Deze pagina wordt mede mogelijk gemaakt door:

Wonen

Mutters Makelaardij is dé specialist in de gemeenten West Betuwe, Vijfheerenlanden, Gorinchem, Culemborg en de Alblasserwaard. Al jarenlang bewijzen wij dat we het daadwerkelijk anders doen! U bent van harte welkom voor een oriënterend gesprek op onze kantoren in Leerdam, Vianen en Culemborg. Met ons motto: "Waarborg tot betrokkenheid" garanderen wij het hoge serviceniveau dat u van een makelaar mag verwachten. Wij beseffen dat het verkopen of aankopen van uw woning geen alledaagse zaak is, daarom nemen wij u bij de hand en begeleiden wij u in iedere stap van het proces.

Status

- Enspijk is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Betuwe, gemeente West Betuwe. T/m 1977 gemeente Deil. In 1978 over naar gemeente Geldermalsen, in 2019 over naar gemeente West Betuwe.

- Sinds 2010 heeft het dorp een eigen dorpsvlag. Na een prijsvraag kwam het ontwerp van Wiliene Berendse als winaar uit de bus. In het ontwerp is het wapen van Enspijk en de rivier de Linge verwerkt.

Naam

Uitspraak
Enspik.

Oudere vermeldingen
1129 falsum? kopie midden 14e eeuw Inspihc, 1148 kopie midden 14e eeuw Inspic, 1224 Einspich, 1261 Enspic.

Naamsverklaring
De naam komt van het Oudnederlandse spîc 'landtong, in het water uitstekend stuk land', gecombineerd met in 'inwaarts gelegen' (bijwoord), ter onderscheiding van Spijk.(1)

Ligging

Enspijk ligt W van Geldermalsen en Deil, O van Beesd en grenst in het N aan de Linge en in het W aan de A2, nabij afslag 15.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Enspijk 44 huizen met 247 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 250 huizen met ca. 600 inwoners.

Geschiedenis

De plaatsnaam wordt in 1129 voor het eerst in de archieven vermeld. In dat jaar sticht gravin Alveradis de Premonstratenzer abdij Mariënweerd, waarbij zij het klooster goederen schenkt in onder andere Enspijk. In 1456 wordt ene Henricus van Mirle, conventuaal van Mariënweerd, vermeld als pastoor van 'Eynspyck'. Na de Reformatie, in de tweede helft van de 16e eeuw, behoren de kerken van dit dorp en die van buurdorp Deil tot één kerkelijke gemeente. Volgens een lijst van namen van predikanten in het kerkarchief komt de eerste predikant in het dorp in 1625.

Eeuwenlang heeft er in dit dorp het Huis te Enspijk gestaan. Mogelijk is dit al vanaf de stichting (vermoedelijk medio 15e eeuw) een allodiaal goed (= een vrij erfgoed) geweest. Vermoedelijk is het gesticht door een lid van de familie Pieck. Deze familie is vanaf begin 15e eeuw in het bezit van goederen in het dorp. Het huis of kasteel blijft in de familie Pieck tot 1763, als Anne Frans Willem Pieck, laatste telg uit de familie Pieck, heel zijn goederencomplex in het dorp, waaronder het allodiale 'hooghuis', verkoopt aan Christiaan Kleinhoff. Het vererft vervolgens op diens dochter Anna Christina. Begin 19e eeuw wordt het kasteel aangekocht door graaf Van Bylant van Marienweerd, die het huis in 1828 heeft laten slopen.

Onder de tab Geschiedenis en de tab Historie op de respectievelijke dorpssites vind je veel verhalen over de geschiedenis van Enspijk.

Recente ontwikkelingen

- Anno 2018 zijn er plannen om een nieuw wijkje met 20 koopwoningen te bouwen in Enspijk, op een terrein aan de Waalstraat.

- Enspijk heeft de 11Duurzaam Award 2014 gewonnen. Voor nadere toelichting zie het juryrapport.

- Basisschool De Minzerie heeft eind 2015 de deuren moeten sluiten omdat er te weinig leerlingen waren overgebleven om nog verantwoord door te kunnen gaan. De kinderen uit het dorp gaan nu naar basisschool De Springplank in buurdorp Rumpt. Het schoolgebouw is herbestemd tot onder meer drie woningen.

Bezienswaardigheden

- Het dorp heeft 3 rijksmonumenten: de Hervormde (PKN) kerk met toren (beide 15e-eeuws) zijn er twee. De kerk maakt deel uit van de Protestantse Gemeente Deil en Enspijk. Achter de kerk is in 2017 een labyrint aangelegd. Het is een geschenk van dominee Neely Kok bij haar afscheid van de kerkelijke gemeente. Het gaat niet om een doolhof, maar om een slingerend pad dat uiteindelijk in het midden uitkomt, bij de kern. De molensteen in het midden verwijst naar de aarde, als drager van alle mensen.

- Het 3e rijksmonument ligt er vlakbij, nl. het woonhuis uit ca. 1860 aan de Molenkampstraat 1.

- Dorpspomp.

- In november 2010 is het verbrede tracé van de A2 voor het gedeelte Deil-Everdingen opgeleverd. Het landschap tussen Deil en Everdingen is met de verbreding ook ingrijpend veranderd. De nieuwe op- en afritten zijn veel ruimer opgezet dan de vorige. Geluids- en zichtschermen onttrekken de snelweg aan het oog. Honderden bomen zijn gekapt en zijn in de omgeving herplant. Dankzij de oplettendheid en inzet van verschillende leden van Historisch Kring West-Betuwe kon in ieder geval één element met historische betekenis worden hersteld, namelijk de markante hardstenen markeringspalen van het ‘Beesdsche Hulpgat’. De regio is in het verleden talloze keren getroffen door ernstige overstromingen. Onze voorouders hebben deze rampen niet alleen lijdzaam ondergaan, maar er zijn ook diverse maatregelen getroffen om de gevolgen van dergelijke overstromingen te minderen. Een ingenieus systeem van verlaagde dijken (overlaten), sluizen en gemalen moest het ‘Gelderse water’ zo snel mogelijk weer laten uitstromen uit het gebied richting het laaggelegen Dalem en Vuren en aldaar werd het weer op Waal en Merwede geloosd. Het nadeel - de lage ligging van de West-Betuwe - werd ook gebruikt als voordeel: namelijk als middel in de landsverdediging. De Hollandse Waterlinie is een aaneengesloten keten van dijken, waterwerken en verdedigingswerken (forten) die juist gebruik maakte van het onder water zetten (inundatie) van grote delen van het gebied. Zo - dacht men - werd de ‘Vesting Holland’ over land onbereikbaar. Dit onder water zetten diende natuurlijk ook gereguleerd te gebeuren. Daartoe werden draaiboeken en scenario’s gehanteerd.

In de uiterwaarden tussen Beesd en Enspijk, dicht tegen het talud van de ‘oude’ A2, stonden in dat kader vier hardstenen grenspalen: twee aan de oostelijke, Enspijkse kant en twee aan de westelijke, Beesdse kant. De A2 is aangelegd tussen 1930 en 1940. Het verhoogde talud van de A2, dat hier omhoog loopt vanwege de overbrugging van de Linge bij Beesd, werkt als een ongewenste dijk die het overstromingswater tegenhield in plaats van doorgang gaf om via het winterbed van de Linge (het gebied tussen de dijken) een weg zoeken naar het westen. Daarom wees men een gedeelte van het talud aan dat in geval van nood moest worden weggegraven om het water ruimte te geven. De onderhavige palen markeerden dat ‘Beesdsche Hulpgat’. De hardstenen palen moesten verdwijnen omdat ze in de weg stonden voor de verbreding van de A2. Ze gingen in een tijdelijk depot om t.z.t. te worden herplaatst. Door kennelijke misverstanden dreigden de palen toch door steenvergruizers te worden vernietigd. Dankzij oplettendheid en inzet van Historische Kring West-Betuwe zijn de palen net op tijd gered van de ondergang. De palen aan de kant van Beesd zijn herplaatst in 2010, die aan de kant van Enspijk in 2018. Als 'kers op de taart' bleek er nog een potje te zijn om ook een toeristisch ANWB-informatiebord bij de palen te plaatsen, zodat de Betuwse wandelaar/fietser ter plekke een beknopte toelichting kan lezen, met een QR-code voor nadere informatie. (bron: Historische Kring West-Betuwe)

Evenementen en activiteiten

- Op de 3e zaterdag van juni is er de jaarlijkse Dorpsmarkt (17.00-21.00 uur). Hier ontmoeten vele oude bekenden elkaar, inwoners en oud-inwoners, zittend op het terras met een hapje en drankje. Muziekvereniging De Volharding zorgt voor sfeervolle klanken. Er zijn ca. 25 kraampjes en bij het Rad van Avontuur zijn vele prijzen te winnen. Op de vrijdag een week ervóór is er een ophaalronde van gebruikte goederen. De opbrengst van de markt is voor het onderhoud van de kerk.

- Als het 's winters hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van IJsclub De Haar. Het is een mooi verhaal hoe dat allemaal zo gekomen is. Op de site van de ijsclub kun je daar uitvoerig over lezen (zie ook de andere links onder het menu Geschiedenis). Wij vatten het hier kort samen: De ijsclub is kort na de Eerste Wereldoorlog opgericht. Men maakte in de eerste jaren een ijsbaan op de Linge. Dat ging een aantal jaren goed. Tot het in 1929 goed mis ging; twee kinderen uit Beesd kwamen onder het ijs en verongelukten (met dodelijke afloop, vermoeden wij, hoewel dat er niet letterlijk staat). Toen kocht men een elektrische pomp, waardoor men het weiland De Haar onder water kon zetten en daar veilig kon schaatsen. Vandaar de naam van de IJsclub.

Problematisch was wel dat later het grondwaterpeil flink daalde, aanvankelijk door de aanleg van de A2 in 1934, later ook door de S105 en de ruilverkaveling. Een tijd kon de witte molen De Vlinder de ijsbaan uit de brand helpen door er water door de Beemdstraat naartoe te pompen, maar op een gegeven moment werkte ook dat niet meer. Met een 'puls' kon men nog wel gronwater oppompen, maar dat water was 4 tot 5 graden boven nul. Door dat relatief warme water kwam er een wak onder het ijs. Gelukkig werkte het waterschap - toen nog het 'polderdistrict' - mee aan een constructie door het water eerst in een sloot te pompen, waar het kon afkoelen. Ook de aanleg van de verlichting, door de bekende hr. Wakkermans uit Beesd, is een mooi verhaal, waarover je op de site van de ijsclub kunt lezen.

Natuur en recreatie

- Voetveer naar landgoed Mariënwaerdt v.v. over de Linge.

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Enspijk op Facebook.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Enspijk (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Enspijk. - Nog een site van en over dit dorp.

- Nieuws: - Actualiteiten m.b.t. Enspijk op Facebook. - Actualiteiten m.b.t. het dorp op Twitter.

- Kinderopvang: - Chapeau Kinderwerk uit Enspijk is in 2016 uitgeroepen tot beste kinderopvang van Gelderland. Dit blijkt uit een analyse van 1.200 reviews door reviewplatform Opiness in samenwerking met onderzoeksbureau Tevreden.nl die nog eens 6.133 meningen analyseerden. Uit de reviews blijkt dat ouders kinderopvangcentra het hoogst waardeerden op de gevarieerde buitenactiviteiten. Juist omdat kinderen tegenwoordig thuis al veel met computers en soorgelijke apparten bezig zijn, worden de 'ouderwetse' buitenactiviteiten die kinderopvangcentra bieden extra gewaardeerd. "Het ontbreekt ouders vaak aan tijd en mogelijkheden om het spelen in de modder, rennen door het bos en het verzorgen van boerderijdieren door de week te faciliteren. Ouders blijken heel blij met het overnemen van die taken door opvangorganisaties", aldus Linda Schulte van Opiness.

- Sport: - Inwoners van Enspijk die willen voetballen, kunnen terecht bij v.v. Rhelico in Rumpt.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)