Status

- Geeuwenbrug is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Westerveld. T/m 1997 viel het grotendeels onder de gemeente Dwingeloo, deels onder de gemeente Diever.

- De toenmalige gemeente Diever heeft aan haar deel van de plaats Geeuwenbrug, dat slechts het stukje buitengebied W van de Drentse Hoofdvaart omvatte, wel een postcode (7985) en plaatsnaam toegekend t.b.v. het in 1978 in werking getreden postcodeboek. De toenmalige gemeente Dwingeloo heeft dit toen níet gedaan voor het deel op haar grondgebied, zijnde de dorpskern. Voor de postadressen ligt de dorpskern daarom 'in' Dwingeloo. Misleidend is daarom dat als je in het postcodeboek deze plaatsnaam opzoekt, het lijkt of de plaats slechts ca. 20 panden omvat. Maar dit is dus alleen het voorheen gemeente Diever-se deel. Het gros van de kern zit voor de postadressen en statistisch gezien dus 'verstopt' in de postale plaatsnaam Dwingeloo (postcode 7991) en is in die zin dus niet makkelijk traceerbaar.

- Het dorp omvat de volgende wegen: Achter de Bargen, Boerweg, De Polle, Geeuwenbrug, Het Lot, Koekoeksweg, Leggelerstraat, Pastoorszandweg, Rijksweg, Tolweg, Veldweg en Venesluis. Postcode 7985 betreft dus het buitengebied onder de voormalige gemeente Diever = het deel W van de Drentse Hoofdvaart = De Eikenhorst, de Pastoorszandweg en de Rijksweg rond de brug.

Naam

In het Drents
De Gówe of Gowenbrugge.

Oudere vermeldingen
Oorspronkelijk heette de buurt hier Krommevoord of Krommevoordschebrug. Hier liep een riviertje de Lake, dat vanaf begin 17e eeuw werd gebruikt voor de afvoer van turf in eenvoudige schepen. De Lake werd gekruist door de landroute Steenwijk-Groningen, een beekdal met een voorde ('doorwaadbare plaats') in een bocht van het riviertje. De Lake zorgde ook voor ontwatering van het veengebied. Door de onregelmatige waterstand en de grillige loop van de Lake, was het niet goed genoeg bevaarbaar. Het kwam voor dat er onenigheid ontstond tussen turfschippers, als ze met hun bootjes bekneld raakten in de bocht. De beek werd daarom gekanaliseerd, en er kwam een brug in plaats van de voorde. Op de Franse kaart (1811-1813) komt de naam Gewer Brug voor. De naam Geeuwenbrug wordt voor het eerst in 1846 vermeld.

Naamsverklaring
- Deze plaats dankt zijn naam aan de verbreding van de Drentse Hoofdvaart bij de Venesluis, waar een zwaaikom of geeuw was voor het keren van de schepen. (bron: Encyclopedie van Drenthe, 2003).

- In de plaatsnaam zit (gezien de lokale uitspraak 'an de Gówe') het element gouwe, een oude waternaam, speciaal in veengebieden (vergelijk Gouwe en Gouda).(1)

Ligging

Geeuwenbrug ligt N van Dwingeloo, NO van Diever, rond de kruising Tolweg / Koekoeksweg / Leggelerstraat, en grenst in het W aan Rijksweg N371 (Meppel-Assen) en de Drentse Hoofdvaart. Een klein stukje van het dorp ligt W hiervan. Dat is het deel dat voorheen onder de gemeente Diever viel. Het dorp zelf viel voorheen onder de gemeente Dwingeloo. Beide delen worden met elkaar verbonden door de Geeuwenbrug in de Drentse Hoofdvaart.

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 wordt Geeuwenbrug nog niet genoemd, ook niet onder de oude naam. Dat is ook logisch omdat enige kernvorming hier pas vanaf eind 19e eeuw heeft plaatsgevonden. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 150 huizen met ca. 400 inwoners.

Geschiedenis

Na 1850 ontwikkelt zich bij de brug een lintbebouwing aan de oostzijde van het kanaal. In het begin stelt dit niet veel voor: het begint met een aantal verspreide plaggenhutten. Sinds het eind van de 19e eeuw beginnen steeds meer vooraanstaande familie's uit het hoofddorp Dwingeloo zich in Geeuwenbrug te vestigen.

Recente ontwikkelingen

- Op de Tolweg in Geeuwenbrug wordt regelmatig te hard gereden, terwijl er veel gezinnen met jonge kinderen wonen. Om automobilisten daarop te attenderen, heeft de buurtvereniging in 2016 door kinderen tekeningen laten maken met de max. snelheid 30 km/uur en deze langs de Tolweg geplaatst.

Bezienswaardigheden

- Geeuwenbrug heeft 1 gemeentelijk monument, zijnde de brugwachterswoning aan de Drentse Hoofdvaart uit ca. 1900 (Rijksweg 10).

- Naast de Geeuwenbrug in de Drentse Hoofdvaart, is er ook nog sprake van twee sluizen in deze vaart ter hoogte van het dorp, nl. de Haarschutsluis ten zuiden van het dorp en de Venesluis ten noorden.

Jaarlijkse evenementen

- Toneelclub Geeuwenbrug brengt jaarlijks in maart een nieuw stuk op de planken.

- Herfstfair en Rommelmarkt (op een zaterdag begin oktober).

- Carbidschieten op oudjaarsdag.

Natuur en recreatie

- Bij de Venesluis in Geeuwenbrug is in de voormalige sluiswachterswoning een bezoekerscentrum ingericht. Hier vind je informatie over de geschiedenis van de Drentse Hoofdvaart.

- Bij beide sluizen zijn aanmeerplaatsen. Er zijn geen sanitaire voorzieningen.

- Geeuwenbrug is een uitstekend startpunt voor je wandel- en fietstochten. Direct aan de westelijke zijde van de vaart grenst het Nationaal Park het Drents Friese Wold. Aan de oostzijde ligt het Leggelerveld met zijn bekende recreatieplas (alleen zwemmen) het Blauwe Meer.

Beeld

- Fotoreportages van flora, fauna, monumentale panden en andere bezienswaardige objecten in Geeuwenbrug en omgeving, door Harry Perton.

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Geeuwenbrug op Facebook.

- Buurthuis: - Buurthuis De Gowe (Tolweg 1) is aanvankelijk ontstaan toen de school opgeheven werd en het pand rond 1973 vrij kwam voor sociale activiteiten. Het werd in den beginne gebruikt door jeugdsoos Drop Out. In 1980 heeft het gemeentebestuur het pand voor 1 gulden verkocht aan Stichting Buurthuis Geeuwenbrug. Zij hebben het met vele vrijwilligers verbouwd tot buurthuis. Daarna heeft de familie Vierhoven het overgenomen en heeft het jarenlang als Café-Buurthuis gefunctioneerd. Na het vertrek van de fam. Vierhoven is Stichting Welzijn MensenWerk eigenaar geworden. Buurthuis De Gowe wordt dankzij vele organisaties die hier hun thuisbasis hebben goed benut: buurtverenigingen, kaartclub, kinderwerk, biljartvereniging, toneelvereniging, plattelandsvrouwen, jeugdsoos, bibliotheek etc. De zalen zijn ook te huur voor je vergadering of evenement.

- Zorg: - Zorgboerderij Het Trekpeerd in Geeuwenbrug biedt dagbesteding aan mensen met een verstandelijke beperking, met verslaving- en/of psychiatrische problematiek, met autisme of aanverwante ziekten, en met een burn-out. "Bijna alle werkzaamheden vinden plaats op de boerderij. Zo nodig gaan we naar het land of het bos in. We doen alles zoveel mogelijk gezamenlijk, maar er is ruimte voor elke cliënt om zich bezig te houden met datgene wat hij of zij zelf leuk vindt. Wat doen we allemaal in de dagbesteding?: de dieren willen gevoerd worden en water krijgen; de stallen en hokken schoonhouden; het erf vegen; de landerijen en bosranden bijhouden; tractor rijden; de moestuin en bloementuin bijhouden; gras maaien; verven, klussen en timmeren; onderhoud tractoren en machines. Voor de cliënten die hier wonen komt daarbij: de huishouding; koken; boodschappen doen; leren om structuur in de dag te krijgen. Het leven bestaat niet alleen uit werken dus doen we als de tijd het toelaat of als het weer er naar is diverse activiteiten zoals: zwemmen; sporten; barbecuen; gezamenlijk voetbal kijken; eventjes lekker luieren. Voor de echte creatievelingen wordt de ruimte gegeven om dit te ontplooien."

- Het voormalige internaat De Eikenhorst (De Eikenhorst 5), W van de Drentse Hoofdvaart, is in WO II ontstaan als werkkamp voor de Nederlandse Arbeidsdienst. In 1949 wordt het een jongenskamp, een zogeheten VBS-Kamp (Vorming Buiten Schoolverband). Later wordt het een BJ-Kamp (Bijzonder Jeugdwerk: kamp voor de sociale jeugdzorg) en vervolgens een BJ-internaat. Later was het, tot 2013, een asielzoekerscentrum (AZC). AZC Geeuwenbrug was een terugkeerlocatie (TL). Dat betekende dat het merendeel van de ca. 165 bewoners een negatieve beschikking had en dat sommigen al waren uitgeprocedeerd. Sinds 2013 was De Eikenhorst een vestiging van JADE Zorggroep. Zij hebben het complex in 2018 verkocht aan zorginstelling 's Heeren Loo, omdat ze per 2019 geen contract meer hadden voor opvang van alleenstaande minderjarige vluchtelingen (amv's).

Op het terrein komen ca. vijftig mensen met een verstandelijke beperking te wonen. Er komen ca. vijftig appartementen en een centrum voor dagbesteding. Een gebouw dat voorheen een algemene en technische ruimte was, wordt de plek voor dagbesteding. "Daar gaan we arbeidsmatig aan de slag. Maar we zoeken ook nadrukkelijk verbinding met de regio. Want we willen zowel arbeid creëren op ons eigen terrein, als daarbuiten. We zoeken dus naar een zinvolle arbeidsmatige dagbesteding, zowel binnen als buiten, in samenwerking met de regio", aldus 's Heeren Loo. De locatie levert werk op voor ca. honderd fulltime banen. Het complex in Geeuwenbrug is de eerste grote woonlocatie in Drenthe van 's Heeren Loo, die vestigingen heeft in het hele land. De cliënten die er komen te wonen zijn volgens directeur Yntema tussen de 30 en 50 jaar en kunnen uit het hele land komen. "Deze plek kwam als beste uit de bus bij een locatieonderzoek. De ligging en infrastructuur zijn prima en we denken hier goed aan personeel te kunnen komen."

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)