Dulder

Plaats
Buurtschap
Dinkelland
Twente
Overijssel

Dulder Saasveld Bornsestraat bordje.jpg

Dulder heeft, ondanks dat het een oude en relatief grote buurtschap is, geen plaatsnaambordjes. Gelukkig staat op veel straatnaambordjes in de voorm. gem. Weerselo wel onder welke marke de weg viel, in dit geval de marke Dulder.

Dulder heeft, ondanks dat het een oude en relatief grote buurtschap is, geen plaatsnaambordjes. Gelukkig staat op veel straatnaambordjes in de voorm. gem. Weerselo wel onder welke marke de weg viel, in dit geval de marke Dulder.

Dulder Saasveld buurtschapsgezicht.jpg

Dulder ligt rond de landelijke, maar toch relatief drukke Bornsestraat, zijnde de verbindingsweg tussen Borne via Saasveld en Dulder naar Weerselo v.v.

Dulder ligt rond de landelijke, maar toch relatief drukke Bornsestraat, zijnde de verbindingsweg tussen Borne via Saasveld en Dulder naar Weerselo v.v.

Dulder

Terug naar boven

Status

- Dulder is een buurtschap in de provincie Overijssel, in de streek Twente, gemeente Dinkelland. T/m 2000 gemeente Weerselo.

- De buurtschap Dulder valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Saasveld.

- De buurtschap heeft, hoewel het toch een grote en oude buurtschap is, geen plaatsnaambordjes. Gelukkig staan op de straatnaambordjes in het buitengebied van de vroegere gemeente Weerselo wel onder welke vroegere marke de weg viel, in dit geval dus Dulder. De buurtschap heeft ook formeel geen bebouwde kom, hoewel het kerntje rond de Bornsestraat wel een 50 km-zone is (wat formeel eigenlijk alleen in een bebouwde kom - dus met blauwe plaatsnaamborden - kan).

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Dulderen, Laat 10e eeuw in Thuleri, midden 12e eeuw de Thulre, 1178 de Dolre, 1178 kopie 1351-1353 de Tolre, 1297 Dulre.

Naamsverklaring
Evenals Den Dolder misschien een samenstelling van het Germaanse þulla-* 'dol, roeipen' (?) en en haru-* 'zandige heuvelrug'. Deze betekenis van het eerste lid is nogal onwaarschijnlijk. Beter is het uit te gaan van de meer algemene betekenis 'boomstam' als in het Oudnoorse þollr. Of moet de naam toch in verband worden gebracht met het Oudfriese dole 'kuil, poel'? Tussen l en r is een epenthetische d ontstaan. Het in 797 genoemde Huleri, lees Thuleri (?) duidt mogelijk deze plaats aan. (1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Dulder ligt ZW van Weerselo, N van Saasveld, rond de Bornsestraat en de daar omheen gelegen wegen. De huidige buurtschap, die veel kleiner is dan de oude gelijknamige marke, die ook de omliggende buurtschappen omvatte, wordt begrensd door de Koninksweg in het zuiden, de Drosteweg in het oosten, de Bornsestraat en Remmertweg in het noorden en deze zelfde Remmertweg tezamen met de Loodijk, Looweideweg, Muldersweg en Windmolenweg in het westen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Dulder 167 huizen met 932 inwoners. Hoeveel huizen en inwoners de buurtschap tegenwoordig omvat, is lastig te zeggen. D.w.z. het is maar net wat je als behorend tot deze buurtschap beschouwt. CBS en gemeente beschouwen namelijk het hele buitengebied van het dorp Saasveld als 'verspreide huizen Dulder', met ca. 400 huizen en 1.050 inwoners. Maar in de praktijk liggen in dat gebied ook de kleine buurtschappen 't Loo, Noordijk en Zoeke, die kennelijk gemakshalve ook tot Dulder worden gerekend (wat we ons enerzijds kunnen voorstellen, omdat ze natuurlijk vanouds ook onder de marke Dulder vielen, maar dat is iets anders dan de huidige gelijknamige buurtschap).

Terug naar boven

Geschiedenis

"Het hof te Dholre wordt voor het eerst vermeld in het overzicht van de goederen van het Kapittel van Sint Jan te Utrecht uit 1216 en verder nog in 1249 en 1269. Daarna ontbreekt elk spoor. De hof moet te Dulder hebben gelegen. Hier lag bezit van de abdij Werden. Wie de hof in bezit van het kapittel heeft gebracht, is niet bekend, maar het ligt voor de hand weer aan de bisschop van Utrecht te denken. Deze bezat immers in Twente een zestal hoven en vele andere goederen en rechten.

In de buurtschap Dulder lagen aan het eind van de 14e eeuw 15 bisschoppelijke erven. Drie daarvan behoorden tot de hof te Oldenzaal en 12 waren in leen uitgegeven. In welke periode de bisschop zijn bezittingen in Twente verworven heeft, is echter niet duidelijk. De meeste hoven en leengoederen worden pas in de 14e eeuw genoemd en het is mogelijk dat een deel pas na de 11e eeuw is verworven. Waarschijnlijker is het echter, dat het bezit van de bisschop in de 11e eeuw hier omvangrijker geweest is en dat hij een deel aan het kapittel van Sint Jan heeft geschonken.

Na 1269 komt deze hof te Dulder onder de bezittingen van het kapittel niet meer voor en we nemen aan dat het kapittel hem van de hand heeft gedaan. Als koper komt in de eerste plaats de abdij van Weerselo in aanmerking. Deze benedictijner abdij, die rond het midden van de 12e eeuw moet zijn ontstaan, had aan het begin van de 17e eeuw een groot deel van de erven in deze buurtschap in zijn bezit. Over de vorming van het goederenbezit van deze abdij is weinig bekend. In 1162 schonk de bisschop van Utrecht de kerk van Ootmarsum. Verder kocht de abdij in 1235 de hoeve Oesterwijc in Dulder en een hoeve in Weerselo.

In 1601 beschikte zij in Dulder over 25 erven en katersteden, dat wil zeggen over meer dan een kwart van alle erven. Slechts één van deze erven was afkomstig uit de bisschoppelijke bezittingen, zoals we die uit het eind van de 14e eeuw kennen. Buiten de abdij en de bisschop waren alleen de heren van Saasveld grondbezitters van enig formaat in deze buurtschap. Het bezit van deze heren ging echter terug op een aantal bisschoppelijke lenen en is dus niet ontstaan door overname van goederen van het kapittel van Sint Jan. Het zal dus de abdij van Weerselo zijn die haar bezit zal hebben verrijkt met de hof te Dulder, maar welke onderdelen van haar goederenbezit tot deze 'curtis' hebben behoord valt niet meer te reconstrueren. We kunnen dus geen indruk krijgen van omvang en precieze ligging van deze curtis en ook is onbekend of er goederen toe behoord hebben die buiten de buurtschap lagen." (bron: E.N. Palmboom, Het kapittel van Sint Jan te Utrecht, uitg. Verloren)

- Beschrijving van een (waarschijnlijk) 'hof te Dulder' in de 13e eeuw.

- Geschiedenis van de voormalige havezate Hoikink te Dulder en haar eigenaren. Havezate Hoikink is reeds lang geleden afgebroken. Wanneer precies is niet bekend. In ieder geval vóór 1832, omdat het op de kadasterkaart van dat jaar niet meer voorkomt.

- Net als veel grote Duitse vliegvelden beschikte ook vliegveld Twente over 2 schijnvliegvelden ('Scheinflughafen'). Een daarvan lag aan de Zandbongenweg in Dulder, NO van Hertme. In samenwerking met de monumentencommissie van de gemeente Dinkelland en Heemkunde Hertme heeft Vereniging Heemkunde Oalde gemeente Weersel in 2019 een informatiepaneel geplaatst bij de bunker als restant van het schijnvliegveld.

- Ooit heeft thans wijlen André Hottenhuis het Markeboek Dulder 1647-1845 uitgewerkt en afgedrukt, met de bedoeling deze via Vereniging Heemkunde Oalde gemeente Weersel uit te geven. Helaas overleed hij plotseling en kwam het concept in het archief van de vereniging. Besloten is deze te gaan bewerken, waarvoor een werkgroep is samengesteld. De intentie is dat deze publicatie in het voorjaar van 2021 gereedkomt (zo lezen wij althans op de site van de heemkundevereniging van Weerselo. Hier staat dat de publicatie in oktober 2019 zou verschijnen, maar kennelijk is dat 'iets' uitgelopen?). Het Markeboek bevat de herschreven verslagen uit het oorspronkelijke Markeboek 1647-1845, aangevuld met veel bijzonderheden en foto’s uit de marke. Het wordt een mooi uitgevoerde pil van liefst 400 pagina's, die slechts € 24,95 gaat kosten (excl. evt. verzendkosten van € 10,-). Ook leuk om cadeau te krijgen of te geven. Het zal vast om een kleine oplage gaan, dus het lijkt ons raadzaam dat belangstellenden een exemplaar reserveren via markeboekdulder@gmail.com.

Reacties

(2)

Ik ben op zoek naar de oude huisnummers van de buurtschap Dulder (huidige gemeente Dinkelland). De huisnummers (en geografische ligging van deze huizen) die men hanteerde in de 19e eeuw. Waar kan ik dit vinden? En bestaat hier een register van dat is in te zien, liefst digitaal?

Aangezien veel mensen die genealogisch onderzoek doen met dit probleem kampen, hebben veel heemkundeverenigingen 'omnummerlijsten' gemaakt met de oude adresseringen en de huidige adresseringen, zodat je kunt traceren waar een oude adressering nu ligt en of het gezochte pand nog bestaat. Hopelijk heeft in dit geval de heemkundevereniging van de voormalige gemeente Weerselo, waar deze buurtschap onder valt, dit ook gemaakt. Dus als ik u was zou ik met hen contact opnemen. Hun gegevens vindt u aan het eind van dit hoofdstuk: https://www.plaatsengids.nl/weerselo#geschiedenis.
Met vriendelijke groet en succes met uw zoektocht, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen