Hees (Soest)

Plaats
Buurtschap
Soest
Utrechtse Heuvelrug Eemland
Utrecht

hees.jpg

Aangekomen in buurtschap Hees bij Soest in de Insingerstraat

Aangekomen in buurtschap Hees bij Soest in de Insingerstraat

hees_7.jpg

Hees is een groene buurtschap in de streken Utrechtse Heuvelrug en Eemland

Hees is een groene buurtschap in de streken Utrechtse Heuvelrug en Eemland

hees_6.jpg

Een juweel van een buurtschap dat Hees; ruim, groen en landschappelijk heel fraai

Een juweel van een buurtschap dat Hees; ruim, groen en landschappelijk heel fraai

hees_4.jpg

Ja, Hees doet je denken dat je in een brinkdorp bent, de plaats zou meer aandacht verdienen, ach nee, laat ook maar, zo blijft het er mooi en lekker rustig...

Ja, Hees doet je denken dat je in een brinkdorp bent, de plaats zou meer aandacht verdienen, ach nee, laat ook maar, zo blijft het er mooi en lekker rustig...

hees_3.jpg

Het in de loop der jaren flink gegroeide en verstedelijkte dorp Soest heeft in het buitengebied nog enkele zeer landelijke weggetjes met dito bebouwing, waaronder hier in buurtschap Hees.

Het in de loop der jaren flink gegroeide en verstedelijkte dorp Soest heeft in het buitengebied nog enkele zeer landelijke weggetjes met dito bebouwing, waaronder hier in buurtschap Hees.

hees_5.jpg

Boerderij volgehangen met allerlei nostalgisch gereedschap en ander goed. De eigenaar van al dat moois vertelde de fotograaf dat Hees vroeger wel degelijk plaatsnaamborden had. Waar zijn ze gebleven?

Boerderij volgehangen met allerlei nostalgisch gereedschap en ander goed. De eigenaar van al dat moois vertelde de fotograaf dat Hees vroeger wel degelijk plaatsnaamborden had. Waar zijn ze gebleven?

hees.jpg

Het voormalige kerkje (nu woning en makelaarskantoor) van buurtschap Hees, anno voorjaar 2017 rondom ingepakt in het groen. Lees het mooie verhaal over de 'dominee' en het kerkje van Hees onder het kopje Bezienswaardigheden.

Het voormalige kerkje (nu woning en makelaarskantoor) van buurtschap Hees, anno voorjaar 2017 rondom ingepakt in het groen. Lees het mooie verhaal over de 'dominee' en het kerkje van Hees onder het kopje Bezienswaardigheden.

Hees (Soest)

Terug naar boven

Status

- Hees is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streken Utrechtse Heuvelrug en Eemland, gemeente Soest.

- De buurtschap Hees valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Soest.

- De buurtschap Hees heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.

- De buurtschap is verdeeld in de delen Laag- en Hoog-Hees.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
838 kopie eind 11e eeuw Hesi, 1028 kopie ca. 1530 Heze.

Naamsverklaring
Identiek met hees 'kreupelhout' (oorspronkelijk misschien 'jong beukenbos'), ontstaan uit het Oudnederlandse hese, dat ontstaan is uit hasi*, dat op zijn beurt ontstaan is uit het Germaanse haisjô. Dit toponiem komt in Nederland veelvuldig voor, zowel zelfstandig als in samenstellingen (vergelijk Heeze, Heeswijk), wat de localisering van oude vermeldingen soms lastig maakt.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Hees ligt rond de wegen 1e Heezerlaantje (het gedeelte van deze weg ZW van huisnummer 6), 2e Heezerlaantje en Wieksloterweg OZ (Oostzijde) (het gedeelte van deze weg tussen de kruispunten met de Insingerstraat en het 1e Heezerlaantje). De buurtschap ligt direct ZW van het dorp Soest, N van Park Vliegbasis Soesterberg en het dorp Soesterberg, NO van de dorpen Den Dolder en Bilthoven en W van de stad Amersfoort.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat buurtschap Hees 30 huizen met 354 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 120 huizen met ca. 300 inwoners (aldus de onder Links gelinkte lokale site).

Terug naar boven

Geschiedenis

Ca. 200.000 jaar geleden begint de ijstijd in onze omgeving. De Saale ijstijd stuwt ijs en grind op in deze richting, waardoor de Soester Engh en de Utrechtse Heuvelrug ontstaan. Water dat uit de stuwing vrijkomt, zien we aan de onderkant opwellen. Deze natte zone is de ideale plek voor de ontwikkeling van veen. Zo ontstaan het Heezerveen en het Soesterveen. Bijzonder is dat de buurtschap Hees veel ouder is dan het dorp Soest; de buurtschap wordt namelijk voor het eerst vermeld in 838, en Soest 'pas' in 1028.

De oudste nederzetting van de buurtschap moet ergens gelegen hebben waar nu de wijk Overhees ligt. Overhees komt af van Hoog Hees. Vroeger was er sprake van Laag Hees, de plek tussen Wieksloterweg en Den Dolder, en Hoog Hees, tussen de Wieksloterweg en de Engh. Ook de Wieksloot wordt al in 1399 genoemd, als afvoersloot voor het Heezerveen en het Soesterveen. In de middeleeuwen maakte de zandweg naar De Bilt deel uit van de verbinding tussen Utrecht en Amersfoort. De oude weg is nog grotendeels op de topografische kaart terug te vinden. Het volgde grotendeels de Soestdijkerstraatweg van nu.

Vanaf de 13e eeuw wordt dit gebied grootschalig ontgonnen voor turfwinning. Monniken vinden uit dat turf een goede brandstof is. Via de Turfweg en de Praamgracht, die dan al bestaat, wordt het veen naar de Eem afgevoerd. Rond 1600 is Laag Hees grotendeels afgegraven en ontstaan de zandverstuivingen die nu bekend staan als de Soesterduinen. Later wordt de rest van het gebied landbouw- en bosgrond. Pas na de Tweede Wereldoorlog stopt de turfwinning in Soest helemaal.

In de 19e eeuw is Laag Hees nog een achtergebleven gebied, bestaande uit enkele boerderijen en plaggenhutten. Als Soest in het eerste deel van de 20e eeuw uitbreidt - van 5.000 inwoners groeit het dorp in relatief korte tijd naar 20.000 inwoners - groeit de buurtschap vast aan Soest.

Sinds 1909 heeft de buurtschap al een school. Deze eerste school in dit gebied krijgt, na eerst de naam School Hees te hebben gehad, in 1954 de naam Insingerschool, genoemd naar de eigenaren van Landgoed Pijnenburg. De Schoolstraat waar de school aan lag is toen hernoemd in Insingerstraat. De school bestaat nog altijd (zie hieronder bij Links).

Na de wijken het Hart, net na de Tweede Wereldoorlog, en Klaarwater en Smitveen in de jaren zestig en zeventig, is eind jaren zeventig Overhees aan de beurt om gebouwd te worden. Voor de grootschalige nieuwbouw bestond deze wijk uit slechts enkele straten. Van noord naar zuid liep in het oosten de Nieuweweg en in het westen de Wieksloterweg. Van oost naar west liep in het noorden de Dorresteinweg en in het zuiden de Bosstraat. In het zuidwesten was er de Blieklaan, die overging in de Insingerstraat en zijwegen had als de Heezerlaantjes en de Zoom. De Eigendomweg lag tussen de Nieuweweg en de Blieklaan in. Ook waren er wat paden als de Klein Engendaalweg.

De huidige wijk wordt begrensd door de Clementstraat, die overgaat in de Turfstreek, in het noorden. In het westen ligt de Wieksloterweg. In het zuiden de Dolderseweg en Bosstraat en in het oosten de Eigendomweg en de Koningsweg. De verbinding Blieklaan - Insingerstraat is er net als de Zoom en de Heezerlaantjes nog altijd. Overhees, Hees en Klein Engendaal hebben samen ca. 7.500 inwoners.(bron: de inmiddels niet meer bestaande site van het Wijkbewoners Team (WBT) Overhees - Hees - Klein Engendaal. Kennelijk bestaat het WBT zelf ook niet meer, want ook elders op het internet is er niets meer over dit WBT te vinden)

"De huidige door moderne nieuwbouw ingesloten buurtschap Hees was vlak na de Tweede Wereldoorlog een afgelegen streek binnen de gemeente Soest. De bewoners waren vooral mensen van eenvoudige komaf die woonden in vaak schamele onderkomens langs of in de directe omgeving van de Wieksloterweg en de Schoolstraat (de huidige Insingerstraat). 'Op Hees' wonen was in die tijd, en zeker in de ogen van de gegoede burgerij, synoniem aan vechtersbazen en armoedzaaiers. Tegenwoordig zou half Soest wel aan de Wieksloot willen wonen. De inwoners vormden een hechte gemeenschap die elkaar in goede en slechte tijden met raad en daad bijstond. Dat hechte kwam tot uiting in de vorm van een actieve buurtvereniging die het, in de na-oorlogse jaren lang niet gemakkelijke dagelijkse leven, opvrolijkte met activiteiten, waar de bewoners vaak naar uitkeken. Toneeluitvoeringen, Sinterklaasfeesten of een 'dagje uit' met de (rode) bus van Tensen, waren gebeurtenissen waarover nog lang werd nagepraat." (bron: de inmiddels niet meer bestaande website van supportersclub Red Wolves van de lokale voetbalvereniging)

- Interviews met o.a. dhr. W. v.d. Akker over zijn herinneringen aan vroegere tijden in Wieksloot en Hees, door Historische Vereniging Soest / Soesterberg.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- In 1934 wordt op Insingerstraat 53 een Hervormd kerkje gebouwd, dat de naam Heeskapel krijgt (we zien het ook ergens benoemd als Insingerkapel). Het pand is ontworpen door architect P. Beekman uit Soestdijk. De grond wordt geschonken door grootgrondbezitter E.H.D. Insinger uit Baarn. De eerste steen is gelegd door diens zoon O.D.O. Insinger. Per 1-1-1969 raakt het bij de NH kerk buiten gebruik. Aansluitend wordt het de kapel van Stichting Evangelie Gemeente in de Ruimte. In 1998 gaat deze instelling failliet. Van 2005 tot 2008 maakt een afgescheiden groep van de Ichtusgemeente (die wel meeging met de Protestantse Kerk Nederland) in Soest gebruik van de Heeskapel, als 'PKN hervormde wijkgemeente van bijzondere aard'. Er is ook nog een kinderdagverblijf in gevestigd geweest. De kapel wordt van de gemeentelijke monumentenlijst afgevoerd, waarna de eigenaar in 2008 toestemming krijgt om de kapel te verbouwen. Tegenwoordig is het pand in gebruik als woonhuis annex makelaarskantoor.

De in 1903 geboren Steven van Gorkum was gasfitter van beroep. Hij onderhield het gasbedrijf van de gemeente Soest en verrichte onderhoud aan de installaties aan de opennbare weg en bij de mensen thuis. Hij was ook ouderling van de Hervormde Kerk en in zijn vrije tijd leerde hij voor godsdienstonderwijzer, een opleiding die hij met succes heeft afgerond. Het 'diploma' hield in dat hij, zo hij wilde, overal binnen Nederland en de Hervormde Kerk de kansel op mocht om te preken. Soest had daarmee dus 'een gasfitter met preekbevoegdheid'. Officieel luidde het besluit van 1 mei 1947 om S. van Gorkum een aanstelling te verlenen als onbezoldigd Godsdienst-onderwijzer der Ned. Hervormde Gemeente. In Soest heeft hij maar weinig op de kansel gestaan; er waren dominees genoeg om de zondagsdiensten - toen nog ochtend- en avonddiensten - te vullen. Wel heeft hij in de kapel van buurtschap Hees 35 jaar de zondagschool geleid en twee jaar catechisatie gegeven. Helaas heeft hij ook de verkoop van de Heeskapel meegemaakt, al heeft hij dat proberen tegen te houden. Van Gorkum moest toegeven dat "de loop eruit was". (bron en zie verder: het artikel 'Steven van Gorkum, gasfitter en evangelist', op de site van Historische Vereniging Soest / Soesterberg)

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Het door Natuurmonumenten beheerde natuurgebied Op Hees ligt NW van de huidige buurtschap Hees. Het valt onder de buurtschap Wieksloot en wordt daarom aldaar beschreven.

- "Verzekeringsmaatschappij a.s.r. bezit een gebied van ruim 200 hectare grond aan de westkant van Soest. De gronden bestaan onder meer uit het bosgebied Hees, waar natuurgebied De Zoom onderdeel van is. a.s.r. beheert het bos op een duurzame manier door periodiek een gedeelte van het hout te oogsten. Er wordt minder hout geoogst dan dat er jaarlijks bijgroeit, waardoor het bos steeds ouder en fraaier wordt. Het stimuleren van de natuurwaarden in het gebied maakt onderdeel uit van de beheerdoelen. Het bosgebied bevat zowel loof- als naaldhoutbomen en is opengesteld voor publiek, zodat recreanten kunnen genieten van dit mooie gebied met veel wandel-, fiets- en ruiterpaden.

Natuurgebied De Zoom in bosgebied Hees is eind 2020 in ere hersteld. De herstelwerkzaamheden hebben plaatsgevonden op advies van diverse reptielen- en korstmossendeskundigen. “Goed voor de biodiversiteit,” zegt Gerrit Jan Liet. Hij is projectleider van de natuurontwikkeling namens terreineigenaar a.s.r. “Er ontstaat nu weer ruimte voor zeldzame soorten als korstmossen, jeneverbessen, ringslangen, hazelwormen, hagedissen en de mierenleeuw.” Projectleider Liet is blij met de kans om het gebied te herstellen. “Op initiatief van de provincie is het gebied in ere hersteld. We zorgen dat de biodiversiteit in dit gebied toeneemt. Dat betekent dat we aanpassingen hebben gedaan die zorgen voor meer bijzondere soorten in dit gebied. De provincie verleent hiervoor subsidie.”

Herstelwerkzaamheden. Natuurgebied De Zoom kent een eeuwenlange historie en is door de jaren heen veranderd. Liet: “Het gebied bestond vroeger uit uitgebreide zandverstuivingen. In de 20e eeuw is dat grotendeels bebost en spontaan dichtgegroeid met grovedennenbos. Het gevolg is dat oorspronkelijke soorten minder kans krijgen en een afname van de biodiversiteit. Een deel van dat bos is nu uitgedund. Ook zijn stukken afgeplagd, zodat weer schraal zand aan de oppervlakte komt. Dit is belangrijk omdat allerlei zeldzame soorten, zoals korstmossen, insecten en reptielen, afhankelijk zijn van het droge zand. De provincie Utrecht vindt het behoud van bedreigde planten- en diersoorten belangrijk. Dat vraagt om het versterken van de landschappelijke kwaliteit en de natuurgebieden. De provincie zet met verschillende natuursubsidies in op de verhoging van biodiversiteit, ook in de meer verstedelijkte gebieden. Het maakt behoud en herstel van leefgebieden voor zeldzame dieren en planten mogelijk.

Bijen, kevers en spechten. In bosgebied Hees bevinden zich ook veel eikenstrubben. Dat zijn stronken met meerdere kronkelige stammen. Deze zijn soms eeuwenoud. Ook groeien er nog jeneverbessenstruiken in het gebied. “Deze bijzondere bomen en struiken hebben nu zwaar te lijden door de schaduwdruk van de omringende naaldbomen. Een deel van de dennen wordt verwijderd. “Daarvan gaan bijen, kevers en spechten profiteren,” weet Liet. Op zo’n 2,9 hectare zal een open ruimte ontstaan waar de oude eikenstrubben, jeneverbessen en korstmossen weer vol in het licht en het zicht staan.

Vrijwilligers. In het natuurgebied is al enige tijd een vrijwilligersgroep van de KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, de Vereniging voor Veldbiologie) actief. Deze leden met veel ecologische kennis gaan de werkzaamheden intensief begeleiden en voor het noodzakelijke onderhoud na de inrichting zorgen. Vrijwilliger Simone Laanbroek vertelt dat de leden van de natuurwerkgroep razend enthousiast zijn over het herstelplan. “In je eigen omgeving de natuur een stukje mooier maken is prachtig. Je bent lekker buiten bezig. We hebben een gezellige groep en je ziet heel snel resultaat van je werk. De natuur is gelukkig heel veerkrachtig en maakt snel gebruik van de mogelijkheden.” (bron: Provincie Utrecht, november 2020)

Terug naar boven

Beeld

- Viedoreportage over (wat de mensen vinden van) de natuurgebieden Op Hees en Soesterveen.

Terug naar boven

Links

- Onderwijs: - Insingerschool.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Hees is opgericht in 1950.

Reactie toevoegen