Hansweert

Plaats
Dorp
Reimerswaal
Zuid-Beveland
Zeeland

RIT_20110710_5380_Hansweert_Zeeland.jpg

Hansweert, straatbeeld, met protestante kerk aan het eind

Hansweert, straatbeeld, met protestante kerk aan het eind

RIT_20110710_5384_Hansweert_Zeeland.jpg

Hansweert, knusse dorpssfeer

Hansweert, knusse dorpssfeer

Hansweert

Terug naar boven

Status

- Hansweert is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Reimerswaal. T/m 1969 gemeente Kruiningen.

- Onder het dorp Hansweert vallen ook de buurtschappen Schorebrug en Vlake.

Terug naar boven

Naam

In het dialect
Hanswest. Met deze spelling heeft deze plaats van ca. 1850 tot ca. 1900 op topografische kaarten gestaan. In die tijd was dat dan kennelijk de officiële dan wel voorkeursnaam.

Oudere vermeldingen
1353 kopie Hannekinswaerde, 1370 Hannekynswairt, 1440-1441 en ca. 1750 e.v. Hansweert, 1570 Hanswaert, 1573 Hanswartz, Hanswaerts.

Naamsverklaring
Betekent weerd 'land aan water, riviereiland' van de persoon Hannekin, een verkleinvorm van Johannes.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Hansweert ligt aan het Kanaal door Zuid-Beveland en aan het water de Westerschelde en ligt verder W van het dorp Kruiningen, ZW van het dorp Yerseke, Z van het dorp Schore, ZO van de dorpen Biezelinge en Kapelle en N van het dorp Kloosterzande.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 wordt Hansweert niet (apart) vermeld. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 700 huizen met ca. 1.700 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Ruim een eeuw lang heerst er op en rondom het oude sluizencomplex van Hansweert een enorme drukte. Vanaf de openstelling in 1866 brengt het drukbevaren Kanaal door Zuid-Beveland het dorp rijkdom en voorspoed. De aanleg van het Schelde-Rijnkanaal en de daaropvolgende verplaatsing van het kanaal oostwaarts zorgt echter voor een kentering. Levendigheid maakt plaats voor leegloop en verval, het oude sluizencomplex verloren in het landschap achterlatend.

Aanleg kanaal
Ruim 150 jaar geleden, op 11 oktober 1866, is het Kanaal door Zuid-Beveland geopend. Hoewel een mijlpaal, had de aanleg nogal wat voeten in de aarde. De werkzaamheden waren al in juli 1852 begonnen, met het graven van een bouwput voor de sluis in Hansweert. Al gauw stagneerden echter de werkzaamheden, vooral doordat de werkzaamheden door de aannemer onderschat waren en de gelden uitgeput raakten. Uiteindelijk is pas 13 jaar later, in 1865, de schutsluis in het dorp voltooid, om een jaar later, tijdens de feestelijkheden bij de opening van het kanaal, in gebruik te worden genomen.

Toenemende bedrijvigheid
Het Kanaal door Zuid-Beveland heeft Hansweert veel welvaart gebracht. Vanaf de openstelling van het kanaal in 1866 groeit het scheepvaartverkeer aanzienlijk. Vooral de sluis, die al in 1872 wordt uitgebreid met aanvullende reservesluizen, vormt een centrum van bedrijvigheid. Dorp en sluizencomplex worden door de passerende schippers gezien als een belangrijk knooppunt op deze kortste route tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen. Zij maken dan ook veelvuldig gebruik van de aangeboden goederen en diensten. Hiermee groeit de nederzetting uit van een kleine agrarische gemeenschap tot een rijk dorp met een grote middenstand.

Parlevinkers
Hansweert ligt indertijd direct aan het (oude) sluizencomplex, dat door het sterk toenemend aantal scheepsbewegingen veelvuldig in gebruik is. Schippers maken tevens volop gebruik van de diensten van het dorp, zoals het ophalen en verzenden van poststukken en verzorgen van telefoon- en/of telegraafberichten. Daarbij brengt menig schipper regelmatig een bezoek aan een van de vele cafés. Maar de schippers laten in het dorp vooral hun goederen en levensmiddelen aanvoeren. Dit wordt verzorgd door zogeheten parlevinkers; kleine handelaars in vooral grutterswaren. Sommigen van hen leveren de bestellingen van de passerende schippers per boot(je) aan, anderen wachten bij de sluizen om hun goederen bij de afgemeerde schippers af te leveren. Al gauw groeien de parlevinkers hier uit tot een belangrijke bedrijfstak, waarin hele families werkzaam zijn.

Teloorgang
Ruim een eeuw lang floreert de plaatselijke economie. De middenstand is hier zelfs dermate groot, dat het dorp de veelzeggende bijnaam ‘Klein Antwerpen’ krijgt toebedeeld. Een kentering volgt in het laatste kwart van de 20e eeuw. Door de aanleg van het Schelde-Rijnkanaal aan het begin van de jaren zeventig komt de kortste route tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen in het gebied tussen Bath en de Brabantse Wal te liggen. Hierdoor neemt het aantal passerende schepen bij Hansweert gestaag af. Vervolgens wordt in de jaren negentig het Kanaal door Zuid-Beveland naar het oosten verlegd, waarmee het op enige afstand van het dorp komt te liggen. Korte tijd later wordt het voormalige kanaaltracé gedempt. Wat rest zijn de herinneringen van weleer, en de restanten van het eens zo omvangrijke sluizencomplex. (bron: Zeeuwse Ankers)

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In de jaren tachtig van de 20e eeuw is Hansweert-Oost, oostelijk van het Kanaal door Zuid-Beveland, geheel afgebroken om plaats te maken voor de verbreding van dat kanaal. Uitgebreide informatie hierover vind je op de site over Hansweert-Oost.

- Waterschap Scheldestromen staat aan de vooravond van een megaproject. Tussen 2020 en 2023 wordt ruim 5 km dijk versterkt bij Hansweert en Schore. Het project gaat tientallen miljoenen euro's kosten. De dijk voldoet weliswaar aan de oude Waterwet. Dat betekent dat de dijk een storm aankan die eens in de 4000 jaar voorkomt. In de nieuwe Waterwet wordt echter op een andere manier naar de veiligheid van een dijk gekeken. Dan wordt ook gekeken naar de mogelijke gevolgen bij een dijkdoorbraak. Voor dit gebied geldt de een na strengste norm. Robbert-Jan Lenselink van het waterschap legt uit dat de polder alhier een soort kom is met aan de ene kant het Kanaal door Zuid-Beveland en de andere kant de Westerschelde. Als een dijk doorbreekt, loopt de kom razendsnel vol met water. Daarom moet de dijk hier verstevigd worden. "Hier moet de normering omhoog, de dijk moet nog veiliger worden dan hij nu is." (bron en voor nadere informatie zie: Omroep Zeeland, 22-1-2018)

De dijkversterking bij Hansweert gaat naar verwachting 95 miljoen euro kosten. Dat is 28 miljoen euro meer dan gedacht. De stijging is volgens Philipp Keller, dagelijks bestuurder van Waterschap Scheldestromen, goed verklaarbaar en verdedigbaar. Eind 2016 werd de uitvoering geraamd op 15 miljoen euro. Een jaar later was dat opgelopen tot 67 miljoen, inclusief voorbereiding. Volgens de laatste stand van zaken raamt het waterschap de investering op 95 miljoen euro. Dat is niet heel verrassend, zegt Keller. Nu duidelijk is hoe de dijk er uit gaat zien, komt er ook zicht op de echte kosten. Cruciaal is dat er buitendijks niets mag gebeuren, vanwege het Natura 2000-gebied. De versterking gebeurt dus volledig binnenwaarts, wat extra investeringen vergt om bijvoorbeeld huizen te sparen en wegen in te passen. Ook tussentijds opgetreden prijsstijgingen maken het project miljoenen duurder. Bovendien zijn nu alle denkbare risico’s in beeld gebracht, zoals juridische procedures en de stikstofkwestie. Het project wordt in opdracht van Waterschap Scheldestromen uitgevoerd door de Projectorganisatie Waterveiligheid (POW), een samenwerkingsverband tussen het waterschap en Rijkswaterstaat. Beide partijen werken in Zeeland aan de veiligheid tegen overstromingen.

- Popfestival Sluisrock (mei) was er van 2013 t/m 2017. Zowel de bands als de bezoekers waren er zeer over te spreken, maar het festival trok te weinig bezoekers (rond de 200) om uit de kosten te komen, ondanks sponsoring. Daarom heeft de organisatie na editie 2017 moeten besluiten om de stekker eruit te trekken.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De RK Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen-kerk (Kerklaan 9) dateert uit 1871 en is ontworpen door architect Theo Asseler. Het is een zaalkerk in neoromaanse stijl. Boven de hoofdingang staat de toren met vier geledingen. De spits is in 1940 bij oorlogshandelingen verwoest, waarna er een klein tentdak op de toren is geplaatst. De kerk beschikt nog over de oorspronkelijke kruiswegstaties. Het eenklaviers orgel is in 1916 gemaakt door orgelbouwer J.M.H. Giesen uit Goes. De kerk valt tegenwoordig onder de Pater Damiaanparochie, die in 2013 is ontstaan door samenvoeging van de parochies van Goes, 's-Heerenhoek, Heinkenszand, Kwadendamme, Lewedorp, Ovezande, Oost-Zuid-Beveland (Hansweert en Rilland) en Schouwen-Duiveland (Zierikzee en Haamstede).

- Hervormde (PKN) kerk (Dijkstraat 12). De situatie in Hansweert veranderde ingrijpend met de aanleg van het Kanaal door Zuid-Beveland en de bouw van de sluizen. Sinds 1866 was het kanaal in bedrijf. De grote werken en de veelheid aan activiteiten trokken veel nieuwe bewoners. In 1868 komt er een rooms-katholieke parochie Hansweert tot stand. In 1878 richt een groepje protestanten een Vereniging tot Evangelisatie op. Al snel telt men een vijfentwintig leden. De evangelisten die de wat woelige bevolking geestelijke bijstand boden, behoorden tot de Nederlandsch-Evangelisch-Protestantsche Vereeniging te Den Haag. Een van hen was A. Veldhuizen, die omstreeks 1884 arriveerde. Hij kon gebruik maken van een evangelisatielokaal aan de Lange Geer, vlak bij de sluizen. Later bouwde men hier de dokterswoning. De evangelist ging boven het lokaal wonen. Hij preekte op zondag twee keer.

De kerk moest al snel worden vergroot, zodat er 250 tot 300 mensen in konden. In 1887 werd evangelist Veldhuizen uit de landelijke vereniging gezet, omdat hij naar oordeel van het verenigingsbestuur teveel met de Oud-Gereformeerden optrok. In het evangelisatielokaal kwamen zowel hervormden, gereformeerden als oud-gereformeerden bijeen om te luisteren naar de prediking van de evangelist. Zijn evangelisatiewerk in het dorp zette hij niettemin voort. In 1909 werd besloten een nieuwe kerk met pastorie te bouwen. Aan de Nieuwe Kerkstraat, tegenwoordig de Merwedestraat genaamd, werd daarvoor een perceel bouwgrond aangekocht van herbergier J. van Acker. Het oude evangelisatielokaal werd verkocht. De kerk aan de Merwedestraat is in 1965 gerestaureerd. In 1988 zijn de onderhandelingen gestart met de Hervormde Gemeente Schore en Vlake om tot een gecombineerde gemeente te komen. De beide kerkenraden vergaderden sinds 1984 al gezamenlijk. De hervormde gemeenten werden te klein om nog langer zelfstandig te blijven en uiteindelijk vormen beide gemeenten sinds 1995 de Hervormde Gemeente Hansweert-Schore.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Het Answester Dweilbandfestival, ook bekend als de Answester Dweildag (op de laatste zondag van september) is een festival met ca. 15 dweilbands uit het hele land, die ieder 3x optreden op 5 verschillende podia. Verder een braderie, terrassen, rondvaarten over de Westerschelde en veel gezelligheid. Het festival wordt georganiseerd door dweilband De Scheldedweilers, opgericht in 1996 t.g.v. het 110-jarig bestaan van muziekvereniging Scheldegalm. Ze spelen niet alleen op het festival, maar zijn ook in te huren voor feesten en partijen.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- Het heeft behoorlijk wat voeten in de aarde gehad, maar sinds zomer 2018 heeft ook Hansweert een badstrand, aan de Werfdijk. De klus is uitgevoerd door aannemingsbedrijf Van der Straaten, die voor de helft eigenaar is van de grond onder het strandje. Ten opzichte van NAP is er drie meter zand bij gekomen. Het strandje is 70 meter breed en 10 meter diep. Ook bij hoog water kan er van het strand gebruik worden gemaakt. Voor de veiligheid van de zwemmers ligt er een ballenlijn in het water. Verder heeft de aannemer een houten vlonder aangelegd om het strandje beter toegankelijk te maken. Er is geen trap gemaakt. Dat wordt vermoedelijk t.z.t. met de dijkversterking meegenomen.

- Sinds 2005 is er in de maanden juli en augustus een vaarverbinding met Zeeuws-Vlaanderen, middels het toeristische voet- en fietsveer de Atol (Hansweert-Perkpolder v.v.). In 2011 waren er problemen omdat de haven van Perkpolder geleidelijk aan het dichtslibben was, maar Rijkswaterstaat heeft in 2012 gebaggerd waardoor de haven er weer even tegen kan.

- Bij Hansweert gaat het Kanaal door Zuid-Beveland over in de Zuider Voorhaven, die aan de Westerschelde grenst. Een druk bevaren gebied. De scheepvaart van en naar Antwerpen die de vaargeul van de Westerschelde volgt, maakt hier een scherpe bocht. Voor de Zuider Voorhaven kan veel stroom staan: tot 3,5 knoop (6,4 km/u) ebstroom en 4,5 knoop (8,3 km/u) vloedstroom. Onder deze link vindt de recreatievaart tips over hoe je deze omgeving veilig kunt bevaren.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Hansweert, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Hansweert (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Hansweert.

- Muziek: - Scheldegalm is een actieve muziekvereniging in het hart van de Hansweertse samenleving. De vereniging bestaat uit een harmonie, een drumband en een dweilband. Zij verzorgt zelf de opleidingen voor zowel blaasinstrumenten als slagwerk. Daarvoor beschikt de vereniging over vakkundige docenten. Scheldegalm gaat met zijn tijd mee en dat kan ook niet anders; de geschiedenis van de muziekvereniging reikt al 130 jaar terug. En dat is best een prestatie in zo’n kleine gemeenschap als Hansweert. Bij de vereniging spelen muzikanten van alle leeftijden. Er is zelfs een jeugdorkest. De muziekvereniging heeft haar eigen oefenlocatie aan de Boomdijk. Voor dit verenigingsgebouw ligt de muziektuin, waar op zomerse avonden soms concerten ten gehore worden gebracht.

Reactie toevoegen