Gelderland

Provincie
Gelderland

gelderland_welkom_bord_kopie.jpg

Als je de provincie Gelderland binnenkomt, word je met deze fraaie borden welkom geheten.

Als je de provincie Gelderland binnenkomt, word je met deze fraaie borden welkom geheten.

GL Provincie Gelderland in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Provincie Gelderland in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Provincie Gelderland in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gelderland

Terug naar boven

Eten en drinken

- Een typisch streekproduct van de Over-Betuwe is de Eldense Blauwe pruim, zoals de naam al suggereert afkomstig uit het dorp Elden, het "Betuwse dorp in de Veluwse stad" Arnhem, en door liefhebbers geroemd om zijn kwaliteit. Tegenwoordig wordt van deze pruim ook de Eldense Blauwe likeur vervaardigd. Eldenaren Henk van Rheede en zijn vrouw Kittie brengen deze likeur aan de man op markten in de regio. Degenen die de likeur geproefd hebben, zijn er vrijwel unaniem enthousiast over. Ben je benieuwd naar de Eldense Blauwe likeur, dan kun je onder deze link vinden wanneer je het op welke markten bij hen kunt verkrijgen. Je kunt ze ook mailen om te informeren hoe je het drankje kunt bekomen.

Terug naar boven

Status

- Gelderland is een provincie. De hoofdstad van de provincie is Arnhem.

- De provincie Gelderland omvat de 'geografische hoofd-streken' Veluwe in het noorden, midden en westen, Achterhoek en Liemers in het oosten en Bommelerwaard, Betuwe (verdeeld in Over-Betuwe, Neder-Betuwe en Tielerwaard), Land van Maas en Waal en Rijk van Nijmegen in het zuiden.

Verder zijn er nog allerlei subregio's zoals Veluwezoom, Gelderse Vallei, Stedendriehoek en Regio Arnhem Nijmegen.

- Anno 2019 omvat de provincie Gelderland nog 51 gemeenten, zijnde:
Achterhoek en Liemers: Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doesburg, Doetinchem, Duiven, Lochem, Montferland, Oost Gelre, Oude IJsselstreek, Westervoort, Winterswijk, Zevenaar en Zutphen.
Betuwe: Buren, Culemborg, Lingewaard, Neder-Betuwe, Overbetuwe, Tiel en West Betuwe.
Bommelerwaard: Maasdriel en Zaltbommel.
Land van Maas en Waal en Rijk van Nijmegen: Berg en Dal, Beuningen, Druten, Heumen, Nijmegen, West Maas en Waal en Wijchen.
Veluwe: Apeldoorn, Arnhem, Barneveld, Brummen, Ede, Elburg, Epe, Ermelo, Harderwijk, Hattem, Heerde, Nijkerk, Nunspeet, Oldebroek, Putten, Renkum, Rheden, Rozendaal, Scherpenzeel, Voorst en Wageningen.

Terug naar boven

Ligging

De provincie Gelderland ligt in het oosten des lands. De provincie grenst in het N aan de provincies Flevoland en Overijssel, in het O en ZO aan Duitsland, in het Z en ZW aan de provincie Noord-Brabant, en in het W aan de provincies Zuid-Holland en Utrecht.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De provincie Gelderland heeft ca. 900.000 huizen met ca. 2.030.000 inwoners op een oppervlakte van ca. 4.972 km2 land. Verder is er nog ca. 165 km2 water.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen van de geschiedenis van (plaatsen en streken in) Gelderland, kun je terecht bij de volgende instanties, sites en literatuur:

- Gelders Archief.

- Audiovisueel Archief Gelderland.

- De site Mijn Gelderland is een rijke bron van informatie over cultuurhistorische aspecten van plaatsen en streken in deze provincie.

- Stichting Gelders Erfgoed.

- Vereniging Gelre is opgericht in 1897. De vereniging stimuleert de belangstelling voor het rijke verleden van Gelderland. Dat doet ze door historische kennis op te bouwen en erover te publiceren. De vereniging organiseert twee bijeenkomsten per jaar op historisch interessante locaties; in de winter een symposium over een interessant aspect van de Gelderse geschiedenis, in de zomer een excursie naar een bijzondere plek, die normaal niet toegankelijk is. De Geldristen vormen een ontmoetingsplaats voor wetenschappelijk geïnteresseerden die zich bezighouden met de Gelderse geschiedenis van de middeleeuwen en vroegmoderne tijd.

- "De Gelderse Archaeologische Stichting is sinds 1930 het archeologische platform voor de archeologie in Gelderland. De stichting is eigenaar van een van de grootste archeologische collecties van de provincie. De collecties bevinden zich voor een deel in Museum Het Valkhof en het Gelders Archeologisch Centrum te Nijmegen, dat de collecties beheert, en zijn verder verspreid over vele musea en andere openbare gebouwen in de provincie en de rest van Nederland. Op dit moment werken we hard aan de volledige digitale ontsluiting van onze collectie. Ieder jaar organiseert de Gelderse Archaeologische Stichting een Gelderse Archeologie Dag. Hier brengen we de verschillende partijen actief in de Gelderse Archeologie bij elkaar komen om onderzoek te presenteren, ideeën uit te wisselen en nieuwe contacten te maken."

- Erfgoed Gelderland is een koepelorganisatie voor musea en andere erfgoedinstellingen, zoals archieven, historische verenigingen en monumentenorganisaties. Zij stimuleren en faciliteren de samenwerking. Dat doen zij onder andere door netwerkbijeenkomsten te organiseren en het opzetten en begeleiden van grote en kleine samenwerkingsprojecten. Zij zijn het kenniscentrum voor het erfgoedveld, maar ook voor anderen die met erfgoed te maken hebben. Denk aan gemeenten met hun lokale geschiedenis of bedrijven met collecties. Door te verbinden en kennis te borgen ondersteunen zij erfgoedorganisaties bij: bewaren van materiële en immateriële collecties; het publiek het verleden laten beleven; kinderen te laten leren van historie. Op die manier zijn zij er voor iedereen die het belangrijk vindt dat het erfgoed, de collecties en de verhalen zichtbaar worden en behouden blijven. Zij zetten het erfgoed op de kaart. Samen geven zij verleden toekomst. Omdat Erfgoed Gelderland in 2017 60 jaar bestond, is er een beschrijving van de 60-jarige geschiedenis van deze intstelling gemaakt. Onder de link is het online te lezen.

- Voor de in historie geïnteresseerde bezoeker, voor hen die verhalen met diepgang over vrede en vrijheid zoeken, maar ook voor de recreatieve toerist die zich wil laten verrassen door mooie, indringende, avontuurlijke en spannende beelden en belevenissen, is deze provincie als een openluchtmuseum van de Tweede Wereldoorlog. De in 2016 opgerichte Stichting Versterking Herinnering WO2 Gelderland (WO2GLD) zet zich als verbindende schakel in voor het duurzaam versterken van de kwaliteit, samenhang en de samenwerking van de herinneringscultuur van de Tweede Wereldoorlog in de provincie. WO2GLD brengt in kaart waar de zichtbare en onzichtbare sporen en oorlogsbronnen te vinden zijn. Een historische tijdlijn op hun site vertelt je wanneer 75 belangrijke gebeurtenissen plaatsvonden.

Bunkers, woonhuizen, landingsterreinen, kloosters, landgoederen, begraafplaatsen, monumenten, ziekenhuizen en kazernes. Met het verdwijnen van de sprekende getuigen zijn het steeds meer de honderden zichtbare en onzichtbare plekken in het landschap en oorlogsbronnen, die samen het verhaal van de zwaar getroffen provincie Gelderland in oorlogstijd vertellen. Sinds november 2018 zijn zo’n 1.300 van die locaties - sommige bekend, maar vele ook haast vergeten - met verdiepende WO2-bronnen te bekijken via WO2GLD.nl. Denk bijv. aan de Muur van Mussert in Lunteren, de John Frostbrug in Arnhem of het monument voor Tante Riek in Winterswijk. 200 locaties met een beladen oorlogsverleden, 300 locaties van verzet, strijd en bevrijding, en ruim 800 Gelderse oorlogsmonumenten zijn te vinden op een digitale kaart. Dit is het resultaat van onderzoeken uitgevoerd door drie historici in opdracht van stichting WO2GLD. Alle locaties op de kaart zijn verbonden aan bronnen uit het Netwerk Oorlogsbronnen.

- "Het gaat in de traditionele vaderlandse geschiedenis altijd heel erg over Amsterdam, Den Haag, Leiden. Alles daarbuiten lijkt vergeten. Daar willen wij tegenwicht aan bieden." René Arendsen maakte samen met tekenaar Danker Jan Oreel het in mei 2019 verschenen stripboek 'Ons verloren hertogdom', over de grotendeels genegeerde geschiedenis van Gelderland. "Gelre was een machtig en succesvol hertogdom in het hart van Europa. In Gelderland heerst het gevoel dat we er maar een beetje bij hangen, in de periferie", stelt Arendsen. "Wij proberen te laten zien dat deze provincie net zo mooi, belangrijk en innovatief is als de Randstad. Eeuwenlang liepen we zelfs voor. We zeggen vaak dat Amsterdam, Rotterdam en Den Haag nog zompige moerasdorpen waren toen steden als Nijmegen, Zutphen en Tiel bloeiende, welvarende handelsplaatsen waren." In 48 bladzijden komt zo bijvoorbeeld de middeleeuwse legerleider Maarten van Rossum voorbij, die Arnhem heroverde door soldaten in een hooiwagen te verstoppen. En Reinoud III, de hertog die tijdens zijn gevangenschap zo dik werd dat zijn celdeur open kon blijven. Of de zeventig jaar tevergeefse strijd tegen Spanje die het hertogdom al voor de Tachtigjarige Oorlog voerde. Het stripboek, uitgegeven door Stichting Cultuur- en ErfgoedLab, wordt gratis verspreid onder alle scholen in de gebieden die ooit onder Gelre vielen. Van de Bommelerwaard en Roermond tot de Achterhoek en de noordelijke Veluwe. En er is zelfs een Duitse vertaling voor de oosterburen. (bron en voor nadere informatie zie NOS, 15-5-2019)

Terug naar boven

Recentelijke ontwikkelingen

- De provincie Gelderland richt zich voor de periode 2016-2019 op 6 inhoudelijke en geografische aandachtsgebieden. Samen heten ze de gebiedsopgaven. Elk gebied is uniek qua inwoners, ligging en economische en sociale kansen. Voor elk gebied is of wordt met inwoners, gemeenten, ondernemers en maatschappelijke partijen een plan uitgewerkt. De 6 gebieden en hun plannen zijn: Voor Arnhem-Nijmegen wordt de economische kracht versterkt door te werken aan de binnensteden, de campus en de energiesector. Voor Ede-Wageningen wordt gekeken hoe het concept Food Valley optimaal te benutten is met innovatie, vestigingsklimaat en onderwijs. In de Stedendriehoek ligt de nadruk op de profilering als Clean Techregio (gericht op hergebruik, energie en schone arbeid) en drie vliegwielprojecten. Bij de Gelderse corridor staat de economische meerwaarde voor de streek centraal van logistiek, waterveiligheid en natuur. Bij de Veluwe wordt gewerkt aan een gezamenlijke agenda die natuur, landschap, cultuurhistorie en economie elkaar laat versterken. Werken aan economie en leefbaarheid staat centraal voor de Achterhoek met de Agenda Achterhoek 2020 en diens projecten voor werk, wonen en bereikbaarheid. Zie verder de site Ruimte voor Gelderland.

- In 2014 heeft het College van Gedeputeerde Staten de Omgevingsvisie vastgesteld. Het Waterplan, het Provinciaal Verkeer en Vervoer Plan, het Streekplan, het Milieuplan en de Reconstructieplannen zijn herzien en samengebracht in deze nieuwe Omgevingsvisie.

- Cultuur en erfgoed leveren een wezenlijke bijdrage aan de Gelderse samenleving. Cultuur en erfgoed zijn bouwstenen voor ontwikkeling en bepalen mede de identiteit van Gelderland. Deze visie ligt ten grondslag aan het Beleidsprogramma cultuur en erfgoed 2017-2020 en het Uitvoeringsprogramma cultuur en erfgoed 2017.

- Het Gelders Genootschap adviseert over ruimtelijke kwaliteit in brede zin. Vanuit een integrale visie adviseren zij over nieuwe bestemmingsplannen, beeldkwaliteitplannen, grootschalige infrastructuur, landschappelijke en stedenbouwkundige ontwikkelingen, over de identiteit van plekken, herstructurering van woonwijken, provinciale streekplannen en mogelijke ontwikkelingen in een gebied op lange termijn.

- De Gebiedsagenda Oost-Nederland (2013) beschrijft de gezamenlijke opgaven van het Rijk en het Landsdeel Oost (de provincies Gelderland en Overijssel, Regio Arnhem-Nijmegen en Regio Twente) met een horizon tot 2030/2040.

Terug naar boven

Agrarisch

- "We willen ondernemers uit de landbouw mogelijkheden voor de toekomst geven. Zeker als ze bijdragen aan een duurzame toekomst voor Gelderland. Om dit te bereiken ondersteunen we Gelderse boeren en tuinders in hun ondernemerschap, zodat zij vernieuwingen en innovaties kunnen doorvoeren. Wij stellen hiervoor vanaf januari 2021 subsidie beschikbaar. Vernieuwen vraagt onderzoek. De samenleving ziet graag dat de land- en tuinbouwsector duurzamer wordt. Bijvoorbeeld door het beperken van schadelijke stoffen of het verminderen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Veel boeren en tuinders hebben ideeën hoe ze dat kunnen doen. Bijvoorbeeld door het aanpassen van een machine of de stal, het verbouwen van een ander gewas of een nieuwe voorziening op het erf. Vaak vraagt deze vernieuwing extra onderzoek, of moet iets worden aangeschaft zonder dat duidelijk is wat het oplevert. Duurzaam en breed toepasbaar. De Provincie wil daarbij helpen en stelt subsidie beschikbaar voor boeren en tuinders die duurzaam willen innoveren (vernieuwen). Het moet gaan om innovaties die niet alleen op het eigen bedrijf een vernieuwing zijn. Als de innovatie slaagt, moet deze ook door anderen te gebruiken zijn.

Een andere voorwaarde is dat de innovatie bijdraagt aan het verbeteren van de kwaliteit van de omgeving. Bijvoorbeeld een lagere uitstoot van schadelijke stoffen aan het grondwater of de lucht, of een bijdrage aan de biodiversiteit (verscheidenheid aan planten en dieren) en/of de klimaatdoelen. Innovatie Agrifood. De subsidie is beschikbaar voor alle bedrijfstakken in de land- en tuinbouw. In totaal is een bedrag van € 500.000 beschikbaar. Men kan subsidie aanvragen totdat het subsidieplafond is bereikt. De subsidiebijdrage per aanvraag is maximaal € 35.000. Lees hier meer over de subsidiereling Innovatie Agrifood. Toekomst voor de Gelderse boer. Binnenkort wordt het programma Agrifood 2021-2030 “Toekomst voor de Gelderse boer“ door Gedeputeerde Staten vastgesteld. Daarna nemen Provinciale Staten het uiteindelijke besluit hierover. Met dit programma zet Gelderland in op een land- en tuinbouw, waarbij agrarische bedrijven op een duurzame manier produceren, daar een goed inkomen uit kunnen halen en het bedrijf kan worden doorgegeven aan een volgende generatie." (bron: Provincie, december 2020)

- "Op basis van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) zijn tot voorjaar 2019 vergunningen verleend voor activiteiten waar uitstoot van stikstof mee gepaard gaat. Die systematiek blijkt echter niet de remedie te zijn om de vermesting van natuurgebieden adequaat aan te pakken. De praktijk laat namelijk zien dat de neerslag van stikstof door onder andere verkeer en landbouw niet afneemt. Ook is er twijfel of de verschillende natuurherstelmaatregelen die onder de PAS vielen wel het beoogde effect opleveren. Die tekortkomingen van de PAS waren voor de Gelderse Natuur en Milieufederatie (GNMF) aanleiding om bezwaar aan te tekenen tegen drie vergunningen voor uitbreidingen van veehouderijen. In juni 2019 heeft de Raad van State de bezwaren gegrond verklaard. Dit was het logische vervolg op de eerste principiële uitspraken van de Raad over de PAS in een aantal vergelijkbare zaken.

Directeur Petra Souwerbren: “Nu de PAS ontoereikend is verklaard, is er alle reden om in de volle breedte te kijken hoe we natuurgebieden beter kunnen beschermen. Een transitie naar een natuurinclusieve kringlooplandbouw biedt daarvoor belangrijke kansen. Het is mooi dat in Gelderland het nieuwe college van Gedeputeerde Staten heeft aangegeven werk te gaan maken van deze natuurinclusieve kringlooplandbouw. Herstel en bescherming van kwetsbare natuurgebieden kan hand in hand gaan met een transitie naar een natuurinclusieve landbouw. Daarvoor is constructieve samenwerking tussen de landbouwsector en natuur- en andere organisaties een vereiste. Het Actieplan Natuurinclusieve Landbouw dat wij samen met de agrarische sector hebben opgesteld biedt daarvoor een goede basis." (bron: GNMF)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- "Op CollectieGelderland vind je meer dan 500.000 voorwerpen van tientallen musea, archieven, bibliotheken, kastelen, historische verenigingen en andere (erfgoed)organisaties uit Gelderland. Zomaar even grasduinen of juist op zoek naar dat ene voorwerp of die bijzondere collectie? Op CollectieGelderland kom je vele topstukken en alledaagse dingen van Gelderse erfgoedorganisaties tegen. Naast de voorwerpen die daadwerkelijk te bezichtigen zijn, worden ook objecten getoond die zelden of nooit te zien zijn, bijvoorbeeld omdat deze voorwerpen te kwetsbaar zijn om uit het depot te worden gehaald. CollectieGelderland biedt je dus, naast een goed overzicht, ook een mooi kijkje achter de schermen."

- Stichting Monumentenwacht Gelderland is een particuliere organisatie, gesteund door de Provincie, voor het behoud van het culturele erfgoed. De Monumentenwacht houdt zich vooral bezig met onafhankelijke bouwkundige inspecties van monumenten. Tijdens de inspectie worden meteen (nood)reparaties uitgevoerd. Daarnaast geeft de Monumentenwacht in toenemende mate aanvullend advies aan eigenaren van monumenten. Als partner van de Provincie wordt de Monumentenwacht betrokken in projecten op het gebied van kwaliteitszorg, historische bouwfragmenten en een restauratieopleiding.

- Zes Gelderse erfgoedpartners - Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen, Vereniging Gelders Genootschap, Stichting Gelders Restauratie Centrum, Stichting Monumentenwacht Gelderland, Stichting Oude Gelderse Kerken en de provincie - vormen sinds 2018 samen de Erfgoed Alliantie. Met de samenwerking willen de 6 erfgoedpartners zorgen dat de erfgoedsector sterk blijft en een adequaat antwoord heeft op een veranderende vraag. De Erfgoed Alliantie partners leveren, ontwikkelen, bundelen en ontsluiten betrouwbare en hoogwaardige kennis en advies over de erfgoedsector, voor overheid, professionals en monumenteneigenaren. Zij dragen ook bij aan de ontwikkeling van de sector door innovatie en opleiding van vakmensen.

De Erfgoed Alliantie is geen zelfstandig instituut, maar een intensieve samenwerkingsvorm tussen de betrokken partners. De Erfgoed Alliantie ziet diverse taken voor zich weggelegd, zoals ondersteuning bieden bij grote of complexe projecten, een ingang/vraagbaak voor monumenteneigenaren inclusief een (digitale) kennisbank, zorg dragen voor innovatie en aanwas van vakmensen door opleidingen en trainingen en de erfgoedsector begeleiden in de overgang naar de nieuwe Omgevingswet. Verder beogen zij bij te dragen aan ontwikkelingen in het vakgebied. (bron: Geldersch Landschap & Kasteelen, 12-2-2018)

- Ruim 40 kastelen, buitenplaatsen en landgoederen in heel Gelderland bundelen sinds maart 2018 hun krachten om meer toeristen te trekken. Je vindt ze in tekst en beeld beschreven op de site Geldersestreken.nl.

Terug naar boven

Evenementen

- "Kunstenaars veranderen onze blik. Ze verrassen en laten ons nadenken. Met editie 2020 van Erfgoedfestival Gelderland (oktober, om de ca. 2 jaar, in 2020 voor de 6e keer) slaan we een nieuwe weg in. Tien kunstenaars verblijven tijdens het Erfgoedfestival 2020 een week op een bijzondere erfgoedlocatie in de provincie. Daar laten zij zich inspireren door het thema van de Maand van de Geschiedenis. We volgen de makers in een grote online campagne tijdens hun residentie en maakproces. Het Erfgoedfestival slaat daarmee een brug tussen de werelden van kunst en erfgoed. Naast de tien residenties maken ook ca. vijftig 'aanhakers' onderdeel uit van het Erfgoedfestival. Dit zijn musea, archieven en andere organisaties die thematisch verbonden zijn aan het overkoepelende festivalthema én aan de tien residenties. Het initiatief voor het festival ligt bij coöperatie Erfgoed Gelderland, een samenwerkingsverband van meer dan 200 erfgoedorganisaties in de provincie."

Terug naar boven

Landschap, natuur, toerisme en recreatie

- "Op Klompenpaden.nl vind je de mooiste wandelroutes over boerenland in de provincies Utrecht en Gelderland. Anno 2020 zijn het er al ca. 120! Geniet tijdens je wandeling van de rust, kleinschaligheid en de combinatie van cultuur en natuur. Alle wandelingen kun je op de site van Klompenpaden.nl zowel vinden op de overzichtskaart, op naam of op lengte. Ieder Klompenpad heeft een eigen pagina met een fotoreeks die een indruk geeft van het landschap waar je doorheen wandelt. Daarnaast staat er een kaartje met de route, die je eenvoudig kunt uitprinten. Wij wensen je veel wandelplezier en zien uit naar je reactie in het gastenboek bij elke route of op Facebook. Klompen aan, rugzak op en gaan! Route informatie. Het advies is om naast de bewegwijzering in het veld gebruik te maken de routekaart uit de folder, de mobiele app, of een uitgeprinte kaart van Klompenpaden.nl. Op de website en in de gratis app informeren we je over (tijdelijke) routewijzigingen. Honden verboden. Klompenpaden lopen gedeeltelijk over particulier terrein, waar soms vee loopt. Om de dieren niet te verstoren en verspreiding van dierziekten te voorkomen zijn honden verboden. We vragen hiervoor je begrip. Onverharde paden. Klompenpaden bestaan gedeeltelijk uit onverharde paden. Ze zijn daarom niet geschikt voor kinderwagens of rolstoelen. In geval van regen wordt waterdicht schoeisel aanbevolen. Goed voorbereid op pad. Lees hier de tips vóór je een Klompenpad gaat lopen."

- Gedetailleerde informatie over ontstaan en ontwikkeling van de regionale landschappen in deze provincie, vind je in de - via de link online te lezen - studie Ontgonnen Verleden. Historisch-geografische regiobeschrijvingen betreffende de provincie Gelderland (195 pagina's, Ministerie van LNV, 2009).

- Natuurgebieden in Gelderland van Natuurmonumenten.

- Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG) helpt dorpsbewoners bij de instandhouding van hun eigen leefomgeving door kennisoverdracht en uitleen van gereedschappen en materialen. Er zijn ruim 300 vrijwilligersgroepen bij de stichting aangesloten, die zich inzetten voor landschapsbeheer, soortenbehoud (zoals steenuilen, bijen, en vleermuizen), Klompenpaden en hoogstamboomgaarden. SLG heeft bewoners van Gelderse landgoederen geïnterviewd, die vertellen over het leven op het landgoed in kwestie in vroeger tijden. 20 interviews zijn in boekvorm verschenen, 20 andere interviews en informatie over het boek vind je onder de link.

- Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen.

- "Alle acties voor biodiversiteit op één plek: dat is het resultaat van het in januari 2021 vastgestelde Gelderse Uitvoeringsprogramma Biodiversiteit. Biodiversiteit krijgt zo een steviger positie in het provinciale beleid. Bovendien wordt biodiversiteit nu een rode draad in al ons doen en laten: van wonen en werken tot boeren en energie opwekken. Gelderland is de groenste provincie van Nederland, dankzij ruim 130.000 hectare Natuurnetwerk en 15 Europees beschermde Natura 2000-gebieden. Daar zijn we trots op. Tegelijkertijd maken we ons zorgen: de natuur heeft het moeilijk en dat is geen nieuws. Stikstof zorgt voor verzuring en vermesting, karakteristieke landschapselementen verdwijnen en verdroging zet kwetsbare soorten en gebieden steeds meer onder druk.

Acties gebundeld. De natuur is van levensbelang. Zonder biodiversiteit geen insecten die onze gewassen bestuiven, zonder gezond ecosysteem geen schoon drinkwater of fijne plekken om te recreëren. Daarom werken we samen met partners en inwoners aan het versterken van de biodiversiteit. Met het Uitvoeringsprogramma Biodiversiteit - Strategie voor een groener Gelderland bundelt de Provincie voor het eerst alle beleid en acties: wat gebeurt er al en wat is er nog nodig? Waar willen we naartoe en hoe gaan we dat concreet aanpakken? Biodiversiteit krijgt zo een steviger positie in het provinciale beleid en wordt nadrukkelijker een rode draad binnen andere thema’s. Op deze manier willen we de biodiversiteit beschermen, herstellen en vergroten.

Juist ook buiten natuurgebieden. Want het versterken van de biodiversiteit is al lang niet meer iets van de natuurgebieden alleen. Voor veel soorten is de inzet op natuurgebieden onvoldoende: ook in wijken, op bedrijventerreinen, langs wegen en op het platteland kunnen we de natuur versterken. Bovendien zijn sommige soorten juíst daarvan afhankelijk; denk aan de huismussen die onder onze dakpannen broeden en de patrijzen op onze akkers.

Concrete doelen. Het uitvoeringsprogramma richt zich op vier ambities: 1) sterkere natuurgebieden en vitaler bos, 2) meer biodiversiteit en bomen op het platteland, 3) meer biodiversiteit en bomen in stad en dorp en 4) een grotere betrokkenheid van inwoners. Daarbij benoemen we concrete doelen, van een miljoen nieuwe bomen in 2030 en een biodiversiteitsplan voor alle gemeenten tot het ecologisch beheren van alle bermen. Met elkaar. De provincie neemt soms het voortouw, maar biedt ook handvatten aan partners, door kennisuitwisseling te faciliteren en te ondersteunen met subsidieregelingen. Op deze manier wordt biodiversiteit iets van ons allemaal. Benieuwd wat je als gemeente, inwoner of ondernemer kunt doen? In verschillende filmpjes laten we zien wat er mogelijk is én wat dat oplevert." (bron: Provincie Gelderland, januari 2021)

- "De provincie Gelderland heeft sinds 2019 jaar een eigen bomen- en bosbeleid. De gezondheid van de Gelderse bossen staat onder druk door klimaatverandering, stikstofneerslag en verdroging. Voorjaar 2020 stelden Gedeputeerde Staten daarom al nieuw beleid vast om het tij te keren. In het Uitvoeringsprogramma Bomen en Bos is verder uitgewerkt hoe de provincie meer bos en vooral een vitaler bos wil realiseren. Gelderse bossen hebben te lijden onder stikstofdepositie en droogte, onder andere door klimaatverandering. Dat betekent dat de bossen bestand en weerbaar moeten zijn tegen het veranderend klimaat. Door meer gemengde bossen te laten ontstaan zijn de bossen hiertegen beter bestand. De provincie ondersteunt de aanleg van wildkerende rasters, om te voorkomen dat wilde dieren het jonge loofbos opeten. Voorwaarde is wel dat in een gebied de wildstand niet veel hoger mag zijn dan is afgesproken.

Gelderland wil ook 9000 hectare bossen waar ook houtproductie plaatsvindt, omvormen naar natuurbossen, waar het beheer nog meer is gericht op het verbeteren van de biodiversiteit. Dat gebeurt onder andere door samen met andere provincies de regels voor beheer van natuurbossen aan te passen. Dit sluit aan bij het landelijk beleid voor bossen dat in november 2020 naar de Tweede Kamer is gestuurd. In 10 jaar tijd wil het provinciebestuur binnen het Gelders Natuurnetwerk 1200 hectare graslanden en land met lage vegetaties omvormen naar bos. Ook buiten het natuurnetwerk moeten meer bomen en bos komen. Dat gaat om circa 500 hectare. Ook agroforestry biedt mogelijkheden om meer bomen te planten. De Provincie moedigt agrarisch ondernemers aan om daarmee aan de slag te gaan. Ook wil de provincie bij particulieren en in de openbare ruimte in dorpen en steden en langs wegen en waterlopen in 10 jaar nog 1 miljoen extra bomen planten." (bron: Provincie, december 2020)

- "Provincie Gelderland wil gezonde en meer gemengde bossen. Daarmee zijn onze bossen beter bestand tegen klimaatverandering. Dit draagt bovendien bij aan de biodiversiteit in het bos, en de bossen houden meer CO2 vast. Bomen halen CO2 uit de lucht, leggen die vast in hout en verminderen daarmee de klimaatverandering. Daarom moeten er ook meer bomen en bos komen in het landelijk gebied en in de dorpen en steden. Dat hebben Gedeputeerde Staten (GS) in april 2020 besloten. GS hebben de 'Koersnotitie Bomen en Bos voor een Gaaf Gelderland' vastgesteld. Hierin staat hoe GS willen omgaan met bomen en bos in onze provincie. Gezond bos. De gezondheid van de Gelderse bossen staat onder druk door klimaatverandering, stikstofneerslag en verdroging. Hierdoor sterven nu al op sommige plekken bomen, zoals de lariks en de fijnspar. GS willen het tij keren. Dat kan door te zorgen voor meer diversiteit in de bossen, bijvoorbeeld meer bomen van verschillende leeftijden. Het is ook belangrijk dat er meer verschillende boomsoorten in een bos staan en dat de genetische herkomst van bomen meer verschilt. GS gaan hierover in gesprek met terreinbeheerders. Bosbranden. Daarnaast willen GS dat de kans op onbeheersbare bosbranden zo klein mogelijk is. Dat kan onder andere door meer loofbomen en minder naaldbomen in het bos te laten groeien. De Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland stelt hiervoor een plan van aanpak op. Wij werken met hen samen om dit plan te maken en uit te voeren.

Duurzaam gebruik. GS willen ook dat hout uit de bossen zo duurzaam mogelijk wordt gebruikt. Door het hout in gebouwen te gebruiken, blijft de CO2 die in het hout is vastgelegd, lang in het hout bewaard en komt het niet in de lucht. Op die manier draagt het duurzaam gebruiken van hout bij aan vermindering van de klimaatverandering. Meer bomen en bos. Ten slotte willen GS meer bomen en bos planten in Gelderland, zowel op het platteland als in dorpen en steden. Dit verbetert de biodiversiteit, vermindert de klimaatverandering en gaat de effecten van klimaatverandering tegen zoals droogte en hitte. Ook zorgen meer bomen voor een fraai landschap en een fijne woonomgeving. GS willen met gemeenten, waterschappen, de landbouw en terreineigenaren in gesprek hoe zij samen met hen die ambitie kunnen waarmaken. Gesprekken over bomen- en bosbeleid. In het voorjaar van 2020 hebben GS overlegd met stakeholders, zoals terreinbeheerders, landbouworganisaties, en natuur- en landschapsorganisaties. Op basis van die gesprekken werken GS het beleid verder uit. Dat is waarschijnlijk rond de zomer van 2020 klaar." (bron: Provincie Gelderland, 30-4-2020)

- "Natuur houdt niet op bij de grenzen van natuurgebieden. Ook in steden en dorpen kan de biodiversiteit omhoog! Om dit te stimuleren en te ondersteunen heeft Provincie Gelderland brochures ontwikkeld voor het vergroenen van woonwijken, winkelcentra en bedrijventerreinen. Met relatief simpele maatregelen kan al een verschil worden gemaakt. Het Gelders Natuurnetwerk beslaat ruim 130.000 hectare en wordt de komende jaren met nog 4.000 hectare uitgebreid. Maar natuurgebieden staan niet op zichzelf. Ook in landbouwgebieden, en in steden en dorpen kunnen maatregelen worden genomen die bijdragen aan de biodiversiteit in onze provincie en de rest van Nederland. Door te zorgen voor meer groen in woonwijken, op bedrijventerreinen en langs wegen kunnen we bebouwde gebieden voor meer diersoorten aantrekkelijker maken. Meer groen in de steden en dorpen levert echter niet alleen winst op voor de biodiversiteit: het draagt ook bij aan de leefbaarheid en klimaatbestendigheid. Zo tonen onderzoeken aan dat mensen gelukkiger en gezonder zijn wanneer hun omgeving groener is. Daarnaast zorgen bomen voor schaduw, en heeft vegetatie een verkoelend effect. Tenslotte draagt groen bij aan wateropname en wordt water gemakkelijker afgevoerd wanneer er meer groen aanwezig is. Hierdoor kan wateroverlast worden voorkomen.

Ondersteund door illustraties tonen de drie brochures hoe we meer biodiversiteit in woonwijken, in winkelcentra en op bedrijventerreinen kunnen bereiken. Daarmee zijn de brochures geschikt voor iedereen die de omgeving wil vergroenen en daar informatie of inspiratie voor nodig heeft: van bewoners tot ondernemers, en van woningbouwcorporaties tot gemeenten. Door middel van een schaal van nul tot drie laten de brochures voor iedere concrete maatregel zien in hoeverre deze bijdraagt aan wateropvang, waterafvoer, beleefgroen en verkoeling. Ook andere, minder algemene ecosysteemdiensten worden benoemd, en per maatregel wordt bovendien een indicatie gegeven van de kosten voor aanleg en onderhoud. De maatregelen reiken van straatniveau tot de daken van gebouwen, en alles wat daartussen zit. Terwijl volkstuinen en groene schoolpleinen bijdragen aan de biodiversiteit in woonwijken, is de realisatie van tijdelijke natuur juist effectief om de biodiversiteit op bedrijventerreinen te vergroten. Maatregelen als het plaatsen van inheemse bomen en het beplanten van boomspiegels zijn overal van waarde. Denk ook aan ingrepen als het plaatsen van faunavoorzieningen en het aanleggen van open water.

De brochures - 'Hoe vergroenen we woonwijken?', - 'Hoe vergroenen we winkelcentra?' en - 'Hoe vergroenen we bedrijventerreinen?' geven een overzicht van effectieve maatregelen voor het verhogen van de biodiversiteit in de stad. Maar met deze brochures alleen komen we er niet. Scholen en inwoners van Gelderland kunnen op dit moment al gebruik maken van de subsidieregelingen Groene schoolpleinen, en Burgerbetrokkenheid bij natuur, groen en landschap. Daarnaast onderzoeken we wat we als provincie nog meer kunnen doen om vergroening van steden en dorpen te faciliteren, want voor de biodiversiteit in onze provincie is ook het groen buiten natuurgebieden cruciaal." (bron: Provincie Gelderland, maart 2020)

- "Eind mei 2019 is het Coalitieakkoord Samen voor Gelderland 2019-2023 gepresenteerd. Hierin worden de provinciale ambities beschreven voor de komende jaren. In het coalitieakkoord is veel aandacht voor natuur, biodiversiteit en natuurinclusieve landbouw. Gelderland is immers de groenste provincie van Nederland en is daar trots op! Enkele opvallende punten uit het akkoord: In natuurgebieden, landbouwgebieden en de openbare ruimte in en om de stad kan de biodiversiteit omhoog. Daar ligt een belangrijke taak voor de gemeenten om, in samenwerking met lokale partijen, eigen biodiversiteitsplannen op te stellen en daarvoor voldoende middelen te begroten. De provincie kan het opstellen van deze plannen co-financieren. In natuurgebieden is voldoende rust, stilte en duisternis noodzakelijk. Daartoe ontwikkelen we beleid voor zonering. Landgoederen en bosgebieden zijn de parels van de provincie. Het beheer hiervan kost veel geld. Landgoed- en boseigenaren verdienen daarom ruimte om te ondernemen. Er komt nieuw bosbeleid om de afname van het bosareaal te keren. Een herplantplicht, ook voor bos dat ten behoeve van heide- en stuifzandherstel wordt gekapt, kan daar onderdeel van uitmaken. Er komt een ruimer budget voor natuureducatie voor jong en ouder in onderwijs, en voor natuurtoerisme. Voor natuur wordt € 40 miljoen extra uitgetrokken.

In de 21e eeuw staan we voor een nieuwe uitdaging: voedselproductie met herstel van biodiversiteit, landschappen en kringlopen. Voorwaarden hiervoor zijn een levende en gevarieerde bodem en voldoende bestuivende insecten. De richting die ons voor ogen staat is daarom een natuurinclusieve kringlooplandbouw met een duurzaam verdienmodel. Met Foodvalley (Wageningen en omgeving) als internationale topregio op het gebied van kennis en innovatie rond agrofood, wil Gelderland koploper worden op het gebied van verduurzaming van de landbouw. Concreet: Wij zetten een ambitieus uitvoeringsprogramma op voor het stimuleren van de landbouw- en voedseltransitie. Hiermee ondersteunen we initiatieven en (gebieds-)pilots van pionierende bedrijven en maatschappelijke partijen die toewerken naar circulaire, natuurinclusieve of biologische bedrijfsvoering. Ook dringen we het mestoverschot terug. Nutriëntenkringlopen willen we zoveel mogelijk sluiten op boerderij- en regioniveau. Dit komt ten goede aan de kwaliteit van bodem, water en lucht, conform de kringlooplandbouwnotitie van het ministerie. We maken in overleg afspraken om de stikstofuitstoot verder omlaag te brengen. We willen dat de boer een eerlijke prijs krijgt voor zijn producten en een fatsoenlijk inkomen heeft. Daarvoor kijken we naar verdienmodellen die ook bijdragen aan de biodiversiteit en het landschap. Deze transitie willen we in gang zetten. We vragen de Gelderse landbouw-, natuur en milieuorganisaties, LTO Noord en de agrarische collectieven om samen met ons tot een voorstel te komen, mede op basis van het Actieplan Natuurinclusieve Landbouw. We stellen een stevig investeringsbudget in voor ondersteuning aan boeren die (deels) over willen gaan op natuurinclusieve kringlooplandbouw. Voor landbouw wordt €50 miljoen extra uitgetrokken." (bron: Provincie, juni 2019)

- "Gedeputeerde Staten van Gelderland scherpen maatwerkaanpak bomen langs provinciale wegen verder aan. We scherpen onze aanpak voor bomen langs provinciale wegen op 4 onderdelen aan. Daarbij laten we de bestaande landelijke CROW-richtlijn voor een obstakelvrije berm van 4,5 tot 6 meter los. Volgens ons ontstaat hiermee een goede balans tussen een veilige inrichting van de weg en behoud van gezonde bomen. En blijven zo veel mogelijk bomen behouden. In specifieke gevallen is het kappen van bomen onvermijdelijk om te zorgen voor een veilige inrichting van de weg. We willen deze aanscherpingen bespreken met Provinciale Staten voordat we ze toepassen bij onze aanpak voor groot onderhoud. Identificeren. De eerste stap is het identificeren van mogelijke knelpunten voor de verkeersveiligheid op basis van de afstand tot de weg. Hiervoor maken we onderscheid in 3 zones langs de provinciale weg. In de 2 zones die het dichtst bij de weg liggen, geven we verkeersveiligheid voorrang boven bijvoorbeeld het belang van biodiversiteit. Deze keuze volgt uit de wettelijke verantwoordelijkheid voor een verkeersveilige inrichting. In de derde zone, die verder van de weg af ligt, laten we alle belangen even zwaar wegen.

Controleren en meer maatwerk. De tweede aanscherping is het in beeld brengen van de effecten van een knelpunt per wegtraject. Bomen hebben soms ook een positief effect op verkeersveiligheid, bijvoorbeeld doordat een rij bomen het verkeer geleidt. Daarom willen we met behulp van maatwerk bepalen welke maatregelen mogelijk zijn en welke maatregelen wij nemen. Zo kan een geleiderail de veiligheid voor het verkeer vergroten als er voldoende afstand tussen de boom en de weg is. En mochten we besluiten bomen te kappen, dan onderbouwen wij deze keuze op basis van de lokale situatie en kijken we direct waar we nieuwe bomen of struiken kunnen planten. Kwaliteit. Als derde ontwikkelen we een methode waarmee we de waarde van bomen langs provinciale wegen kunnen beoordelen. Bomen zijn belangrijk voor natuur, landschap of cultuurhistorie. Op basis van deze methode komen we met een aanpak om te investeren in de kwaliteit van natuur, landschap en cultuurhistorie in bermen. Zodra deze aanpak klaar is, informeren we Provinciale Staten hierover. De laatste aanscherping is dat we intern beschrijven wanneer en op welke manier inwoners invloed kunnen uitoefenen bij groot onderhoud aan wegen." (bron: Provincie Gelderland, 28-4-2020)

- "De provincie Gelderland heeft in december 2018 nieuw beleid voor ontsnippering vastgesteld. In de afgelopen jaren sloten wij aan bij het Rijksprogramma, door in de omgeving van de rijksecoducten voorzieningen aan te leggen. De komende jaren zullen wij, waar nodig, bij alle provinciale wegen voorzieningen aanleggen. Daarvoor sluiten wij aan bij de cyclus van groot onderhoud van deze wegen. Ontsnipperen is het verbinden van natuurgebieden door het wegnemen van knelpunten nabij infrastructuur. Denk daarbij aan grotere en kleinere tunnels, ecoducten en ecoduikers. De afgelopen vijf jaar zijn in de provincie 15 ecoducten aangelegd over Rijks- en provinciale wegen en spoorlijnen. Deze zijn vooral op de Veluwe gerealiseerd. Voorjaar 2018 is het ecoduct Kootwijkerzand geopend, over de A1 en de spoorlijn Apeldoorn-Amersfoort. In 2019 wordt ook de natuurbrug Asselse Heide opgeleverd. Deze faunavoorzieningen komen nog voort uit het Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO) van het Rijk, dat formeel per 2019 stopt. In 2019 zal de provincie aansluitend nog twee ecoducten aanleggen over de provinciale wegen bij Nieuw-Milligen en Hoog Soeren.

De provincie gaat nu een andere strategie volgen. We sluiten aan bij het grootschalig beheer en onderhoud van de provinciale wegen en maken werk met werk door waar nodig faunavoorzieningen aan te leggen. Zo komen alle provinciale wegen in een negenjarige cyclus aan de beurt. Daarvoor kijken wij naar de locaties waar infrastructuur natuurgebieden doorkruist, en waar aanrijdingen met bepaalde dieren worden geregistreerd. Aanvullend kijken wij ook naar de leefgebieden van kwetsbare kleinere dieren in deze natuurgebieden. De komende jaren verwachten wij nog dertien kleinere en middelgrote voorzieningen aan te leggen. Zo wordt onderzoek gedaan naar een faunavoorziening nabij de provinciale weg N225 in het Renkums Beekdal. Overigens kunnen ook andere beheerders van infrastructuur, zoals gemeenten en waterschappen, bij de provincie subsidie aanvragen voor de aanleg van faunavoorzieningen." (bron: Provincie Gelderland, 28-12-2018)

- "Als we de klimaatdoelen willen halen, kan het kabinet de luchtvaart niet langer buiten beschouwing laten, zoals dat nu gebeurt. We moeten maatregelen treffen om de huidige groei tegen te gaan. De Gelderse Natuur en Milieufederatie (GNMF) geeft haar visie op het nut van maatregelen voor de luchtvaart. Aanleiding hiervoor zijn de plannen voor Lelystad Airport en de gevolgen daarvan voor natuur, milieu en leefbaarheid in Gelderland. In het Parijse Klimaatakkoord 2015 is afgesproken ernaar te streven dat de temperatuurstijging beperkt blijft tot 1,5 graden en dat de temperatuurstijging maximaal 2 graden Celsius mag zijn. Dit wordt volgens het kabinet gerealiseerd als de Nederlandse economie in 2050 klimaatneutraal is. Om klimaatneutraal te worden, wordt ingezet op energiebesparing en het opwekken van meer duurzame energie in de (woning)bouw, industrie en mobiliteit. De luchtvaart wordt hierin, vanwege het internationale karakter, niet meegenomen. Dit is opmerkelijk, omdat luchtvaart binnen de mobiliteit namelijk de grootste bron is van broeikasgassen en energieverbruik. Gelukkig wordt deze omissie steeds meer onderkend. Om echt naar een duurzame samenleving te gaan, mag de luchtvaart niet langer buiten beschouwing worden gelaten en moeten we maatregelen treffen om de groei tegen te gaan." - Download hier de GNMF-visie 'We vliegen de bocht uit' (juni 2018).

- De Gelderse Natuur en Milieufederatie, Geldersch Landschap & Kasteelen, en de provinciale afdelingen van Natuurmonumenten, Landschapsbeheer en IVN, hebben in juli 2018 het Manifest voor een Groen Gelderland opgesteld. Het manifest geeft aan welke maatregelen nodig zijn voor verbetering van de biodiversiteit in de provincie. Behoud en herstel van landschappen, zoals het coulisselandschap van de Achterhoek, door een meerjarig landschapsprogramma, natuurinclusieve landbouw en het bevorderen van de biodiversiteit in het landelijk gebied en in stad-land zones vormen een samenhangende aanpak.

- Faunabeheerplannen Gelderland (o.a. m.b.t. jacht, grofwild, ganzen, vos, roek, konijn, knobbelzwaan, meerkoet).

- De Waal is de grootste en breedste rivier van Nederland (gemiddeld 350 tot 400 meter breed). Hij wordt gevoed door de Bovenrijn die bij Lobith ons land binnenkomt en gaat na circa 80 km over in de Merwede, op de plaats waar vroeger de Maas in de Waal uitmondde ter hoogte van Slot Loevestein. Bij het Pannerdensch Kanaal vertakt de Rijn zich in de Waal en Neder-Rijn. Waalweelde is een reeks projecten om de Waal en haar oevers duurzaam mooier, veiliger, natuurlijker en economisch sterker te maken. Rapport 'Handreiking Ruimtelijke Kwaliteit voor de Waal' (2009). Dwaalfilm is een site met informatieve filmpjes over cultuurhistorie, natuur en landschap in en rond o.a. de Waal.

- De rivier de IJssel loopt van de Neder-Rijn bij Arnhem in het zuiden, tot Kampen in het noorden en komt daar via het Ketelmeer uit in het IJsselmeer. De IJssel ligt grotendeels in de provincie Gelderland en vormt van Deventer tot Zwolle de grens tussen deze provincie en de provincie Overijssel. De IJssel is in de jaren zestig en zeventig voorzien van oevers van breuksteen, zodat een kronkelend kanaal is ontstaan dat water uit de Rijn naar het IJsselmeer transporteert. De komende jaren worden, net als bij de andere grote rivieren, ook bij de IJssel processen in gang gezet om te zorgen dat de rivier weer gaat leven en bewegen, zodat zij weer buiten haar oevers kan treden, zand kan afzetten, rivierduinen kan maken, geulen kan uitslijten en eilanden kan verplaatsen. Dat is goed voor de natuurontwikkeling én er ontstaat meer ’ruimte voor de rivier', zodat bij hoog water het buitendijkse land volloopt, waardoor het gebied achter de winterdijk beter beschermd is. Nadere informatie over het weer natuurlijker maken van de loop van de IJssel.

- Gedeputeerde Staten van Gelderland verwachten anno 2015 dat de verwerving van 5.300 hectare nieuwe natuur voor het Gelders deel van het Natuurnetwerk Nederland in 2022 wordt afgerond en de inrichting uiterlijk in 2025. Natuurnetwerk Nederland is de nieuwe aanduiding voor de Ecologische Hoofdstructuur. Met de partners wordt samengewerkt om de verworven gronden in te richten en de maatregelen in het kader van de Programmatische Aanpak Stikstof uit te voeren.

- Het Natuurbeheerplan Gelderland 2021 geeft de gebieden aan die voor subsidiëring van (agrarisch) natuurbeheer in aanmerking komen. Op de bijbehorende kaart staat precies waar de provincie wat voor soort natuur wil realiseren en waar zij financieel wil bijdragen door het verstrekken van subsidies. Hierbij gaat het om het beheer van de leefgebieden voor soorten. Verder brengt het Natuurbeheerplan focus aan op die gebieden waar het meeste natuurresultaat gehaald kan worden in relatie met het Gelders Natuur Netwerk, landschapsbeleid en waterbeleid. Provincies willen meer samenwerking en focus van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer met een hoger natuurresultaat en lagere uitvoeringskosten. Daarom kunnen agrariërs in het nieuwe (= sinds 2016) stelsel alleen subsidie aanvragen via de gecertificeerde agrarische collectieven. Zo komt er meer focus en samenwerking in het beheer. In de provincie zijn 3 agrarische collectieven: Veluwe, Achterhoek en Rivierenland. Daarnaast is subsidie mogelijk voor organisaties en particulieren die een bijdrage leveren aan het maken en in stand houden van Gelderse natuur. Hiervoor moet het terrein binnen het Gelders Natuurnetwerk liggen. Er is subsidie beschikbaar voor het aankopen van een terrein om daar een natuurgebied van te maken, het veranderen van de functie van landbouwgrond naar natuur en voor het inrichten en beheren van een natuurterrein.

- De provincie Gelderland is verantwoordelijk voor het realiseren van het Gelders Natuurnetwerk. De provincie wil gronden in het Gelders Natuurnetwerk niet zelf blijvend beheren. De provincie wil de eigen gronden in het Gelders Natuurnetwerk openbaar en transparant op de markt zetten, zodat anderen eigenaar kunnen worden en de inrichting en/of het beheer kunnen uitvoeren. Dit biedt kansen aan maatschappelijke partijen, organisaties en particulieren die natuur willen realiseren en beheren. Staatsbosbeheer streeft naar meer robuuste, aaneengesloten natuurgebieden van (inter)nationale betekenis binnen het Gelders Natuurnetwerk, in het bijzonder op de Veluwe, langs rivieren en in Natura 2000-gebieden. Staatsbosbeheer kan de kwaliteit van de natuur in grote aaneengesloten gebieden makkelijker verbeteren en efficiënter beheren. Daarom wil Staatsbosbeheer meer gronden in die natuurgebieden verwerven en brengt zij meer versnipperde kavels in via het platform Grondruil Gelderland, waarvan het eigendom inclusief beheer aan derden kan worden overgedragen. Staatsbosbeheer en de provincie willen met deze openbare grondruil grotere aaneengesloten natuurgebieden creëren en zo de natuur in de provincie versterken. Daarnaast willen ze met dit ruilproces de betrokkenheid van particulieren bij natuur- en landschapsbeheer vergroten. Staatsbosbeheer en de provincie hebben in 2019 allebei gronden op het platform ingebracht, in totaal ongeveer 600 hectare.

Eind september 2019 is het project afgerond. Bijna 400 hectare natuurgrond heeft een andere eigenaar en beheerder gekregen. In totaal waren er 287 inschrijvingen. Er zijn 118 kavels gegund. Dat betekent dat tweederde van de aangeboden grond een andere eigenaar krijgt. De grondruil draagt bij aan het vergroten van een aantal kerngebieden van Staatsbosbeheer in Gelderland. Grote aaneengesloten gebieden zijn goed voor de natuur en efficiënter in beheer. Staatsbosbeheer kreeg ook natuurgrond aangeboden grenzend aan eigen gebieden. De Provincie hoopte de betrokkenheid van inwoners bij natuurbeheer te vergroten. Daarvoor zijn kleinere, losse gebieden aangeboden die ook goed door bijvoorbeeld particulieren kunnen worden beheerd. Er zijn 56 particulieren die grond gegund krijgen. In totaal heeft de provincie 189 hectare gegund. Staatsbosbeheer verwierf daarvan 165 hectare aansluitend op de eigen kerngebieden binnen het Gelders Natuurnetwerk. De overige kavels van de provincie gingen naar andere inschrijvers. Het totale aantal inschrijvingen bij de provincie bedroeg 59. In totaal heeft Staatsbosbeheer 204 hectare gegund. Het aantal inschrijvingen bedroeg 228. Daarmee kwam de verwachting uit dat niet op alle gronden zou worden ingeschreven. Er is wel voldoende verkocht om de verworven grond te kunnen betalen. Het restbedrag gaat in een fonds dat Staatsbosbeheer inzet voor aankoop van nieuwe natuurgronden in de provincie. (bron: Provincie Gelderland, 30-9-2019)

- "Veel bos en natuur is in bezit van particulieren: van landgoederen van honderden hectaren tot de bewoner in het buitengebied die de trotse eigenaar is van een bosje met een poel. De provincie Gelderland is blij dat veel particulieren bijdragen aan het uitbreiden van het Gelders Natuurnetwerk. De tijd ligt al ver achter ons dat de overheid vooral zaken deed met de grote terreinbeheerders als het gaat om natuurbeheer, natuurherstel en natuurontwikkeling. De regelingen zijn tegenwoordig voor ieder type eigenaar gelijk. In de provincie lopen veel gebiedsprocessen, waarin wij met alle partijen aan tafel proberen het Gelders natuurnetwerk af te ronden en de kwaliteit van de natuurgebieden te verbeteren. Belangrijke instrumenten daarbij zijn grondaankoop, kavelruil en het omvormen van landbouwgrond naar natuurterrein. In die projecten, maar ook daarbuiten, blijkt steeds weer dat veel particulieren willen investeren in natuur en hun bezit toekomstbestendig willen maken met natuurontwikkeling. Natuurlijk ondersteunen wij dat graag. De brochure Particulier Natuurbeheer (2019) legt uit welke mogelijkheden er zijn, welke stappen een eigenaar moet ondernemen om nieuwe natuur te realiseren en welke financiële compensatie de provincie hiervoor geeft." (bron: provincie)

- IVN Gelderland is ervan overtuigd dat betrokkenheid bij de natuur duurzaam handelen stimuleert. Met hun belevingsactiviteiten mobiliseren ze jaarlijks duizenden jongeren en ouderen om in de eigen buurt, stad of buitengebied de natuur van dichtbij te beleven. Zij realiseren dit middels een provinciaal netwerk van 10 beroepskrachten, 17 lokale afdelingen, ca. 2300 betrokken leden en vrijwilligers, en 17 natuur- en milieucentra.

- "De stem van natuur en landschap, leefmilieu en duurzaamheid in de provincie: dat is Natuur en Milieu Gelderland (voor april 2020: Gelderse Natuur en Milieufederatie (GNMF)). De natuur en het milieu kunnen zelf niet praten. Daarom komen wij als onafhankelijke vereniging voor ze op. Gesteund door een sterke achterban beschermen wij de Gelderse natuur, en helpen wij nieuwe natuur te realiseren en onze leefomgeving gezond en duurzaam te maken. Onze droom is een provincie met een afwisselend landschap, rijke biodiversiteit, ruimte voor de natuur en een schoon milieu voor nu en later. Een provincie waarin bedrijven voorop lopen, energieneutraal en circulair zijn, waar burgers genieten van schone lucht, stilte en een donkere nacht. Een provincie waar haar inwoners trots op zijn.

Deze doelstellingen kunnen we alleen bereiken door samen voor een mooi en duurzaam Gelderland te gaan. De belangrijkste spelers zijn de provincie, natuur- en milieuorganisaties, bedrijven en betrokken burgers. Wij vervullen een provinciale koepelfunctie voor de vele vrijwilligers die actief zijn in ca. 100 aangesloten lokale en regionale natuur- en milieuorganisaties. Stagiaire Mireille Plessius heeft in 2020 onze vastgestelde meerjarenstrategie omgezet in een leuke en toegankelijke animatie. Bekijk hier waar we voor staan en waar we voor gaan!"

- Op de site van Stichting Zeldzame Huisdierrassen kun je zien bij welke fokcentra en educatieve centra in Gelderland je zeldzame landbouwhuisdierrassen kunt bekijken.

- Stichting Leefbaar Buitengebied Gelderland heeft als doel om groeperingen en individuen, die zich zorgen maken over de misstanden ten gevolge van (geplande) intensieve veehouderij in hun omgeving, op Provinciaal en Landelijk niveau een stem te geven. Daarnaast zal de Stichting de lokale groeperingen (juridisch) ondersteunen. De volgende groeperingen maken deel uit van Stichting Leefbaar Buitengebied Gelderland: Groep Azewijn, in verband met een vleesvarkensbedrijf aan de Maatweg; Groep Azewijn, Rafelder, Ziek, in verband met het vullen van een grote diepe plas met (licht) verontreinigd slib, nabij vier sterk verontreinigde ex-vuilstortplaatsen; Groep Beltrum, in verband met een uitbreiding van een vleesvarkensbedrijf aan de Grolseweg; Groep De Heurne, Kamerstraat, gemeente Aalten; Groep Dinxperlo, in verband met vleesvarkensbedrijf aan de Kalverweidendijk; Groep Driekoningenweg, Rafelder, Veldhunten, Etten, in verband met vuilstortplaatsen; Groep Hengelo GL in verband met vleesvarkensbedrijf Baaksevoetpad 7; Groep Laarstraat Vethuizen, in verband met een gepland vleesvarkensbedrijf aan de Laarstraat; Groep Varsselder, in verband met een vleesvarkensbedrijf aan de Driekoningenweg;

Groep Varsseveld, in verband met de aanvraag voor een mestvergister in hun buurt; Groep Westendorp, in verband met vleeskuikenbedrijf aan de Halseweg; Groep Wichmond in verband met een giga koeien genetics bedrijf aan de Polweg; Stichting MOOIJ Land, in verband met LOG Azewijnse Broek; Stichting LOG Ruurlosebroek, in verband met LOG Ruurlosebroek; Stichting Leefbaar Halle-Heide, in verband met LOG Halle-Heide; Groep Groenlo, in verband met een megamestvergister op het industrieterrein de Laarberg; Groep Haaften Tuil in verband met een plan voor een mestvergister aan de Graaf Reinaldweg; Groep Schooltinkweg Zelhem in verband met de uitbreiding van een geitenbedrijf aan de Schooltinkweg in Velswijk; Groep Ringweg 4 en 4a te Wehl, Diana Saman, in verband met het plan om zeer dicht bij een bio varkensbedrijf een tehuis voor meervoudig gehandicapte kinderen, waaronder autisme, te ontwikkelen; Groep Terwolde i.v.m. uitbreiding kippenbedrijf; Groep Wichmond in verband met een embryofabriek ten behoeve van bedrijven in Brazilië; Groep Lievelde i.v.m. de oprichting van een kalverenbedrijf in de onmiddellijke nabijheid van een bio koeienbedrijf.

Daarnaast hebben zich groeperingen uit Gelderland gemeld die gebruik hebben gemaakt van diensten van de Stichting of die hebben aangegeven de Stichting te willen steunen of die met de Stichting Leefbaar Buitengebied Gelderland willen samenwerken: Groep Gendt; Groep Doetinchem; Groep Haart, Aalten; Groep Megchelen; Groep Klarenbeek in verband met de aanvraag van een mestvergister in hun buurt; Groep Gendringseweg Lintelo gemeente Aalten; Groepen Beemte Vaassen.

- De provincie Gelderland heeft eind 2018 een subsidieregeling voor het ontwerpen en aanleggen van een groen schoolplein op een basisschool of middelbare school in het leven geroepen. Voor de subsidieregeling is in totaal 2 miljoen euro beschikbaar. De maximale bijdrage is 17.500 euro per schoolplein. De regeling loopt tot en met 2021 of tot het subsidieplafond is bereikt. Bij het aanleggen van een groen schoolplein komt veel kijken. Denk bijvoorbeeld aan het vinden van financiering, het betrekken van kinderen, ouders en buurt, en het maken van het ontwerp. De provincie heeft een forum groene schoolpleinen ingericht. Op dit forum staan tips, kan men vragen stellen en kennis delen. Zie voor meer informatie de subsidiepagina Groene schoolpleinen.

- Landbouw-, natuur- en milieuorganisaties slaan de handen ineen om samen te werken aan een vitaal Gelders platteland, biodiversiteitsherstel en kringlooplandbouw. Het in maart 2019 verschenen Actieplan Natuurinclusieve landbouw Gelderland biedt toekomstperspectief voor de landbouw. Ook zet het in op kringlooplandbouw met meer natuur- en landschapswaarden op het platteland. De initiatiefnemers willen alle Gelderse landbouwbedrijven met grond verleiden om in 2027 natuurinclusief te werken. Daarvoor gaan ze werken aan nieuwe verdienmodellen, bewustwording, onderwijs, kennis en innovatie.

“In Gelderland lopen al diverse projecten met (delen van) natuurinclusieve landbouw zoals het Actieplan akker- en weidevogels en Vruchtbare Kringloop en er is een aantal projecten in ontwikkeling”, zegt Petra Souwerbren, directeur Gelderse Natuur en Milieufederatie . “Met dit Actieplan gaan we bottom-up initiatieven nog meer stimuleren en faciliteren. We bieden een platform, waarmee we deze initiatieven met elkaar verbinden en op elkaar laten aansluiten. Ook worden kennis en ervaringen hierin met elkaar gedeeld. Witte gaten, zowel in onderwerpen als geografisch, vullen we op. De effecten van deze projecten op de biodiversiteit gaan we monitoren. Zo tillen we samen natuurinclusieve landbouw naar een hoger plan.”

Ook Dick Looman, voorzitter VALA is content met het Actieplan: “Als agrarische collectieven dragen wij zorg voor agrarisch natuur-en landschapsbeheer. Vanuit deze rol kijken en sturen we al veel op biodiversiteit. Met het Actieplan leggen we, onder andere door samenwerking met de Vruchtbare Kringloop, slimme verbindingen tussen een goede duurzame bedrijfsvoering en een hogere mate van biodiversiteit. In het Actieplan werken we met diverse partijen samen, omdat we gezamenlijke doelen hebben met betrekking tot ons landschap en milieu. Deze doelen kunnen we beter en sneller realiseren door samen de schouders eronder te zetten. Ondanks of dankzij de verschillen in achterban kunnen en willen we elkaar versterken.”

Carla Evers, bestuurder bij de Land- en Tuinbouworganisatie Noord regio Oost, benadrukt dat de uitvoering in samenwerking met boeren opgepakt wordt. “Wij vinden het essentieel dat boeren beloond worden voor hun inspanningen voor het verbeteren van de biodiversiteit en het landschap”, aldus Evers. “Natuurinclusieve maatregelen en kringlooplandbouw moeten geen kostenpost zijn, maar een inkomstenbron voor onze boeren. Het mooie van dit Actieplan is dat we de boeren vragen ‘hoe kunnen we jullie helpen om natuurinclusieve landbouw toe te passen in jullie bedrijfsvoering, welke hulpmiddelen hebben jullie nodig?’. We pakken het met de boeren op en hebben oog voor de verscheidenheid binnen de agrarische sector.” Initiatiefnemers van het plan zijn de Gelderse Natuur en Milieufederatie (GNMF), LTO Noord regio Oost, Collectief Rivierenland, Collectief Veluwe en Vereniging Agrarisch Landschap Achterhoek (VALA). Het plan is vervolgens opgesteld met Natuurmonumenten, Geldersch Landschap & Kasteelen, Stichting Landschapsbeheer Gelderland, Gelders Particulier Grondbezit en IVN Gelderland. (bron: Gelderse Natuur en Milieufederatie GNMF)

- "Jeuk en geïrriteerde luchtwegen: veel mensen hadden in de zomer van 2019 last van de brandharen van de eikenprocessierups. En in 2020 groeit het aantal nesten verder. Sluipvliegen en sluipwespen zijn natuurlijke vijanden van de rupsen. We onderzoeken daarom langs 5 provinciale wegen in Gelderland of we kunnen zorgen dat we er meer van krijgen, om zo het aantal processierupsen te verminderen. Langs 2 wegen doen we een proef en bewaren we de nesten in kisten vlak bij de bomen. Zo hebben we in het voorjaar veel natuurlijke vijanden die meteen de eikenprocessierups kunnen aanvallen. Sluipvliegen leggen eitjes op het lijf van de eikenprocessierups. De larven die uitkomen, kruipen in de rups en eten deze van binnenuit op. Daarna verpoppen ze zich. In het volgende voorjaar vliegen sluipvliegen uit, op zoek naar nieuwe nesten. Daarin leggen ze eitjes, waaruit larven komen. Die eten op hun beurt weer rupsen op. Hoe meer natuurlijke vijanden, hoe minder rupsen.

Nesten in kisten
Niet alle nesten van de eikenprocessierups zijn in 2019 weggezogen en verbrand. In een aantal van die nesten zitten poppen van sluipvliegen, sluipwespen en wantsen. Allemaal natuurlijke vijanden. Liefst laten we de natuur haar gang gaan en overwinteren deze insecten in de boom. Dit gebeurt in de gemeenten Heerde, Renkum en Rheden. Langs de N813 bij Didam en de N346 tussen Warnsveld en Lochem waren nesten naar beneden gevallen of dreigden ze uit de boom te waaien. Als nesten uit elkaar vallen, verspreiden de brandharen zich. Deze kunnen tot 8 jaar voor gezondheidsproblemen zorgen. Daarom hebben we de nesten in kisten gedaan. We hopen dat de insecten in het voorjaar van 2020 uitkomen. De kisten zijn eenvoudig: opslagbakken voor kussens van tuinmeubels. Ze zijn stevig dichtgeschroefd en aan palen vastgemaakt. Zo komt niemand met de nesten en brandharen in aanraking. We boorden gaatjes in de kisten, zodat de insecten in het voorjaar naar buiten kunnen. Zo zijn ze direct op de plek waar nieuwe nesten ontstaan. Als alle insecten zijn uitgevlogen, verbranden we de nesten alsnog. We bestrijden de eikenprocessierups ook op andere natuurlijke manieren. Uit proeven met bloemrijke bermen en nestkastjes blijkt dat deze aanpak werkt. Deze trekken insecten en vogels aan. We hopen dat de biodiversiteit toeneemt, en dus ook het aantal dieren dat rupsen eet. Samen met partners doen we onderzoek naar natuurlijke bestrijdingsmethoden." (bron: Provincie Gelderland, november 2019)

- "Vliegende start voor kruidenrijk grasland. In de provincie Gelderland zijn 10.000 hectaren natuurgrond aangewezen als kruiden- en faunarijk grasland. Helaas zien we dat de kwaliteit van deze graslanden op veel plekken achterblijft. Een grootschalige pilot geeft hoopvolle resultaten: met de juiste start komen de kruiden snel. Kruiden- en faunarijk grasland is grasland met een kruidenrijke begroeiing van bijvoorbeeld margriet, ratelaar en koekoeksbloem. De kruiden zijn niet altijd even bijzonder of zeldzaam, maar kruidenrijke graslanden zijn wel van enorm belang voor insecten.

Resultaat huidig beheer blijft achter. Veel kruidenrijke graslanden liggen op voormalige landbouwgronden. Deze gronden zijn erg fosfaatrijk (sterk bemest). Veel fosfaat zorgt vaak voor een overheersing van algemene soorten en weinig biodiversiteit. Om deze graslanden kruidenrijker te maken, worden ze meestal jaarlijks gemaaid. Door het maaisel vervolgens af te voeren wordt het grasland steeds schraler en krijgen (bijzondere) kruiden een kans. Helaas zien we dat de kwaliteit op veel plekken achterblijft: omvorming kost tientallen jaren. Er groeit vooral veel gras en daar hebben insecten (en mensen) weinig aan. Zonde bovendien, want we hebben flink geïnvesteerd om deze percelen als natuurgrond aan te kopen.

Kale bodem gewenst? Waarom de ontwikkeling van dit soort graslanden zo slecht van de grond komt weten we niet, maar er zijn wel aanwijzingen uit eerder onderzoek. Ecologisch adviseur Karl Eichhorn ontdekte in 2014 dat de ontwikkeling naar kruidenrijk grasland in de door hem onderzochte graslanden niet afhankelijk is van het fosfaatgehalte in de bodem of het type en aantal jaren beheer. Wél van belang bleek de voorgeschiedenis van het perceel. Op voormalige (mais)akkers ging de ontwikkeling aanzienlijk sneller dan op voormalige raaigraslanden. De aanname: kruiden kunnen zich veel makkelijker vestigen op kale akkers dan op een dichte grasmat. Pilot van start. In 2019 vroeg provincie Gelderland Karl Eichhorn om een grootschalige proef te starten. Daarvoor zijn met de terreinbeheerders 77 percelen verspreid over de hele provincie geselecteerd. Op de helft van elk perceel werd de grond kaal gemaakt (door frezen, harken of eggen) en kruidenrijk maaisel opgebracht. Op de andere helft werd ter vergelijking het huidige beheer voortgezet.

Hoopgevende resultaten. De verschillen zijn opvallend: binnen een jaar zijn de nieuw-behandelde delen veel kruidenrijker. De resultaten van de faunamonitoring zijn nog niet bekend, maar het is aannemelijk dat ook insecten profiteren van de toegenomen kruidenrijkdom. De ontwikkeling is te zien op alle percelen, van zand tot klei. Wel hebben bijvoorbeeld geharkte percelen zich minder goed ontwikkeld: mogelijk is de grondbewerking te oppervlakkig. Die grondbewerking lijkt dus ook nu weer essentieel. Daarnaast helpt het juiste maaisel ook: dat is vers maaisel, geoogst op verschillende momenten in het seizoen, van verschillende bronakkers. De 77 percelen geven een goed beeld van wat werkt en wat minder effect heeft. Karl Eichhorn legt alle kennis eind 2021 vast in een beheergids.

Naar bloemrijke graslanden in heel Gelderland. De pilot laat zien dat we binnen een jaar kunnen bereiken wat normaal tientallen jaren kost. De pilotpercelen worden nog een paar jaar gevolgd. De vraag is natuurlijk hoe de graslanden er over een jaar of vijf bijstaan: worden ze steeds kruidenrijker of moeten we ze op een gegeven moment opnieuw bewerken? We verwachten dat het aandeel gras de komende seizoenen verder afneemt als de bodem armer wordt, ten gunste van de kruiden. We kijken dan uit op bloemrijke graslanden met veel structuur, vol bijen en vlinders. De provincie heeft de ambitie om de kwaliteit van al dit soort percelen te verbeteren en kijkt op basis van de resultaten hoe ze het best kan opschalen. En 10.000 hectare is heel wat: als we het verder uitrollen kan dit voor insecten echt wat betekenen." (bron: Provincie, juli 2020)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in Gelderland, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Gelderland in Beeld, o.a. 60.000 ansichten.

- Filmer Johan Adolfs begon eind jaren veertig met zijn heel eigen aanpak om het dorpsleven in Nederland vast te leggen. In Gelderland zijn naar schatting 250 van deze films gemaakt. Veel films zijn bewaard gebleven maar nog altijd zijn ook veel exemplaren spoorloos. Archieven doen hun uiterste best om zo veel mogelijk dorpsfilms weer boven water ter krijgen. In de lijst onder de link staan alle dorpen en kleine steden genoemd waar tussen 1948 en begin jaren zeventig opnamen zijn gemaakt. Staat jouw dorp er (nog) niet bij en heb je weet van het bestaan van een nog niet gevonden film, laat het dan weten via onsdorp@gld.nl. Omroep Geldeland vertoont telkens een van de films in de in 2018 gestarte serie 'Ons Dorp'. Via de link zijn alle afleveringen online te bekijken.

- "De provincie Gelderland heeft in 2020 ruim 12.000 digitale foto’s overgedragen aan het Gelders Archief. Het betreft foto’s gemaakt tussen 2001 en 2015 in het kader van het provinciale erfgoedbeleid. Het is de eerste keer dat de provincie een omvangrijk bestand dat digitaal is ontstaan, overbrengt naar het Gelders Archief en dat vrijwel meteen online komt. Het gaat om foto’s van monumenten (boerderijen, molens, kastelen, landhuizen et cetera), archeologische vindplaatsen, historische landschappen (stuwwallen, coulissenlandschappen et cetera) en restauraties en herstel daarvan. De foto’s zijn afkomstig van medewerkers van de provincie of door eigenaren van erfgoedpanden aan de provincie beschikbaar gesteld. De foto’s zijn gemaakt tijdens het uitvoeren van het provinciale erfgoedbeleid. Het gaat daarbij om advisering over ruimtelijke ontwikkelingen waarbij erfgoed een rol speelt, subsidiëring van restauraties en het behoud van kennis van restauraties van monumenten. De beleidsdossiers waartoe de foto’s behoren liggen nog bij de provincie. Die zullen in de toekomst eveneens aan het Gelders Archief worden overgedragen." (bron: Gelders Archief, augustus 2020)

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Gelderland (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Provincie: - Officiële site van de Provincie Gelderland.

- Media / nieuws: - Omroep Gelderland. - Nieuws van deze omroep op Facebook. - Dagblad de Gelderlander. - De Stentor. - Brabants Dagblad m.b.t. Gelderland.

- Kleine kernen: - Veel kleine kernen in ons land hebben de afgelopen jaren Dorpsplannen gemaakt of zijn daar nog mee doende. Alleen in Gelderland zijn er inmiddels al ca. 75 vervaardigd. Een Dorpsplan geeft weer wat de inwoners de komende jaren wenselijke ontwikkelingen voor het dorp vinden. De vereniging Dorpshuizen en Kleine Kernen Gelderland (DKK) heeft een overzicht van alle reeds verschenen Dorpsplannen in de provincie. Handig voor als je in een plan van een specifiek dorp geïnteresseerd bent, of inspiratie wilt opdoen als je nog met eigen Dorpsplan aan de slag gaat. Ook de in 2012 verschenen Dorpsplannengids bevat veel ideeën voor dorpen die nog met een Dorpsplan aan de slag gaan. - In 2013 is in Gelderland het Kenniscentrum Leefbaarheid en Gemeenschapsvoorzieningen ingesteld. Het centrum ondersteunt instanties die de leefbaarheid in hun dorp willen bevorderen.

- Muziek: - "Phion, orkest van Gelderland & Overijssel is sinds juni 2020 de nieuwe naam van Het Gelders Orkest en Orkest van Overijssel. Het orkest voor Oost-Nederland dus. Phion wil voor zoveel mogelijk mensen van betekenis zijn met live symfonische muziek. Daarom bieden wij jou een breed spectrum aan muzikale belevenissen. We laten vertrouwde en nieuwe geluiden horen. Het is onze liefde voor de muziek en ons vak, die wij vol passie met jou willen delen. Ervaar de overweldigende live belevenis van een professioneel symfonieorkest. Laat je meevoeren door de grootsheid van de muziek, en ontdek hoe die je kan meeslepen en beroeren. Wij willen iedereen laten ervaren hoe verrassend symfonische muziek kan zijn. En niet alleen in de concertzaal, maar juist ook daarbuiten. Op festivals, op straat, in parken of kastelen. Wij verleggen grenzen, die van onszelf, maar ook die van iedereen die ons wil horen. Wij doorbreken de kaders van traditionele concertbeleving, concertzaal en het vak van orkestmusicus. We introduceren nieuwe thema’s en werken samen, binnen en buiten ons eigen vakgebied. Zo klinken we elke keer anders. Phion, voor iedereen iets te ontdekken."

- Brassband Gelderland is in 1965 opgericht als regionaal koperorkest. De leden komen uit tal van plaatsen in de provincie en repeteren eens in de 14 dagen op zondagochtend in Schaarsbergen. Op het repertoire staat muziek in allerlei variëteiten maar er wordt vooral veel origineel voor brassband geschreven muziek gespeeld. Uiteraard wordt ook voor brassband gearrangeerde muziek gespeeld waardoor het repertoire van de Brassband het gehele scala van 'concertmuziek' tot het 'lichte genre' omvat.

- Sport: - KNSB Gewest Gelderland (schaatsen). - Vereniging voor Trekpaarden en Haflingers afd. Gelderland.

- Welzijn: - Heb je ergens hulp bij nodig? Of wil je juist hulp geven? Gelderland helpt zet TV, radio en internet in om Gelderlanders elkaar vrijwillig te laten helpen.

- Leefbaarheid: - Heb jij een plan om de leefbaarheid in jouw buurt, wijk of dorp te verbeteren? Bijvoorbeeld samen koken voor ouderen, samen spelen en bewegen, samen vluchtelingen met een verblijfsvergunning helpen bij hun integratie? En wil je daar samen met anderen aan werken? Dan staat Leefbaarheidsalliantie Gelderland voor jou klaar. Je kunt kosteloos bij hen terecht voor: advies over je plan en het uitwerken ervan; contact met mensen die vergelijkbare plannen hebben; hulp bij het aanvragen van subsidie. Wil je ook apetrots worden worden op wat je in jouw buurt voor elkaar krijgt? Bekijk deze korte film en hoor van Stichting Evim hoe de Leefbaarheidsalliantie jou daarbij kan helpen.

Ook organiseert de alliantie trainingen en workshops voor initiatiefnemers. In de folder van de alliantie vind je meer informatie en contactgegevens. Daarnaast steunt de provincie jouw plan mogelijk met subsidie. Kijk hier of jouw initiatief daarop kans maakt en hoe het aanvragen werkt. Kun je inspiratie gebruiken of wil je in contact komen met andere initiatiefnemers? Op de initiatievenkaart vind je alle gesubsidieerde bewonersinitiatieven. Je vindt hier ook initiatieven die niet in aanmerking komen voor subsidie, maar wel advies van de Leefbaarheidsalliantie hebben gehad. Inspirerend zijn ook de interviews met succesvolle initiatiefnemers, zie daarvoor ook deze videoreportage.

- Duurzaamheid / klimaat: - In Nederland willen we in 2050 energieneutraal zijn. Om dat te bereiken, moet er veel gebeuren. Zo ook in de provincie Gelderland, waar in dit kader iets bijzonders tot stand is gekomen. Iets dat uniek is in Nederland. Het Gelders Energieakkoord. Dit akkoord is tot stand gekomen op initiatief van Alliander, het Klimaatverbond en de Gelderse Natuur en Milieu Federatie (GNMF). Doel van het akkoord is om de energietransitie van onderaf te borgen. Dat wil zeggen dat betrokken partijen gezamenlijk initiatieven nermen om klimaatverandering tegen te gaan. Inmiddels hebben al meer dan 200 partijen het akkoord ondertekend. Zie ook het RTL7-item over het Gelders Energieakkoord d.d. maart 2018.

- De energie- en klimaatopgave waar Nederland voor staat is enorm. Uit alle scenario’s blijkt dat zonnevelden daar deel van uitmaken. Inmiddels worden gemeenten overspoeld met aanvragen. Om problemen vergelijkbaar met windenergie te voorkomen, zijn goede regelgeving en ruimtelijke ordening nodig. De GNMF heeft een aantal notities van collega-organisaties, gemeenten, provincies en adviesbureaus doorgenomen en met verschillende betrokkenen in de sector gesproken, zowel over beleid als inpassing en ontwerp. Dit heeft geleid tot de handreiking: beleid en criteria voor zonnevelden (2018), die je kunt gebruiken bij het maken van beleid voor zonnevelden in jouw gemeente.

- "Gelderse gemeenten blinken uit met maatregelen op het gebied van participatie terwijl er op het gebied van betaalbaarheid nog flinke stappen te zetten zijn. Gemiddeld voeren de Gelderse gemeenten iets minder dan de helft van de mogelijk toepasbare klimaatmaatregelen uit. Dit blijkt uit het rapport ‘Lokaal Klimaatbeleid: Geen woorden maar daden’ (zie hier de data van het rapport), dat op 4 juni 2019 is overhandigd aan Asje van Dijk, de voorzitter van het Gelders Energieakkoord, en de Gelderse gemeenten. Het onderzoek keek aan de hand van 65 vragen over toepasbare maatregelen naar de staat van het lokale klimaat- en energiebeleid in Gelderland. Het leverde een gemiddelde score van 47% op. Petra Lettink, directeur Klimaatverbond Nederland: “Met dit onderzoek dragen we bij aan de transparantie die nodig is voor een ambitieus klimaat- en energiebeleid. Nu helder is waar gemeenten staan, is het aan wethouders en gemeenteraden om meer vorm te geven aan de uitvoering.”

Op het gebied van participatie laten de Gelderse gemeenten zich van hun beste kant zien. Het betrekken van bewoners binnen wijkprocessen wordt met 74% positief beantwoord en het betrekken van bewonersgroepen bij de opwekking van duurzame energie met maar liefst 85%. Op het thema betaalbaarheid en sociaal is het beleid met een gemiddelde score van 43% echter nog flink in ontwikkeling. Op vragen over werkgelegenheid en financiële ondersteuning voor mensen met lage inkomens beantwoorden gemeenten – met respectievelijk 15% en 13% – deze vragen positief. 50% van de Nederlandse huishoudens heeft een inkomen van €26.000,- of minder, waardoor aandacht voor juist deze groep van groot belang is. Zo blijft de energietransitie betaalbaar en voor iedereen toegankelijk.

Asje van Dijk, voorzitter van het GEA en burgemeester van Barneveld: “Een belangrijke uitdaging is om klimaat- en energiebeleid in samenhang met andere belangrijke beleidsvelden vorm te geven. Dit onderzoek laat zien waar de Gelderse gemeenten in uitblinken maar ook waar men van elkaar kan leren. Het Gelders Energieakkoord kan mede op basis van dit rapport beter toewerken naar de uitvoering van de Gelderse klimaatambities.“ Klimaatverbond Nederland voerde het onderzoek uit in opdracht van het (hierboven gelinkte) Gelders Energieakkoord. Het rapport geeft een overzicht van de staat van het klimaat- en energiebeleid van de gemeenten in Gelderland, aan de hand van vijf beleidsvelden (wonen, mobiliteit, hernieuwbare energie, maatschappelijk vastgoed en bedrijfsleven) en vier thema’s (beleid, communicatie & verbinding, financiering en duurzame overheid). Vrijwel alle Gelderse gemeenten hebben gegevens aangeleverd." (bron: GNMF, juni 2019)

- Leegstand: - Nederland kent veel leegstand, vooral buiten de randstad. De provincie Gelderland koppelt daarom via het programma SteenGoed Benutten eigenaars van leegstaande panden aan initiatiefnemers. "Voor het programma SteenGoed Benutten helpen we bij initiatieven om leegstand te bestrijden bij de vraag ‘wat is er nodig om dit project een concrete stap verder te helpen?’. We willen daarbij meer dan het oplossen van leegstand alleen; we kijken naar het functioneren van het gebied als geheel." Procesregisseur Aukje Las deelt in dit aritkel (april 2019) haar ervaringen.

"Met het afronden van de SteenGoed Challenge in voorjaar 2019 - waarbij een aantal leegstaande panden verder is geholpen op weg naar een herbestmming - is het nog niet afgelopen met de leegstand in Gelderland. Naast de ca. 50 aangemelde leegstaande panden, zijn er nog meer plekken die om aandacht vragen. Om die reden hebben we het SteenGoed Transformatieplein in het leven geroepen. Dit is dé online plek waar vastgoedeigenaren in contact kunnen komen met initiatiefnemers. Gedeputeerde Josan Meijers: “We zijn geen eigenaar van een gebouw, dus creëren we mogelijkheden om plannen uit te voeren. Het Transformatieplein is een plek waar je mensen kunt ontmoeten die vanuit het hart meedenken aan een nieuwe invulling voor een pand.” "Mede door de inzet van vlogger Vaeltax zijn op het Transformatieplein bijvoorbeeld 880 ideeën aangeleverd voor de leegstaande TBS-kliniek in Oldenkotte, waarna de eigenaar en gemeente kijken wat ze hiermee kunnen. Al deze interactie op de site maakt ons ervan bewust dat leegstand nog steeds een hot item is waar aandacht voor nodig is."

- Weerbericht: - Meteo Gelderland.

- Bedrijfsleven / ondernemen: - Gelderland Valoriseert heeft als doel om het innovatieve vermogen van de regio te versterken. Dat doen zij door faciliteiten te bieden aan ondernemers, studenten, onderzoekers en anderen met een innovatief idee. Het proces 'van idee naar BV' versnellen, met succesvolle innovaties als resultaat, dat is waar het bij hen om draait.

- Agrarisch bedrijfsleven: - Het doel van de in 2013 opgerichte Stichting Effectief Verkavelen in Gelderland (STEVIG) is is om de verkaveling van agrarische bedrijven in de provincie te verbeteren. De stichting wil haar doel bereiken door het planmatig coördineren, voorbereiden en uitvoeren van verkavelingsprojecten vanaf 400 ha en door het adviseren en ondersteunen bij kleinere projecten. De stichting adviseert en ondersteunt bij kleinere projecten. In STEVIG zitten leden uit de land- en tuinbouworganisaties, vanuit de gemeenten, de waterschappen en vanuit de natuur en landschapsorganisaties. De Provincie Gelderland, Dienst Landelijk Gebied, het Kadaster en LTO projecten zijn adviseurs van de stichting.

De Stichting maakt gebruik van een nieuwe aanpak van verkavelen, ‘Verkavelen voor Groei’, die ondernemers ondersteunt om sneller en goedkoper te komen tot een betere landbouwstructuur in gebieden. Verkavelen voor Groei steunt op de kennis en ervaring van de ondernemers in het gebied. Zij zijn immers verantwoordelijk voor hun eigen bedrijfsvoering en voor hun omgeving. Zij maken samen zelf het ruilplan. In gebieden met een voornamelijk sectorale landbouwopgaaf kunnen ook vanuit andere belangen wensen liggen, bijvoorbeeld voor water, natuur of recreatie. De stichting neemt deze wensen in het verkavelingsproject mee als inspanningsverplichting. Elk project wordt getoetst aan het beginsel ‘Uitvoering om niet’, waarmee bedoeld wordt dat de kosten die de stichting maakt voor uitvoering van het project in principe worden gefinancierd uit de opbrengsten vanuit de geruilde hectares.

- Werkgelegenheid: - Werkeningelderland.nl is dé poort naar de arbeidsmarkt van Gelderse overheidswerkgevers. Speciaal voor mensen die een loopbaan willen of deze verder willen vervolgen bij de overheid. Op deze site vind je informatie en alle actuele vacatures van de aangesloten organisaties. Online solliciteren of je als kandidaat inschrijven behoort tot de mogelijkheden. Een passende vacature komt (na inschrijving) automatisch in jouw eigen mailbox.

- Tradities, gebruiken en rituelen: - Een wagen vol verhalen is een project om verhalen over tradities en gebruiken in de provincie te verzamelen, te bewaren en bekend te maken. Het project is een initiatief van Erfgoed Gelderland en Omroep Gelderland, maar inwoners vullen zelf de site. De verhalen, foto's, filmpjes en geluidsfragmenten van de mensen die de tradities en gebruiken kennen, maken van de site een mooie verzamelplaats. Inmiddels staan er al bijna 700 verhalen!, uit de hele provincie. De site was de bron voor het o.a. het TV-programma Een wagen vol verhalen. Van september 2014 tot april 2016 was Renate Schutte 37 afleveringen lang te zien op TV bij Omroep Gelderland. Ze werd rondgereden door Wijnand Hazeleger en zijn zoon Berry met hun paarden. De verhalen van deze site werden verteld in of op de wagen, uitgeprobeerd door Renate, streekgerechten werden geproefd en streekmuziek gespeeld. Wekelijks werd een ambacht in beeld gebracht en lieten kinderen hun licht schijnen over tradities in de rubriek 'het gebruikenluik'. De TV- uitzendingen zijn allemaal op de site terug te zien. Op radio was René Arendsen de eerste helft van 2015 wekelijks te horen met zijn Wagen vol verhalen-kennisquiz. Luister hier de quizzen terug.

Reactie toevoegen