Status

Friens is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Leeuwarden. T/m 1983 gemeente Idaarderadeel. In 1984 over naar gemeente Boarnsterhim, in 2014 over naar gemeente Leeuwarden.

Naam

Oudere vermeldingen
13e eeuw Frenigge, 1410 Frenze, 1436 Freentze, 1438 Friense, Freenze, 1505 Freens, 1579 en 1786 Friens.

Naamsverklaring
Ontstaan uit Franingi*, een afleiding met het suffix -ingi (met Friese ontwikkeling tot -ens) van de persoonsnaam Frana met als betekenis 'bij de lieden van de persoon Frana'. Deze persoonsnaam is identiek aan het Oudfriese frâna 'vertegenwoordiger van de graaf, schout', Oudengels fréa 'heer'.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Het dorp Friens ligt W van de A32 en het dorp Grou, NW van de dorpen Akkrum en Nes, N van het dorp Jirnsum, NO van de dorpen Poppenwier en Tersoal, ONO van het dorp Dearsum, O van het dorp Raerd, OZO van het dorp Easterwierrum, ZO van de dorpen Mantgum en Weidum, ZZO van de dorpen Reduzum en Wytgaard, ZZW van het dorp Wirdum en ZW van de dorpen Idaerd, Eagum en Wergea.

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Friens 20 huizen met 137 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 30 huizen met ca. 80 inwoners.

Geschiedenis

Onderwijs
Vroeger had Friens een knus schooltje dat door alle kinderen van ieder gezin werd bezocht. De ouderavonden waren altijd gezellig en vormden met de school een sterk bindende factor in het dorpsleven. Toen de school werd opgeheven, dreigde het dorp in dit opzicht in tweeën te worden gesplitst: de katholieke ouders stuurden hun kinderen naar Jirnsum, de overige kinderen gingen naar Reduzum. Doordat er tegenwoordig een schoolbusje naar Reduzum rijdt, gaan nu alle kinderen hier naar school.

Stins
Van voor 1543 tot 1849 stond in het dorp de stins van de families Beslinga en Sytzama. Het gebouw is verkocht en afgebroken. Alleen de 13 rouwborden in het kerkje en de grafkelders op het kerkhof herinneren nog aan de vroegere adel.

Recente ontwikkelingen

- Bijzonder is dat in een klein dorp als Friens met zijn slechts enkele tientallen huishoudens, in 1963 4 stellen zijn getrouwd. Nog bijzonderder is dat al deze 4 stellen in 2013 nog altijd bij elkaar waren en dus hun 50-jarig huwelijk hebben gevierd.

Bezienswaardigheden

- Friens heeft 1 rijksmonument, zijnde de Hervormde (PKN) kerk (Van Sytzamawei 1). Bij opgravingen zijn fundamenten gevonden van een tufstenen kerk die hier in de 13e eeuw heeft gestaan. Tot 1580 had het dorp een eigen pastoor, die naast zijn kerkelijke plichten leefde van het kerkenland. Dat land bewerkte hij zelf. Toen de katholieke kerkdiensten in 1580 verboden werden heeft men het altaar uit de kerk gesloopt. Er werd een samenwerkingsverband met Idaard gezocht omdat het dorp, door het geringe aantal inwoners, geen eigen dominee kon bekostigen.

Het huidige kerkgebouw van Friens is gebouwd is 1795, het jaar waarin de Franse tijd begon. Het verklaart de bijzondere omstandigheid dat de familiewapens niet uit de grafstenen, die nu nog in de kerk liggen, zijn gehakt. Het kerkgebouw was op het moment dat zij gebouwd werd, niet zichtbaar en ook niet bereikbaar, waardoor ze gespaard bleven voor vernielingen. In 1886 is de kerk naar de eisen van die tijd verbouwd. Alle grote grafstenen zijn rechtop gezet en de banken zijn afgebroken en als brandhout verkocht. Er werd een nieuw interieur gemaakt en de kuipvormige kansel kreeg een kathedervorm. De kansel is bij de restauratie van 1989 gehandhaafd. De westgevel en de toren dateren uit 1906 en zijn ontworpen door architect Hendrik Kramer. Na de Tweede Wereldoorlog raakt de kerk weer in verval. Bij de restauratie van 1989 is het interieur weer net zo gemaakt als het er in 1887 heeft uitgezien.

Evenementen

- Toneelclub Tusken Swin en Moezel brengt jaarlijks in januari een nieuw stuk op de planken.

- Frienzer Merke (juni).

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van iisklup de Izeren Wjuk.

Natuur en recreatie

- Rondwandeling Groene Wissel Grou - Jirnsum - Friens - Reduzum - Idaerd (17 km). Door het weidse Friese landschap van de voormalige gemeente Boarnsterhim wandelend kom je door een aantal kleine, zeer karakteristieke Friese dorpjes en geniet je onderweg van de vele fraaie statige boerderijen. De wandeling gaat voor een groot deel over verharde paden en wegen.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Friens (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Friens en enkele buurdorpen (zie ook het menu bovenaan de pagina voor nog meer artikelen over dit dorp).

- Belangenorganisatie: - Plaatselijk Belang Friens.

- Dorpshuis: - Doarpshûs It Lokaeltsje speelt een centrale rol in het dorpsleven. Alle activiteiten spelen zich in It Lokaeltsje af, een andere ontmoetingsgelegenheid ontbreekt in Friens. Iedere dinsdagavond in het winterseizoen leggen de spelers van de kaartclub hun kaarten op tafel. Op maandagavond repeteert Toneelclub Tusken Swin en Moezel er. Ook de Vrouwenvereniging is 1 keer per maand in It Lokaeltsje te vinden met diverse activiteiten.

- Jeugd: - Jeugdwurk verzorgt voor de kinderen in de basisschoolleeftijd leuke knutselmiddagen in dorpshuis It Lokaeltsje.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Friens.

Frienzer Folksliet

(wize en tekst: Ids Boersma)

Yn it midden fan ús Fryslân
Leit in doarpke, dat hjit Friens
’t Is wol lyts mar dochs ek machtich
Want de minsken bin it dêr iens.

Men is oan elkoar besibbe,
Yn in doarpslibben ien fan sin.
Nearne fynt men ek in wenplak,
Mei sa’n grutte mienskipssin.

Is der smert of is der wille,
Elts dy libbet dêryn mei.
F’ral it riden en it reiske,
Is foar Friens in heechtijdei.

Yn it beamte smûk beskûle,
Leit in tsjerkje heech en drecch.
It wiist mei it skerpe tuorke,
Jimmer noegjend nei omheech.

It is der stil, it is der rêstich,
’n waas fan frede leit der oer.
Wrâldske ûnrêst kin 't net steure,
’t is dêr ien en al natoer.

Elts wa’t yn dat lytse doarpke,
de bernejierren sliten hat.
Sil mûlk letter d’ wrâld yn tsjogge,
Mar ferjit dit doarpke net.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)