Status

- Elst is een dorp in de provincie Utrecht, in de streek Utrechtse Heuvelrug, gemeente Rhenen.

- T/m 2005 viel een klein westelijk deel van Elst (Vissersweg, Bosweg, De Oude Weg e.o.) onder de gemeente Amerongen (dat was en is het gebied met postcode 3922, het vanouds al Rhenense gedeelte heeft postcode 3921). Bij de totstandkoming van de gemeente Utrechtse Heuvelrug in 2006, is de gehele bebouwde kom van het dorp onder de gemeente Rhenen komen te vallen. Het onbewoonde buitengebied W van de bebouwde kom is onder Amerongen, gemeente Utrechtse Heuvelrug gebleven.

Naam

Oudere vermeldingen
1448 op Elscher maelstat, 1466 Elscher enge, 1481 van den Elster enghe, 1599 Elst.

Naamsverklaring
Afleiding met het verzamelsuffix -t van de boomnaam els (Alnus) in de betekenis 'plaats waar elzen staan'. Zie echter ook Elst Gelderland.(1)

Ligging

Elst ligt NW van Rhenen, ZO van Amerongen. In het Z grenst het dorp aan de Neder-Rijn en aan de provincie Gelderland.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Elst 107 huizen met 631 inwoners onder de gemeente Rhenen en 20 huizen met 149 inwoners onder de gemeente Amerongen. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.700 huizen met ca. 4.200 inwoners.

Recente ontwikkelingen

- De voormalige steenfabriek in Elst, waar veel Elstenaren hun hele leven hebben gewerkt, is recentelijk gesloopt. Het terrein van de steenfabriek en de aangrenzende voormalige kraanmachinistenschool is gedeeltelijk afgegraven. Bij hoge waterstanden kan hierdoor meer rivierwater van de Elster Buitenwaarden naar de Amerongse Bovenpolder stromen. - Een deel van de schoorsteen van de steenfabriek is behouden gebleven en in 2013 gerestaureerd.

Bezienswaardigheden

- Elst heeft 6 rijksmonumenten.

- Elst heeft 6 gemeentelijke monumenten.

- In 2010 is het boek 'Op de rand van de rug' verschenen, over de prehistorische grafheuvels op de Elsterberg.

- Molen 't Wissel is een korenmolen waar regelmatig graan wordt vermalen voor veevoer. Het draaien/malen gebeurt op vrijwillige basis door molenaars van het Gilde Vrijwillige Molenaars. De molen is te bezoeken als de molen draait, dat is voornamelijk in het weekend. - Nieuws van Molen 't Wissel op Facebook.

Jaarlijkse evenementen

- Koningsdag.

- Show-, Drum- en Muziekfestival (mei of juni) van Muziekvereniging Crescendo.

- Voor de basisschooljeugd in Elst is er jaarlijks in augustus de Speelweek.

- Lampegietersavond (2e zaterdag van oktober).

Landschap, natuur en recreatie

- De 125 ha grote Elster Buitenwaard wordt in 2019 heringericht (het project beoogt najaar 2019 gereed te komen). Het blijft een landschappelijk open uiterwaard, maar het gebied wordt opnieuw ingericht om de natuur te versterken. De voedselrijke bovengrond wordt verwijderd. Dat maakt van de voorheen agrarische weilanden en akkers bloemrijke graslanden. Langs de plas en de geul wordt de kleilaag afgegraven tot net onder het waterniveau. Daardoor ontstaat moerasgebied. De bij het afplaggen van de graslanden en het graven van de geulen vrijkomende grond wordt verwerkt in de voormalige zandwinplas. Zo blijft een kleinere en ondiepere plas over, met meer natuurwaarden. De plas krijgt flauw aflopende oevers, waarop zegge- en rietmoeras kan ontstaan. Het wordt een paradijs voor vogels en vissen. Langgerekte geulen doorsnijden straks de uiterwaard. Omdat deze gevoed worden door schoon grondwater bieden ze een uitstekend leefklimaat voor vissen en andere onderwaterfauna. De grote grazers blijven. Het gebied wordt straks deels begraasd en deels gehooid. Het wordt ook een gebied waar wandelaars kunnen genieten van het unieke rivierenlandschap. De online viewer geeft alvast een impressie van hoe het gebied er na de inrichting gaat uitzien.

De inrichting van de Elster Buitenwaard is onderdeel van het project 'Uiterwaarden Nederrijn'. Daarin wordt gewerkt aan een lint van natuurgebieden langs de noordoever van de Nederrijn. Het project richt zich op natuurontwikkeling in de Palmerswaard, uiterwaarden rond Rhenen, Elster Buitenwaard en de Lunenburgerwaard. Met de inrichting van de Elster Buitenwaard als natuurgebied worden verschillende doelen gerealiseerd op het gebied van biodiversiteit, waterkwaliteit en het verbinden van ecologisch waardevolle natuurgebieden. Rijkswaterstaat realiseert met dit project doelen vanuit de Kaderrichtlijn Water, door een aantrekkelijk leefgebied te maken voor dieren en planten die van nature in het rivierengebied thuishoren. Het project is ook onderdeel van de Agenda Vitaal Platteland van de provincie Utrecht. De provincie werkt daarmee aan een krachtig en vitaal landelijk gebied, waar iedereen nu en in de toekomst van kan genieten. (bron: Gebiedscoöperatie O-gen, die de uitvoering van het project verzorgt)

- Het Rijksvastgoedbedrijf heeft in oktober 2017 het voormalige mobilisatiecomplex, officieel 'MOB-complex LCW Rhenen, locatie Elst' geheten, verkocht. Het staat door de ligging aan de weg Zwijnsbergen ook onder die naam bekend. Het betreft een bebost terrein van 142.483 m2 (ruim 14 ha), dat van 1957-2011 door Defensie is gebruikt om legermaterieel op te stellen voor eventuele mobilisatie. Het terrein bestaat uit opslagruimten, een bewakingsruimte en een dienstwoning (huisnummer 10). Het terrein is deels verhard (wegen, standplaatsen) en voor een groot deel bebost. Het object is gelegen aan het eind van een doodlopende weg naast een woonwijkje, O van de dorpskern. Het is grotendeels omringd door weilanden en bossen (landgoed/natuurterrein). Het object ligt buiten de rode contourlijnen van het dorp en binnen een Ecologische Hoofdstructuur-gebied (EHS). Woningbouw is volgens het bestemmingsplan niet mogelijk. Een werkgroep 'MOB naar de natuur', die tegen woningbouw op het terrein is, heeft een petitie aan het Rijksvastgoedbedrijf overhandigd met de wens om het gebied 'terug te geven aan de natuur'. Het terrein is echter verkocht aan de firma Zesruit, die de hallen verhuurt voor kleinschalige bedrijvigheid.

- In 2007 is in Elst een ecopassage aangelegd. De ecopassage bevindt zich ter hoogte van kilometerpaal 34,160 in de provincialeweg N225 en verbindt, met een doorgang van circa 80 meter, de Utrechtse Heuvelrug met het uiterwaardengebied van Nederrijn en Lek. De ecopassage is onderdeel van het project Stichtse Lustwarande. Uitgangspunt van dit project is het behoud van de oorspronkelijk structuur van het landschap van de Stichtse Lustwarande. Om het landschap van de Stichtse Lustwarande zo goed mogelijk te behouden is gekozen voor een ontwerp waarbij gebruikt wordt gemaakt van het natuurlijke reliëf in het landschap.

De N225 blijft op hetzelfde niveau, waarbij de ecopassage onder de weg door is aangelegd. Hiermee loopt het smeltwaterdal van Plantage Willem III rechtstreeks door naar de Elster Buitenwaard. Door de gekozen constructie is een doorzicht van vier meter hoogte ontstaan. Houten geluidsschermen beschermen de verschillende diersoorten tegen licht en geluid. Deze natuurlijke materiaalkeuze past goed in de natuurlijke omgeving en de functie van de ecopassage.

- Het Utrechts Landschap heeft in 2009 15 hectare bos gekapt op Plantage Willem III, een bos-en heidegebied O van Elst, en meer in het bijzonder op de Remmerdense Heide aldaar, om het smeltwaterdal weer zichtbaar te maken. Het droogdal is door de provincie Utrecht aangemerkt als aardkundig monument. Door de werkzaamheden komt ook een aantal grafheuvels beter in het zicht te liggen. Het smeltwaterdal is in de voorlaatste IJstijd ontstaan bij het smelten van de ijskap. Door erosie is daarbij zand en grind via de hellingen van de stuwwal naar beneden gespoeld. De meeste van deze droogdalen op de Utrechtse Heuvelrug zijn niet goed zichtbaar en liggen verscholen onder bos. Door de bomenkap krijgt de heide kans om uit te breiden, maar is ook het erosiedal beter zichtbaar geworden.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Elst, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Sightseeing door Elst, filmpje van 11 min. door Arie Rebergen.

- Oude en recente foto's, ansichtkaarten e.d. van Rhenen, Elst en Achterberg op Facebook.

Links

- Algemeen: - NRC-reportage over Elst d.d. maart 2018, n.a.v. het overlijden van inwoner Mies Bouwman in februari 2018.

- Nieuws: - Actualiteiten m.b.t. Elst op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "Dorpsraad Vereniging Dorpsbelang Elst (DVDE) is de officiële gesprekspartner voor de gemeenteraad en B&W. DVDE heeft in 2018 werkgroepen heïnstalleerd waarmee we de betrokkenheid van de inwoners en de leefbaarheid in het dorp willen vergroten. Met de gemeente Rhenen is er een nauwe samenwerking ontstaan door ambtenaren aan de diverse werkgroepen toe t voegen. Op deze manier wordt de samenwerking met de gemeente versterkt en werken wij samen met de gemeente aan het realiseren van de verschillende doelen. Er zijn werkgroepen Groen en Recreatie, Herinrichting Centrum, Jeugd, Verkeersveiligheid en Bestemming Oude Dorpshuis (gestart 2019). De werkgroepen koppelen hun ideeën en wensen terug naar het bestuur van de DVDE. In iedere werkgroep is minimaal één bestuurslid van de DVDE vertegenwoordigd."

- MFC: - In 2012 is in Elst het nieuwe multifunctioneel centrum (MFC) Het Bestegoed gerealiseerd. Het complex biedt o.a. onderdak aan 2 basisscholen, kinderopvang, de fanfare en een apotheek. De naam verwijst naar de tabaksteelt die tot begin jaren zestig van de vorige eeuw nog een grote rol speelde in deze omgeving. Het bestegoed is de benaming voor de oogst van het najaar.

- Onderwijs: - "Daltonschool Elst is een openbare Daltonschool, waarbinnen alle betrokkenen samenwerken aan een veilige omgeving. Op onze school is iedereen welkom. We leren onze kinderen samenwerken, elkaar respecteren en accepteren. We werken aan zelfstandigheid; kinderen kunnen daardoor een actieve onderzoekende houding verkrijgen, waardoor ze later zich kunnen ontwikkelen tot zelfbewuste kritische mensen. We geven kinderen keuzevrijheid. Kinderen mogen kiezen en mogen zich verder ontwikkelen op gebieden, waar hun interesses/creativiteit ligt. We leren kinderen op verschillende manieren, doelgericht informatie met anderen uitwisselen. Inzet van communicatiemiddelen en werken aan ict-geletterdheid maken deel uit van het leerproces."

- "Als team vormen wij samen met de kinderen en ouders Christelijke basisschool Het Visnet. Onze school is gehuisvest binnen multifunctioneel gebouw Het Bestegoed te Elst. We geven onderwijs aan de kinderen en gaan daarbij uit van:
onze Christelijke identiteit; een goede doorgaande leer- en ontwikkelingslijn vanaf peuterspeelzaal het Visnet t/m groep 8; degelijk en gestructureerd onderwijs met als kernwoorden: betrokkenheid, relatie en doelgericht; goede methodes voor de vakken taal, (begrijpend) lezen, rekenen; integratie en verbinding van de vakken d.m.v. thematisch werken (OGO en IPC); 5 gelijke schooldagen; goed georganiseerde leerlingzorg. Bij Schoolomschrijving en IPC op onze site is bovenstaande verder uitgewerkt, maar natuurlijk vertellen we er ook graag over!"

- Muziek: - Muziekvereniging Crescendo is opgericht in 1930. Op de vrijwillige Brandweer na is het de oudste vereniging in Elst. De vereniging is een fanfare. Een fanfare (uit het Arabisch: 'fanfar') is een muziekensemble dat bestaat uit koperblazers en slagwerk, aangevuld met saxofoons. Belangrijkste instrument in de fanfare is de bugel: dit instrument vormt de melodiesectie van het orkest. Crescendo bestaat uit verschillende onderdelen; een klassieke drumband, een fanfareorkest, een beginnersorkest en een kapel. De vereniging verleent medewerking aan diverse festiviteiten in het dorp, zoals Koningsdag en Lampegietersavond. Verder is Crescendo in de regio vooral bekend om haar jaarlijkse Show-, Drum- en Muziekfestival in mei of juni.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Musketiers is opgericht in 1952 en heeft ca. 300 leden. In het dorp waren al twee voetbalverenigingen, namelijk Oranje-Wit en V.V. Elst, echter deze verenigingen voetbalden op de zondag en er was ook behoefte aan een zaterdagvoetbalclub, voor de jongens die uit geloofsovertuiging niet op zondag wilden voetballen. Als naam werd de Musketiers gekozen, omdat de naam Rijnvogels door de KNVB niet werd geaccepteerd, daar er in het land al een club bestond met die naam. - v.v. Oranje-Wit Vrouwen 1.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)