Status

- Groede is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Sluis. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-3-1970. Per 1-4-1970 over naar gemeente Oostburg, in 2003 over naar gemeente Sluis.

- Onder het dorp Groede vallen ook de buurtschappen Boerenhol, Kruisdijk (grotendeels) en Kruishoofd (deels).

- Wapen van de voormalige gemeente Groede.

Naam

In de volksmond
De Groe.

Oudere vermeldingen
1133 kopie 13e eeuw Groede, 1570 Ter grouwen.

Naamsverklaring
Betekent het Oudnederlandse grode, groede 'landaanwas'. Zie ook Graauw.(1)

Ligging

Het dorp Groede ligt in de ZO nabijheid van de Noordzee en ligt ZW van het dorp Breskens, NW van het dorp Schoondijke, NNO van de stad Oostburg en ONO van het dorp Nieuwvliet.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Groede 178 huizen met 2.492 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 165/2.408 (= huizen/inwoners) en buurtschap Kruisdijk 13/84. Dat is met gemiddeld ca. 14 mensen in 1 huis ook voor die tijd uitzonderlijk veel. Meestal woonden in die tijd 6 tot 10 mensen in 1 huis. (weet iemand of hier in dit geval een specifieke reden voor was?, red.). Tegenwoordig heeft het dorp ca. 450 huizen met ca. 1.050 inwoners.

Recente ontwikkelingen

- Groede staat definitief op de toeristische kaart sinds het in 1997 de Toerisme Prijs won vanwege het living history-project Het Vlaemsche Onthaal. Het dorp profileert zich sinds een aantal jaren nadrukkelijk met zijn cultuurhistorisch erfgoed en dito activiteiten en trekt daarmee jaarlijks zo’n 20.000 bezoekers. Ook de vestiging van cultuurhistorisch interessante bedrijfjes wordt bevorderd. Zo zijn er sinds 1999 een hoefsmederij en ateliers voor een glazenier en een pottenbakker gevestigd. Om de toestroom van auto’s en bussen door het dorp te verminderen zijn er plannen om de toeristen te vervoeren met Zeeuwse trekpaarden en een stoomtram (is dit al gerealiseerd?, red.).

Bezienswaardigheden

- Groede heeft 15 rijksmonumenten.

- De Hervormde (PKN) Grote Kerk in Groede (Markt 1) is een driebeukige hallenkerk met driezijdig gesloten koor en een noordkoor. De toren heeft een achtkante bovenbouw en naaldspits uit de 17e eeuw. De oudste delen van deze kerk dateren uit de 13e eeuw. Het is een voorbeeld van een hallenkerk zoals die vanaf 1250 langs de Vlaamse kust zijn gebouwd. De toren met haakse steunberen dateert uit de 14e eeuw. Het schip en de noordbeuk zijn 15e-eeuws. De rechtgesloten zuidbeuk is omstreeks 1500 gebouwd. In 1868 is de kerk ingrijpend verbouwd en aan de buitenkant geheel gepleisterd. Aan de binnenzijde is een vlak stucplafond aangebracht.

Nadat in 1949 een blikseminslag in de toren plaatsvond, is deze in 1950 gerestaureerd en ontpleisterd. In 1970 volgt een restauratie waarbij de rest van de kerk eveneens is ontpleisterd. In 2010 heeft de kerk opnieuw een restauratie ondergaan. Het interieur omvat een preekstoel met doophek uit 1794 in Lodewijk XVI-stijl, alsmede een herenbank (de Catsbank) uit hetzelfde jaar. Beide zijn geschonken door de nazaten van Jacob Cats, de persoon die de indijkingen heeft gefinancierd. Het orgel is in 1903 gebouwd door Johan Frederik Kruse en heeft tot 1920 in de Lutherse kerk te Veere gestaan. In de kerk is een grafzerk uit 1471 te vinden, afkomstig van het in 1583 verdwenen dorp Nieuwerkerke. Vanuit de kerk zijn de nestkasten zichtbaar van een beschermde kolonie gierzwaluwen.

- In 1727 trad te Salzburg bisschop Leopold Anton von Firmian aan, die streng tegen de protestanten aldaar optrad. Deze persoon was namelijk tevens wereldlijk heer. Vele Lutheranen vluchtten naar andere landen. In 1732 is op initiatief van de Lutherse gemeente te Middelburg een groep van 59 Lutheranen naar Walcheren overgebracht, omdat er behoefte was aan arbeidskrachten voor de landbouw. Ook in het Vrije van Sluis (het huidige West-Zeeuws-Vlaanderen) was een gebrek aan arbeidskrachten, en de autoriteiten wilden van de gelegenheid gebruik maken om daarin te voorzien en tevens deze uithoek van de Republiek der Nederlanden van protestanten te voorzien als buffer tegen de (katholieke) Oostenrijkse Nederlanden. In 1733 arriveert een groep van 784 Lutheranen uit het bij Salzburg gelegen stadje Dürrnberg in West-Zeeuws-Vlaanderen.

Ze werden met enig vlagvertoon binnengehaald, en vervolgens over de diverse dorpen en buurtschappen verspreid. Het werd geen succes. Ziekten, waaronder de Zeeuwse koorts, eisten hun tol onder de Lutheranen, die een heel ander klimaat gewend waren. Ook het werk in de landbouw bleek minder geschikt voor deze mensen, die gewend waren in de zoutmijnen te werken. Reeds in het eerste jaar na hun komst keerden velen weer terug. In 1741 waren er nog maar 171 Lutheranen over. De meesten woonden in Groede (anderen in o.a. Nieuwvliet en Schoondijke). Daarom werd dit dorp het centrum van de Lutherse gemeente. Zij mochten aanvankelijk gebruik maken van de Hervormde kerk aldaar. In 1742 richtten ze er een eigen kerkgebouw op. Naast een kerk werd ook een Lutherse school gesticht, de enige die ons land heeft gekend. - Nadere informatie over de lotgevallen van de Salzburger emigranten en hier nog een artikel over de Salzburgers in Zeeuws-Vlaanderen.

De Evangelisch Lutherse kerk (Molenstraat 28) is een eenvoudig zaalgebouwtje met boogvensters onder een schilddak. De muurvlakken zijn verdeeld door lisenen. Aan de straatzijde een eenvoudige ingangspartij. In 1989 fuseerde de lokale Lutherse Gemeente met die van Vlissingen en Middelburg tot de Evangelisch-Lutherse Gemeente Middelburg. Het kerkgebouw is in 1991 verkocht aan Stichting Monumentenbehoud Groede, die het in 1998-1999 heeft gerestaureerd en heeft herbestemd voor sociaal-culturele doelstellingen. Jaarlijks worden nog een zestal Lutherse diensten in het kerkje gehouden.

- De voormalige RK Bavokerk (Schuitvlotstraat 15) dateert uit 1863 en is ontworpen door architect P. Soffers. Het is een karakteristieke neogotische dorpskerk met toren en een voorbeeld van de zogeheten stucadoorsgotiek uit het derde kwart van de 19e eeuw. In 2004 is de kerk aan de eredienst onttrokken. De parochie werd te klein en is gefuseerd met de parochies in Oostburg en Schoondijke en het toeristenpastoraat in Cadzand tot de H. Antoniusparochie (die later met andere parochies is gefuseerd tot de Parochie H. Andreas, die heel West-Zeeuws-Vlaanderen beslaat. Op hun site staat helaas niet per wanneer die parochie is ontstaan). De kerk is verkocht en herbestemd tot woning en B&B.

- "In de Slijkstraat in Groede is vanaf 1985 Het Vlaemsche Erfgoed genesteld, een cultureel concept met kleine winkeltjes en werkplaatsjes van de bakker, smid, kapper, timmerman en schilder, een Luthers kerkje, herberg De Natte Pij waar in historische sfeer overnacht kan worden, huistheater De Twee Duiven waar kleinkunstprogramma’s worden gespeeld, een nutsbibliotheek met boekenantiquariaat, een ambachtelijke bierbrouwerij en een Erfgoedwinkel met streekproducten van een historische kloosterboerderij uit de omgeving. Wie Het Vlaemsche Erfgoed museum wil bezoeken kan voor een kaart terecht in de Erfgoedwinkel en maakt dan kennis met de kleinschaligheid van het dorp in de eerste helft van de 20e eeuw. Voor groepen heeft Het Vlaemsche Erfgoed aantrekkelijke arrangementen, zowel voor halve-dag- als dagprogramma’s. En je kunt in Het Vlaemsche Erfgoed zomaar mensen tegenkomen uit de twee zorgbedrijven die zich in de formule hebben gevestigd. Zij helpen bij het maken van kunstnijverheid, de streekproducten, en het openhouden van “het straatje”. Kortom: een museum met veel aspecten, waar je van harte welkom bent. Het Vlaemsche Erfgoed: een straatlengte cultuur, cultuurhistorie en sociale dynamiek."

- N van het dorp ligt de Catshoeve. ‘Deze hofstede, die te voren wel tweemaal zo groot was, ontleent haren naam van den beroemden Raadpensionaris en dichter Jacob Cats, die er zijn gewoon verblijf hield, als hij, uit hoofde van zijne toen nieuw bedijkte landen, deze oorden bezocht, waarom hij ook in de Herv. kerk te Groede eene eigen bank had, die nog bestaat en naar hem genoemd wordt. Achter de Catshoeve loopt de Catsweg’ (Van der Aa, 1840).

Evenementen en activiteiten

- Groede Live! organiseert ca. 5x per jaar in de Grote Kerk mooie concerten in diverse muziekstijlen, zoals pop, rock, jazz, blues en latin.

- Oldtimer Weekend Groede (2e weekend van juni, in 2019 voor de 13e keer). Voor een indruk van wat er zoal te zien en te doen is, lees het verslag Oldtimer Weekend 2018.

- "Groede Festival is een klein, maar tevens groots festival. Kwaliteitsoptredens en een cultuuraanbod voor een breed publiek is onze kracht. Het festival is daarmee uniek in onze streek. Het festival vindt plaats in het 1e weekend van september. Tijdens deze twee dagen is er een gevarieerd programma met prachtige voorstellingen op gebied van straattheater, cabaret, dans en beeldende kunst. Als vanouds en vertrouwd, maar wel in een nieuw jasje!"

- Tijdens de Kerstfair Groede wordt de Grote Kerk omgetoverd in een winterse warme kerstmarkt. Er worden niet alleen mooie dingen verkocht, maar je kunt ook kijken naar creatieve demonstraties, wijzer worden bij infokraampjes en luisteren naar livemuziek. In het Kerstcafé kun je genieten van bijvoorbeeld koffie met lekkers, versgebakken wafels, soep en broodjes of verwarmende Glühwein. De kerstmarkt wordt afgesloten met een gezamenlijke maaltijd.

Landschap, natuur en recreatie

- In 2009 is het project Zwartegatsedijk en Zwartegatsekreek bij Groede gereed gekomen. Het project bestaat uit de aanleg van een nieuwe binnendijk met een lengte van 3 kilometer. Deze loopt parallel aan de Zwartegatsekreek. Ook is voorzien in extra waterberging met natuurvriendelijke oevers en is de kreek uitgebaggerd. De hierbij vrijkomende baggerspecie en grond (130.000 kuub in totaal) is in de nieuwe dijk gestopt en is tevens gebruikt voor het fietspad op de dijk. De aangrenzende percelen tussen de campings en Groede Podium zijn ingericht als recreatienatuur met een verbindende fiets- en wandelverbinding. Veel grondeigenaren hebben in het kader van dit project grond geruild. De landbouw profiteert daarvan omdat de betrokken boeren er betere grond met een betere ligging en een betere ontsluiting voor terugkrijgen, de natuur profiteert door de natuurvriendelijke oevers en de uitgebaggerde kreek en de campingeigenaren profiteren van de nieuwe natuur.

- De 's-Gravenpolder, 35 hectare grond rond de Zwartegatsekreek, is in 2011 heringericht tot 'nieuwe natuur'. Het nieuw ingerichte gebied bestaat uit 7 delen van een 1/2 tot 11 hectare groot. Die hebben, afhankelijk van hun ligging, een specifieke natuurlijke inrichting gekregen: als duinlandschap, polder, dijkgebied of kreek. Alle stukken voegen iets toe aan de recreatieve functie van het gebied. Zo zijn er onder meer wandel-, fiets- en ruiterpaden, doorwaadbare kreken, een doolhof van riet, een duinkabelbaan, een speeltuin, een trekvlot en een stuk water met op afstand bedienbare bootjes gerealiseerd.

- Speel- en infopark Groede Podium is een verrassend groen park, direct achter de kust in de Groese Polders. Op de speelkubussen en de klimtorens, in het labyrint en de waterspeeltuin raak je nooit uitgespeeld! De bunkers en vele looppaden maken het extra spannend. Kleinere dieren zoals geiten en konijnen hebben een eigen plekje in het park, de herten en de ezels lopen in het buitengebied. Nieuwsgierig naar de historische achtergrond? Het infocentrum in het hoofdgebouw vertelt je er meer over. Het park is vrij toegankelijk tussen zonsopgang en zonsondergang. In het park is een fietsservicepunt, horeca en ruim voldoende gratis parkeergelegenheid. Honden aan de lijn zijn welkom.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Groede, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Groede (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Groede.

- Belangenvereniging: - Dorpsraad Groede houdt zich bezig met behoud en waar mogelijk verbetering van de leefbaarheid van het dorp. De dorpsraad werkt hierin nauw samen met de inwoners, de gemeente Sluis, ondernemers, en lokale stichtingen en verenigingen.

- Onderwijs: - "De Meerstromenschool in Groede is een fusieschool tussen een katholieke en een protestants-christelijke school. Op onze school wordt rekening gehouden met ieders godsdienstige opvattingen. Wij willen een school zijn waar kinderen zich geborgen voelen en ouders welkom zijn. We willen dat kinderen zich kunnen ontplooien, maar vooral zichzelf kunnen zijn. We zetten ons in om de kinderen een zo breed mogelijke waaier van kennis en vaardigheden bij te brengen in een school die hen omarmt.

De Meerstromenschool is gelegen midden in de woonkern, in een zeer rustige omgeving. De school is gehuisvest in een nieuw gebouw, in de directe nabijheid van het multifunctionele centrum van Groede. De gymzaal bevindt zich op ongeveer 30 meter van de school. Het sportveld ligt op ongeveer 200 meter van de school. Het onderwijs op onze school is zo georganiseerd dat we met combinatiegroepen werken. Dit vraagt inzet en creativiteit van de leerkrachten. We werken met de nieuwste methodes en ook tabletonderwijs zit in ons leerpakket verweven."

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Groede is ergens in de jaren twintig opgericht. In de eerste jaren hebben ze op allerlei weiden gespeeld, wel een stuk of zeven verschillende. Die waren vaak ietwat hobbelig en ook rijkelijk voorzien van molshopen en koeienvlaaien... Het huidige complex aan de Traverse is in 1957 in gebruik genomen. Hier vind je mooie verhalen over de belevenissen in de eerste decennia van het bestaan van de club.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Groede en - idem kerk, idem RK begraafplaats (hoek Schuitvlotstraat/Monnikenstraat), met foto's van de grafzerken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)