Foxham is een voormalige buurtschap/dorpje in de provincie Groningen, gem. Midden-Groningen. T/m 31-7-1943 gem. Slochteren. Per 1-8-1943 over naar gem. Hoogezand, per 1-4-1949 over naar gem. Hoogezand-Sappemeer, in 2018 over naar gem. Midden-Groningen.
In 1990 is de RK kerk in Foxham aan de eredienst onttrokken, wegens fusie met de RK parochie in Sappemeer. In 2020 worden in de voormalige kerk en in de naastgelegen pastorie appartementen gerealiseerd. (© Google StreetView)
- Foxham is een voormalige buurtschap/dorpje in de provincie Groningen, in de streek Veenkoloniën, gemeente Midden-Groningen. T/m 31-7-1943 gemeente Slochteren. Per 1-8-1943 over naar gemeente Hoogezand, per 1-4-1949 over naar gemeente Hoogezand-Sappemeer, in 2018 over naar gemeente Midden-Groningen.
- De lintbebouwing van Foxham valt voor het W deel, ook voor de postadressen, onder het dorp Foxhol. Het O deel valt onder de kern Martenshoek, die voor de postadressen 'in' Hoogezand ligt. Zie hiervoor verder het hoofdstuk Ligging.
- Een in 2 opzichten topografisch bijzonder geval, het vroegere dorpje Foxham. Ten eerste omdat dit plaatsje vanouds onder de gemeente Slochteren viel, en door het gereed komen van het nieuwe Winschoterdiep aan de Hoogezandse kant is komen te liggen. Daarom is het plaatsje per 1-8-1943 overgegaan van de gemeente Slochteren naar de gemeente Hoogezand. De tweede topografische bijzonderheid is dat de RK kerk van de Hoogezandse kernen Foxhol en Martenshoek in de destijds Slochterense kern Foxham is gerealiseerd, én dat die na de hiervoor genoemde grenscorrectie alsnog onder Martenshoek is komen te vallen.
- Of Foxham vroeger plaatsnaamborden heeft gehad, is ons niet bekend. De plaatsnaam is in het O deel van de lintbebouwing ter plekke nog herkenbaar aan de gelijknamige straatnaambordjes.
Terug naar bovenUitspraak
Fòxham.
Oudere vermeldingen
1488 van den Vosham, 1668 Fos-ham, 1781 Foksham, 1843 "Foxham of Foksham, eigenlijk Vosham".
Naamsverklaring
Samengesteld uit foks 'vos' (vergelijk het Duitse Fuchs) en ham 'aangeslibd land gelegen in een bocht van een waterloop', dus 'vosrijk ham'.(1)
Het W deel van dit vroegere dorpje ligt rond de Korte Borgweg en de Korte Groningerweg voor zover gelegen W van de Woldweg, N van de dorpskern van Foxhol en vallend onder dat dorpsgebied. Het O deel, gelegen rond de weg Foxham en de Korte Groningerweg voor zover gelegen O van de Woldweg, is opgegaan in de bedrijventerreinenzone van Martenshoek. De lintbebouwing ligt tussen het Oude Winschoterdiep in het Z en het nieuwe Winschoterdiep in het N.
Tot ca. 1980 was dit één aaneengesloten lintbebouwing. Rond genoemd jaar is de draaibrug die de wegen Korte Groningerweg en Foxham met elkaar verbond, in de verbinding tussen het oude Winschoterdiep in het Z en het huidige Winschoterdiep in het N, afgebroken. Waardoor mensen die aan de ene kant wonen en relaties aan de andere kant willen bezoeken, nu kilometers moeten omrijden. Wat ons doet denken aan de buurtschap Napels bij Winschoten, waar door het afsluiten van de spoorwegovergang aldaar de inwoners van Napels-Oost en -West ook kilometers moeten omrijden om elkaar te bezoeken.
Terug naar bovenPer 1-8-1943 is een gebied met 725 inwoners overgegaan van de gemeente Slochteren naar de gemeente Hoogezand. Dat had o.a. betrekking op de kern Foxham. Het W deel van de huidige lintbebouwing, vallend onder het dorpsgebied van Foxhol, zoals beschreven onder Ligging, heeft ca. 25 huizen met ca. 60 inwoners, plus een 20-tal bedrijfspanden. Het O deel, vallend onder de kern Martenshoek, zoals beschreven onder Ligging, heeft ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners, plus een 10-tal bedrijfspanden, plus de voormalige Sint Martinuskerk, waarvoor zie verder bij Bezienswaardigheden.
Terug naar bovenDe nederzetting is ontstaan in het dorpsgebied van Kolham, langs het trekpad van het Winschoterdiep dat hier kort na 1618 is aangelegd. Eerder liep hier al een veendijk die Lodijk werd genoemd. Bij Foxham lag de buitenplaats of veenborg Jagtwijk, en rond 1900 was hier boomkwekerij Kweeklust gevestigd. - Hier kun je lezen over het ontstaan van het pand Jagtwijk in 1706 en de levenswandel van de eerste eigenaren. - Hier kun je lezen in welk een weelde de eigenaren/bewoners van Jagtwijk leefden. - Ook qua kleding waren de eigenaren van Jagtwijk ruim voorzien. - Hier kun je lezen over de laatste eeuw van Jagtwijk, tot aan de afbraak in 1890.
Terug naar boven- Foxham heeft 1 gemeentelijk monument, zijnde de voormalige Sint-Martinuskerk met begraafplaats en pastorie. De katholieken in Hoogezand en Sappemeer kerken vanaf begin 18e eeuw in de Sappemeerse buurtschap Kleinemeer, dat in 1855 formeel een parochie wordt. Doordat een groeiende kern van de katholieke gemeenschap woont en werkt in de scheepsbouw rond Foxhol en Martenshoek, ontstaat er behoefte aan een eigen parochie in die omgeving. Een parochiaan schenkt een stuk grond in de dan nog Slochterense buurtschap Foxham, gelegen aan de N zijde van het (oude) Winschoterdiep. Vandaar dat daar de kerk wordt gerealiseerd. Op het land erachter lag al sinds ca. 1860 de katholieke begraafplaats.
Nicolaas Molenaar sr., een leerling van de befaamde architect Pierre Cuypers, is in 1872-1873 als opzichter betrokken geweest bij de bouw van de RK Sint Willibrorduskerk in Sappemeer, als opvolger van de kerk te Kleinemeer. Hij bouwt in 1891 de Sint Martinuskerk in Foxham, een zaalkerk met neogotische elementen. Aan de rechterzijde van de kerk staat een lage toren. In de kerk worden door Franciscus Hermanus Bach wandschilderingen aangebracht.
Door afname van het aantal kerkgangers wordt de Martinusparochie in Foxham in 1990 samengevoegd met de Willibrordusparochie in Sappemeer. Het gebouw wordt verkocht aan glazeniersbedrijf Bloem Glazeniers, die het als werkplaats en atelier voor glas-in-lood in gebruik neemt. Een aantal van de glas-in-loodramen wordt herplaatst in de kerk in Sappemeer, een ander deel in 1995 in de kerkhofkapel van de Sint Martinusparochie in Sneek. De door Bach geschilderde kruiswegstaties (1904-1909) zijn overgebracht naar het Flevolandse dorp Ens. Het complex wordt, samen met een handvol woonhuizen, tegenwoordig omgeven door bedrijventerreinen van Martenshoek.
Beschrijving van het gemeentelijke monument door de gemeente: "Zaalkerk met apsis. Neogotische elementen, en moderne glas-in-loodramen. Zadeldak met leidekking; in zijvlakken van het dak twee dakkapelletjes met zadeldak. Naast de kerk aan de voorzijde is een lage toren aangebouwd. De gevels zijn van roodbruine baksteen, met onder de goot decoratief metselwerk. De zijgevel wordt geritmeerd door aangemetselde steunberen tussen de ramen. Horizontaal loopt langs de onderkant van de ramen een gemetselde lijst. De ramen zijn alle spitsboogvensters met glas-in-lood. Vóór een tuitgevel, waarin centraal een uitgebouwd portaal met eigen kap en puntgevel ervoor geplaatst. Het portaal springt terug naar de voordeur, waarboven drie spitsboogvensters als bovenlicht. De ramen boven het portaal worden bekroond met een vierpasraam met moderne glas-in-lood schildering.
Pastorie met neogotische elementen. Samengestelde dakvorm, met vooruitspringende tuitgevel rechtsvoor (zelfde vorm als van kerk). In dakvlak aan voorzijde een zelfde dakkapelletje als in de zijkant van de kerk. De voordeur in het achteruitliggende deel, met bovenlicht en, evenals ramen, een segmentboog. De boogtrommel is gevuld met decoratief vlechtmetselwerk van rode steen. Overgang van gevel naar goot met verspringend metselwerk. De begraafplaats behorende bij de kerk is ouder dan de kerk (plm. 1860). Hier staat een aantal waardevolle oude grafzerken. Omgeven door wilgenhaag. De eenvoudige bijbehorende woning en opslaghuisje zijn van minder monumentaal belang. Waardering van dit complex in Foxham: gaafheid, architectuurhistorische eenheid als complex; lokale historie begraafplaats."
In 2011 is de publicatie 'Rooms-katholieke begraafplaats Foxham. Inventarisatie en waardestelling' verschenen, vervaardigd door bouwhistorici Battjes & Ladrak. Het is een inventarisatie van de graven en grafstenen. Daarbij is ook de monumentaliteit van de grafstenen onderzocht, en er is een uitspraak gedaan over de staat waarin de graven verkeren. Met kaarten en foto's. - Foto's van kerk en pastorie vroeger en nu. - In 2020 worden de voormalige kerk en pastorie verbouwd. In de voormalige kerk komen 6 luxe appartementen op de verdieping. De begane grond wordt ingericht ten behoeve van bedrijfsfuncties. In de naastgelegen pastorie worden 2 appartementen gerealiseerd. Hiermee wordt voorzien in een kwaliteitsimpuls ter plaatse, aldus de gemeente, omdat het geheel zich voorheen in een vervallen staat bevond.
Terug naar boven- "Net ten oosten van de Rengersbrug (km 11,2) is de toegang naar de haven van Foxham, respectievelijk Martensgat. Na 200 m ga je bakboord uit. Waarschijnlijk wordt de vaarroute geblokkeerd door een groot zeeschip, maar mogelijk lukt het je om je boot er langs te murwen. Is het eenmaal gelukt dan vind je een rustige ligplaats aan het havenkanaal. Voorzieningen ontbreken. Voor je boodschappen vind je nog geen 300 meter ten zuidoosten van het eind van het havenkanaal een Jumbo-supermarkt en een Aldi. Voor uit eten zit bij het havenkanaal een Chinees. Wil je meer keus dan zul je naar Hoogezand moeten, een dikke kilometer verderop. In Foxham en Martenshoek zijn behoudens de nieuwbouw van zeeschepen geen bezienswaardigheden." Aldus de site Ligplaatsinfo.nl, die eigenaren van plezierjachten informeert over ca. 800 jachthavens en andere ligplaatsmogelijkheden in Nederland.
Terug naar boven- Genealogie: - Overzicht van geborenen en overledenen te Foxham.
Reactie toevoegen