Gelselaar

Plaats
Dorp
Berkelland
Achterhoek
Gelderland

gelselaar_zomerfeest_2017.jpg

Tijdens het Zomerfeest in Gelselaar (augustus) is er gedurende vier dagen van alles te doen op het gebied van o.a. sport en spel en muziek. Maar in dit kleine, maar bruisende dorp is nog veel meer te doen! Kijk maar onder het kopje Jaarlijkse evenementen.

Tijdens het Zomerfeest in Gelselaar (augustus) is er gedurende vier dagen van alles te doen op het gebied van o.a. sport en spel en muziek. Maar in dit kleine, maar bruisende dorp is nog veel meer te doen! Kijk maar onder het kopje Jaarlijkse evenementen.

Gelselaar

Terug naar boven

Status

Gelselaar is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Berkelland. T/m 2004 gemeente Borculo.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1326 Geldersler, 1369 Ghellesler, 1457 Gelseler, 1495 Gelsellar, 1665 Gelsselaer.

Naamsverklaring
Betekent naar de vorm laar 'intensief benut bos, bosweide' van de persoon Gelle. Daar de plaats aan Overijssel grenst, is het ook mogelijk voor het eerste deel te denken aan Gelre 'Gelderland'.(1)

Bijnaam
"Ganzendorp (van spotnaam tot erenaam)
Het dorp heeft een eeuwenoude band met ganzen, zelfs historischer dan het oudste rijksmonument van het dorp, de Bentheimer zandstenen waterput anno 1575 bij boerderij Stokkink. De spotnaam 'gaanzegat' uit het aloude rijmpje ''Borculo is een stad, Geesteren is nog wat, Gelselaar is een gaanzegat'' is omgebogen tot de erenaam 'ganzendorp'. Herkenbaar en actueel met kenmerkende culturele aspecten. In het verleden waren het economische redenen om ganzen te houden vanwege hun (broed)eieren, dons(veren) en vlees, thans zijn het cultuurhistorische redenen. Deze historie is weer levend geworden sinds Stichting Erfgoed Gelselaar in 2003 beschikt over een eigen ganzenweide met ganzen.

Het ganzendorp herinnert haar vroegere ganzenhouderij met een bronzen standbeeld van drie ganzen, maar demonstreert deze historie ook o.a. wanneer de ganzen in een koppel gedreven worden door in historische kledij geklede ganzenhoedsters met behulp van hun drijfstokken (op diervriendelijke wijze). Tijdens de jaarlijkse Ganzenmarkt in het historische dorpscentrum wordt de beste Gelselaarse ganzenhoedster van het jaar verkozen. Een deskundige jury let hierbij op omgang met de dieren, kleding en houding/presentatie. Steeds vaker ziet men op (regionale) evenementen een koppel Gelselaarse ganzen met hun hoedsters. Kortom: levende historie!" (bron: Stichting Erfgoed Gelselaar)

Terug naar boven

Ligging

Gelselaar ligt N van Borculo, ZW van Diepenheim en grenst in het N aan de provincie Overijssel.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Gelselaar 96 huizen met 625 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 250 huizen met ca. 700 inwoners.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- De riolering van de kern van Gelselaar dateerde uit 1961 en was aan vervanging toe. Dat is in 2019 gebeurd. Die gelegenheid is aangegrepen om tegelijkertijd de bestrating in de kern van het dorp, dat de status van beschermd dorpsgezicht heeft, te vervangen.

- Dorpsvisie Gelselaar 'Gelsters genoegen' (2015).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Gelselaar is een goed voorbeeld van een gaaf bewaard dorp. Het Rijk vindt het dorp zelfs zo bijzonder dat zij de historische kenmerken wil bewaren voor de toekomst. Daarom heeft het Rijk het dorp in 2013 benoemd tot 'beschermd dorpsgezicht'. Het is een bijzonder dorp omdat "de ontwikkeling van een laat middeleeuws brinkdorp tot een ‘moderne’ agrarische nederzetting in het begin van de 20e eeuw hier nog goed is te zien". In het 'aanwijzingsbesluit' beschrijft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed uitvoerig waar dat bijzondere in dit dorp uit bestaat en wat daar allemaal bij hoort. In het kort zijn binnen dit gebied bijzonder: het essencomplex, samen met het dorp, de vrijstaande boerderijen en de begraafplaats;

de openheid vanaf de essen naar het dorp, het coulisselandschap; de vorm van het dorp met verschillende boerenerven; de gebouwen en het historische wegen- en voetpadennetwerk met vertakkingen en kruisingen; landschapselementen als hoogteverschillen, sloten en houtwallen; de boererven, die nog echt bestaan uit een boerderij, bijgebouwen, erf en een toegangsweg; de 'maat' van de bebouwing en de samenhang tussen de gebouwen, omdat je kunt zien dat ze gebouwd zijn volgens de (destijds) lokale bouwtraditie. Het gaat bij een beschermd dorpsgezicht niet alleen om losse gebouwen, maar om de totale bebouwing en opbouw van het dorp. Dus ook de nieuwbouw valt hieronder. Het gaat om het totale dorp en de omliggende essen met wegen.

- Gelselaar heeft 9 rijksmonumenten.

- Gelselaar heeft 12 gemeentelijke monumenten.

- Omstreeks 1440 wordt in het dorp - dan nog een buurtschap - een Rooms Katholieke kapel gesticht. Na de Reformatie in 1517 wordt het dorp een zelfstandige kerkelijke gemeente en beroept zij de eerste predikant. In 1841 wordt de dan oude, bouwvallige kapel vervangen door de huidige waterstaatskerk. De lokale Hervormde Gemeente is in 2017 gefuseerd met de Hervormde Gemeenten van Geesteren, Borculo en Haarlo en de Gereformeerde kerk van Geesteren, Gelselaar en Borculo tot de Protestantse Gemeente De Wijngaard.

Eind 1996 is Stichting Hervormde Kerk Gelselaar opgericht. De stichting stelde zich ten doel de restauratie en het onderhoud van het kerkgebouw. In 1997 zijn voorbereidingen getroffen voor een restauratie van de 10 gotische ramen, de dakgoten, de zij-ingang en de zuidelijke muur van de kerk. De stichting heeft de benodigde gelden o.a. bijeengebracht middels een actie onder de Gelselaarse bevolking, een fancyfair in 1997 en een driedaags festijn in 1998 onder de noemer 'Ganzendagen'. Sponsoren en andere mogelijke geldverstrekkers werden benaderd, zoals SNS Fonds Achterhoek Twente, gemeente Borculo, Provincie Gelderland en Stichting Millieuzorggebied Neede-Borculo. Bovendien werden in samenwerking met de kerkvoogdij kerkelijke instanties benaderd. Uiteindelijk heeft dit alles geresulteerd in een totale restauratie van het kerkgebouw, inclusief een verfraaiing van het interieur, een geluidsinstallatie en een heteluchtverwarming. De totale restauratiekosten, inclusief de toren, hebben ƒ360.000,- bedragen. In 2009 is de naam van de stichting veranderd in Stichting Behoud Waterstaatskerk Gelselaar, die zich blijft inzetten voor het onderhoud van het kerkgebouw op deze prachtige locatie in het dorpshart.

- In Museumboerderij Erve Brooks Niehof uit 1538 vind je o.a. een weefgetouw, een verzameling knipmutsen, een ouderwetse linnenkast en een alkoof. Op de zolder van de boerderij vind je oude radio’s en televisie’s, ouderwetse klederdracht en een geologische collectie over de geologie en (pre)historie, bestaande uit; bodemvondsten, Oost Nederland op walvisjacht, heerlijkheid Borculo en de textielgeschiedenis. In de schuren zijn oude landbouwwerktuigen en gereedschappen. Met zowel binnen als buiten speelgelegenheid voor de kinderen.

- Gevelstenen in Gelselaar.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- De Gaanzeloop in Gelselaar hield vlak na de eeuwwisseling op te bestaan. De toenmalige organisatie vond het tijd worden dat anderen het gingen overnemen, maar die dienden zich niet aan. In 2017 nam een groepje EGVV’ers het initiatief om de Gaanzeloop (op een zaterdag in maart) weer nieuw leven in te blazen. Want dat is goed voor de voetbalvereniging, en goed voor het hele dorp. De loop heeft altijd voor leven in de brouwerij gezorgd en heeft het dorp jarenlang op de kaart gezet, aldus de initiatiefnemers. De routes gaan dwars door het schitterende Gelderse coulisselandschap, langs oude boerderijtjes en over paden en wegen waar het lijkt of de tijd stil heeft gestaan. De OVM Gaanzeloop is een kleinschalig hardloopevenement voor deelnemers van alle leeftijden en elk niveau. Mede door de elektronische tijdwaarneming is het evenement interessant voor zowel de recreatieve hardlopers als voor de gevorderde prestatiesporters.

De traditionele krentenwegge aan de finish is in ere gehouden. De elektronische tijdwaarneming staat symbool voor vernieuwing. En met ca. 150 deelnemers is de OVM Gaanzeloop 2.0, zoals hij nu heet, weer springlevend. De deelnemers komen uit alle windstreken en de clinicgroep is gegroeid tot ca. 45 lopers, meest vrouwen. Die doen mee na een voorbereiding van 10 weken onder leiding van Theo en Janny Nijkamp. Ook de clinic is een van nieuwe zaken.” Deelnemers kunnen kiezen uit de afstanden 2,5 / 5,5 / 10,5 en 16,1 km. Laatstgenoemde afstand is in 2018 weer toegevoegd. Daar bleek veel vraag naar onder lopers die zich voorbereiden op een halve of hele marathon.

- Paasvuur.

- Oranjevereniging Gelselaar en omstreken houdt zich voornamelijk bezig met het organiseren van Koningsdag en het Zomerfeest.

- Bij de jaarlijkse Singels en Essen Wandeltocht (op een zondag in juni) kun je kiezen uit de afstanden 5, 10, 15, 20 en 30 km.

- De Ganzenmarkt is een jaarlijks evenement op de 1e zondag in juli met een markt, kunstexposities, oldtimers, muziek en theater, en ganzenhoeden.

- Zomerfeest (gedurende 4 dagen eind augustus).

- Carbidschieten op oudjaarsdag.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Het gebied rond het dorp is voor Achterhoekse begrippen vrij open. Maar daarom is het hier niet minder mooi. Het Ommetje Gelselaar (7,5 km) voert je over smalle weggetjes en zandpaden en soms langs sloot en beek. Hierbij heb je de meeste tijd een weids uitzicht over het soms enigszins glooiende essenlandschap.

- Tientallen vrijwilligers uit de buurdorpen Noordijk, Geesteren en Gelselaar hebben met behulp van verschillende organisaties anderhalf jaar gewerkt aan de realisatie van een 'klompenpad'. Dat is het in maart 2017 feestelijk geopende Boereneschpad (12 km) geworden. Het is het 98e Klompenpad. Deze rondwandeling voert je door het prachtige buitengebied van de hiervoor genoemde dorpen. Je wandelt over de weidse es, langs houtwallen en beken en door nieuwe natuur.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Gelselaar, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Video-interview met Jan Ruiterkamp, met zijn anno 2014 87 jaar de oudste nog actieve boer van Gelselaar e.o.

- Oude foto's van Gelselaar.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Gelselaar (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Gelselaar.

- Nieuws: - Nieuws uit Gelselaar op Facebook. - De maandelijkse dorpskrant 't Gaanze Praötje is via de link ook online te bekijken.

- Belangenverenigingen: - Gelselaars Belang.

- Stichting Erfgoed Gelselaar heeft als doelstellingen de instandhouding van lokale historische roerende en onroerende zaken en maatschappelijke en cultuurhistorische waarden; het bevorderen en stimuleren van studie naar en kennis en behoud van deze waarden en de daarmee verband houdende cultuuruitingen als literatuur, poëzie en kunstexpressie. Zie hier voor nadere informatie over deze stichting.

- Dorpshuis: - Dorpshoes Gelster.

- Onderwijs: - G.A. van der Lugtschool. In de school is ook de Dorpsböke (bibliotheek) gevestigd.

- Muziek: - Muziekvereniging Excelsior is opgericht in 1945 en omvat een Harmonieorkest, een Jeugdorkest, een Malletband, de Edelweiss Kapelle, en het Tempel Team.Verder is er een instrumentenfonds en een rommelmarktcommissie.

- Zangvereniging 'Comt nu met Sangh' bestaat al meer dan 60 jaar, en heeft ca. 25 enthousiaste leden. Het repertoire is zeer divers: van musical tot klassiek en van religieus tot pop.

- Popkoor SoSjaal.

- Sport: - Voetbalvereniging EGVV.

- Biljartvereniging Gelster.

- D.I.O. vereniging voor Sport en Beweging.

- Jeu de Boules-vereniging.

- Kinderen met een beperking (motorisch, lichamelijk, geestelijk) worden bij reguliere voetbalverenigingen vaak moeilijk geaccepteerd, zelfs al is de beperking minimaal. Daarom zet Stichting Doelpunt uit Gelselaar zich in om voetbal voor kinderen met een beperking, ook wel bekend als G-voetbal, meer bekendheid en een groter draagvlak te geven. De stichting bestaat uit mensen die direct bij het G-voetbal betrokken zijn en het een warm hart toedragen. Als centraal promotiemiddel organiseert Stichting Doelpunt een familiedag bij een Betaalde Voetbal Organisatie (BVO). Voor dit evenement worden - bijvoorbeeld via scholen voor cluster 3 of daaraan gerelateerde instellingen - kinderen uitgenodigd (met hun familie/gezin) die gezien hun beperking in aanmerking komen. Op deze manier wordt duidelijk zichtbaar hoeveel kinderen er zijn die wel willen voetballen maar in een reguliere competitie niet mee zouden kunnen komen. Het voornaamste streven van Stichting Doelpunt is dat deze bewustwording leidt tot meer aandacht en mogelijkheden voor voetbal voor kinderen met een beperking.

- Toneel: - Toneelvereniging De Eendracht in Gelselaar is opgericht in 1928 en is nog altijd een bloeiende vereniging, met bijna 60 volwassen leden en ruim 30 jeugdleden. Twee keer per jaar studeren de volwassen leden met veel enthousiasme een klucht, blijspel of toneelspel in. De uitvoeringen zijn in maart en november. In 2006 heeft de toneelvereniging een kindertoneelgroep opgericht voor kinderen uit de groepen 5, 6, 7 en 8 van de basisschool. Met deze kindertoneelgroep wordt een kindertoneelstuk ingestudeerd en opgevoerd voor familie, vriendjes en vriendinnetjes. Het blijkt dat de jeugd erg enthousiast is en ook wil blijven spelen zodra ze van de basisschool af zijn. Daarom bestaat de jeugdtoneelgroep nu uit leden vanaf groep 5 tot 18 jaar en worden 2 toneelstukken opgevoerd: een door de basisscholieren en een door de ouderen.

- Vrouwen: - Vrouwen van Nu afd. Geesteren - Gelselaar.

- Zorg: - De dagbesteding op Melkveebedrijf en Zorgboerderij Olthof in Gelselaar is vanwege de grote mate van voorspelbaarheid in werkzaamheden, kleinschaligheid (max. 4 deelnemers per dag), ruimte en locatie vooral geschikt voor (jong)volwassenen met een beperking. Bijvoorbeeld een verstandelijke beperking, een Autisme Spectrum Stoornis, ADHD, niet aangeboren hersenletsel en leerlingen afkomstig van het speciaal onderwijs.

- Welzijn: - Zonnebloem afd. Geesteren - Gelselaar is opgericht in 1988. De afdeling telt zo’n 9 vrijwilligers, die zich, naast hun normale werk, inzetten voor zieken en gehandicapten. Zo worden jaarlijks enkele activiteiten georganiseerd voor de inwoners, wordt aandacht geschonken aan zieken en jaarlijks aan de ziekendag. De afdeling beoogt haar activiteiten aan te passen aan de tijd. Er is voor elk wat wils. In het voorjaar en met de Kerst hebben ze een bijeenkomst samen met afdeling Borculo-Haarlo. Via de regionale bladen wordt steeds een activiteit onder de aandacht gebracht. Het staat een ieder vrij om aan de activiteiten deel te nemen. Door donateur te worden steunt je de plaatselijke afdeling.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Gelselaar, met foto's van de grafzerken.

Reactie toevoegen