Op deze kaart uit ca. 1950 is de Goo Wetering, waar de buurtschap Gooland naar is genoemd, nog goed te zien. In slechts enkele decennia tijd is dit gebied drastisch veranderd. Zie verder de toelichting onder het kopje Beeld.
Gooland, voor de aanleg van de in 1870 gereedgekomen spoorlijn Gouda-'s-Gravenhage, door de Nederlandsche Rhijnspoorweg Mij., moesten tientallen waterlopen worden overbrugd met bruggen en duikers. Hier de tekening van de spoorbrug over de Goo Wetering.
- Gooland is een buurtschap in de provincie Zuid-Holland, gemeente Pijnacker-Nootdorp. T/m 1937 gemeente Stompwijk, in 1938 over naar gemeente Nootdorp*, in 2002 over naar gemeente Pijnacker-Nootdorp.
* Voor de achtergrond van deze grenscorrectie zie bij Stompwijk > Statistische gegevens.
- De buurtschap Gooland valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Nootdorp.
- De buurtschap Gooland heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1280-1287 Ghodelde lant.
Naamsverklaring
Het eerste deel misschien een persoonsnaam Godhelde*. De identificatie van de oudste vorm is onzeker.(1) Buurtschap Gooland is genoemd naar de Goo Wetering, een waterloop in het huidige Ypenburg. Het ontwerp-Bestemmingsplan Ypenburg - Deelplan 20 (een anno 2016 nog te ontwikkelen wijk met ruim 300 woningen plus kleinschalige bedrijvigheid, in de ZO oksel van A12 en A4) zegt hier het volgende over: "In het plangebied bevindt zich in het NW deel van het gebied de historische waterloop genaamd Goo Wetering. De Molensloot in het NO deel van het gebied vormt de verbinding tussen de Goo Wetering en de Veenweg Wetering."
De buurtschap Gooland ligt rond de gelijknamige weg. De buurtschap ligt NW van de dorpen Nootdorp en Pijnacker, NO van de Haagse Vinex-wijk Ypenburg en van het dorp Rijswijk, Z van de A12, van de Haagse Vinex-wijk Leidschenveen en van het dorp Leidschendam, in de ZO nabijheid van het knooppunt Prins Clausplein (A4/A12) en ZO van het dorp Voorburg, O van de stad Den Haag en W van de stad Zoetermeer.
Terug naar bovenDe buurtschap Gooland - althans het gelijknamige villawijkje; wellicht vallen er nog meer panden toe te rekenen? - heeft 17 huizen met ca. 40 inwoners.
Terug naar bovenGezien het onder Naam vermelde, zou het hier dus om een oude naam en nederzetting kúnnen gaan, maar is dat niet zeker, omdat die bron stelt dat die oude naam uit 1280-1287 niet met zekerheid aan 'ons' Gooland kan worden toegewezen. Vandaag de dag is de plaatsnaam Gooland vermoedelijk* alleen in gebruik voor een villawijkje van 17 huizen, dat in 1961 aan de gelijknamige weg, een doodlopend W zijweggetje van de Veenweg, is gerealiseerd. De weg en de brug worden gezamenlijk door een vereniging van eigenaren onderhouden.
* Tenzij omliggende bebouwing ook nog tot deze buurtschap kan worden gerekend. Vooralsnog hebben wij echter geen aanwijzingen die hierop duiden.
Opvallend is dat N van Gooland, N van de A12, eveneens in 1961, en eveneens aan een W doodlopend zijweggetje van de Veenweg, zijnde het weggetje Haagoord, ook een klein villawijkje is gerealiseerd. Het ligt voor de hand te veronderstellen dat dit gelijktijdige, gecoördineerde bouwprojecten van dezelfde projectontwikkelaar zijn geweest. Vooralsnog hebben wij van beide projecten geen nadere gegevens kunnen achterhalen.
Veenweg: eeuwenoude verbindingsweg
De Tedingerbroekpolder is onderdeel van een eeuwenoud poldergebied tussen Zoetermeer, Leidschendam / Voorburg, Den Haag en Nootdorp. Dwars door de polder loopt de Veenweg. Dit is een oude polderweg die - al sinds de Tachtigjarige Oorlog - dienst doet als verbindingsweg tussen Zoetermeer en Nootdorp.
Veenweg Wetering en Landscheidingsdijk
Het gebied wordt al in de Nieuwe Steentijd (ca. 3500 v.Chr.) bewoond. In de 12e eeuw - toen nog een gebied van moerassen en veen - wordt het gebied door het graven van sloten ontgonnen. In 1281 verkoopt graaf Floris de Vijfde Tedingerbroek (in Delfland) aan de heer Van Teylingen. Na het graven van het water langs de Veenweg, de Veenweg Wetering, waarmee het veengebied aan beide zijden kan worden ontwaterd, zakt de bodem door inklinking van het veen. Mede als gevolg hiervan neemt de wateroverlast vanuit het gebied langs de Oude Rijn toe. Om hieraan een eind te maken besluit het Hoogheemraadschap van Delfland in de 12e eeuw een dijk aan te leggen langs de rand van haar gebied: de Landscheidingsdijk, voor die tijd een echt 'Deltawerk'. Hoewel de hoogte van de dijk en het gevaar voor overstromingen sindsdien fors is afgenomen, heeft de dijk nog altijd een waterkerende functie.
Turfwinning en plassengebied
Een tweede grote ingreep in het landschap vindt plaats door het veen als turf uit te graven voor brandstof. Hierdoor onstaat geleidelijk aan beide kanten langs de Veenweg een zeer groot veenplassengebied tussen Rijswijk, Leidschendam en Zoetermeer. De Tedingerbroekplas is hier slechts een heel klein onderdeel van. Alleen de Veenweg zelf en enkele aangrenzende percelen blijven behouden, met name ter plaatse van het huidige deelgebied De Lanen. De oorspronkelijke verkaveling is hier en daar nog zichtbaar. Het plassengebied is destijds rijk aan wild. Boerderij Maria's Hoeve (Veenweg 119) is in die periode gebouwd als jachthuis aan de plas.
Eind 19e eeuw Tedingerbroek weer ingepolderd
Aan het eind van de 19de eeuw neemt de behoefte aan landbouwgrond toe. Door bemaling ontstaan langs de Veenweg twee droogmakerijen; de Polder Nootdorp en de Tedingerbroekpolder. Door kades aan te leggen om de percelen langs de Veenweg, wordt het bestaande hoogteverschil tussen de Veenwegzone en de polders gecreëerd. Via een efficiënte verkaveling van sloten en tochten wordt het water uit de polders afgevoerd, in de Tedingerbroekpolder via de Goo Wetering langs de Middenweg / Polderweg en in de Polder Nootdorp via de Negentig Morgentocht, die in het midden van deze polder is gesitueerd. (bron: 's-Gravenhaagse Hengelsport Vereniging, die de Tedingerbroekplas bevist)
Over de op deze pagina afgebeelde kaart uit ca. 1950 valt veel meer te vertellen dan wij in het bijschrift kwijt kunnen, vandaar op deze plek een nadere toelichting. Er is namelijk in de jaren ervoor en in de decennia erna veel gebeurd in dit gebied:
- Op de vorige editie van de kaart stond N van de kerk, op de plek van het huidige vilawijkje Gooland, een school vermeld. Blijkbaar is die in de tussentijd verdwenen.
- De weg die tegenwoordig Goolandweg heet, en die vanaf de RK kerk in Nootdorp in NW richting langs de Molensloot loopt, is op deze kaart nog maar net aangelegd, want op de vorige editie stond hij nog niet. Wij weten nog niet zeker of de naam Gooland pas is toegekend bij de bouw van het gelijknamige villawijkje in 1961 of dat deze naam al ouder is. Daar hebben wij nog geen bewijs van gevonden (immers de identificatie van de middeleeuwse naam onder het kopje Naam is niet zeker, en in plaatsnaamlijsten vóór de jaren zestig van de 20e eeuw komt de naam niet voor). Als de Goolandweg bij de aanleg gelijk al zo geheten heeft, is de plaatsnaam dus ouder dan het wijkje, en wellicht al langer voor dit gebied in bredere zin in gebruik geweest. Hoewel de bebouwing aan dit Z deel van de Veenweg in bredere zin in de 19e en 20e eeuw op de kaarten vermeld stond als buurtschap Nieuwe Veen, later Veenweg.
- Zoals je aan de stippellijn kunt zien, loopt de grens tussen de in die tijd gemeenten Leidschendam in het W en Nootdorp in het O door de Goo Wetering. Voor 1938 liep de grens tussen de toen nog gemeente Stompwijk en Nootdorp door of O langs de Veenweg, O van de Goo Wetering (de weg langs de RK kerk van Nootdorp). In 1938 gaat de gemeente Stompwijk op in de nieuwe gemeente Leidschendam, waarbij middels grenscorretie het deel tussen Goo Wetering t/m het W deel van de Veenweg aan de gemeente Nootdorp wordt toegewezen; het was wel zo praktisch om de hele bebouwing aan de Veenweg onder één gemeente te laten vallen.
- Hier is nog goed te zien dat de Molensloot de verbinding vormde tussen de Veenweg Wetering langs de Veenweg, en de W daarvan lopende Goo Wetering. De Molensloot en Goo Wetering zijn tegenwoordig deels vergraven voor de aanleg van de Vinexwijk Ypenburg, dus tegenwoordig is dit minder herkenbaar.
- N van het N uiteinde van de Goolandweg, O van de Goo Wetering, ligt de dan net gegraven Plas van Reef, die zo te zien ontstaan is door zandwinning voor de aanleg van de A12.
- ZW daarvan, W van de Goo Wetering, ligt de Tedingerbroekplas, tegenwoordig in gebruik als viswater van de 's-Gravenhaagse Hengelsport Vereniging.
- In 2002 heeft de gemeente Den Haag een verticale strook in dit gebied geannexeerd van de gemeente Nootdorp, globaal gelegen tussen de Goo Wetering en de O daarvan op de kaart nog zichtbare (en tegenwoordig - althans onder die naam - verdwenen) Polderweg, voor de aanleg van de Vinexwijk Ypenburg.
Reactie toevoegen