Eck en Wiel

Plaats
Dorp
Buren
Betuwe
Gelderland

Eck en Wiel bode Wielschevheer [640x480].jpg

Oude handschriften zijn soms lastig te ontcijferen. Aanvankelijk leek hier (in een archiefstuk uit ca. 1820) Urelurevheer te staan, bij nadere bestudering bleek het Wielschevheer te zijn, betrekking hebbend op het veer(huis) bij Wiel. Zie verder bij Naam.

Oude handschriften zijn soms lastig te ontcijferen. Aanvankelijk leek hier (in een archiefstuk uit ca. 1820) Urelurevheer te staan, bij nadere bestudering bleek het Wielschevheer te zijn, betrekking hebbend op het veer(huis) bij Wiel. Zie verder bij Naam.

Eck en Wiel

Terug naar boven

Status

- Eck en Wiel is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek (Neder-)Betuwe, gemeente Buren. T/m 1998 gemeente Maurik.

- Onder het dorp Eck en Wiel valt ook een deel van de buurtschap Ganzert.

Terug naar boven

Naam

Naamgeving
Lange tijd was hier sprake van een dorp Eck en een buurtschap Wiel (dit betrof het N en NW deel van het huidige dorp). Ook in de Volstelling van 1840 worden zij onder de gemeente Maurik nog apart als zodanig vermeld. Geleidelijk is de plaatsnaam 'Eck en Wiel' in gebruik geraakt. Deze was ook sinds begin 19e eeuw al in gebruik, getuige de benamingen van de postale inrichtingen ter plekke in die tijd. Het veerhuis aan de Nederrijn heette in de 19e eeuw Wielsche Veerhuis (te zien op de plattegrond uit 1865 op de pagina van Maurik, tegenwoordig gelegen aan de Veerweg 1. Overigens worden de plaatsen Eck en Wiel daar nog apart benoemd). Verder was er in de 19e eeuw gedurende zekere tijd een 'bodeloop' Maurik - Wielschevheer of Wielscheveer v.v. (wat dus betekende dat de postbode van Maurik naar Wiel liep om daar de post mee te geven met het veer naar Amerongen e.v.).

Oudere vermeldingen
Eck: 953 kopie eind 11e eeuw Eki, 1178 falsum? de Ecke, 1658 Eck.
Wiel: 1347 Wiele, 1400 Wyele.

Naamsverklaring
Eck: de betekenis van Eck is wellicht 'wagenspoor', vergelijk het Oudnoorse ekja. De verklaring uit het Germaanse agjô-* 'spits' stuit op bezwaren wegens de medeklinker en eki 'eik' is onmogelijk.
Wiel: betekent wiel ''poel of gat veroorzaakt door een dijkdoorbraak'.(1) Wat gezien de ligging aan de Nederrijn niet verbaast. Wat dan weer wél wonderlijk is, is dat dit de enige plaatsnaam Wiel is in ons land, gezien de vele vergelijkbare geografische situaties (zoals er bijv. wél ca. 30 buurtschappen Heikant in ons land zijn geweest).
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

Eck en Wiel ligt N van Tiel, NO van Buren en Maurik, NW van Lienden en grenst in het N aan de Nederrijn, tegenover Amerongen.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Eck en Wiel 92 huizen met 643 inwoners, verdeeld in dorp Eck 71/518 (= huizen/inwoners) en buurtschap Wiel 21/125. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 700 huizen met ca. 1.700 inwoners, waarvan ca. 900 in de bebouwde kom.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Eck en Wiel heeft 6 rijksmonumenten.

- Eck en Wiel heeft 15 gemeentelijke monumenten.

- De Hervormde (PKN) Sint Annakerk in Eck en Wiel (Prinses Beatrixstraat 11) is een laatgotische dorpskerk en een zogeheten pseudobasiliek, gesticht rond 1266 en gewijd (opgedragen) aan Sint Anna (begenadigde), waarschijnlijk omdat de moeder van stichter Bartholomeus van Eck de naam Anna had. De oorspronkelijke kerk is omstreeks 1363 tijdens twisten tussen de Bronckhorsten en de Van Heeckerens verwoest (de aanleiding is onbekend). Al gauw is met de wederopbouw begonnen, die echter langzaam vlotte. Zodoende dateert de toren uit de 14e eeuw, het schip uit het einde van de 15e/begin 16e eeuw en het koor uit de 16e eeuw. Op de kraagstenen waarop de ribben rusten, zijn bij vier stuks op primitieve wijze de symbolen van evangelisten gebeiteld. De overige kraagstenen hebben enkele sporen van polychromie.

De preekstoel dateert uit de 17e eeuw. De voet was oorspronkelijk van een 15e-eeuws doopvont. Hij is versierd met houtsnijwerk met op de hoeken kleine uitgesneden mensen- en leeuwenkopjes en wordt aan weerszijden geflankeerd door een betimmering van toog- (boog-reliëf) panelen en banken. De messing lezenaar is in 1728 aan de kerk van Eck en Wiel geschonken door Nicolaas van Velpen, burgemeester van Amerongen. Voor aan de preekstoel hangt een messing doopbekken, ook uit de 17e eeuw. In het koor staat een 17e-eeuwse eikenhouten bank van landgoed Huis te Wiel, de zogeheten Wielse bank. Ook uit die tijd dateren de banken van de herenhuizen Kortenhoeve en Den Hul. In de zijbeuken hangen twee bijzondere 17e-eeuwse luchters. De armen van deze luchters zijn gekronkelde slangen die op hun kop als kroon de kaarsen dragen. In het schip hangen twee fraaie kroonluchters, eveneens uit die tijd. De kroonluchter in het koor is echter een replica. Op het doophek en de banken naast de preekstoel zijn vier blakers aangebracht, ook uit die tijd.

In de wand van de noordbeuk is een gedenksteen van gele zandsteen aangebracht voor Geerlof van Darthuysen, die in 1513 in de Betuwe is doodgestoken. Hij was de zoon van een schepen (stadsbestuurder) uit Wijk bij Duurstede. Tijdens de Beeldenstorm is de steen echter ernstig verminkt. In het hogere gedeelte van het koor onder het orgel liggen drie grote grafkelders, waarvan de grootste toebehoort aan de heren van Eck en Wiel (fam. Van Delen en Van Neukirchen). De andere zijn van de bewoners van huize Kortenhoeve (fam. Van Eck van Panthaleon en De Cock van Delwijnen) en de bewoners van huize De Hul (fam. Van Rumelaer). In het koor staat een fraai bewerkte ijzeren kist die mogelijk dateert uit de 17e eeuw. Hierin werden de papieren van zowel de diaconie als van de kerkvoogdij (kerkrentmeesters) bewaard.

Het jaar 1577 mag gezien worden als het beginpunt van de Reformatie in Eck en Wiel. De eerste predikant die wordt vermeld is Simon Lucae Bysterus die, nadat hij was vertrokken naar Ingen, in 1621 werd opgesloten in Slot Loevestein wegens Remonstrantse gezindheid. Van 1854 tot 1900 stond hier ds. Jacobus Anspach, die als geschiedschrijver naam heeft gemaakt.

In 2012 is door het kunstenaarsechtpaar Weggema uit Veeendaal het monumentale kunstwerk “Wording” van de bekende materieschilder Jan van Straelen aan de kerk geschonken. Dit zesdelige kunstwerk heeft de schepping als uitgangspunt.

De toren is een sober vroeggotisch bouwwerk met een korte ingesnoerde spits. Aanvankelijk was hij hoger, maar nadat hij in 1636, 1747 en 1836 was omgewaaid, besloot men hem lager te maken. Het 17e-eeuwse smeedijzeren torenuurwerk dat weliswaar nog in tact is, is met de restauratie van 1999-2002 vervangen door een automatisch werkend uurwerk dat radiografisch de vier wijzerplaten en het luidmechanisme aanstuurt.

De klok is in 1943 door de Duitse bezetter gevorderd, ondanks het feit dat de Rijksdienst voor de Monumentenzorg de klok had aangemerkt als van nationaal cultureelhistorisch belang, omdat hij met bouwjaar 1420 behoort tot een van de oudste van ons land. Nadat de klok uit de toren was gehaald werd hij met de klok uit Ravenswaaij vervoerd op rijnaak “Op hoop van zegen” op weg naar Hamburg, om te worden omgesmolten voor de oorlogsproductie. Aan boord waren twee broers, Harm en Pieter ten Cate, afkomstig uit Eck en Wiel. Ze vonden het veel te ver gaan om de hen zo dierbare klok aan de Duitse vernietiging prijs te geven. Na zich enige moed te hebben ingedronken en wat op hun accordeon te hebben gespeeld, draaiden ze de vlakkranen van hun rijnaak open waardoor deze naar de bodem van het IJsselmeer zonk en de klokken daardoor gered werden. Na de oorlog is de klok weer op zijn oorspronkelijke plaats in de toren teruggehangen." De kerk valt onder de Hervormde (PKN) Gemeente Eck en Wiel, waaraan wij ook de tekst over de kerk hebben ontleend.

- Het Veerhuis (Veerweg 1) is een rijksmonument en ligt bij het nog altijd in functie zijnde veer tussen Eck en Wiel en Amerongen. De veerdienst stelt op haar site dat het veer 'al meer dan 200 jaar bestaat'. Het Veerhuis dateert echter deels reeds uit de 16e eeuw. In archiefstukken uit 1751 is sprake van een erfgenaam "wonend aan 't Wielseveer bij Amerongen". T/m 1932 was er een tol aan de overkant bij Amerongen. In het nieuwsblad 'Het Vaderland' d.d. 8 maart 1932 staat daarover: "Verdwijnende tol: De tol te Amerongen in den weg naar het Eck en Wielscheveer zal met 1 Mei as. opgeheven worden. Dit is een belangrijke verbetering voor automobilisten, welke de Betuwe wenschen te bezoeken."

Terug naar boven

Evenementen

- Het PJ Showorkest en DOS Sportief besloten in 2017 om op de zaterdag voor Kerstmis een Kerst Passion in Eck en Wiel te organiseren, met o.a. een lampionoptocht van de kinderen van de school naar de kerk, waarbij Dirk Hasselaar als herder het bekende Bijbelse verhaal vertolkte, en onderweg en in de kerk optredens van o.a. het genoemde orkest, en diverse koren en artiesten. Ook de koek en zopie ontbrak niet. Het was een zodanig succes dat het in 2018 weer is georganiseerd, dus hopelijk is hiermee weer een jaarlijks evenement in het dorp tot stand gekomen.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Veerdienst over de Lek van Eck en Wiel naar Amerongen v.v. (ook voor auto's). "Veerpont Regina Fluminum I heeft meer dan vijftig jaar dienst gedaan. Sinds 2009 is de Regina Fluminum II in de vaart. Vroeger werd er gebeld aan Amerongense kant. Door te bellen liet men de schipper weten dat er klanten waren die wilden overvaren. De lier werd gebruikt bij sterke westenwind en bij lichte ijsgang in de Rijn. Tegenwoordig brengen wij je 365 dagen per jaar op een veilige en comfortabele manier naar de overzijde."

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Eck en Wiel, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links

- Onderwijs: - "Basisschool De Bloesem in Eck en Wiel is een openbare basisschool. Dit betekent dat onze school toegankelijk is voor alle kinderen, ongeacht hun godsdienst, levensbeschouwing of culturele achtergrond. OBS De Bloesem is een school met ongeveer 80 leerlingen, die les krijgen in vier combinatiegroepen. De Bloesem wil een school zijn waar elk kind zijn/haar plek kan vinden en waar hij/zij zich veilig en prettig kan voelen. Ook willen wij een school zijn waar elk kind zich op zijn eigen niveau kan ontwikkelen. Kindgericht werken en adaptief onderwijs is hierbij ons uitgangspunt. Wij streven naar een ontspannen sfeer waarin naast het aanleren van cognitieve kennis, er ook tijd en ruimte is voor creatieve en sociale leeraspecten.

Naast de kinderen zijn ook ouders van harte welkom op onze school: om te kijken, om mee te helpen en mee te denken. Wij waarderen uw inzet en betrokkenheid op school, want uw hulp is van onschatbare waarde. OBS De Bloesem, een toepasselijke naam in de Betuwe, wil voor uw kind een basis zijn waarop het kan groeien en bloeien, met andere woorden: wij streven ernaar dat alle kinderen met plezier naar school komen en aan het eind van groep 8 een goede basis hebben om in het voortgezet onderwijs verder te gaan."

- Muziek: - Muziekvereniging Eck en Wiel is opgericht in 1909. "Tijden veranderen, ook voor vele muziekverenigingen en fanfaregezelschappen. Muziekvoorkeuren van publiek worden beïnvloed door moderne muziek en de voorkeuren van de leden van het gezelschap lopen hier in mee. Dit wil niet zeggen dat klassieke fanfaremuziek verdwijnt, maar dat modernisering op vele gebieden noodzakelijk is om aansluiting te blijven vinden bij het publiek. Dit laatste is op dit moment een algehele constatering." De afgelopen jaren zijn dan ook diverse vernieuwingen doorgevoerd om te blijven aansluitingen bij de voorkeuren van de muzikanten en het publiek.

Zo is er sinds 2015 naast de fanfare ook het PJ-Showorkest. "Het show- en concertorkest is een club muzikanten die moderne muziek maakt in een bigband samenstelling. Een bigband die verschillende samenstellingen kent en alle genres en stijlen speelt. Uitgebreid met zang en dans verzorgen wij een showavond voor jong en ouder." En ook Dweilorkest De Eckse Dweilers is al een begrip in de regio. Ze spelen vrolijke muziek en meezing-muziek voor feesten en partijen, en zijn ook beschikbaar als begeleidingsorkest tijdens feestelijke openingen en jubilea.

- Sport: - "DOS Sportief in Eck en Wiel biedt de volgende sporten aan: Turnen (Damesselectie divisie 2-3-4; Damesselectie Plus divisie 4-5-6); Dans (DOS Streetdance: dansgroepen en wedstrijdgroep; Malderick Dance: Jazzdance, Zumba en Hiphop); Beweegkids 2-4 jaar; Freerunning; Gym; Volleybal. De vereniging heeft als doel om open te staan voor iedereen uit de omgeving om op een ontspannen manier sport te bedrijven. DOS Sportief maakt sporten mogelijk voor iedereen, de sporter staat centraal binnen de vereniging.

Al onze kaderteamleden zijn opgeleid bij de KNGU (Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie), een aantal ook als Bedrijfshulpverlener (BHV) en EHBO voor kinderen en sport. Ook de assistenten volgen of hebben een assistentenopleiding gevolgd bij KNGU. Naast de vereiste opleidingen houdt ons team zich ook continu bezig met verbetering. Onze dansinstructrice laat zich jaarlijks bijscholen om de nieuwste danssnufjes te kunnen overdragen aan haar groepen en ook het turnkader van DOS volgt jaarlijks diverse bijscholingen om zo aan de ledern kwaliteit te kunnen blijven bieden. Met regelmaat wordt door de Damesselectie en Damesselectie Plus deelgenomen aan wedstrijden in het rayon, de regio, het district en nationaal. DOS heeft een goede reputatie op het gebied van talentontwikkeling. Hier zijn wij enorm trots op. Je mag twee keer gratis aan een les deelnemen om uit te proberen of het iets voor je is."

Reactie toevoegen