Status

- Gassel is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente (en streek) Land van Cuijk. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-7-1942. Per 1-8-1942 over naar gemeente Beers, in 1994 over naar gemeente Grave, in 2022 over naar gemeente Land van Cuijk.

- Wapen van de voormalige gemeente Gassel.

- Onder het dorp vallen ook de buurtschappen Heihoek en Nieuw-Gassel.

Naam

In het Brabants
Gààsel.

Oudere vermeldingen
1485 Gassel.

Naamsverklaring
Ófwel gelijk te stellen aan Gastel, óf de naam gaat terug op het Germaanse gastsali* (een samenstelling van sali* 'hoeve met grote woonhal' en gast 'gast'), overeenkomend met het Oudengelse gestsele en het Oudsaksische gastseli 'ontvangstruimte, gasthuis, herberg' (vergelijk Hersel).(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp het Ezelrijk.

Ligging

Gassel ligt ZO van Grave, NW van Cuijk en grenst in het N aan de Maas en aan de provincie Gelderland (dorp Overasselt).

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Gassel 103 huizen met 568 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 36/200 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Nieuw-Gassel 42/204, Heihoek 18/112 en Tongelaar 7/52. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 500 huizen met ca. 1.200 inwoners.

Geschiedenis

- Verhalen over de geschiedenis van Gassel op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

- Stichting Gassels Heem wil de gebruiken en gewoontes, verhalen en alles wat met het dorp Gassel van doen heeft, van verleden tot heden, vastleggen op papier en/of digitaal om dit voor de gemeenschap en het nageslacht te behouden en bewaren. De term heemkunde staat letterlijk voor kennis van je 'heem' oftewel kennis van je 'thuis', je omgeving. Een heemkundekring houdt zich bezig met de geschiedenis van een dorp en/of gemeente o.a. onroerende en roerende goederen, waaronder het verzamelen van foto's, geboortekaartjes, trouwkaartjes, bidprentjes, krantenartikelen e.d.

Vaak komen mensen met het opruimen van het huis van alles tegen, en hebben zij de neiging om oude spullen weg te gooien. Als het betrekking heeft op Gassel laat het de stichting dan weten, want weggooien kan altijd nog en wellicht is de stichting er blij mee. Heb je oude foto's? Laat het hen weten. Ze scannen de foto's en het origineel blijft in je bezit. Vele handen maken licht werk is een oud gezegde en dit geldt nog steeds. Er zijn diverse taken te verdelen en afhankelijk van de tijd en mogelijkheden kan dit opgedeeld worden. Te denken valt aan het verzamelen, ordenen en scannen van foto's, interviewen van mensen, meedenken en organiseren van tentoonstellingen en ga zo maar door. Heb je interesse en wil je hierover informatie meld je dan via de e-mail.

Recente ontwikkelingen

- Als gevolg van de provinciale pilot ‘Bouwen binnen strakke contouren’, milieuregels en geurnormen, heeft de woningbouw in Gassel jarenlang 'op slot gezeten'. De gemeente heeft echter in 2016 met de provincie nieuwe afspraken kunnen maken waardoor deze mogelijkheid er nu wel weer is. In de Structuurvisie van de gemeente Grave is voor Gassel een aantal locaties opgenomen waar nog plaats is voor woningbouw. Overleg met de eigenaren van de verschillende locaties heeft geleid tot de afspraak om gezamenlijk op te trekken. Zo ontstaat één integraal woningbouwplan voor het dorp waarmee de komende jaren in de lokale behoefte aan nieuwbouw kan worden voorzien. Het plan richt zich met name op woningbouw op de locaties Julianaplein (verbouwing van de pastorie), Sint Jansvoort (achter de kerk) (6-8 huizen), Torenstraat (perceel Ariëns) (5-7 huizen) en gronden nabij de Molenakker (12-16 huizen). Verwacht wordt dat in 2017 gestart kan worden met de bouw van de eerste huizen. Wat waar wanneer precies gebouwd gaat worden is afhankelijk van de vraag.

Bezienswaardigheden

- Gassel heeft 5 rijksmonumenten, namelijk molen Bergzicht en de kerk met orgel, pastorie en kerkhof.

- De RK Sint Johannes de Doper-kerk uit 1875 is samen met de pastorie en tuin in oktober 2013 te koop gezet. Het bisdom vond aanvankelijk namelijk dat dat alleen als één geheel zou moeten/kunnen. De parochie zou de kerk het liefst behouden. De pastorie kampt met ernstig achterstallig onderhoud en staat leeg sinds het vertrek van pastoor Meijer. Een andere reden van het kerkbestuur om de pastorie en tuin te willen verkopen is om de schuld die de toenmalige parochie bij het bisdom had af te lossen. In december 2013 gaat het Bisdom akkoord om de kerk te behouden en alleen pastorie en grond te verkopen. Maar een jaar later, in december 2014, luidt de St. Elisabethparochie (waar de kernen Grave, Gassel, Escharen en Velp onder vallen) de 'noodklok' dat er geld moet komen voor onderhoud en restauratie van de kerken in de 3 genoemde dorpen, anders dreigt wellicht de slopershamer (dat hadden ze een jaar eerder toch ook wel kunnen bedenken, zou je denken). (weet iemand hoe het er anno 2016 voor staat met kerk en pastorie?, red.)

- Mariakapel uit 1958. Voor nadere details zie bij Jaarlijkse evenementen.

- Molen Bergzicht uit 1817 is in verschillende opzichten uniek. Hoe dat zit én hoe het zit met die 'berg', kun je lezen onder de link.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Carnavalsvereniging De Ezels. - Hofkapel De Notenbalkers.

- In een weekend in maart organiseren Schuttersgilde Sint Jan en het Rode Kruis afdeling Heumen in Gassel een Boekenmarkt. Er zijn dan vele duizenden boeken te koop, die allemaal recent zijn ingezameld en dus nog nooit op een andere boekenmarkt hebben gestaan. Het gaat om alle mogelijke soorten boeken. Ze gaan weg voor slechts € 1,00 per stuk. (is de opbrengst voor een goed doel? Schutterij en/of Rode Kruis?, red.)

- Gassel is trots op zijn 'staakmadonna' (wat dat is kun je lezen onder de link), waarmee men van 1890 tot 1958 jaarlijks in processie naar naar de Lourdesgrot in Katwijk trekt en terug. In het Mariajaar 1958 bouwen de inwoners een eigen Mariakapel buiten het dorp (zie verder bij Bezienswaardigheden) en daar trekt men sindsdien in de meimaand naar toe, begeleid door harmonie Meer Vreugd en het Sint Jansgilde. De gildebroeders dragen een baar met daarop de staakmadonna, prachtig gekleed. Bewoners langs de route zetten naar oude traditie een Mariabeeld aan de straat of in hun deuropening, versierd met 'steknuskes' (in Gassel de naam voor duizendschoon) of 'hemdenknupkes' (moederkruid), boterbloemen en margrieten.

- Schuttersgilde Sint Jan organiseert jaarlijks op de 2e zondag in juli een grote Rommelmarkt / Braderie. Inwoners van Gassel e.o. ruimen hun overtollige huisraad op. Je kunt er dus van alles tegenkomen; van kleinmeubelen tot theepotjes; van bloempotten tot rijwielen en van computers tot speelgoed. Er is ook een grote stand met boeken, en er zijn nog enkele tientallen standhouders met diverse waren. Er zijn live optredens en ook voor een hapje en drankje kun je er terecht.

- TWC De Tweewielers organiseert op een zondag in november de jaarlijkse TongelaarTocht, een ATB-tocht waarbij je kunt kiezen uit de afstanden 30 en 45 km.

- Tijdens muziekfestijn Music Explosion (weekend in november) in Gassel, met Harmonie Meer Vreugd e.a. artiesten, gaat het dak er figuurlijk af in gemeenschapshuis De Viersprong.

Landschap, natuur en recreatie

- Gassel is gelegen tussen de huidige Maas en de oude riviergeul van deze rivier waar nu de Lage Raam stroomt, even verder de Graafse Raam geheten. Ten oosten ligt de bedding van de Beerse Maas die 700 jaar vanaf Katwijk als overlaat heeft gefunctioneerd en waarin tot in de 19e eeuw de Geester- en Gasselse bossen hebben gelegen. Deze zijn toen gekapt om het water uit deze overlaat N van Gassel sneller te laten terugstromen naar de rivier.

Z van het huidige Gasselse Bos ligt de Esterse Polder en W ligt de Kampen van Escharen. Het Gasselse Bos is in de jaren dertig van de 20e vanuit de werkverschaffing aangelegd om het stuifzand in te perken. Het was voorheen een heidegebied dat vanwege de behoefte aan vlees, wol en mest te veel door schapen was begraasd.

Het gebied van Gassel kent via de Tochtsloot en de Sluisgraaf een afwatering naar de Maas. Door de aanleg van de Kraaijenbergse plassen stijgt het grondwaterpeil tegen de bebouwde kom van het dorp, waardoor de afwatering om een bijstelling vraagt richting de Raam. Daar zorgen nu de Biestgraaf en Ottersgraaf voor een afwatering uit het Broek en de Broekkant over landgoed Tongelaar naar de Lage Raam.

Het dorp is gebouwd op of bij rivierduinen die opduiken boven recentere rivierafzettingen. Zo ligt niet alleen het centrum, maar ook meerdere hoeven uit de middeleeuwen als de Geest, de Horrik, ten Holt en het Bord op een donk. Bij deze laatste hoeve tegen Tongelaar werd op de wolven gejaagd die vanaf de late middeleeuwen vanaf Maashees werden opgejaagd.

Binnen de dijken en duinen van Gassel lagen oude akkers met zanderige klei. Inmiddels zijn deze deels gebruikt voor woningbouw. Het stroomgebied van de Overlaat kent uiteraard een zwaardere kleilaag.

Deze schets vraagt niet alleen aandacht voor de aloude contouren van de schans, donken en dijken, akkers en graslanden met hun struweel, maar ook poelen en oude bomen zoals bij ten Holt. In Gassel is de gekortwiekte etagelinde aan de Kapellaan / Wijnroemer het meest bekend, maar een linde met een omtrek van 500 cm aan de Meisevoort mag er ook zijn.

Het kleinschalige landschap langs de dijken is bijna een ecologische verbindingszone uit het boekje. Voor zoogdieren als das, vos en reeën is het hier goed toeven en dat er een behoorlijke populatie aan kleinere dieren vertoeft, blijkt wel uit het aantal steen- en kerkuilen. Amfibieën als padden en salamanders kunnen echter gemakkelijker rond de Broekse wielen uit de voeten. (© IVN afd. Grave)

- In maart 2017 is een groot deel van de houten toestellen van de trimbaan in het Gasselse Bos bij Gassel, die zeker 40 jaar oud was, vervangen. Daar waren ze inmiddels ook dringend aan toe. 12 toestellen zijn vervangen door nieuwe. Er is er één bij gekomen, en 4 zijn er blijven staan. Bijzonder is dat de nieuwe trimbaan wereldwijd de eerste is in een nieuwe soort buitensportbanen. Volgens Rob Boogmans van leverancier Kompan zit het vernieuwende vooral in het materiaal (staal in plaats van hout) en de mogelijkheid om sporters van alle niveaus aan hun trekken te laten komen. Normaal gesproken kost de nieuwe trimbaan ca. 60.000 euro. De gemeente Grave heeft hem voor ca. de helft gekregen, omdat Kompan het als p.r. object wil gebruiken; Er wordt door een filmcrew promotiemateriaal van gemaakt, en Youtube-filmpjes met instructies, "als voorbeeld voor de rest van de trimmende wereldbevolking. En vertegenwoordigers van ons bedrijf zullen mensen van over de hele wereld mee naar Gassel nemen om te gaan kijken", aldus Boogmans. (bron: de Gelderlander, 12-2-2017)

- Begin 2017 is een bever aangetroffen nabij en in de dijk in Gassel. Het dier had een woonverblijf in de dijk gebouwd. Een bever kan dat uitbouwen tot een gangenstelsel, dat vervolgens bij hoogwater kan volstromen. Daardoor kan de dijk instabiel worden en uiteindelijk verzakken, met overstromingen tot gevolg. Daarom moest de beschermde bever worden verjaagd. Daarvoor moesten enkele bomen worden omgezaagd en een sloot worden drooggelegd. Heel voorzichtig zijn kleine stukjes dijk afgegraven, op zoek naar de bever. Uiteindelijk is de bever niet meer aangetroffen. Die had kennelijk zijn heil al elders gezocht. Zijn oude territorium is met een speciaal soort gaas en zand verstevigd, zodat de bever zich er niet opnieuw in kan nestelen. (bron en voor nadere informatie zie ook het filmpje op Omroep Brabant, 2-3-2017)

Eten en drinken

Pipowagen Hoeve Kukeleku
"In de Pipowagen van Hoeve Kukeleku in Gassel (Torenstraat 22) kun je van medio april tot medio oktober zelf een bakje koffie of thee zetten of iets fris nemen gecombineerd met een heerlijk stukje Droom!appeltaart (zolang de voorraad strekt). Wil je graag met een grotere groep komen bel dan even voor de mogelijkheden. Het is heel fijn om voorbijgangers een mooi plekje te mogen aanbieden met een momentje van rust. De kindjes kunnen lekker spelen op fietsjes en traptractors, trampoline springen of knuffelen met onze schaapjes. Wees welkom bij Hoeve Kukeleku."

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Gassel, met laagsteprijsgarantie!

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Gassel van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "Stichting Dorpsraad Gassel stelt zich ten doel het algemeen belang van het dorp en zijn bewoners te behartigen, zulks in voortdurende wisselwerking met de bewoners. Onder behartiging van het algemeen belang wordt mede begrepen de bevordering en verbetering van het woon-, leef- en werkklimaat van het dorp, alsmede het stimuleren van initiatieven die het mogelijk maken dat de identiteit en het karakter van het dorp behouden blijven.
Daartoe neemt de stichting de volgende initiatieven: - het onderhouden van een goede communicatie met de bewoners, bevolkings- en belangengroepen van het dorp; - het bevorderen van goed overleg tussen de bewoners, bevolkings- en belangengroepen; - het ondernemen van actie ten aanzien van knelpunten, problemen en wensen; - het adviseren van het gemeentebestuur over alle voor inspraak in aanmerking komende voornemens tot en de uitvoering van beleid, inrichtings- en beheersplannen die het algemeen belang van het dorp specifiek betreffen; - het ongevraagd adviseren van het gemeentebestuur over aangelegenheden die naar het oordeel van de stichting het algemeen belang van het dorp betreffen."

- Dorpshuis: - Gemeenschapshuis De Viersprong en Foyer D’n Huuskamer in Gassel beschikt verder nog over een sportzaal, een harmoniezaal, een ouderensooszaal, een danszaal, een jeugdhonk en een vergaderruimte. Behalve de zaalsporten vinden ook de diverse evenementen plaats in de sportzaal. Zo worden er de carnavalsavonden gevierd, de concerten van Harmonie Meer Vreugd, de dansshow van Keep on Movin en de grote show van In de Ban.

- Dorpsservicepunt: - In de loop der jaren zijn veel voorzieningen uit Gassel verdwenen. Dorpelingen hebben deze trend gekeerd door met vele eigen inzet dorpsservicewinkel Ût Turp te realiseren. Daarin zijn onder meer een bakker, een kapper, een slager, een bloedprikpunt en een bibliotheek servicepunt gevestigd. Er is ook een koffiecorner waar de inwoners elkaar kunnen ontmoeten en samen koffie kunnen drinken. Dat dit initiatief de levendigheid en daarmee de leefbaarheid in het dorp ten goed komt, is duidelijk. Het iniatief heeft daarom dan ook subsidie gekregen van het Oranje Fonds. - Op 10-9-2015 heeft koning Willem-Alexander het project bezocht.

Het bestuur van de dorpsservicewinkel heeft samen met Stichting Pluryn plannen uitgewerkt voor een winkel conform de Buurtmarkt Breedeweg in het gelijknamige dorp bij Groesbeek. Buurtmarkt Breedeweg is een goed voorbeeld van dubbele duurzaamheid. In de onderneming werken mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, onder meer achter de kassa en in de lunchroom. De medewerkers zijn blij met deze kans als eventuele opstap naar een regulier bedrijf. Ook de inwoners van Breedeweg zijn blij met ‘hun’ Buurtmarkt. Eindelijk hebben ze in het dorp weer een supermarkt die bijdraagt aan de leefbaarheid van Breedeweg. Als dit plan slaagt, zullen de Buurtwinkels van Gassel en Beers straks samen met de reeds bestaande Buurtmarkt in Breedeweg Groesbeek een samenwerkingsverband hebben en ook omgebouwd worden tot Buurtmarkt. En ook in deze dorpen zullen mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt dan een leer- en werkplek kunnen krijgen. Volgens dit artikel is de intentie om de buurtwinkel eind 2018 te realiseren.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Bongerd. - Peutersplusgroep De Eerste Stap.

- Jeugd: - Jeugdvereniging De Bosrakkers.

- Muziek: - "Harmonie Meer Vreugd is opgericht in 1921. Ten opzichte van een fanfare heeft een harmonie-orkest het voordeel dat alle muziekinstrumenten er bespeeld kunnen worden. Of het nu een klarinet, hobo, fagot, dwarsfluit, piccolo, saxofoon, trompet, trombone, bariton, bas of slagwerk is, bij "Meer Vreugd" kan eigenlijk ieder instrument bespeeld worden. Harmonie "Meer Vreugd" speelt een zeer breed repertoire, van bijvoorbeeld klassiek, concertwerken tot moderne musical- en popmuziek. De harmonie repeteert op donderavond van 20:00 uur tot 22:00 uur, o.l.v. Bart van Zutven, in dorpshuis De Viersprong."

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Gassel. "In 2017 sloot de gemeente Grave zich aan bij het JoGG (Jongeren op Gezond Gewicht) project. Onderdeel van het programma was Team:Fit, een gezondere sportkantine. De vereniging pakte de handschoen op en met succes. Voedingsdeskundige Gemmie Raemakers was al betrokken bij de v.v. doordat haar twee dochters er voetballen. Regelmatig schreef ze een stukje in het clubblad over voeding en sport. Zij werd, samen met vrijwilliger Cor van Boekel, kartrekker van de gezondere kantine. "In het begin was het zoeken en uitproberen. Waar het om gaat bij Team:Fit is dat je gezonde alternatieven niet alleen aanbiedt, maar dat je die een prominente plaats geeft in de kantine. Het is ook weer niet zo dat je geen broodje kroket meer kunt krijgen. Op zijn tijd is daar niets mis mee, maar doordat we prominent gezonde alternatieven aanbieden, is de consumptie van de minder gezonde producten enorm afgenomen. In de kantine is een gratis waterpunt, staan de zakken popcorn en gezonde repen goed in het zicht en kunnen de spelers zich na de training op donderdagavond te goed doen aan worteltjes, paprika en komkommer." (bron en voor nadere informatie zie Graafsche Courant, 9-4-2019)

- Bij Zaalsportvereniging Gassel staat sporten in het teken van een gezellige sportieve avond. Ze trainen samen en spelen onderling wedstrijden. Af en toe organiseren ze een toernooi of bezoeken ze een andere vereniging. De vereniging kent de onderdelen volleybal, damesgym en badminton.

- Tennisvereniging TV EDOS.

- Schuttersgilde: - Schuttersgilde Sint Jan is vermoedelijk al in 1565 opgericht, en is bovendien een van de zeldzame gilden die niet in de vorige eeuw zijn heropgericht, maar een ononderbroken traditie kennen.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Gassel alg. en - idem RK.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)