Status

- Grathem is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Midden-Limburg, gemeente Leudal. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1990.

- Wapen van de voormalige gemeente Grathem.

- Onder het dorp Grathem vallen ook de buurtschappen Geneijgen en Heiakker.

Ligging

Het dorp Grathem grenst in het ZW aan de A2, Ittervoort en Hunsel, in het NW aan Kelpen-Oler, in het NO aan Baexem, in het O en ZO aan Heel en in het ZO aan het water de Bosmolenplas, en ligt ZO van Ell, W van Beegden en het water De Lange Vlieter, NNW van Wessem en NNO van Thorn.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Grathem 171 huizen met 1.048 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 92/515 (=huizen/inwoners) en de buurtschappen Kelpen 32/245 en Oler 47/288. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 700 huizen met ca. 1.700 inwoners. De vroegere buurtschappen Kelpen en Oler zijn, sinds de bouw van een eigen kerk voor deze buurtschappen in 1936, geleidelijk een zelfstandig dorp geworden, onder de naam Kelpen-Oler.

Geschiedenis

- Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Grathem, kun je terecht bij Geschied- en Heemkundige Kring Het Land van Thorn.

Recente ontwikkelingen

- Eind 2018 heeft de gemeente Leudal het voormalig bedrijfspand van een transportbedrijf aan de Markt in Grathem, dat in 2016 failliet ging, aangekocht. Gesprekken die de verkopende partij voerde met een taxicentrale die op de bewuste plek bussen wilde gaan onderhouden, leidden tot onrust in de omgeving. De verkoop aan het taxibedrijf ketste af. De gemeente heeft het pand aanekocht om te voorkomen dat er weer bedrijvigheid uit een zwaardere categorie komt. Een mogelijkheid is dat het gebouw blijft staan en weer verkocht wordt, waarbij dan de voorwaarde geldt dat er een bedrijf komt te zitten dat in een lichtere milieucategorie valt, waardoor er minder overlast zou ontstaan. Een andere mogelijkheid is woningbouw. Leudal heeft daarvoor al verkennende gesprekken gevoerd met een marktpartij, maar concreet zijn die plannen nog niet.

Bezienswaardigheden

- Grathem heeft 8 rijksmonumenten.

- Grathem heeft 12 gemeentelijke monumenten.

- De laatromaanse westtoren van de Sint-Severinuskerk in Grathem (Kerkplein 1) is vermoedelijk in de 12e of 13e eeuw gebouwd en is uitgevoerd in mergelsteen. Het schip is in het eerste kwart van de 15e eeuw gebouwd en het mergelstenen koor is van omstreeks 1500. In 1840 is de kerk aan de noordzijde uitgebreid met een zijbeuk. Omstreeks 1850 is ook aan de zuidzijde een zijbeuk toegevoegd. In 1900 zijn de zijbeuken doorgetrokken tot aan de toren. Begin jaren dertig van de 20e eeuw waren er plannen om de kerk tot een driebeukige hallenkerk te vergroten, naar ontwerp van Caspar Franssen. Dit ging echter niet door. In oktober en november 1944 is de kerk door geallieerd geweervuur ernstig beschadigd. Daarna zijn herstelwerkzaamheden uitgevoerd en tevens is de kerk vergroot naar ontwerp van Joseph Franssen. De plannen voorzagen in een nieuw schip, dat haaks op de oude kerk is geplaatst. Hierbij bleef de oude kerk, op de noordbeuk na, gespaard. De nieuwe kerk is in 1953 ingewijd en een jaar later is ook de toren hersteld.

In het schip bevinden zich zuilen met Maaskapitelen. Er is een gotisch altaar, vervaardigd uit mergel en hardsteen, mogelijk uit de 14e eeuw. Biechtstoelen en preekstoel zijn uit de 17e-19e eeuw. Een groot kruisbeeld is van het laatste kwart van de 15e eeuw, en er zijn houten beelden van heiligen als Agatha, Johannes Nepomucenus, Rochus, en Severinus, alle 17e- of 18e-eeuws. Voorts zijn er twee grafzerken, waarvan een uit het tweede kwart van de 17e eeuw, en een uit 1769, van adellijke personen. Ook op het kerkhof vindt men nog een zevental grafkruisen, daterend van 1628-1757. In 1996 is het boek 'Ter kerke in Grathem. Parochiegeschiedenis ter gelegenheid van 750 jaar parochie Sint Severinus' verschenen (uitgegeven door Stichting 750 jaar Parochie Sint Severinus).

- De Grathemermolen (Brugstraat 13) is een watermolen in het centrum van Grathem, geegen aan de Uffelse Beek, ook wel Aabeek genoemd, die haar oorsprong heeft in de Belgische Kempen. Al in de 13e eeuw bevond zich in het dorp de banmolen van het stift van Thorn. Naderhand kwam deze molen in bezit van de familie De Borchgrave d'Altena die op het kasteel Groot Buggenum in het dorp woonde. Later werd de molen eigendom van de familie De Geloes d'Elsloo. In 1874 is de molen verkocht aan de pachter-molenaar. De molen is in 1915 verbouwd tot turbinemolen, en in 1916 is een Stockport-zuiggasmotor als hulpaandrijving geplaatst. Vanaf de aansluiting op het elektriciteitsnet in 1930 werd er elektrisch gemalen. Het waterrad dat nu te zien is, is in 1995 naar oud voorbeeld teruggeplaatst en gekoppeld aan het gietijzeren binnenwerk van de voormalige, verbrande Brunssummer Molen. Dit binnenwerk uit 1866 is het oudste gegoten aandrijfwerk voor molenstenen in Nederland. De turbinemolen is echter nog altijd maalvaardig. De Grathemermolen was eigendom van de gemeente Leudal en is eind 2017 overgedragen aan het Limburgs Landschap. De molen is te bezoeken als hij draait. In de molen bevindt zich ook een winkeltje waar molen- en molengerelateerde producten worden verkocht.

Jaarlijkse evenementen

- Bij de Nieuwjaarsduik in Grathem (in 2020 voor de 18e keer), bij kasteel Oud Buggenum, plonzen de bikkels, al dan niet verkleed, de Haelensebeek in. Voor zover bekend is dit nog de enige Nieuwjaarsduik in Midden-Limburg.

- Carnaval. - Carnavalsvereniging CV De Foekepotters is opgericht in 1949. De naam van de vereniging is afgeleid van een foekepot, een instrument bestaande uit een Keulse pot, overspannen met een gedroogde varkensblaas en daarin een hol rietstokje. Door met vochtige vingers langs dit rietstokje heen en weer te bewegen, ontstaat het “foeke” geluid. Reeds in de 16e eeuw werd dit instrument gebruikt om langs de deuren te gaan om geld of iets eetbaars te verkrijgen. In die tijd (ver)kleedde de muzikant zich veelal als nar of clown om aandacht te trekken, ingrediënten diee we in ons huidige carnavalsfeest nog altijd terug zien.

- Tijdens het pinksterweekend organiseert VV GKC jaarlijks in Grathem een voetbaltoernooi voor de lagere seniorenelftallen, het zogeheten Ambrastoernooi. Tijdens dit weekend staan de begrippen sportiviteit en gezelligheid centraal. Incl. ontbijt, avondeten en 2 overnachtingen. Een unieke gelegenheid om met je team het voetbalseizoen sfeervol af te sluiten.

- "Biljartclub Grathem heeft in 2017 voor het eerst een Garage Sale georganiseerd. Dit was een geweldig succes. De deelnemers wisten het merendeel van hun overbodige spullen aan de man te brengen. Het was gezellig druk. Door mee te doen aan de Garage Sale draag je bij aan de leefbaarheid in ons dorp, mensen ontmoeten elkaar en leren elkaar beter kennen. Natuurlijk is het voor de biljartclub ook een steuntje in de rug. Wij als Dorpsraad steunen dit soort initiatieven. Hierdoor is het voor een vereniging wat makkelijker om te kunnen blijven bestaan, wat de leefbaarheid in het dorp ten goede komt. Ook in 2018 was er weer een Garage Sale, en wel op 23 september van 10.00-16.00 uur." Aldus de Dorpsraad. Wij hopen dat ook dat een zodanig succes was dat de Garage Sale er ook in 2019 weer is.

Natuur en recreatie

Wandelen
"In 2015 vierde carnavalsvereniging de Foekepotters haar 66-jarig bestaansjubileum. Als blijvende herinnering bedachten de oud-prinsen, verenigd onder de naam “Gaer Gedaon”, het plan om tijdens de jubileumreceptie een 6 x 11 wandelroute rondom de mooiste plekjes van Grathem aan te bieden. De wandeling start bij het beeldje van de Foekepotter aan de Markt. Hier is ook een informatiebord van de route te vinden. De wandelroute is op diverse plaatsen in het dorp gratis verkrijgbaar en via deze link ook online te downloaden. De route doet het buitengebied van het dorp aan, met mooie oude boerderijen, veldkruizen en kapelletjes. De mooie natuur is te vinden bij de oude beekloop met prachtig uitzicht over de twee kastelen die het dorp rijk is. De historische kern komt in de route als laatste aan bod."

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Grathem, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Grathem (online te bestellen).

Links

- Belangenvereniging: - Dorpsraad Grathem is opgericht in 2006, n.a.v. de gemeentelijke herindeling van 2007 die op dat moment op komst was, om zo een brug te vormen tussen het dorp en de grote nieuwe gemeente.

- Onderwijs: - Jenaplan Basisschool De Klink.

- Jeugd en jongeren: - JongNL Grathem staat voor eigentijds jeugd- en jongerenwerk en is al sinds 1946 niet meer weg te denken uit de belevingswereld van de Grathemse jeugd. Elke week komen ruim 160 leden bij elkaar om samen spectaculaire, uitdagende of gewoon gezellige activiteiten te ondernemen.

- Muziek: - "De in 1881 opgerichte Harmonie St. Agatha wil jong en ouder laten genieten van de blaasmuziek, actief betrekken en liefst binden aan de harmonie. De invulling van activiteiten die hier mee te maken hebben is continu punt van aandacht. Het zal duidelijk zijn dat de repertoirekeuze voor ons gezelschap, dat voornamelijk uit jonge muzikanten bestaat, hierin een belangrijke factor is. Zo is ervoor gekozen dat de jeugd in opleiding, vanaf blokfluit en nog voor het behalen van hun eerste diploma, al regelmatig tussen ervaren muzikanten zit in het korps. Het komt hun opleiding en motivatie zeer ten goede. Ze krijgen hierdoor het gevoel er bij te horen en dat ze daadwerkelijk al samen muziek kunnen maken. Natuurlijk ligt op deze momenten muziek op de lessenaar die voor iedereen leuk en speelbaar is. Een ander voorbeeld van mensen actief bij de harmonie betrekken is dat wij voor bepaalde concerten samenwerking zoeken met bandjes, zangers, zangeressen en de drumband uit onze gemeenschap. Dat wij hierbij mogen rekenen op ruime belangstelling is voor ons het bewijs dat de gekozen manier van werken waardering vindt. Verder is de harmonie, mede door het opluisteren van allerlei activiteiten en plechtigheden, zeer betrokken bij de dorpsgemeenschap."

- "Boorekapel door Diek en Dun is opgericht in 1950 vanuit Harmonie St. Agatha en bestaat uit 25 enthousiaste Grathemse muzikanten die er onder meer voor zorgen dat CV De Foekepotters niet in stilte door Grathem hoeft te trekken. Verder zorgt de Boorekapel voor de muzikale aankleding tijdens de galazitting, bonte avond, carnavalsoptocht en andere carnavalgerelateerde activiteiten. Maar ook buiten de carnaval is 'door Diek en Dun' van de partij! Denk hierbij aan activiteiten als Sint Maarten en de Grathemse Nieuwjaarsduik. Kortom: Altijd feest met Boorekapel door Diek en Dun!"

- Sport: - Voetbavereniging VV GKC is een fusieclub van de verenigingen KOC uit Kelpen-Oler en VV Grathem uit het gelijknamige dorp. Daar waar vóór 2011 (het jaar van de fusie) de nodige 'burenruzies' voetballend werden uitgevochten, wordt er nu op een constructieve en prettige manier samengewerkt. Er wordt nog wel in de beide dorpen gevoetbald. VV GKC werkt samen met een tweetal voetbalverenigingen in de nabijheid, namelijk RKHVC uit Hunsel en RKESV uit Ell. Aanvankelijk waren vele jeugdteams en ook het veteranenteam samengesteld uit spelers van de drie verenigingen. Sinds seizoen 2017-2018 werken VV GKC en RKHVC ook op seniorengebied nauw samen. - Dames GKC / RKHVC.

- Schutterij: - Schutterij St. Severinus is een bruisende vereniging met een lange historie. Opgericht in 1602 staat de schutterij heden nog steeds in het middelpunt van het verenigingsleven in Grathem. Ze organiseren door het jaar heen vele activiteiten, waaronder de jaarlijkse rommelmarkt en loterij. Daarnaast organiseren ze het dorpsschieten en nemen ze deel aan alle activiteiten en schuttersfeesten die door Schuttersbond EMM worden georganiseerd, met als jaarlijkse hoogtepunt de deelname aan het OLS. De drumband van Schutterij St. Severinus neemt regelmatig deel aan festivals waar grote successen worden geboekt, en organiseert ook zelf slagwerkconcerten. Daarnaast bezoekt de drumband jaarlijks samen met de schutterij diverse schuttersfeesten.

- Zorg: - "In onze Herbergier spreken wij liever niet over een doelgroep. Wij vinden het belangrijker om het over onze individuele gasten te hebben. Wel is het zo dat binnen Herbergier Grathem er sprake is van een gemeenschappelijk aspect bij de gasten en dat is dat zij allen in meerdere of mindere mate lijden aan geheugenproblemen. Dit kan zowel een vorm van dementie zijn als andersoortige geheugenproblemen. De Herbergier staat voor zowel ouderen als jongeren open. De gasten binnen onze Herbergier zijn niet meer in staat om, zonder de beschutting van de Herbergier, zelfstandig te wonen. Zij hebben in het dagelijks leven ondersteuning en begeleiding nodig. De Herbergier ligt binnen de bebouwde kom aan de rand van het dorp, op loopafstand van een prachtig natuurgebied."

- Veiligheid: - Brandweer Grathem / Kelpen-Oler. - De EHBO-vereniging heeft hetzelfde werkgebied.