Haarlemmerliede en Spaarnwoude

Voormalige gemeente
Haarlemmermeer
Noord-Holland

gemeente_haarlemmerliede_en_spaarnwoude_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Haarlemmerliede en Spaarnwoude

Terug naar boven

Status

- Haarlemmerliede en Spaarnwoude is een voormalige gemeente in de provincie Noord-Holland. Qua bestuurlijk samenwerkingsverband viel zij onder de regio Zuid-Kennemerland.

- De gemeente met deze naam is per 8-9-1857 ontstaan uit samenvoeging van de gemeenten Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Per 22-9-1863 is die gemeente vergroot met de gemeenten 'Houtrijk en Polanen' en Zuidschalkwijk. Toen ontstond pas het grondgebied van de gemeente zoals die 155 jaar heeft bestaan. Vandaar dat in 2013 het 150-jarig bestaan van de gemeente is gevierd.

- In 2019 is de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude opgeheven en toegevoegd aan de gemeente Haarlemmermeer.

- De gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude omvatte de dorpen Haarlemmerliede, Halfweg, Spaarndam (deels, zijnde Spaarndam-Oost) en Spaarnwoude en de buurtschappen Penningsveer (deels) en Vinkebrug. In totaal zijn dit 4 dorpen en 2 buurtschappen.

- De kleine gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude heeft zich de afgelopen jaren beraden op haar toekomst en heeft uiteindelijk geconcludeerd dat zelfstandig blijven geen optie meer is. In 2015 is besloten dat de gemeente zich gaat oriënteren op fusie met een omliggende gemeente. Na afweging van alle mogelijke fusiepartners, heeft de gemeente in 2016 besloten dat zij in 2019 zou gaan fuseren met de gemeente Haarlemmermeer.

De gemeente is als geheel overgegaan. Een deel van de inwoners van het dorp Spaarndam(-Oost) heeft ervoor gepleit hun dorp (evt. met nog een deel van het gebied in die omgeving) naar de gemeente Haarlem te laten overgaan, omdat het dorp in de praktijk feitelijk al één dorp is samen met buurdorp Spaarndam-West in de gemeente Haarlem*. Er zijn ook veel samenwerkingsverbanden en gezamenlijke voorzieningen, verenigingen e.d. Zoals het ook logisch is om Halfweg e.o. naar de gemeente Haarlemmermeer te laten overgaan, omdat dat al sinds jaar en dag een tweelingdorp vormt met het Haarlemmermeerse Zwanenburg (ook daar zijn veel samenwerkingsverbanden zoals één Dorpsraad, vele gemeenschappelijke verenigingen, voorzieningen etc.). Een gemeente hóeft namelijk niet per se als geheel over te gaan, maar kan ook over omliggende gemeenten worden verdeeld, als dat beter blijkt voor de kernen in kwestie, zoals de afgelopen jaren ook is gebeurd met bijvoorbeeld de gemeenten Boarnsterhim, Maasdonk en Littenseradiel. Voor achtergrondinformatie over de herindeling, zie de speciale herindelingssite van de gemeente Haarlemmermeer.

* Dit blijkt overigens ook in 1958 al zo te zijn voorgesteld. In het Haarlems Dagblad van 24-1-1958 wordt namelijk aangekondigd: "Verschenen is het voorontwerp van de wet, die de opheffing van de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude regelt. Het ontwerp regelt de opheffing per 1 januari 1959. Het grootste deel van de gemeente zal bij Haarlemmeermeer worden gevoegd. Zuid-Schalkwijk en Spaarndam-Oost zullen bij Haarlem komen." Wat dus niet is doorgegaan.

- Wapen van de voormalige gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude.

- Interview met de laatste burgemeester van de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Pieter Heiliegers (2018) (tip: als je het artikel 'plakt' in een beeldbewerkingsprogramma, zoals Paint, kun je het uitvergroten en is het goed te lezen).

Terug naar boven

Ligging

De gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude lag N van de Haarlemmermeerpolder, de dorpen Vijfhuizen en Zwanenburg en de stad Hoofddorp, O van de stad Haarlem, W van de stad Amsterdam en Z van het Noordzeekanaal. De A9 en de A200 doorkruisten de gemeente.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 omvatten de gemeenten Haarlemmerliede (dan: Haarlemmerlieden) 40 huizen met 249 inwoners, Spaarnwoude 44/319 (= huizen/inwoners), Spaarndam 70/443 (met daarin begrepen de delen van die gemeente die later zijn overgegaan naar de gemeenten Velsen en Haarlem), Houtrijk en Polanen 49/334 en Zuidschalkwijk 17/128.

- Grenscorrecties: 1) in 1927 heeft de gemeente een deel van haar grondgebied moeten afstaan aan de gemeente Haarlem. Het betrof het gebied tussen Buiten-Liede in het O en het Spaarne in het W (zijnde de Waarderpolder, Veerpolder en Zuiderpolder), met op dat moment 1.418 inwoners. 2) Per 1-10-1963 heeft de gemeente wederom een gebied moeten afstaan aan de gemeente Haarlem. Het betrof het gebied Schalkwijk, gelegen tussen de Ringvaart van de Haarlemmermeer in het O en Z, het Spaarne in het W en het hiervoor beschreven gebied in het N, met op dat moment 654 inwoners. 3) Ten slotte is er in 1997 nog een grenscorrectie waarbij een gebied is overgegaan naar de gemeente Amsterdam, betreffende een deel van de Houtrakpolder (het dorp Ruigoord met omgeving), met een oppervlakte van 630 hectare en 115 inwoners.

- Rond het einde van 2018, vlak voor de opheffing ervan, omvatte de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude ca. 2.200 huizen met ca. 5.500 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

- De in 2008 opgerichte Stichting Historisch Halfweg bestudeert de geschiedenis van de kernen in de sinds 2019 voormalige gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude plus het dorp Zwanenburg. De stichting heeft o.a. als doel het met plezier in kaart brengen en in brede kring openbaar maken van de geschiedenis van haar werkgebied. De stichting heeft drie bestuursleden, maar het eigenlijke werk gebeurt door de ca. 12 werkgroepleden. Zij vergaderen maandelijks en bespreken belangwekkende geschiedkundige zaken binnen het werkgebied.

Verschillende werkgroepleden onderzoeken bepaalde aspecten van de lokale geschiedenis. Zo lopen momenteel de volgende onderzoeken: de verdwenen middenstand rond het Dr. Baumannplein; de verdwenen molens; Ruigoord; interviews met oude Halfweggers; het verzamelen van beelden en foto's van vroeger; de lokale geschiedeniscanon. Reeds uitgevoerde activiteiten: de organisatie van maandelijkse bijeenkomsten, waarin de resultaten van door werkgroepen uitgevoerd onderzoek worden besproken; het verzamelen van informatie over de lokale geschiedenis. Duizenden documenten en foto's zijn inmiddels digitaal opgeslagen; het houden van lezingen, fietstochten en rondwandelingen met gidsen.

- Ter gelegenheid van de opheffing van de gemeente per 1-1-2019 heeft historicus Frank van de Poll een boek samengesteld over de geschiedenis van de gemeente. Het rijk geïllustreerde boek (ca. 200 pag.) kost 25 euro en is in december 2018 verschenen. "Ook onze voorvaderen hebben diverse samenvoegingen meegemaakt en vrijwel even zoveel splitsingen. Dit, maar ook de rest van het verhaal over de rijke geschiedenis van de gemeente mag niet verloren gaan. Daarom heeft historicus Frank van de Poll samen met Historisch Halfweg, de Dorpsvereniging Haarlemmerliede en Spaarnwoude en de Historische Werkgroep Spaardam het herdenkingsboek 'Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Van veenwildernis tot wonen in het groen' samengesteld. Hij belicht onder meer hoe het gebied in de middeleeuwen in cultuur is gebracht, hoe het water beheerd werd en de dijken werden aangelegd, wat de aanleg van de trekvaart betekend heeft, hoe het gebied bestuurlijk in elkaar zat, wat voor mensen er gewoond hebben en wonen, en vooral: hoe mooi het gebied is."

- Ook journalist Henk van Ommeren heeft samen met Dorpsvereniging Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Historische Werkgroep Spaarndam en Stichting Historisch Halfweg een boek geschreven over de geschiedenis van de gemeente. Het boek heet '155 jaar gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude'. Het boek gaat over het leven in de gemeente. Over land en natuur, vervoer en voorzieningen, wonen en werken, kerken en scholen, verenigingen en recreatie etc. Dankzij subsidie van de gemeente heeft elk huishouden in de gemeente het boek in december 2018 gratis ontvangen, als afscheidscadeau van de gemeente. Woon je buiten deze thans voormalige gemeente of wil je extra exemplaren, dan kun je die zolang de voorraad strekt bestellen bij de secretaris van genoemde Dorpsvereniging. Het boek kost € 10.

- In het hoofdstuk Ambachtsbesturen van Haarlemmerliede en Spaarnwoude op Archieven.nl vind je uitvoerige beschrijvingen m.b.t. de bestuurlijke, geografische en maatschappelijke geschiedenis van deze sinds 2019 voormalige gemeente en de gemeenten waaruit deze gemeente is ontstaan.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Tussen Amsterdam en Haarlem ligt een groot groen- en recreatiegebied, met daarin onder meer recreatiegebied Spaarnwoude. Provincie Noord-Holland en de betrokken gemeenten (Amsterdam, Haarlemmermeer, Haarlem, Velsen, en t/m 2018 de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude) spannen zich in om het gebied ook groen en recreatief aantrekkelijk te houden en weerstand te blijven bieden aan de stedelijke druk. Het gebied wordt daarom in bestuurlijke kringen ook wel 'bufferzone Spaarnwoude' genoemd. Voor nadere informatie over de actuele ontwikkelingen in het gebied zie de nota 'Visie groengebied Amsterdam-Haarlem. Bufferzone in een metropolitaan landschap' (2013).

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Haarlemmerliede en Spaarnwoude (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Voormalige gemeente: - Nieuws van de voormalige gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude (t/m 2018 dus) op Facebook.

- Welzijn: - Stichting Spaarndamfonds is opgericht in 1993, als initiatief van de beheerders en directeur van de voormalige Rabobank Spaarndam. De stichting heeft tot doel het bijeenbrengen van gelden en eventueel andere vermogensbestanddelen door schenkingen, donaties, subsidies, erfstellingen, legaten en andere baten. Het Spaarndamfonds stelt de (rente)opbrengsten van het bijeengebrachte kapitaal ter beschikking aan projecten, personen (zowel natuurlijke als rechtspersonen), comités, kerkgenootschappen en groeperingen die zich op enigerlei wijze inzetten of verdienstelijk maken ten behoeve van de dorpsgemeenschappen te Spaarndam, Haarlemmerliede en Spaarnwoude. De stichting beoogt hiermee het algemeen welzijn binnen deze dorpen te bevorderen. Dit geldt vooral in die gevallen waarin overheden en/of andere financiers geen, in ieder geval een niet toereikende financiële bijdrage (kunnen) leveren.

- Genealogie: - Informatie over de geboorteregisters en DTB-registers m.b.t. de voormalige gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude en haar voorgangers.

Reacties

(1)

(...)
Omdat uw reactie betrekking heeft op buurtschap Vinkebrug https://www.plaatsengids.nl/vinkebrug, heb ik hem daarheen verplaatst. Dus zie aldaar. Frank van den Hoven.

Reactie toevoegen