Status

- Hantum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Noardeast-Fryslân. T/m 1983 gemeente Westdongeradeel. In 1984 over naar gemeente Dongeradeel, in 2019 over naar gemeente Noardeast-Fryslân.

- Hantum heeft een dorpswapen.

- De buurdorpen Hantum, Hantumhuizen, Hantumeruitburen en Hiaure liggen ten opzichte van elkaar in een ruit, met Hantumerhoeke in het midden. De inwoners van deze dorpen doen veel samen, bijvoorbeeld school- en kerkgang, dorpsfeesten en sportwedstrijden. De onderlinge verbondenheid is groot. Men spreekt dan ook van de 4H-dorpen (waarvoor zie ook het hoofdstuk Links).

Naam

Oudere vermeldingen
944 kopie 1150-1158 Hanaten, 1335 Honttum, 1431 Hontim, 1465 Hantem, 1505 Hantum.

Naamsverklaring
De oudste vorm scheidt men wel in Han-at-um*, dat zou een archaïsche plaatsnaam zijn. Verder in Hana-tun* 'woonplaats van de persoon Hana' en in Hand-hêm* 'woonplaats van de persoon Hund(?)'. De naam is ook verklaard als de waternaam Kanatôs* 'schitterend, goud'. Kuhn ziet in Hanaten een gedeeltelijk gegermaniseerde vorm die hij etymologisch verbindt met het Oudkeltische cant 'wit', waarvoor zie ook bij Kantens.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Hantum ligt NW van Dokkum, OZO van Holwerd. Het is een terpdorp, waarvan de terp in 1891 grotendeels is afgegraven.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Hantum 65 huizen met 383 inwoners. Tegenwoordig is het dorp nog altijd even groot qua aantal inwoners; ca. 400, alleen bewonen ze nu ca. 160 huizen.

Geschiedenis

- Geschiedenis van Hantum aan de hand van herinneringen van een inwoner plus oude krantenartikelen.

Bezienswaardigheden

- Hantum heeft 4 rijksmonumenten, zijnde de kerk met bijbehorende terp, de molen, en boerderij Kinnema Sathe op Ternaarderweg 1.

- De Hervormde (PKN) Nicolaaskerk (Tsjerkestrjitte 2) staat op een deels afgegraven hoge terp. De romaanse kerk is eind 12e eeuw gebouwd van tufsteen. In de 16e eeuw is de kerk wat hoger gemaakt met een laag van baksteen. In de zuidelijke muur van de kerk en in het koor zijn in latere tijden nieuwe vensters aangebracht. De oorspronkelijke romaanse raamvormen en spaarnissen zijn nog wel herkenbaar. In de noordelijke muur van de kerk is dat nog duidelijker te zien, omdat de oorspronkelijke maatvoering nog vrij intact is gebleven. De deels ingebouwde toren van de kerk dateert uit 1808. Hij verving het oorspronkelijke gereduceerde westwerk. Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf. Het orgel uit 1876 is gemaakt door Willem Hardorff. Nabij de kerk staat een uit 1530 daterende gebarsten klok met een afbeelding van Sint Nicolaas, de patroonheilige van de kerk, en een afbeelding van de Heilige Catharina. De Nicolaaskerk is na de fusie tot Protestantse Gemeente Hantum c.a. de (PKN) kerk voor dit dorp plus de buurdorpen Hantumhuizen, Hantumeruitburen, Hiaure en Hantumerhoeke.

- De Hantumermolen (Stoepawei) is een maalvaardige grondzeiler uit 1880, gelegen aan de Hantumervaart, Z van de dorpskern van Hantum. De molen is gebouwd voor de bemaling van de Hantumerleeg, een polder van 100 ha. De molen kreeg rond 1932 zelfzwichting op beide roeden. Een daarvan brak in de jaren vijftig, waardoor het bestaan van de molen onzeker werd, mede ook door de bouw van een elektrisch gemaal. Ondanks de aanwezigheid van het gemaal is de molen nog altijd de hoofdbemaling van de Hantumerleeg. Hij maalt tussen de 220 en 320 uur per jaar, vooral in de winter, wanneer er doorgaans meer neerslag valt. De molen is eigendom is van Stichting Monumentenbehoud Dongeradeel en kan worden bezichtigd wanneer hij in bedrijf is en op afspraak. Videoreportage 'Foar it wurk' over de Hantumermolen en zijn molenaar (Fries met ondertiteling).

- Het Boeddhistisch Studie- en Meditatiecentrum Karma Deleg Chö Phel Ling aan de Stoepawei in Hantum behoort tot de Karma Kagyu school binnen het Tibetaanse Boeddhisme. Aan het hoofd van deze school staat Zijne Heiligheid de 17e Gyalwa Karmapa, Urgyen Trinley Dorje, eigenaar van het centrum. Op het land van het centrum staat de enige officiële (13 meter hoge) stoepa in Nederland. In 1977 is Chödje Lama Gawang Rinpoche door de 16e Gyalwa Karmapa naar Nederland gezonden als diens enige gezant in de regio tussen de Noordzee en de Alpen en in Frankrijk. Gawang Rinpoche vestigt zich aanvankelijk in het Westen van Nederland. In 1986 wordt Stichting Karma Deleg Chö Phel Ling formeel eigenaar van het terrein en de boerderij die door de vroegere bewoners aan de 16e Gyalwa Karmapa zijn geschonken.

De Rinpoche verhuist naar Fryslân, waar onder zijn bezielende leiding wordt begonnen met de bouw van het centrum en de stoepa. Daartoe moet eerst de bestaande toegangsweg - destijds een zandpad dat bij regen in modderpoelen veranderde - met hulp van vrijwilligers worden geasfalteerd. Zij die weten hoe nat en zwaar de Friese klei is, kunnen zich voorstellen wat een enorm karwei dit is geweest. De bouw van de grote stoepa duurde acht jaar. Het is de grootste stoepa in West-Europa. In 2017-2018 zijn er acht kleine stoepa’s omheen gebouwd. Het was Rinpoches wens, zo gaf hij tegen het eind van zijn leven te kennen, om acht mini-stoepa’s te bouwen rondom de moederstoepa. Acht is een klassiek boeddhistisch getal. De acht kleine stoepa’s versterken het welzijn van de wereld en de kracht van de grote stoepa. De crematie van Rinpoche in 2014 in Goutum trok vele volgers uit binnen- en buitenland. Op zondagmiddagen is het centrum te bezoeken. - Zie ook verslag van een bezoek aan de boeddhistische tempel in Hantum, door Hendrik Klaassens.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Hantum, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Op de site 4H-archief vind je honderden oude foto's en ansichtkaarten betreffende de 5 onder Links genoemde dorpen, die allemaal met een H beginnen.

- Ca. 200 recente foto's van Hantum en omgeving, geordend per straat.

Links

- Algemeen: - Site van en over Hantum, Hantumhuizen, Hantumeruitburen en Hiaure. Je ziet aan deze namen gelijk waarom de site 4H-side heet en de genoemde dorpen samen ook wel de 4H-dorpen worden genoemd. Overigens zou dat volgens ons eigenlijk 5H-side en 5H-dorpen moeten zijn, want Hantumerhoeke hoort er ook nog bij, maar dat ligt voor de postadressen 'in' Hantumhuizen en wordt daarom in allerlei literatuur vaak als plaatsnaam vergeten, zelfs ook op de lokale dorpssites dus...

- Nieuws: - Dorpsblad Hichtepunten is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers).

- Dorpshuis: - Dorpshuis d'Ald Skoalle. De uitvoering van het plan 'Revitalisering dorpshuis Hantum' is in januari 2019 gestart. Sindsdien is er door velen hard gewerkt aan de verbouwing van het dorpshuis. Door de verbouwing, die in september 2019 gereed is gekomen, is een dorpshuis gerealiseerd dat voor jong en ouder aantrekkelijk is en dat het sociale hart van de 4H-dorpen weer een boost kan geven. Dankzij het vernieuwde gebouw kan het cultuur- en verenigingsleven weer jaren vooruit.

- Muziek / theater: - Het in 1999 opgerichte Gelegenheidskoor Rûm Sop uit de 4H-dorpen luistert je evenementen graag op met vrolijke liedjes, gezellige shanty's en onvervalste meezingers. Het koor is ontstaan omdat ze in Hantum voor Koninginnedag 1999 nog een shantykoor zochten. Dat bleek helaas in de wijde omgeving niet meer beschikbaar. Nou ja, helaas; van de nood een deugd makend, besloten ze dan zélf maar een shantykoor op te richten, en daar mag men dan in de regio wel weer blij mee zijn. Een geluk bij een ongeluk zou je dus kunnen zeggen...

- Broer Douma en Hendrik van der Heide beschrijven zich op hun site alleen in het Fries, maar ook als niet-Fries met enig taalgevoel kom je daar wel uit: "It duo Klún en Knoffelhakke bestiet út de spilers Broer Douma en Hendrik van der Heide út Hantum. Sûnt 1994 binne se op’n paad mei harren jûnsfoljende programma’s en dat slacht oan, want Klún en Knoffelhakke binne alle wiken wol earne op in poadium te finen. Sa stadichoan komt it duo troch hiel Fryslân en oeral is it fleurich en gesellich! De programma's fan Klún en Knoffelhakke litte harren it bêste omskriuwe as typkesteater, wêryn it publyk ek net fergetten wurdt. Klún en Knoffelhakke besykje der in sjo fol mei nuvere typkes en frjemde foarfallen fan te meitsjen. Al dy frjemde fûgels ha op ien of oare wize te krijen mei in nuveraardich ferhaal, in reade tried, dy't Klún en Knoffelhakke altyd yn harren foarstelling besykje te stopjen. It duo hat eins mar ien doel: de minsken in noflike jûn besoargje! Organisearje jo in bysûndere jûn as middei en foar de fleur sykje jo der noch wat by om bygelyks optredens oan elkoar te praten as de minsken te fermeitsjen by binnenkomst as yn it skoft, dan binne jo by Klún & Knoffelhakke krek te plak! Mei oare wurden: foar in noflike jûn, lang as koart, mei Klún & Knoffelhakke wurdt it altyd wat!"

- Sport: - Tot enkele decennia geleden was er op de Hantumerhoeke een café. In 1910 schreef de toenmalige kastelein een kaatswedstrijd uit met als hoofdprijs een set zilveren lepels. Dat lokte veel volk. Een verzetje was nooit weg, zeker niet in 1910. Zilver was in die tijd erg duur. Ook te duur voor de kroegbaas, zo bleek. De beloofde zilveren lepels bleken namelijk van tin. Maar daar kwam men pas na het evenement achter, toen de kastelein zijn winst al binnen had. Volgens de overlevering kreeg het café prompt een bijnaam: De Tinnen Leppel. In de jaren vijftig werd in het café korfbalvereniging De Tinnen Leppel (DTL) opgericht. De Hantumers zijn trots op hun club. Van de ongeveer 750 inwoners van de vier H-dorpen zijn er zo'n 125 lid van de korfbalvereniging. De laatste jaren is er ook veel belangstelling voor het korfballen van buiten de 4H-dorpen. Steeds meer jeugdleden zijn afkomstig uit verschillende dorpen rondom Hantum. De club speelt op het Hantumer sportveld Yn 'e bedelte (= In de laagte). (bron: korfbalvereniging DTL)

- Kaatsvereniging KV De Kletsers.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Hantum.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)