Gaarkeuken

Plaats
Buurtschap
Westerkwartier
Westerkwartier
Groningen

gaarkeukenIMGP7426.jpg

Gaarkeuken is een buurtschap van het Groningse dorp Grijpskerk, in de streek en gemeente Westerkwartier. Naamsverklaringen van plaatsen liggen vaak niet voor de hand op grond van de huidige naam, maar in dit geval wél. Zie kopje Naam.

Gaarkeuken is een buurtschap van het Groningse dorp Grijpskerk, in de streek en gemeente Westerkwartier. Naamsverklaringen van plaatsen liggen vaak niet voor de hand op grond van de huidige naam, maar in dit geval wél. Zie kopje Naam.

gaarkeuken_ophaalbrug_wolddiep_kopie.jpg

In buurtschap Gaarkeuken liggen op een steenworp afstand van elkaar twee ophaalbruggen: een over het Van Starkenborghkanaal en een over het Wolddiep. Dit is de brug over het Wolddiep. (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com)

In buurtschap Gaarkeuken liggen op een steenworp afstand van elkaar twee ophaalbruggen: een over het Van Starkenborghkanaal en een over het Wolddiep. Dit is de brug over het Wolddiep. (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com)

gaarkeuken_sluis_kopie.jpg

De huidige Sluis Gaarkeuken in het Van Starkenborghkanaal dateert uit 1980 en is de 3e schutsluis op deze plek. De eerste werd gebouwd in 1864, de tweede in 1924. (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com/2020/08/16/rondje-gaarkeuken-3)

De huidige Sluis Gaarkeuken in het Van Starkenborghkanaal dateert uit 1980 en is de 3e schutsluis op deze plek. De eerste werd gebouwd in 1864, de tweede in 1924. (© Harry Perton / https://groninganus.wordpress.com/2020/08/16/rondje-gaarkeuken-3)

Gaarkeuken

Terug naar boven

Status

- Gaarkeuken is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerkwartier. T/m 1989 grotendeels gemeente Grijpskerk* (in 1990 over naar gemeente Zuidhorn, in 2019 over naar gemeente Westerkwartier), voor een klein deel gemeente Oldekerk** (in 1990 over naar gemeente Grootegast, in 2019 over naar gemeente Westerkwartier). Tevens voor een klein deel vanouds reeds gemeente Grootegast, en daarbinnen in het dorpsgebied van Sebaldeburen***.
* Dit is het deel N van het Van Starkenborghkanaal. ** Dit is het deel Z van het kanaal, O van het Wolddiep. *** Dit is het deel Z van het kanaal, W van het Wolddiep.

- De buurtschap Gaarkeuken valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder het dorp Grijpskerk, deels onder het dorp Oldekerk, deels onder het dorp Sebaldeburen.

- Buurtschap Gaarkeuken ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Terug naar boven

Naam

In het Gronings
Goarkeukn. Men woont 'oppe Goarkeukn'.

Oudere vermeldingen
1840 Gaarkeuken, 1843 idem en Gaerkoecken.

Naamsverklaring
De naam betekent 'spijshuis'. Rond 1843 functioneerden 4 panden in deze buurtschap (dus bijna de helft van het totale aantal panden in die tijd) als herberg. Meer zuidelijk, aan het Kolonelsdiep of Caspar de Roblesdiep, lag Oude Gaarkeuken.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Gaarkeuken ligt Z van het dorp Grijpskerk, rond de kruising Poelweg (N388)/Hoendiep Noordzijde, rond een vijfsprong van Hoendiep, Poeldiep en Wolddiep.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Gaarkeuken 9 huizen met 57 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 25 huizen met ca. 60 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Oud en nieuw
De oorspronkelijke nederzetting met deze naam lag bij het Z van de huidige buurtschap gelegen Kolonelsdiep. In de 17e eeuw is het kanaal van Groningen naar Friesland aangelegd waardoor de toenmalige inwoners zijn mee verhuisd naar de huidige locatie. Sindsdien wordt de oude locatie Oude Gaarkeuken genoemd.

Dodelijke klapbrug
Vroeger lag hier een valbrug of klapbrug. In 1829 zijn drie kinderen hier bij het neerlaten van de brug dodelijk verongelukt. "Hoe gevaarlijk het is, het ophalen en neerlaten van klapbruggen aan kinderen toe te vertrouwen, kan het volgend voorval leeren: De klapbrug bij de Gaarkeuken (gemeente Grijpskerk) op den 25 junij jl. door drie kinderen neergelaten wordende, liepen deze kinderen, toen de brug in het vallen was, tegen dezelve op, waardoor de brug of het val geweldig neerplofte, de eene ketting door den schok uithaakte, de balans of wip brak en naar beneden viel, en in zijne val alle drie de kinderen van het leven beroofde", aldus een krantenverslag van het ongeval.

Tweede Wereldoorlog
Op 11 november 1944 is Gaarkeuken gebombardeerd door 15 Engelse Typhoons van Vliegbasis Volkel, die er 32 bommen laten vallen. De brug en sluizen alsook enkele woningen worden totaal vernield. Doordat de waterhuishouding daarna niet meer in de hand te houden is, komt een groot gebied blank te staan. De sluis wordt hersteld, maar is zo ontzet dat er decennia later nog stenen uit losraken.

Nieuwe sluis
In de jaren zeventig wordt besloten tot de aanleg van de huidige, sterk vergrote sluis. Voor de bouw, die 5 jaar duurt, moeten 5 sluiswachterswoningen en 575 bomen wijken. De sluis komt in 1980 gereed.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De Sluis Gaarkeuken is de 3e schutsluis op deze plek. De eerste werd gebouwd in 1864, de opvolger in 1924 en de huidige sluis is in 1980 gereed gekomen. De sluis in het Van Starkenborghkanaal vormt de scheiding tussen het Wetterskip Fryslân en het Waterschap Noorderzijlvest. Via deze sluis wordt Fries boezemwater doorgevoerd naar de Groninger Electraboezem. Het streefpeil van de Groninger Electraboezem (NAP -0,93 m) is ongeveer 40 cm lager dan het streefpeil van de Friese boezem (NAP -0,52 m). Het Friese water stroomt daarom vanzelf naar de Electraboezem. Het sluizencomplex bestaat uit een schutsluis en een inlaatwerk. - Tips voor schippers m.b.t. het gebruik van deze sluis.

- In droge perioden heeft het gemaal alhier een belangrijke rol om de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa's van voldoende water te voorzien. Bij Lemmer wordt dan water vanuit het IJsselmeer ingelaten. Dit water komt via het Prinses Margrietkanaal bij Gaarkeuken uit. Daar stroomt het het gebied van Noorderzijlvest in. Verderop in het Van Starkenborghkanaal, bij Dorkwerd, wordt water opgepompt uit de boezem van Noorderzijlvest om het gebied van Waterschap Hunze en Aa’s van water te voorzien.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Gaarkeuken (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- TOP (Tijdelijke opslagplaats) Gaarkeuken is een locatie die faciliterend is voor een tweetal bedrijven met verschillende activiteiten. Op de locatie wordt door Vagroen naast het composteren van groenafval ook de opslag van compost en biomassa verzorgd. Het groenafval wordt gecomposteerd en daarna als compost weer afgezet in de markt. De Secundaire Bouwstoffen Unie (SBU) kan op deze locatie verontreinigde grondstromen en baggerslib (klasse A en B) laten opslaan, bewerken en indrogen. De aangeboden partijen kunnen daarna weer nuttig worden toegepast.

Reacties

(1)

In de jaren 60 reed een Gado bus van het talud zo een van de huisjes binnen... Hij stopte in de woonkamer op plm. 30 cm. van mijn tante. Mijn oma, Geertje Schutte is geboren op de hoek... wat later Café Bergsma was... in de oorlog is de sluis gebombardeerd... verhalen hierover van mijn moeder Elizabeth Rosema-Paesens meegekregen. Vele mooie herinneringen aan de oude sluis, het visserswinkeltje... van voorbijvarende boten de namen noteren, samen met een vriendinnetje... Noodgedwongen hebben mijn opa en oma Paesens naar Grijpskerk moeten verhuizen in verband met het busongeluk.

Reactie toevoegen