Status

- Gasselte is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Aa en Hunze. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1997. De hoofdplaats (met gemeentehuis) was Gasselternijveen.

- Wapen van de voormalige gemeente Gasselte. Waarom in het gemeentewapen een zeeschip staat afgebeeld, kun je lezen bij Gasselternijveen.

- Onder het dorp Gasselte valt ook de buurtschap Kostvlies.

Naam

In het Drents
Gasselt.

Oudere vermeldingen
1302 Gesholte, 1359 Gasselte, 1360 Ghasselthe, 1362 en 1395-1396 Gasselt.

Naamsverklaring
Op basis van 1302 Gesholte is de betekenis 'onvruchtbaar bos'. Het is echter onzeker of Gesholte een oude vorm voor Gasselte is, of dat het een bij Gees gelegen bos aanduidt. Hoewel oude vormen ter ondersteuning ontbreken, gaat men ook wel uit van Gastelo* , een lo 'licht, open bos' op de gaast = geest '(ontginning op) hoger gelegen zandgrond' (-lo later vervangen door -elte), maar de korte vocaal van Gasselte en de omzetting naar -lt- (metathesis) blijven problematisch.(1)

Ligging

Gasselte ligt W van Stadskanaal, N van Borger. De dorpskern grenst in het N aan de N378 naar Stadskanaal en in het W aan de N34 (Zuidlaren - Emmen e.v.).

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Gasselte 198 huizen met 1.340 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 56/390 (= huizen/inwoners) met de buurtschappen Gasselterboerveen 12/85 en Gasselterboerveenschemond 26/143, en dorp Gasselternijveen 70/488 met (toen nog) buurtschap Gasselternijveenschemond 34/234. Bij de opheffing van de gemeente in 1998 heeft zij 1.715 huizen met 4.363 inwoners, op een oppervlakte van 4.038 ha. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 700 huizen met ca. 1.800 inwoners.

Geschiedenis

Gasselte is een oude nederzetting. Bij de aanleg van de tunnel onder rijksweg 34 is in 1975/77 een oudheidkundig bodemonderzoek gedaan, waarbij sporen aan het licht kwamen van een wegdorp, dat daar gelegen heeft tussen ca. 850-1150. Later bestond het dorp uit twee delen, het Grotenend en het Lutkenend, ook Westenend en Kerkenend geheten. Deze zijn in de 19e en 20e eeuw door bebouwing aan de Dorpsstraat met elkaar verbonden.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze voormalige gemeente, kun je terecht bij de in 1992 opgerichte Historische Vereniging der Gemeente Gasselte. De vereniging heeft als werkgebied het grondgebied van deze voormalige gemeente, en heeft als doelstelling onderzoek te doen naar de plaatselijke geschiedenis en het bevorderen van de belangstelling voor en het vergroten van de kennis bij het publiek van de geschiedenis, alsmede het bevorderen van het waardebesef met betrekking tot het historisch erfgoed. Zij tracht dit doel te verwezenlijken door van tijd tot tijd lezingen, exposities en excursies te organiseren die van historisch belang zijn.

De vereniging beheert een uitgebreid archief met documenten, krantenknipsels en foto’s. Voorts heeft de vereniging de beschikking over een historische bibliotheek, met ook een digitale afdeling. Het archief van de vereniging bevindt zich in de kelder van MFC De Spil te Gasselternijveen en is elke dinsdag van 14.00-16.00 uur geopend voor leden en andere belangstellenden. In overleg bestaat de mogelijkheid het archief gedurende andere tijden te bezoeken. Hiervoor dient een telefonische afspraak te worden gemaakt met Weija bruinsma (tel. 0599-512600). Je kunt er terecht met je eventuele vragen over de lokale geschiedenis, en je kunt er boeken, krantenknipsels en oude foto’s bekijken.

Recente ontwikkelingen

- In 2019 is de parkeerplaats voor dorpshuis De Trefkoel en OBS De Dobbe getransformeerd tot een speelplein met veel groen, waar school, dorpshuis en kinderopvang samen gebruik van maken. Om de verkeersveiligheid voor de school te verbeteren, wilden Plaatselijk Belang en het dorpshuisbestuur al tijden graag op een andere plek parkeren en ook meer ruimte voor parkeren. Het is een ontmoetingsplek geworden voor de inwoners van Gasselte, met ruimte voor activiteiten voor jong en ouder. Aan de zijkant is een nieuwe parkeerplaats aangelegd met 63 plekken. Verder is er een natuurlijk openluchttheater achter het dorpshuis gerealiseerd, en een half verhard pad naar de schaapskooi en de Gasselterheide. De parkeerplekken kunnen ook door bezoekers van het natuurgebied worden gebruikt.

- Buurtsuper Attent Woering (Dorpstraat 10) heeft begin 2017 de deuren moeten sluiten. Wegens teruglopende omzet was het niet verantwoord meer om de winkel nog langer open te houden.

Bezienswaardigheden

- Gasselte heeft 5 rijksmonumenten.

- Het Hervormde (PKN) Witte Kerkje (Dorpsstraat 5) is gebouwd aan de rand van de hoge es. Waarschijnlijk gesticht in de tweede helft van de 13e eeuw. De eerste vermelding dateert uit 1328. Stichters waren de Gasselter eigenerfden. De kerk is een dochterkerk van Borger. Tot in de 20e eeuw moesten sommige Gasselter boeren rogge leveren aan de kerk. In 1598 wordt de kerk van Gasselte net als alle Drentse kerken Hervormd. In de loop der eeuwen is het uiterlijk van de kerk door diverse restauraties en verbouwingen ingrijpend veranderd. In 1787 is de klok, die tot dan toe in een klokkenstoel had gehangen, naar het toen gebouwde torentje op de kerk verplaatst. Ook kwamen er andere ramen en is de ingang aan de noordzijde dichtgemaakt. De sporen van deze verbouwingen zijn zeker aan de noordkant nog goed te zien. In 1851 vindt weer een grootscheepse verbouwing plaats. Er komt een nieuw dak met blauwe pannen op de kerk. Van binnen wordt een halfrond gestukadoord plafond aangebracht, en van buiten een witte pleisterlaag.

In 1929 komt er een orgel in de kerk. In 1963 volgt weer een belangrijke restauratie van het interieur. De banken worden verwijderd en vervangen door stoelen. Het koor wordt iets verhoogd en de oude vloer vervangen door estriken of plavuizen. Het in slechte staat verkerende oude orgel wordt in 1995 vervangen door een in 1839 door orgelmaker J.C.Scheuer vervaardigd exemplaar. De maniëristische preekstoel met gesneden omlijsting van de panelen dateert uit ca.1630. Voor het koor liggen twee zandstenen sarcofaagdeksels uit de 13e eeuw, waarvan de ene als altaarsteen heeft dienst gedaan. Op het koor liggen de zerken van de ette Jan Hilbingh (1655-1709) en de schulte Jan Alingh (1702-1784) en zijn vrouw. De eikenhouten avondmaalstafel dateert uit het derde kwart van de 17e eeuw. Het offerblok is uit 1681. Het koperen doopbekken is uit 1696 en de smeedijzeren stander uit 1780. Bron: Protestantse Gemeente Gasselte. Deze gemeente streeft naar een open, gastvrije geloofsgemeenschap waarin mensen met verschillende kerkelijke achtergronden zich thuis voelen.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Carnavalsvereniging 't Meul'ndobbegie.

- De RunForestRun Gasselte (hardlopen, op een zondag in mei) was de eerste RunForestRun die zich afspeelt in de bossen van Gieten en Borger (inmiddels zijn er meer). De route is volledig onverhard, op een aantal oversteeklocaties en een Drents keienpad na. Deze trail bestaat uit smalle paden, ruiterpaden, brede wandelpaden, zand, heide, loof- en naaldbos, open vlaktes, een aantal pittige kleine heuveltjes en een groot meer. Het venijn zit ‘m in de staart... Je kunt kiezen uit de afstanden 11, 25 en 42 km. Van iedere inschrijving wordt €2,50 geschonken aan een concreet natuurproject in het gebied waarin het evenement wordt georganiseerd.

- Avondvierdaagse (juni).

- De RUNFORESTRUN trailruns zijn exclusieve trailrun evenementen in de mooiste natuurgebieden van Noord en Oost Nederland. Ze zijn exclusief door de kleinschaligheid. De RUNFORESTRUN Cross Triathlon (op een zondag in juli) is een volledig onverharde en avontuurlijke triathlon. Het multi-sport evenement speelt zich af rondom het buitenlands aandoend Gasselterveld.

- Tijdens Voetbalkamp Gasselte (gedurende een 'werkweek' eind juli) maken spelers met leeftijdsgenoten een fantastische start van de zomervakantie. De hele week zit vol met verschillende voetbal- en niet-voetbalonderdelen. 7 tegen 7, voetvolley en 11 tegen 11 zijn slechts een kleine greep van de voetbal onderdelen. In 2015 is de 6-kamp geïntroduceerd, wat een groot succes bleek. Plezier staat hoog in het vaandel gedurende de week, echter is het ook belangrijk dat spelers veel leren en zich kunnen ontwikkelen als voetballer. Daarom worden er naast het spelen van wedstrijden ook trainingen verzorgd. Deze trainingen staan onder leiding van gediplomeerde trainers met veel ervaring in het jeugdvoetbal op hoog niveau.

Landschap, natuur en recreatie

- De zandwinning in het Gasselterveld, W van Gasselte, is in 2013 beëindigd. Van 1946 tot 2013 is hier zand gewonnen, waardoor er een meertje is ontstaan. In het midden is het Gasselterveld meer dan 50 meter diep. Er is een Ruimtelijke Ontwikkelingsvisie Gasselterveld opgesteld, waarin plannen zijn onwikkeld om het gebied om te vormen tot een plek waar zowel natuur, recreatie als bosbouw tot hun recht komen. Qua recreatie zijn er - vanaf 2015 te realiseren - plannen voor verblijfsrecreatie, een wildpark, een scoutingterrein en een recreatiestrand met zwembaai. Zie ook het Toetsingsadvies Gasselterveld van de Commissie MER.

Het Gasselterveld is 65 hectare groot. In 2017 is er een groot zandstrand geopend. Een heerlijke plek om je dag door te brengen en te zwemmen met mooi weer. Langs het Gasselterveld loopt mountainbikeroute Gieten-Gasselte, waarbij je prachtig uitzicht hebt vanaf de heuvels van de route. De mountainbikeroute is 29,5 km. Naast zwemplas Gasselterveld is zwemplas ’t Nije Hemelriek een heerlijke plek om te zwemmen en te spelen in het zand. En sinds juli 2018 is er ook DX Adventurepark, het grootste openwaterpark van Nederland, aan de oever van het Gasselterveld. Een ideale locatie om een sportieve activiteit te combineren met een middag op het strand. Er is een Aquapark, een waterschans, een Bigairbag, een obstacle playground en je kunt er suppen en kanoën.

- NW van Gasselte ligt de Verbergingskuil of Verbergingspoel, "een merkwaardige kuil van 500 meter in omtrek, ca. 9 meter diep. Deze kuil bevat nooit water, terwijl de nabij en veel hooger gelegen Krammer, die slechts 8 voet diep is, altoos water heeft".(2)

- Landgoed Jahomi (Houtvester Jansenweg 6) ligt tegen Boswachterij Gieten en kampeerterrein De Kremmer, waardoor een aantrekkelijk, afwisselend gebied is ontstaan bestaande uit bos, natuur en cultuur. Sinds de provincie in 1995 begon met het stimuleren van de aanleg van 'nieuwe landgoederen', zijn er 10 aangelegd rond bestaande gebouwen en 5 waarbij een woonhuis is gebouwd of gebouwd mag worden. Het provinciaal beleid ten aanzien van nieuwe landgoederen begint zijn vruchten af te werpen. Dat ging niet vanzelf. Met particuliere initiatieven nieuwe landgoederen aanleggen is een ware uitdaging. Het duurt vaak jaren voordat een plan kan worden uitgevoerd. Er zijn nu nog 20 landgoederen in voorbereiding. Landgoederen weerspiegelen de cultuur en welvaart van weleer en Jahomi is daarvan een voorbeeld. Bijdragen van het Nationaal Groenfonds, het Ministerie van LNV en de Provincie Drenthe hebben de aanleg mogelijk gemaakt.

Het bos bestaat uit inheemse loofboomsoorten, die zijn aangelegd om CO2 ‘vast te leggen’. Dat is van groot belang, omdat dit gas wordt gezien als dé veroorzaker van klimaatsveranderingen. Andere functies van het bos zijn natuurontwikkeling, recreatie en vormgever van het landgoed. Op de lange termijn zal het bos zaaghout opleveren. Veel aandacht wordt besteed aan de natuurlijke omgeving. Graslandjes in het bos en schrale vegetaties zorgen voor spontane plantengroei. Water wordt zo lang mogelijk vastgehouden. Landgoed Jahomi is door zijn hoge ligging een droog terrein, maar waarop door een stagnerende keileemlaag water kan blijven staan.

Cultuur is op het landgoed in diverse vormen aanwezig. De woning van de eigenaar vormt een eenheid met het landgoed. De hoofdlaan begint bij een informatiegebouwtje en eindigt bij een stenen bank. Beide zijn uitgevoerd in dezelfde stijl als het hoofdgebouw. Cultuur is ook te vinden in oude beschavingen, een grafheuvel, en moderne kunst. Beeldhouwgroep Aard-U uit Assen heeft enkele kunstwerken geplaatst, die zoveel mogelijk zijn gemaakt van Drents materiaal als keien, leem en hout. Achterliggende gedachte is dat deze tijdelijke kunst wordt teruggegeven aan de oorsprong. De natuur overwint de menselijke inbreng. (bron: persbericht Provincie Drenthe, 11-6-2004) De naam van het landgoed is samengesteld uit de namen van de eigenaren: Jan Hoving en zijn vrouw Hennie Hoving-Middelkamp. Zie verder de reportage over landgoed Jahomi in de Volkskrant, 2010.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Gasselte, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Gasselte (online te bestellen).

Links

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Trefkoel is er voor en door de inwoners van Gasselte e.o. Het dorpshuis biedt onderdak aan heel veel activiteiten die in het dorp georganiseerd worden: sport, zang, dans, bridge, carnaval, kinderopvang, BSO, TSO, en nog veel meer. Je kunt er ook een vergadering houden, een activiteit met je buurt of bijvoorbeeld een modeshow organiseren. Na bijvoorbeeld een sportavond in de sporthal is er de mogelijkheid even op visite te gaan bij beheerders Roelof en Marjan aan de bar. Binnen of vanuit het dorpshuis kan er van alles georganiseerd worden. Kom gerust een keer langs om met de beheerders te kijken wat het dorpshuis voor jouw activiteit kan betekenen. Dorpshuis De Trefkoel is genomineerd voor de titel Drents Dorpshuis van het Jaar 2020.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Dobbe. - Peuterspeelzaal 't Kikkertje.

- Sport: - Sportvereniging VOMOS (wat staat voor 'Vele oefeningen maken ons sterk') is met recht een multifunctionele vereniging. Je kunt er terecht voor darten, freerunning, gymnastiek, hardlopen, joyjogging, peutergymnastiek, streetdance / jazzdance, turnen, volleybal en zumba.

- Paardensportvereniging Gasselte is een actieve rijvereniging en ponyclub in hartje Drenthe voor de wedstrijdgerichte ruiter. Deskundige instructeurs geven afwisselend spring- en dressuurlessen.

- Gasselte Kostvlies Tennis Club (GKTC).

- Zorg: - Aan de rand van Gasselte en op steenworp afstand van natuurgebied het Drouwenerzand ligt Woonzorgcentrum 't Maandhoes, onderdeel van zorginstelling Icare. De woonvoorziening is verbonden met Dekelhem in Gieten. Naast de ouderenwoningen biedt 't Maandhoes dagbesteding en dagbehandeling aan ouderen.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Gasselte.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 2. Aardrijkskundig woordenboek van Nederland,
  Witkamp, P.H.
  , p.1508, (1877)