Status

- Ellecom is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Rheden.

- Onder het dorp Ellecom valt ook de buurtschap Elleburg.

Naam

Oudere vermeldingen
1128-1139 Ellenchem, 1395-1396 Ellinchem, 1645 Ellechem, 1665 Ellekom.

Naamsverklaring
Betekent het Oudnederlandse hem = heem 'woonplaats, woning', van Elling, een afleiding met het suffix -ing- van de persoonsnaam Ello met als betekenis 'de lieden van Ello'.(1)

Ligging

Het dorp Ellecom ligt ZZO van de dorpen Laag-Soeren en Eerbeek, Z van de dorpen Dieren en Hall, ZW van de rivier de IJssel en de dorpen Olburgen, Spankeren, Leuvenheim, Steenderen en Brummen en de stad Bronkhorst, WZW van het dorp Toldijk, WNW van de dorpen Achter-Drempt, Hoog-Keppel, Laag Keppel en Hummelo, NW van de stad Doesburg en de dorpen Angerlo, Voor-Drempt en Nieuw Wehl, N van de stad Zevenaar, NNO van het dorp Giesbeek, NO van de dorpen De Steeg, Rheden, Velp, Lathum, Westervoort en Duiven en de stad Arnhem en NNO van de dorpen Rozendaal en Schaarsbergen. Centraal door het dorpsgebied loopt de A348, waar deze ook begint.

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Ellecom 47 huizen met 323 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 450 huizen met ca. 1.100 inwoners.

Geschiedenis

- Rheden op de Kaart is een prachtige en gebruikervriendelijke website, waar je in een aantal menus's kunt selecteren op de canon van de gemeente (= de chronologische geschiedenis van de gemeente, beschreven in een 40-tal onderwerpen) of op een van de dorpen, zoals Ellecom. Bij een dorp kun je op de kaart inzoomen op een schat aan informatie m.b.t. verleden en heden van een aantal thema's, met name bedrijvigheid, dorpsleven, films, groen erfgoed, kunstwerken, landgoederen en buitenplaatsen, monumenten, onderwijs, openbaar vervoer, religie, straten, weg en water, en zorg, die per object binnen dat thema in tekst en beeld worden beschreven.

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- Ellecom heeft 14 rijksmonumenten.

Gemeentelijke monumenten
- Ellecom heeft 36 gemeentelijke monumenten.

Kerk
De Hervormde (PKN) Dorpskerk of Nicolaaskerk in Ellecom (De Friedhof 6) is in de 12e eeuw gebouwd, later gewijd aan Nicolaas van Myra. Deze wijding heeft vermoedelijk verband met de ligging nabij de IJssel en de kans op overstromingen, waar Nicolaas veel werd aangeroepen ter bescherming van overstromingen. Voordat de kerk was gebouwd was op dezelfde locatie een houten kapel. In de 12e eeuw is een tufstenen kerk gebouwd in romaanse bouwstijl. De kerk is opgezet als eenbeukige zaalkerk. Het priesterkoor is driezijdig gesloten, bevat in de met steunberen ondersteunde muren spitsboogvensters en heeft aan de binnenzijde een netgewelf op colonnetten. In de vloer van het priesterkoor ligt de grafsteen van Hendrik van Middachten. In de kerk zijn daarnaast nog diverse invloeden van de heren van Kasteel Middachten aanwezig, zoals rouwborden en de Middachterbank.

De toren, met een ingesnoerde naaldspits, is het oudste bestaande deel van de kerk. In de toren hangt een klok gegoten door François Hemony. Het uurwerk dateert uit 1702. De kerk heeft diverse verbouwingen ondergaan. Het priesterkoor is rond 1450 verbouwd en het schip is in de 19e eeuw vervangen, beide in gotische bouwstijl. Tijdens de verbouwing in de 19e eeuw is een crypte onder de kerk toegevoegd, voor leden van de familie Bentinck. Niet alle inwoners van Ellecom waren content met de laatste verbouwingen, wat ertoe leidde dat zij zich tot een ander, nieuw gebouwd kerkgebouw wendden. Het eigendomsrecht van de kerk kwam begin 20e eeuw ter discussie. Zowel de familie Bentinck als de hervormde gemeente maakten aanspraak op de kerk. Vlak na de Tweede Wereldoorlog is de kerk toegewezen aan de hervormde kerk. In de laatste dagen van de oorlog is een deel van de kerk vernield doordat een V1 nabij de kerk insloeg. Na de oorlog is de kerk hersteld.

Sporthal Avegoor
"Op landgoed Avegoor, gelegen direct ZW van de dorpskern van Ellecom, ligt in de bossen een voormalige sporthal uit 1942 verscholen. Deze sporthal is een van de weinige (wellicht zelfs het enige) overblijfsel in Nederland van typisch nationaal-socialistische architectuur. Het gebouw en zijn enorme rieten kap zijn zeer uniek. Authentieke interieurelementen als de enorme houten spanten en de fraaie dakkapellen zijn nog intact. Ondanks achterstallig onderhoud is deze sporthal nog altijd een imponerend monument. De sporthal was oorspronkelijk een militaire sporthal, die in de Tweede Wereldoorlog is gebouwd als onderdeel van een SS-opleidingscentrum dat toen op Avegoor was gevestigd.

De hal is gebouwd door een aannemer en niet door Joodse dwangarbeiders zoals lang werd gedacht. Het zware grondwerk is wel verricht door 139 Joodse dwangarbeiders die onder erbarmelijke omstandigheden waren gehuisvest in Villa Irene aan de Zutphensestraatweg. Na de Tweede Wereldoorlog heeft de Sporthal gefunctioneerd als vakantieoord voor kinderen, asielzoekerscentrum en sporthal. Momenteel staat het gebouw leeg." (bron: Green Real Estate - het vastgoedbedrijf van textielfamilie Zeeman - die het pand in 2018 heeft gekocht van de vorige eigenaar, Kondor Wessels. Green had het landgoed als zodanig met daarop ook Fletcher Hotel Avegoor reeds in bezit) - Hier vind je meer informatie over de geschiedenis van de sporthal op landgoed Avegoor in Ellecom.

Om het pand te behouden, heeft de gemeente subsidie aangevraagd bij de provincie voor het cascoherstel van onder andere de rieten kap in 2017. Green Real Estate restaureerde de rieten kap, saneerde de grond en legde nieuwe bestrating aan. Daarvoor heeft de provincie 350.000 euro beschikbaar gesteld. Green Real Estate heeft de hal in 2022 overdragen aan BOEi, een non-profitorganisatie gericht op restauratie en herbestemming van erfgoed. Green is aandeelhouder van BOEi dus blijft zo indirect eigenaar en kan het object in volle aandacht van BOEi een nieuw leven tegemoet zien. Sylvia Pijnenborg, directeur BOEi: “BOEi is al sinds 2005 af en aan betrokken bij het gebouw. De Turnhal is net als veel andere monumentale gebouwen lastig te herbestemmen. Dat ligt aan het type gebouw, de gevoeligheid rond bepaalde gebouwen, zeker dit gebouw”. BOEi gaat eerst een uitgebreid bouwhistorisch onderzoek verrichten, om de kernkwaliteiten van het gebouw vast te stellen. De beladen geschiedenis van het gebouw staat daarbij centraal. Zo zijn Joodse dwangarbeiders ingezet voor de aanleg van het sportterrein, het dempen en droogleggen en het grondwerk van het terrein voor de bouw van de sporthal. Uitgangspunt voor de herstemming is de hal ook als open ruimte, beleefbaar te houden.

Marc Budel wethouder Erfgoed: “We hebben als gemeente altijd hard achter de schermen gewerkt aan de instandhouding van deze bijzondere hal. Het is een uniek gebouw dat de Tweede Wereldoorlog erg tastbaar maakt door het trieste verhaal van Avegoor in combinatie ook met de overweldigende ruimte. Dat merk je ook altijd als je met mensen in de hal bent, mensen worden er haast letterlijk door ‘overvallen’, daarom is de instandhouding van die ruimte ook zo belangrijk. Overigens zijn er ook mensen met leuke herinneringen aan de hal uit de naoorlogse tijd, dat het een vakantiekamp was bijvoorbeeld. Met BOEi krijgt de hal een fantastische eigenaar omdat bij hen het erfgoed centraal staat. Daarmee is de zoektocht naar een nieuwe functie nog niet ten einde maar zijn we wel verzekerd van een eigenaar die er hoe dan ook voor zal zorgen dat de hal behouden blijft. Gecombineerd met het feit dat de vorige eigenaar, tevens eigenaar van Avegoor als aandeelhouder van Boei betrokken blijft, is dat erg mooi nieuws voor het Rhedens erfgoed in het algemeen en voor de inwoners van Ellecom in het bijzonder.”

Hoofdgebouw Zevendedagadventisten
Naast landgoed Avegoor ligt op Middachterlaan 2 het onderkomen van de Zevendedagsadventisten Reformatiebeweging, die in de Eerste Wereldoorlog is ontstaan als afsplitsing van de reguliere Zevendedagsadventisten. Enkele verschillen zijn dat de Reformatiebeweging absoluut pacifistisch is. Men weigert wapenen te dragen. Ze eten ook geen vlees en drinken geen alcohol. Bij de Zevendedagsadventisten wordt dat soort zaken aan de persoon zelf overgelaten. De jaren van studieweekenden met een paar honderd bezoekers liggen in een ver verleden. Vandaar dat het kerkgenootschap zijn zendingshuis in Ellecom, waar het sinds 1986 is gevestigd, wil verkopen. Het hoofdgebouw is in de oorlog door de Duitsers gebouwd als onderdeel van SS-opleidingsschool Avegoor. Daarna was het een huishoudschool. Het terrein is 7.000 m2 groot. De intentie is dat het hoofdgebouw, dat geen monument, maar wel karakteristiek is, behouden blijft. De rest, bestaande uit houten aanbouwsels, mag tegen de vlakte. Circa 1.500 m2 wil het kerkgenootschap behouden voor nieuwbouw en voortzetting van zijn activiteiten. Het geld daarvoor moet komen uit de verkoop van de resterende 5.500 m2.

Muziektent
De oude muziekkoepel op het dorpsplein van Ellecom is op oudjaarsdag 2017 door vuurwerk afgebrand. De muziekkoepel functioneerde al niet meer als zodanig, was ter voorkoming van vandalisme 'dichtgeplankt' en fungeerde vooral nog als opslagplaats. Muziekvereniging Excelsior paste er niet meer in. Mevrouw Massink, die villa Bernale bewoonde, heeft in 1948 als beschermvrouwe van Excelsior de bouw van het muziekpaviljoen gefinancierd. Theo van Berkel van de Oranjevereniging, Annemiek Hellings van Ellecoms Belang en Bertus Samberg van Excelsior zetten gezamenlijk de schouders onder een pan voor een nieuwe muziekkoepel, die in het vervolg weer wél zou worden gebruikt. Na twee maanden was er al een benefietconcert van dorpsbewoners. Gelukkig had de gemeente Rheden de muziekkoepel ook goed verzekerd.

De plaatselijke architect Jan Rooding heeft belangeloos een ontwerp gemaakt voor de nieuwe muziekkoepel. Met zijn reusachtige sedumdak op ruw afgeschilde bomen is de muziekkoepel uniek in zijn soort. De oude was gesloten, je kon tijdens optredens net de voorste paar mensen zien. "Doordat het dak vooraan omhoog loopt, ziet de nieuwe muziekkoepel er open en toegankelijk uit. Dat schept een verbinding met het publiek", aldus architect Rooding. Voorzitter Bertus Samberg van Muziekvereniging Excelsior is blij met het multifunctionele karakter van de muziektent. "We kunnen er muziek in maken, maar er ook met zijn allen kijken naar een scherm met voetbal. En deze is ruim, zelfs de Politieband past hierin", stelde hij bij de feestelijke opening op 30 juni 2019.

Jaarlijkse evenementen

- Stichting Behoud Dorpskerk Ellecom organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten, zoals concerten en lezingen in de kerk, en de jaarlijkse Kerstmarkt, waarvan de opbrengsten ten goede komen een de instandhouding van de kerk.

- Ook Oranjevereniging Ellecom organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten, zoals het Koningsfeest op 27 april, de 4 mei herdenking in de Sint Nicolaaskerk en op de begraafplaats, en de spectaculaire Zomerfeesten in het 1e weekend van juni.

- Al sinds 1988 is de (gebruikte) Kinderkleding- en Speelgoedbeurs Ellecom (2x per jaar, op een zaterdag begin april en begin oktober) een begrip. Een kwalitatief goed aanbod en de opbrengsten gaan naar een goed doel.

Beeld

- Oude foto's, ansichtkaarten e.d. van Ellecom op Facebook.

Links

- Algemeen: - Site van en over Ellecom.

- Nieuws: - Nieuws uit het dorp op Facebook. - "Ellecoms Belang maakt 4x per jaar het dorpsblad 'In Ellecom'. Deze wordt door de straatambassadeurs huis-aan-huis bezorgd bij leden en niet-leden." Via de link is het dorpsblad ook online te lezen (ook oudere nummers).

- Belangenorganisatie: - "Het bestuur van Ellecoms Belang verbindt, coördineert en initieert. Ellecoms Belang fungeert als platform voor activiteiten in het dorp en als spreekbuis voor externe zaken. Waar zijn wij zoal mee bezig? In Ellecom: de dorpsschouw: een inventarisatie van knelpunten, verbeterpunten. Met complimenten voor al goed geregelde zaken; er is inmiddels een netwerk van straatambassadeurs opgezet; we werken samen met een aantal werkgroepen; samen met Excelsior, de Oranjeverening en de gemeente Rheden in gesprek over de herbouw van de muziektent; bijdrage aan het realiseren van het nieuwe Joodse Monument; we volgen de ontwikkelingen in het Rhedens Buitengebied; verschillende Ellecomse initiatiefgroepen, die ook voor het algemene Ellecomse belang zijn, ondersteunen we waar het gewenst is.

Voor Ellecom: we stemmen af met de belangenvereniging van De Steeg en de landgoederen Middachten en Hof te Dieren in ‘het Platform’; we zijn aanwezig bij het overleg met ProRail over de voorgenomen sluitingen en aanpassingen van de spoorwegovergangen; we hebben regelmatig overleg met de gemeente Rheden, onze dorpswethouder Marc Budel en dorpsgastheer Freddy van de Lee; met Radar, de uitvoerende instantie van gemeentelijke bepalingen, overleggen we regelmatig; Ellecoms Belang is lid geworden van DKK Gelderland, de provinciale kennisorganisatie voor dorpshuizen en kleine kernen; we zijn lid van RONA, de organisatie die het vervoer van goederen over het spoor monitort."

- MFC: - In 2012 is in Ellecom een nieuwe multifunctioneel centrum (MFC) gerealiseerd, dat onderdak biedt aan het dorpshuis, de basisschool, de peuterspeelzaal en de BSO.

- Onderwijs: - "De Anne Frankschool is sinds schooljaar 2019-2020 een Montessorischool. Samen met KOO Puck en Co bieden we Montessorionderwijs en -opvang aan in Ellecom in ons Montessori Kindcentrum. Een logische keuze, omdat onze hoofdvestiging in Doesburg al jaren een Montessorischool is. Daarnaast bieden de Montessoriprincipes mooie antwoorden op de vragen waar wij ons als school voor gesteld zien. Door naar het kind als individu te kijken en aan te sluiten bij zijn behoeften, mogelijkheden en interesses, zal een leerkracht meer lesjes op maat geven en minder frontaal voor de groep staan. “Help mij het zelf te doen”, is niet voor niets een van de bekendste uitspraken van Maria Montessori.

Haar uitgangspunt is dat we als volwassenen de taak hebben om kinderen te begeleiden naar zelfstandigheid. Dit doet zij allereerst door kinderen zelfstandigheid en vrijheid te geven. Kinderen mogen kiezen wat ze gaan leren en hoe ze gaan leren, binnen gegeven kaders en vastgestelde leerlijnen. Er is daardoor meer ruimte voor differentiatie in werk, maar ook in niveau. Kinderen doen daarbij niet wat ze willen, maar ze willen wat ze doen. Er wordt meer initiatief bij de leerlingen gelegd en het leren zal er meer divers en handelend uitzien. Een belangrijk kenmerk van het Montessorionderwijs is het door haar ontwikkelde materiaal. Dit maakt dat kinderen eerst met concreet materiaal begrip opdoen om daarna tot abstractie en inzicht te kunnen komen. Al met al een interessante verandering met als voordeel dat de school in Doesburg en de leerkrachten op beide locaties al Montessorikennis in huis hebben."

- Muziek: - "Muziekvereniging Excelsior is opgericht in 1893 en is de muziekvereniging voor de dorpen Ellecom en De Steeg. De fanfare oefent elke maandagavond. Voor een indruk van de fanfare zie deze video. De drumband repeteert op woensdagavond. Tijdens de marsen waarvoor de fanfare wordt uitgenodigd, zoals met Palmpasen, Koningsdag, de Dodenherdenking op 4 mei, Sinterklaas ontvangen en vele andere gelegenheden waarbij de fanfare een mooie rol speelt, is onze drumband ook vertegenwoordigd. Vaak worden ze versterkt door leden van de Voormalige Schutterij uit Doesburg. Voor een indruk van de drumband zie deze video. Bij Excelsior kan een leerling kiezen voor de verschillende klein koper instrumenten zoals de trompet, bugel. Groot koper instrumenten zoals de trombone. En natuurlijk saxofoon of slagwerk. Voor al deze verschillende instrumenten zijn er gekwalificeerde docenten aanwezig die de leerling professioneel kunnen begeleiden.

Al vele jaren heeft onze vereniging naast het fanfare-orkest en de drumband ook een eigen dweilorkest, genaamd Freestyle & Herrie (F&H). Het dweilorkest bestaat uit leden van de vereniging die ook in het fanfareorkest spelen, regelmatig aangevuld met muzikale collega’s uit De Steeg en Doesburg. De term dweilorkest wordt door wikipedia als volgt verklaard: Het woord ‘dweil’ in dweilorkesten komt van de term ‘dweilen’, in de zin van ‘doelloos, dan wel dronken, op straat rondzwerven’. In Brabant, en in mindere mate Limburg, is (of vaker, was) het gebruikelijk om tijdens carnaval van café naar café te ‘dweilen’, dit gebeurde onder begeleiding van kleine carnavalskapellen die voor de muziek zorgden. Zo ontstonden al snel de termen ‘dweilband’ en ‘dweilorkest’. F&H treedt op in herkenbare rode polo’s. Je komt ze tegen op vrijmarkten, dorpsfeesten, natuurlijk bij het carnaval en op bijzondere feestjes. Meer weten of wellicht meetoeteren? Mail ons."

- Sport: - Voetbalvereniging Sportclub EDS.

- Duurzaamheid: - "De initiatiefgroep Duurzaam Opgewekt Ellecom (DOE) wil samen met de gemeente Rheden een goede invulling geven aan de regionale energietransitie (RES) voor wat betreft onze omgeving. In het 'RES-bod' zijn Spankeren en De Beemd aangegeven waar windturbines danwel grootschalige zonnevelden voorzien zijn. De gemeente heeft in februari 2020 aangegeven mogelijkheden voor zonnevelden te zien in de gehele Ellecomse Polder. Dat vinden we als initiatiefgroep veel te ongenuanceerd. Er is in dit gebied veel cultuurhistorie en een prachtige natuur met mooie flora en fauna. Die dienen beschermd te worden, zoals ook in het huidige beleid van gemeente en provincie is vastgelegd. Wij hebben tijdens onze inspraak (raadsvergadering op 25-8-2020) wethouder Klomberg geadviseerd om op geïndustraliseerde gebieden te clusteren en een betere verhouding zon/wind te vinden. In het najaar van 2020 heeft de gemeente de Handreiking Energie & Landschap opgesteld. Wij zijn gesprekspartner en hebben als doel dat het opwekken van duurzame energie in de Ellecomse Polder goed wordt ingepast in de cultuurhistorische en landschappelijke waarden. We hebben hierover een notitie geschreven." Alle relevante documenten m.b.t. dit onderwerp vind je onder de link.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)