de aangebrachte stoeptegels op de route en traint je balans, kracht en uithoudingsvermogen. Leuk om te doen en goed voor je lijf. Met een aantal vrijwilligers uit ons dorp en met ondersteuning van de gemeente Oosterhout (MOOVE) wordt in ons dorp een route uitgezet van maximaal 2 kilometer. Door de gemeente worden vervolgens de stoeptegels gelegd (met pictogrammen) en borden. Een KWIEK beweegroute is er voor iedereen, voor jong en oud. Erg leuk om eens per week de route te lopen en te eindigen op de Dorpsplein met een bakkie koffie op een van de aanwezige terrassen. Er hebben zich 7 vrijwilligers aangemeld en ook Simone van Mierlo, onze fysiotherapeute, heeft haar medewerking toegezegd. Verder gaan we in gesprek met Platform Ongehinderd Oosterhout om met elkaar te spreken over de toegankelijkheid. Het is echt een initiatief vanuit de inwoners, breed georienteerd. De verwachting is dat de KWIEK beweegroute in het voorjaar van 2021 klaar is." Aldus Walther Hoosemans op een lokale Facebookpagina anno september 2020.

Vervolgbericht van Walther anno december 2020: "Drie groepjes vrijwilligers hebben afzonderlijk van elkaar een route uitgestippeld door Dorst en gepresenteerd aan de initiatiefgroep. Drie routes die wonderwel toch veel overeenkomsten vertoonden. De drie kartrekkers van de groepjes gaan samen met Manuel Wijffels van Kwiek en Marieke van Bavel van MOOVE uit de drie gepresenteerde routes een meest kansrijke route samenstellen. Nadat deze is samengesteld wordt deze wederom besproken in de initiatiefgroep en zal de route aangelegd worden. Er is veel enthousiasme bij de vrijwilligers van de initiatiefgroep, Dank daarvoor."

- Zorg: - Het voormalige Restaurant Honger en Dorst is in 2021 verbouwd en herbestemd tot de nieuwe locatie van Gezondheidscentrum Dorst Zorg. Voorheen was dat gevestigd op de eerste verdieping van Crataegus Woonzorg.

- Veiligheid: - Brandweer Dorst.

- "Op 18 mei 1948 vond de oprichtingsvergadering plaats waarbij het bestuur van onze nieuwe vereniging werd gekozen. In het najaar van 1948 zou een begin worden gemaakt met een cursus. 47 cursisten zijn destijds gestart om zich in het werk van naastenliefde te bekwamen, en uiteindelijk zijn er in juni 1949 23 kandidaten geslaagd. Een mooi resultaat voor een eerste cursus en daarmee de start van onze vereniging, die als E.H.B.O.-Vereniging Bij Ongelukken Paraat te Dorst de boeken in gaat. Doel van de vereniging: bevordering van datgene, wat kan leiden tot het voorkomen van ongevallen en het verlenen van verantwoorde lichamelijke en geestelijke hulp bij ongevallen. Nu, vele jaren verder, bouwen we voort op de basis die in 1948 is gelegd en beogen we als vereniging ondersteuning te bieden aan de evenementen en festiviteiten die in ons dorp plaatsvinden. Onze leden zijn getraind om tevens bij ongevallen in individuele situaties een adequate eerste hulp te verlenen. Als vereniging zijn we aangesloten bij de nationale bond EHBO en het Oranje Kruis."

Reactie toevoegen