- Gewande is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente 's-Hertogenbosch. T/m 31-3-1971 gemeente Empel en Meerwijk, t/m 1957 tevens gedeeltelijk gemeente Alem, Maren en Kessel.
- De buurtschap Gewande valt onder het dorp Empel, maar omdat dat dorp geen eigen postcode en plaatsnaam heeft in het postcodeboek, liggen beide voor de postadressen 'in' 's-Hertogenbosch. De buurtschap heeft wel blauwe plaatsnaamborden en heeft daarmee een 'bebouwde kom'.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1309 Ghewanden, 1310 de Ghewande, 1312 kopie 1350 Ghewanden, 1556-1557 Gewanten, 1840 Gewanden. Het deel dat t/m 1957 onder het dorp Alem (gemeente Alem, Maren en Kessel) viel, werd, ter onderscheiding van het Empelse deel van de buurtschap, Alems-Gewande genoemd.
Naamsverklaring
Waarschijnlijk hetzelfde als het Middelnederlandse gewande 'plaats waar bij het ploegen gewend wordt', het zogenoemde trappeleinde van een akker waar de ploeg keert.(1)
De buurtschap Gewande ligt rond de gelijknamige weg, NO van 's-Hertogenbosch, NO van Empel, N van Rosmalen, en grenst in het N en W aan de Maas en in het NO aan de Hertogswetering, die hier de grens vormt met de gemeente 's-Hertogenbosch (voorheen gemeente Lith). Het gelijknamige gemaal ligt net in de gemeente Oss (voorheen gemeente Lith).
Terug naar bovenIn 1840 omvat de buurtschap Gewande 19 huizen met 85 inwoners in de gemeente Empel en Meerwijk. Onder de gemeente Alem, Maren en Kessel wordt de buurtschap in dat jaar niet apart vermeld.
Terug naar boven- Gewande heeft 3 rijksmonumenten.
- De vaste collectie van Archeologisch en Paleontologisch Museum Hertogsgemaal in Gewande bevat grotendeels vondsten uit het Maasdalgebied in de omgeving van 's-Hertogenbosch, maar ook van buiten dit gebied. Het museum bezit een enorme collectie botten van uitgestorven diersoorten in het Maasdalgebied zoals de mammoet, wisent, edelhert en de neushoorn. Uniek in Nederland is het complete skelet van een mammoet. Verder vindt u er o.a. bronzen, zilveren en gouden Keltische en Romeinse munten, kledinghaken, kannen met inscripties, borden en flesjes, Keltische potten met schedel- en crematieresten, een gouden hanger en nog veel meer. In de Ad Wouterszaal is een bijzondere verzameling voorwerpen uit de steentijd bijeen gebracht. Je vindt hier ook een graf uit deze periode.
- In de buurtschap bevindt zich ook Museumgemaal Caners (Krommenhoek 12a) en de opvolger, Gemaal Gewande. Gemaal Caners, in 2001 op de monumentenlijst geplaatst, is ingericht als voorlichtingscentrum en museumgemaal. Er zijn vele foto's, kaarten en oude werktuigen van het waterschap te bezichtigen. Daarnaast wordt de oude dieselmotor regelmatig opgestart. De gemalen zijn te bezichtigen iedere laatste zondag van de maand in de maanden april t/m oktober.
- Het ruim 4 meter hoge kruisbeeld op de dijk dateert uit 1934 en wordt sinds eind 2016 's avonds verlicht.
Terug naar boven- In een weekend in maart zijn er in Gewande de jaarlijkse Lammetjesdagen bij Bioboerderij De Werd. Er is voor kinderen van alles te beleven: knuffelen met de lammetjes, demonstratie ganzen drijven met bordercollies, schapen scheren, ponyritje maken, knutselen met schapenwol, koe melken en spelen op het hooi. Je kunt tevens kennismaken met de hoofdtak van het bedrijf; de biologische melkveehouderij. Er is gelegenheid om biologische zuivel te proeven en er zijn diverse versnaperingen verkrijgbaar.
Terug naar boven- Sinds eind jaren tachtig van de vorige eeuw is BV de Koornwaard eigenaar van de loswal aan de direct ZW van Gewande gelegen Koornwaardplas, met op- en overslag van klei, zand en grind. De plas en haar omgeving zijn overgenomen van A.J. van Haaften, die hier in het verleden zand en grind heeft gewonnen. De Koornwaardplas is daarvan het resultaat. In de zuidwesthoek van de plas ligt een jachthaven met nu nog een capaciteit van ongeveer 150 ligplaatsen, van watersportvereniging Neptunus. Neptunus maakt tot heden slechts in de zomermaanden gebruik van haar jachthaven in de Koornwaard. Daarom zijn hier ook maar beperkte voorzieningen aanwezig. In de winter wordt gebruik gemaakt van de industriehaven op bedrijventerrein De Rietvelden. Hier zijn meer voorzieningen aanwezig, zoals een kraan voor het uit het water tillen van schepen. Het terrein op de industriehaven is eigendom van Neptunus. Door dit afwisselende gebruik wordt het clubschip elk half jaar versleept.
Al decennia wordt gepoogd de watersportvereniging in de Koornwaard een permanente plek te geven. Zo kan de vereniging hier haar activiteiten concentreren en investeren in de toekomst van de jachthaven. BV De Koornwaard wil als grondeigenaar dit graag faciliteren en heeft reeds met de vereniging overeenstemming bereikt over de overdracht van een deel van haar eigendom. Daarnaast zal in het plangebied natuurontwikkeling plaatsvinden. Hiertoe is een inrichtingsplan ontwikkeld. De natuurontwikkeling vindt reeds plaats door de verondieping van de waterplas, de "vergroening" van de plasranden en de herinrichting naar natuur van het agrarische gebied ten westen van de plas. Zie verder Bestemmingsplan De Koornwaard (2016).
Reactie toevoegen