Status

- Gytsjerksterhoeke is een buurtschap in de provincie Fryslân, in de streek Trynwâlden, gemeente Tytsjerksteradiel.

- De buurtschap Gytsjerksterhoeke valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Gytsjerk.

- De buurtschap Gytsjerksterhoeke heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.

Naam

In het Nederlands
Giekerkerhoek. De plaatsnamen in de gemeente Tytsjerksteradiel zijn officieel Friestalig.

Oudere vermeldingen
Deze plaatsnaam is pas in de loop van de 20e eeuw in gebruik geraakt.(1) Op kaarten komt deze plaatsnaam pas vanaf ca. 1960 voor (bron). De nederzetting als zodanig is wel oud(er) (zie daarvoor verder bij Geschiedenis). Dat kan betekenen dat de plaatsnaam pas rond 1960 in gebruik is geraakt, hetzij dat deze al langer in gebruik was en pas later op kaarten terecht is gekomen.

Naamsverklaring
De buurtschap ZW van Gytsjerk is ontstaan op een hoek van het dorp.(2)

Ligging

De buurtschap Gytsjerksterhoeke ligt rond de gelijknamige weg, direct ZW van Gytsjerk, voor zover gelegen buiten de dorpskern / bebouwde kom van Gytsjerk (een deel van deze weg met bebouwing ligt namelijk ook nog binnen de bebouwde kom, in de dorpskern, en is daarmee niet als onderdeel van de buurtschap te beschouwen).

Statistische gegevens

De buurtschap Gytsjerksterhoeke (d.w.z. de bebouwing aan deze weg buiten de dorpskern / bebouwde kom van Gytsjerk) omvat ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners. Wellicht vindt men de oudere bebouwing binnen de bebouwde kom aan de W zijde ook nog tot de buurtschap behoren. In dat geval komen er nog 10 panden bij en wordt het ca. 30 huizen met ca. 75 inwoners (de O zijde is sowieso nieuwbouw die tot de dorpskern van Gytsjerk behoort).

Geschiedenis

Van dorp naar buurtschap
N van de buurtschap, aan de Canterlandseweg, staat de forse dorpskerk van het dorp Gytsjerk, de middeleeuwse Martinuskerk, echter buiten de bebouwde kom van het dorp, betrekkelijk eenzaam tussen en omringd door weilanden. Dat ziet er vandaag de dag wat onlogisch uit, maar dat komt omdat het dorp Gytsjerk oorspronkelijk rondom de kerk lag. Het dorp is later geleidelijk naar het oosten opgeschoven. "Ten zuiden van de kerk, aan de Gytsjerksterhoeke, kunnen we nog wel iets herkennen van die oude buurt. De eerste school van het dorp stond tot 1863 ten zuidoosten van de kerk, evenals de boerderij van de vroegere vicaris. De oorspronkelijke pastoorswoning stond in het zuidoosten van de huidige buurtschap. Vanaf deze plek liep destijds een pad naar de school en de kerk. Waarschijnlijk gebruikte men in die tijd de zuidelijke ingang, want de Canterlandseweg ten noorden van de kerk is pas veel later aangelegd." (bron: Protestantse Gemeente Trynwâlden)

Molen en gemaal
ZW van huisnr. 51 heeft een windmolen / poldermolen gestaan, die polder 106 (55 ha) bemaalde. De molen is volgens kaarten rond 1930 vervangen door een elektrisch gemaal, dat inmiddels eveneens is afgebroken. (bron)

Âlde Maeike
Het enige dat wij, naast de melding van de verdwenen molen en het verdwenen gemaal, op het internet over de Gytsjerksterhoeke hebben kunnen vinden, is een - helaas ongedateerd - krantenartikel over een toenmalig inwoonster (die gezien haar leeftijd 'âlde Maeike' werd genoemd, en die maar liefst 11 kinderen heeft grootgebracht) ter gelegenheid van haar 100e verjaardag. Het is een mooi verhaal om te lezen hoe dat eraan toeging. Elders op deze pagina hebben wij het afgebeeld.

Bezienswaardigheden

- In de 18e en 19e eeuw kwamen de zogeheten 'woudhuisjes' (in het Fries: 'wâldhûskes'), in feite kleine boerderijtjes, in deze regio veel voor. Ze bestonden uit een schuur die meestal met riet werd gedekt, en een voorhuis waarvan de kap met pannen werd belegd. De woudhuisjes werden ooit de pareltjes van de Wouden genoemd, maar helaas worden ze ernstig bedreigd. "Ze zijn gesloopt, of lelijk gemoderniseerd. In Fryslân zijn er niet veel meer van over. Ook in Drenthe zijn dit soort huisjes, die daar ‘keuterijtjes’ worden genoemd, massaal afgebroken", aldus Jacqueline Brauwers van Stichting Erfgoed Kollumerland. Een woudhuisje dat door de eigenaar zorgvuldig is gerestaureerd, vind je op Gytsjerksterhoeke 47.

Beeld

- Filmpje van de buurtschap Gytsjerksterhoeke.

• 1. Friese plaatsnamen. Alle steden, dorpen en gehuchten.,
  Gildemacher, dr. K. F.
  , p.288, (2007)
  
• 2. Friese plaatsnamen. Alle steden, dorpen en gehuchten.,
  Gildemacher, dr. K. F.
  , p.288, (2007)