Status

Godlinze is een dorp in de provincie Groningen, in de streek Hoogeland, gemeente Eemsdelta. T/m 1989 gemeente Bierum. In 1990 over naar gemeente Delfzijl, in 2021 over naar gemeente Eemsdelta.

Naam

In het Gronings
Glins of Glinz.

Oudere vermeldingen
10e-11e eeuw Godleuingi, 1303 Godlinzera nesse, 1374 kopie Gotlinse, 2e helft 16e eeuw Gotlijns. Eind 17e eeuw komen spellingen voor als Goldinze en Gordlinze, misschien uit piëteit. De ontwikkeling van -ingi tot -inze is Fries.

Naamsverklaring
Betekent 'bij de lieden van de persoon Godlêf.(1)

Ligging

Godlinze ligt NW van Delfzijl en Appingedam, ZW van Spijk en Bierum.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Godlinze 68 huizen met 350 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 120 huizen met ruim 300 inwoners.

Geschiedenis

Grafveld
"Het middeleeuwse grafveld ten zuidwesten van Godlinze is tussen de late 7e en vroege 9e eeuw in gebruik geweest. Het grafveld is een voormalige wierde. Deze is in 1919 afgegraven en onderzocht door de bekende Groninger archeoloog Albert van Giffen. Hij trof in het grafveld resten van 115 mensen aan. De meesten waren begraven, een aantal was gecremeerd en bijgezet in 35 urnen. Zestig skeletten waren door afgravingen en grondbewerking waarschijnlijk al eerder verdwenen. In de graven vond Van Giffen ook grafgiften, zoals lanspunten, verschillende soorten zwaarden, stijgbeugels, messen, gespen en scharen.

Samen met een werkgroep van inwoners is bepaald hoe het verhaal van het grafveld het beste kan worden verteld. Een van de resultaten is de in september 2018 verschenen app ‘Historisch Godlinze’. Hiervoor is het complete grafveld, met de urnen en een aantal grafgiften, waarheidsgetrouw en in detail in 3D nagemaakt. De app maakt ze met behulp van augmented reality zichtbaar. Daarnaast kan de gebruiker in virtual reality ‘daadwerkelijk’ door het grafveld lopen. Dit kan via het telefoonscherm of, om de geschiedenis nog beter te beleven, door het toestel in een 3D bril of cardbox te plaatsen. Naast de 3D AR- en VR-functies zijn in de app ook unieke plekken en verhalen van het dorp opgenomen. Zo kun je een dronevideo bekijken of met behulp van een interactieve kaart met foto’s en teksten het 'Ommetje van Godlinze' wandelen. De app is via de link gratis te downloaden. Door het vele beeldmateriaal is de app een flink aantal MB’s groot. We adviseren je daarom de app te downloaden op een locatie waar je toegang hebt tot wifi." (bron: Landschapsbeheer Groningen)

Onderwijs
De splijting tussen hervormden en gereformeerden in Godlinze kwam ook tot uiting in het naast elkaar bestaan van een hervormde openbare lagere school (opgericht in 1855) en een gereformeerde lagere school (gebouwd in 1906, later gesloopt), die compleet gescheiden van elkaar opereerden. Beide konden in het kleine dorp slechts met moeite overeind worden gehouden en uiteindelijk gingen de scholen na 10 jaar vergaderen dan ook op in samenwerkingsschool neutrale basisschool De Sterren, die in 1986 een nieuw schoolgebouw betrok (wellicht het jaar van samengaan). De laatste jaren was het aantal leerlingen zover gedaald dat de school na afloop van schooljaar 2010-2011 is gesloten. - Video van de gereformeerde lagere school anno 1978, met uiteraard de kinderen uit die tijd en met meester Krajenbrink, de vader van de twee alinea's e.v. hierna vermelde Reinout Krajenbrink. - Video viering 75 jaar gereformeerde lagere school in 1981.

- Beschrijving van Godlinze anno 1828, door de toenmalige schoolmeester.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij het eind 2019 verschenen standaardwerk over dit dorp: "Het zat bomvol in dorpshuis Vinkenhorst, toen Reinout Krajenbrink op 30 oktober 2019 zijn boek "De kroniek van Godlinze" aan het dorp presenteerde. Reinout spreekt van zijn 'levenswerk', aangezien hij 7 jaar aan het boek heeft gewerkt. Godlinzers, maar ook veel oud-Godlinzers en geïnteresseerden waren van heinde en verre gekomen om de presentatie van het boek en de lezing over het verleden van het dorp bij te wonen.

Reinout Krajenbrink begon de lezing door eerst een korte toelichting te geven over hoe hij tot het schrijven van dit boek gekomen was. De trigger was een stripboek dat hij in 2012 kocht in het middeleeuwse stadje Durbuy in de Belgische Ardennen. Deze strip beschreef de geschiedenis van Durbuy. Dat was voor Reinout de aanleiding om zoiets ook voor Godlinze te willen maken, waar hij tot 2008 acht jaar als kunstschilder heeft gewoond en gewerkt. Al gauw bleek de geschiedenis van het dorp zo veelomvattend, dat de overstap werd gemaakt van strip naar kroniek. Dat het maken van dit boek 7 jaar zou duren had Reinout nooit gedacht. Telkens kwamen er weer nieuwe feiten bovendrijven. Het lastigste vond de auteur misschien nog wel de meest recente geschiedenis van het dorp: "Je schrijft dan over het verleden van mensen die nog in leven zijn en dat verleden kan soms best pijnlijk zijn of gevoelig liggen."

Het eerste exemplaar is overhandigd aan Dorpsbelangen, die het in het dorpshuis heeft neergelegd, waar het voor iedereen is in te zien. Geïnteresseerden uit de omgeving kunnen het boek ook in bruikleen mee naar huis krijgen. Na deze “overhandigingsceremonie” begon Reinout Krajenbrink de lezing, waar hij aan de hand van prachtige illustraties de ontstaansgeschiedenis van Godlinze vertelde. Hoe de wierde werd opgebouwd, de eerste bewoners, mysterieuze vondsten in de wierde en nog veel meer leuke verhalen. Het was een selectie uit de rijke inhoud van het boek. Voor de afbeeldingen van de PowerPointpresentatie kon Reinout putten uit de ruim 900 afbeeldingen die het inhoudelijk én visueel prachtige boek rijk is.

De klapper van de avond was misschien wel het filmpje waarbij de gasten een virtuele rondgang kregen door Godlinze in het jaar 1514*. Aan de hand van gegevens en oude kaarten heeft Reinout het dorp anno 1514 namelijk op de computer in 3D nagebouwd. Met speciale software is het dan mogelijk een virtuele wandeling door het dorp anno 1514 te maken. De 1e druk, met een oplage van 140 exemplaren, was ten tijde van de boekpresentatie al uitverkocht. Gelukkig is er een 2e verschenen. Via de link is het boek nog bij de auteur te bestellen." Aldus het verslag van de boekpresentatie op de dorpssite.
* Kennelijk kreeg Reinout hiermee de smaak te pakken, want hij blijkt ook nog een video-animate hebben gemaakt over hoe de wierde van dit dorp is ontstaan op de oeverwal van de Fivelboezem, en een animatie van deze wierde anno 795. "De film geeft ons een impressie van hoe men op deze wierde leefde. Ook is op de video de grafheuvel te zien die net buiten het dorp lag. De wierde telde rond deze tijd ca 50 inwoners."

Recente ontwikkelingen

- Reportage in de Volkskrant over Godlinze anno 1996.

Bezienswaardigheden

- Godlinze heeft 7 rijksmonumenten, zijnde de wierde, de Hervormde pastorie met stookhut op Hoofdweg 16, het woonhuis op nr. 29, de Pancratiuskerk, en de woonhuizen op Peperstraat 3 en 18.

- De Hervormde Pancratiuskerk (Hoofdweg 36) ligt, als een spin in het web, bovenop de wierde van Godlinze en is omgeven door kerkhof en gracht. De gracht is een wellengracht, wat betekent dat hij door bronnen wordt gevoed en nooit droog komt te staan. De gracht was als leverancier van zoet water van levensbelang voor mens en dier (zeker in tijden van overstromingen). De grote romano-gotische kerk is in twee gedeelten gebouwd. Het middendeel dateert uit de periode 1000-1050 en is uit tufsteen opgetrokken. In 1250 is de kerk met baksteen vergroot; dit is duidelijk te zien aan de noordmuur van de kerk.

De stoere toren met het zadeldak heeft volgens een steen in de torenmuur een onderstuk uit 1250 en een bovenstuk uit 1554. In dit jaar laat Tyake, dochter van Eggert Ripperda, de kerktoren vernieuwen. In de noordmuur zitten nog twee dichtgemetselde originele ramen uit de 13e eeuw. In deze muur bevinden zich ook een hagioscoop* en de vrouweningang, ook wel Noormannenpoortje genoemd. De grote ramen zijn waarschijnlijk in 1794 aangebracht.
* Een hagioscoop is een venster dat lager is geplaatst dan de overige vensters in een kerk of kathedraal. Door de hagioscoop kan licht toetreden, maar het venster kan ook bedoeld zijn om de kerkbezoekers zicht te geven op voorwerpen, handelingen of het sacrale binnen de kerk.

In de kerk bevinden zich fraaie muurschilderingen uit 1571; zeer uniek met resten uit de 13e eeuw. In het afgesloten koor staat een sacramentshuisje uit de 14e of 15e eeuw. In de vloer liggen mooie grafzerken, waaronder een priesterzerk uit 1541. De kerk is tegenwoordig eigendom van Stichting Oude Groninger Kerken. Op de galerij tegen de westgevel staat het beroemde Schnitger-orgel (d.w.z. gebouwd door de eveens beroemde orgelbouwer Arp Schnitger) uit 1704, geschonken door Willem Alberda, wiens herenbank zich ook in de kerk bevindt. Het was oorspronkelijk een orgel met twee klavieren; in 1785 door A.A. Hinsz verkleind naar een orgel met één klavier en een aangehangen pedaal. In 1919 heeft J. Doornbos veranderingen aangebracht, o.a. de speeltafel naar de zijkant verplaatst. In 1987 is door de firma Reil te Heerde de situatie van Hinsz hersteld. (bron: Stichting Cultureel Erfgoed Gemeente Delfzijl)

- Gereformeerde (PKN) kerk uit 1952 op Hoofdweg 52. De vorige Gereformeerde kerk stond aan de Nieuwe Schoolweg, dateerde uit 1904, was aanvankelijk een Gereformeerde Evangelisatie, en is na het gereed komen van de huidige kerk in 1952 gesloopt. In 2007 is de kerkelijke gemeente gefuseerd met die van buurdorp 't Zandt tot 'Gereformeerde Kerk ’t Zandt-Godlinze'. - Op 16 juli 2017 is hier de laatste kerkdienst gehouden; men gaat in het vervolg naar de kerk in 't Zandt. - De kerk wordt verkocht en krijgt vermoedelijk een woonbestemming. Zie ook Geschiedenis van de lokale Gereformeerde kerken.

- In Godlinze bouwt kunstenaar Erik Terlouw al 35 jaar aan iets wat je een eigentijdse borg zou kunnen noemen: zijn Ecodrôme; het resultaat van jarenlang puin, stenen en tegels verzamelen, en daarvan structuren maken door metselen en stapelen. Nooit af en door de tuin allang 'omarmd'. Een kunstwerk of een stapel stenen? Oordeel zelf. De kunstenaar hanteert geen openingstijden, je bent altijd welkom.

- Het huisje op Rengersweg 11 was eigendom van de NAM. Die wilde het slopen, omdat dat goedkoper zou zijn dan herstellen. De NAM vond het geen karakteristiek pand, maar sommige inwoners vinden dat wel en maakten er bezwaar tegen. De gemeente liet medio 2017 weten dat een sloopvergunning voorlopig niet wordt verstrekt, omdat zij nog doende is met een inventarisatie van karakteristieke panden in de gemeenten, en dit pand daar wellicht op komt te staan. Vervolgens heeft de NAM het pand te koop gezet. Medio 2018 is het pand verkocht (voor ca. 130.000 euro) en daarmee behouden gebleven. "Een fraai gerenoveerd vrijstaand woonhuis gelegen op een royale kavel van 420 m2. De woning heeft een ruime achtertuin gelegen op het zuid/oosten en heeft daarnaast een eigen oprit en een mogelijkheid voor een garage. De woning is gelegen tegen de wierde van het authentieke dorp Godlinze en heeft aan de zijkant een mooie vrije ligging. De woning is ideaal als starterswoning of voor ouderen die levensloop bestendig willen wonen, vanwege alle aanwezige voorzieningen op de begane grond in een rustige landelijke sfeer. Op de verdieping heeft de woning de mogelijkheid voor een extra slaapkamer, die vrij eenvoudig is te realiseren", aldus de beschrijving van de makelaar destijds.

Evenementen

- Helaas kan er tegenwoordig niet ieder jaar meer geschaatst worden. In februari 2012 was dat bijvoorbeeld wel het geval. Die gelegenheid nam men te baat om in de gemeente Delfzijl de 11 Dorpentocht te organiseren. - Hier kun je de video bekijken van de 11 Dorpentocht 2012 m.b.t. 'Stempelpost Godlinze'.

- Toneelvereniging VIOS brengt jaarlijks in maart een nieuw stuk op de planken.

- In Godlinze wordt het oude jaar altijd - o.a. letterlijk - feestelijk uitgeluid. Programma: 10.00-16.30 uur: Carbidschieten door Melkbusteamglinz - in 2020 voor de 32e keer - op het voetbalveld; 16.00 uur: oudejaarsborrel in Café het Kippenhok; 19.00 uur: Kloksmeer lopen; 24.00 uur: Klok luiden en proosten op 2020 bij de kerktoren; 01.00 tot 03.00 uur: gezellig naborrelen in het dorpshuis.

Landschap, natuur en recreatie

- Begin 2019 is in opdracht van Landschapsbeheer Groningen een prachtige Cultuurinfotafel in Godlinze geplaatst, in het kader van het project Groninger Wierdedorpen. De tafel vertelt het verhaal van de onstaansgeschiedenis van dit wierdedorp. Daarnaast wordt ook stilgestaan bij het landschap rondom dit dorp en opgravingen die in de buurt zijn uitgevoerd. Nieuw op deze tafel is het gebruik van Augmented Reality; door een speciale app te downloaden, is het mogelijk om een onderdeel van de tafel te scannen. Op het scherm van je telefoon of tablet verschijnt dan extra informatie die als het ware boven de tafel zweeft. De Cultuurinfotafel is een handige combinatie van informatiepaneel en picknickbank; doordat het informatiepaneel in de bank is ingebouwd, kun je je als pauzerende toerist je hapje en drankje nuttigen en ondertussen het een en ander opsteken over het verleden en heden van het dorp waar je bent aanbeland. Het concept van de Cultuurinfotafel is ontwikkeld door Bureau Biota.

- De wierde van dit dorp is een van de hoogste van de provincie Groningen en er wordt gezegd dat het ook de meest gave wierde is. Ommetje Godlinze (3 km) voert je langs markante plekken in het dorp zoals de ossenwegen en kerkepaden, de Pancratiuskerk en het historische grafveld.

- Godlinze is gelegen op een gave wierde. De wierde heeft een goed ontwikkelde radiaire structuur (als een wagenwiel). De binnenste en buitenste ring noemt men ossenwegen. De ligging op de oostelijke oeverwal van de Fivelboezem uit het begin van de jaartelling en de uitzonderlijk hoge wierde (ruim 6m boven NAP, een van de hoogste in de provincie Groningen) geven het dorp een markant aangezicht. Het dorp ligt in een weids landbouwgebied en aan de Godlinzermaar. Deze voormalige wadgeul reikt tot aan de voet van de wierde en biedt uitzicht op het voormalige achterland met enkele heerden (vroegere borgen). Van de radiair verkavelde wierde is nog één sector onbebouwd: de Wolfjacht. Deze accentueert de voet van de wierde en zorgt voor vrij zicht op een middeleeuws grafveld, een kilometer ten zuidwesten van het dorp.

Grafvelden zijn een zeldzaamheid in het wierdengebied. Het grafveld bij Godlinze stamt uit de overgangsperiode van het heiden- naar christendom en is nog altijd onbebouwd. In 1919 heeft archeoloog Van Giffen het veld opgegraven. Hij heeft daarbij grafgiften aangetroffen die wijzen op personen van hoge status. Op de wierde zelf heeft nog geen officieel archeologisch onderzoek plaatsgevonden. De ervaring leert echter dat dorpswierden met een traditionele bebouwing een relatief gaaf bodemarchief bezitten. Dat betekent dat de wierde van dit dorp nog zeer veel informatie bevat. Zowel over zijn ontstaan, als over zijn bewoners vanaf het moment van stichting (de IJzertijd) tot het moment dat de dijken veilig genoeg waren en verdere ophoging stopte (omstreeks 1200). (bron: project Terpen- en Wierdenland, een verhaal in ontwikkeling)

- Speeltuinvereniging de Knoll'ntoen is ontstaan in 1981, nadat de heer Knol een stukje land had geschonken ten behoeve van de jeugd. In 1992 zijn er ook grotere speeltoestellen gekomen, niet alleen voor de eigen jeugd, maar vooral ook voor mindervalide kinderen uit de wijde omgeving. In 2006 zijn de skelterbaan, de grote glijbaan en de water- en zandspeelplek er nog aan toegevoegd. In 2015 is er een nieuw en groter kantinegebouw neergezet, omdat de speeltuin steeds drukker bezocht wordt. Want niet alleen voor ouders met kinderen maar ook voor groepen en scholen is de speeltuin van Godlinze een populair uitje.

Beeld

- Mooie 'diaserie' van Godlinze, door Jan Geerling.

- Deze wielrenner neemt je dankzij zijn 'bodycam' mee op een virtueel fietstochtje door Godlinze.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Godlinze (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Godlinze. - Reportage over het dorp anno 1996 in de Volkskrant.

- Nieuws: - Nieuws uit Godlinze van Dorpsbelangen op Facebook.

- Belangenvereniging: - Dorpsbelangen Godlinze stelt zich ten doel de leefbaarheid in het dorpsgebied te bevorderen en te bewaken zomede de gemeenschapszin te versterken. De vereniging tracht haar doel te bereiken door o.a. het opwekken van belangstelling bij en samenwerking met de gemeentelijke overheid en met de provinciale overheid en de rijksoverheid, en het stimuleren en zelf organiseren van activiteiten.

- Dorpshuis: - Dorpshuis Vinkenhorst. "Het huidige dorpshuis van Godlinze bestaat uit twee delen: 1 deel met zalen, podium en aula en 1 deel met keuken, hal en toiletvoorzieningen. In de basis was het idee dan ook om het huidige dorpshuis zoveel mogelijk te behouden en te gaan renoveren. Echter gedurende het proces zijn om bouwtechnische redenen in het ontwerp steeds meer onderdelen van het bestaande gebouw gesloopt. Dit heeft er toe geleid dat renoveren minder aantrekkelijk werd en er voor nieuwbouw is gekozen. Het nieuwe dorpshuis behoudt zoveel mogelijk zijn originele vorm, waarbij vanuit de bestaande funderingen weer wordt opgebouwd. In het midden van het nieuwe dorpshuis bevindt zich een serre. Deze ruimte heeft als functies: hoofdingang, foyer, huiskamer en terras. Middels een schuifpui en elektrische dakramen is het mogelijk om van de serre een buitenruimte te maken. In het nieuwe dorpshuis zullen de voorzieningen zo ingedeeld blijven als in het huidige dorpshuis." Vermoedelijk wordt het nieuwe dorpshuis medio 2019 gerealiseerd.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Godlinze is opgericht in 1955.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Godlinze, met foto's van de grafzerken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)