Status

- Hekendorp is een dorp in de provincie Utrecht, in de streek Lopikerwaard, gemeente Oudewater. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-1-1964. Per 1 februari 1964 grotendeels opgegaan in de op dat moment nieuw gevormde gemeente Driebruggen (waarbij de buurtschap Oukoop naar de gemeente Reeuwijk is gegaan), die op haar beurt per 1 januari 1989 is opgeheven en voor een deel (met name Diemerbroek, Hekendorp, Papekop en Ruige Weide betreffende) is opgegaan in de gemeente Oudewater.

- De gemeente Hekendorp is per 19-8-1857 vergroot met de gemeente Oukoop.

- Wapen van de voormalige gemeente Hekendorp.

Naam

Naamgeving
Verwarrend is dat Goejanverwelle(sluis) hier en daar gezien werd/wordt als buurtschap van het dorp Hekendorp. Dat is niet correct. De nederzetting Goejanverwelle(sluis), gelegen rond de Goejanverwellesluis, was vanouds de hoofdplaats van de gemeente en werd lange tijd als dorp (met die naam) beschouwd. Op enig moment is men dat als plaatsnaam Hekendorp gaan noemen. Met Goejanverwelle(sluis) als vroegere plaatsnaam in oude documenten doelt men dus op de oude kern van het huidige dorp. Dat zijn dus synoniemen. Voor nadere informatie zie de links onder het kopje Geschiedenis.

Oudere vermeldingen
Hekendorp: 1296-1307 Hedickendorp, 1334 Hedekendorpe, 1494 Heeckendorp.

Naamsverklaring
Samenstelling van dorp ‘(dochter)nederzetting’ van de persoon Hedeke (waarschijnlijk een verkleiningsvorm bij de persoonsnaam Hede). Dorp gaat terug op het Oudnederlandse thorpe met als oorspronkelijke betekenis ‘omheining’. In de Frankische tijd was het de omheinde ruimte waar het vee werd ondergebracht. Het wordt als zodanig ontleend aan het Oudfrans (Frans troupe) en dan weer terugontleend als troep (etymologisch dus hetzelfde woord als dorp). In de Middeleeuwen stond dorp voor een secundaire nederzetting. Thans betekent het niet meer dan een plattelandsnederzetting van een zekere grootte. (1)

Ligging

Hekendorp ligt W van Oudewater en grenst in het Z aan de Hollandse IJssel. Aanvankelijk was het hoofdzakelijk lintbebouwing langs de wegen Hekendorpse Buurt en Goejanverwelle, later heeft N van de Goejanverwellesluis komvorming plaatsgevonden.

Statistische gegevens

- In 1840 heeft de gemeente 58 huizen met 408 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 31/182 (= huizen/inwoners), de Goejanverwellesluis 1/6, en de polders Groot-Hekendorp 23/196 en Klein-Hekendorp 3/24.

- Per 1 februari 1964 is de gemeente Hekendorp opgeheven en als volgt opgedeeld:
naar de (op dat moment nieuw gevormde) gemeente Driebruggen: 577 hectare met 705 inwoners;
naar de gemeente Oudewater: 80 hectare met 72 inwoners;
naar de gemeente Reeuwijk: 200 hectare met 108 inwoners (= buurtschap Oukoop).

- Tegenwoordig omvat het dorp ca. 300 huizen met ca. 700 inwoners.

Geschiedenis

- Geschiedenis van (gemeente en dorp) Hekendorp.

- Geschiedenis van de Goejanverwellesluis.

Recente ontwikkelingen

- In 2002 is de laatste winkel van Hekendorp, schoenmaker Schumacher aan de Goejanverwelle 80, gesloten. Schumacher was meer dan een eeuw een begrip in het dorp. In 1871 vestigde Constantijn Hendrik (Stans), de grootvader van de laatste exploitant Frits, zich als schoenmaker op de onderdijk in het dorp. Rond 1925 kwam er een 'poststation' bij - waar men kon telefoneren omdat in die tijd bijna niemand nog telefoon had - later uitgebreid tot postagentschap (met ook schrijfgerei en speelgoed), dat in 1998 door Van Pooij is overgenomen.

Bezienswaardigheden

- Hekendorp heeft 11 rijksmonumenten.

- De Hervormde kerk 'God is Liefde' (Goejanverwelle 48) dateert uit 1846. Het is een kleine zaalkerk met een veelhoekige koorsluiting. Bouwmeester G. Schalij van Quast bedacht het gebouw met niet al te uitbundige, neoclassicistische vormen. (124) Ds. Steenhoff uit Oudewater legde in 1845 de eerste steen van het gebouw waarvan hij ooit beloofd had: "Er zal op Hekendorp eene kerk komen, al moet ik die uit eigen zak bouwen..." In de loop van bijna anderhalve eeuw is de kerk ernstig verzakt en kreeg bovendien veel last van houtworm. Daarom is er in 1990/1991 ingrijpend gerestaureerd, waarbij o.a. muren zijn opgevijzeld en vrijwel al het houtwerk is vervangen. Bovendien is toen de klokkentoren gerealiseerd. In 1996 kwam er een nieuw Boogaard-orgel, met gebruikmaking van de oude orgelkas uit ca. 1845. In 2003 is de kerk uitgebreid met kerkelijk centrum De Wingerd, dat zich achter de kerk langs de Hollandse IJssel bevindt. De kerk valt onder de Hervormde Gemeente Oudewater - Hekendorp.

- De openbare begraafplaats ligt tamelijk onopvallend achter een woonhuis aan de Hekendorpse Buurt. Onder de link vind je een overzicht van de bergavenen op deze begraafplaats, met foto's van de grafzerken.

- De beroemde Goejanverwellesluis wordt nog altijd met de hand bediend. De sluis en de Dubbele Wiericke waar de sluis in ligt, stammen al uit 1366. Dit vroeger drukbevaren kanaal verbindt de Hollandse IJssel alhier met de Oude Rijn 8 km noordelijker bij Bodegraven. De Dubbele Wiericke en de aan de W kant van het dorp gelegen Enkele Wiericke vormden samen tevens een onderdeel van de Hollandse Waterlinie, wat inhield dat in oorlogstijd het land in de omgeving onder water kon worden gezet. De sluis is genoemd naar de persoon die destijds bij de sluis woonde. Een informatiebord ter plekke stelt dat de sluis ook zou kunnen zijn vernoemd naar "de zeevissers (goejannen) die hier werden uitgewuifd". De oude vormen (1596 [datering kopie onzeker] Goey Jan Verwellen sluys, 1616 de sluys van Goey Jan Verwellen, 1840 Goêijan-Verwelle-Sluis) duiden hier echter niet op.

De Goejanverwellesluis heeft zich een plek in de geschiedenisboeken verworven doordat prinses Wilhelmina van Pruisen hier op 28 juni 1787 enige tijd is vastgehouden, na haar aanhouding daaraan voorafgaand in buurdorp Vlist dan wel de onder dat dorp vallende buurtschap Bonrepas. Hoe die vork precies in de steel zit, kun je lezen in een artikel van historicus A. Meddens-van Borselen. De Goejanverwellesluis is sinds 2013 weer open voor de pleziervaart. De sluis was tot die tijd gedurende 3 jaar gesloten wegens een omvangrijke restauratie.

- De brug over de sluis in Hekendorp is in 2015 vernieuwd. De in 2013 gerenoveerde Goejanverwellesluis is een rijksmonument. Het waterschap heeft bij deze renovatie dan ook zoveel mogelijk rekening met de monumentale status en uitstraling van de sluis. De brug over de sluis is echter geen monument. Maar omdat de brug visueel wel deel uitmaakt van het complex, heeft het waterschap na de renovatie van de brug het hekwerk op de sluisbrug vervangen door een hek zoals staat afgebeeld op een oude ansichtkaart uit ca. 1910.

- De sluiswachterswoning naast de sluis is beroemd o.a. omdat hij op een 'schoolplaat' staat afgebeeld in een scene met de hiervoor beschreven prinses Wilhelmina. In 2017 is het pand door Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden overgedragen aan Vereniging Hendrick de Keyser, een landelijk werkende monumentenorganisatie die zich inzet voor het behoud van architectonisch of historisch waardevolle huizen in Nederland.

- Voor café Goejanverwelle staat een beeld van Vrouwe Justitia. In tegenstelling tot de gebruikelijke weergave, heeft dit beeld wel een weegschaal en een zwaard, maar géén blinddoek. Waaróm dit hier zo is, is niet bekend. Het beeld heeft het zwaard in haar linkerhand (normaal is dat de rechterhand). Op het zwaard staat het jaartal 1720, welicht het ‘bouwjaar’ van het beeld. Mogelijk was het vroeger een 'schandpaal'. Dat is te meer aannemelijk omdat het café vroeger het Regthuys was.

- Aan de Oostkade 9 staat een dieselgemaal met machinistenwoning. Het is de opvolger van een molen die hier, als derde in de polder Groot Hekendorp, is gebouwd rond 1690 en afgebroken in 1920. Het gemaal is in 1962 vernieuwd, waarbij de dieselmotor is gehandhaafd. Het is één van de oudste nog werkende dieselgemalen van Nederland.

- De zelf te bedienen ophaalbrug over de Hollandse IJssel dateert uit 1992 en is alleen toegankelijk voor voetgangers en (brom)fietsers.

- Aan de wegen Goejanverwelle en Hekendorpse Buurt staan tientallen markante oude boerderijen, die in (329) gedetailleerd worden beschreven. Een kleine selectie hieruit:
* Goejanverwelle 3, hoeve Wierxoord, dateert uit circa 1700, met boenhok aan de Wiericke.
* Goejanverwelle 11, hoeve Dorpzicht, dateert uit circa 1830. In de voorgevel is vlechtwerk aangebracht. De vensters hebben vier-, zes- en negenvlaks ramen. Rieten kap met wolfseind (een wolfseind is een afgeschuind einde van een dak).
* Goejanverwelle 33 is de beroemde Prinsesseboerderij, waar Wilhelmina van Pruisen op 28 juni 1787 werd vastgehouden door de patriotten. Op 27 juni 1987 is aan de gevel een herdenkingsplaquette aangebracht. De feitelijke aanhouding van Wilhelmina vond overigens plaats in Vlist. De boerderij is enkele jaren geleden prachtig gerenoveerd. Naast de boerderij staat het wringhuis. Hier stond vroeger het waterfornuis dat gebruikt werd bij de kaasbereiding. Ook nu nog wordt hier kaas gemaakt in de zomer. Achter de boerderij staat onder meer een zeskantige hooiberg.
* Van de hoeve aan de Hekendorpse Buurt 67 is de leeftijd niet bekend. Van deze architectuur komt geen tweede type in deze buurt voor. De voorgevel met boerenvlechtwerk aan een zijde en rechte muurankers, heeft beneden drie zesruitsschuifvensters waarvan twee met buitenluiken. Het dak, dat tot laag boven de grond reikt, is gedekt met riet. Voor en naast de boerderij staan mooie leilinden.

Smederij
Frits Kramer heeft zich bij het opknappen van de voorgevel van zijn smederij op Goejanverwelle 62 in Hekendorp uitgeleefd in ambachtelijke technieken. Achter de voorgevel van een traditioneel geklonken staalconstructie heeft hij ook een expositie over zijn werk ingericht. Acht jaar deed smid Frits Kramer over het opknappen van de voorkant van zijn smederij, die al vijf generaties lang op de Goejanverwelle is gevestigd. (bron en voor nadere informatie zie AD, december 2018).

- Gevelstenen in Hekendorp.

Jaarlijkse evenementen

- De Hekendorpse ToneelVereniging (HTV) is opgericht in 1953 en brengt jaarlijks in april een nieuw stuk op de planken.

Landschap, natuur en recreatie

- De Hekendorpse Buurt (de weg van het dorp naar Oudewater) is een geliefde wandel- en fietsroute, met - vanuit het dorp gezien - aan de rechterkant de dijk waar schapen en appelbomen het beeld bepalen.

- De in 2018 opgerichte Stichting Hollandsche IJssel Altijd Anders wil in het toeristenseizoen de authentieke trekvaart als icoon inzetten bij de promotie van de Hollandsche IJssel als Gouden Eeuw Rivier. Passagiers van zo’n museumschip kunnen de rivier vanaf het water op een unieke manier beleven en passanten op de dijken kunnen genieten van het nostalgisch cultuurhistorisch beeld dat een jagend paard dat een varend erfgoed voorttrekt, oplevert. Er zijn twee trajecten voorzien waar men volgens dienstregeling beoogt te gaan varen: Oudewater-Hekendorp en IJsselstein (Marnemoende) - IJsselstein (Centrum). Het is de intentie dat Stichting Varend IJsselschip e.e.a. gaat exploiteren. Daartoe is zij anno 2019 fondsen aan het verwerven voor de aankoop van de replica van een snikke die anno 2019 in Maassluis ambachtelijk wordt gebouwd. Hiermee is zo'n drie ton gemoeid. Het streven is om in het eerstgenoemde traject reeds in seizoen 2019 aan de slag te kunnen. Bij het tweede traject kan men sowieso pas vanaf 2020 terecht, omdat daar de oevers nog geschikt moeten worden gemaakt voor de trekpaarden.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Hekendorp, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Oude foto's en ansichtkaarten van Hekendorp (en Hogebrug en Papekop).

Links

- Dorpshuis: - "Verenigingsgebouw De Boezem is gelegen in de prachtige landelijke omgeving van het Groene Hart te Hekendorp, vlakbij Gouda en het pittoreske Oudewater, midden in de polder maar op steenworp afstand van de rijksweg. Daarnaast zijn wij ook goed bereikbaar met het openbaar vervoer en is er voldoende gratis parkeergelegenheid. Wij beschikken over een sfeervolle zaal die voor al uw feesten en partijen ingezet kan worden. Ook kunt u zeer goed terecht voor een zakelijke meeting, training en/of presentatie. Wij leveren voor iedere reservering maatwerk, zodat het volledig naar uw wensen wordt ingevuld. Kortom, bij Stichting Verenigingsgebouw De Boezem zijn alle groepen van harte welkom."

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool Goejanverwelle is een school én ontmoetingsplaats waar kinderen leren met elkaar, van elkaar en respect hebben voor elkaar. Leerlingen van elke achtergrond, geloofsovertuiging of levensovertuiging zijn welkom op deze school. Naast voldoende aandacht voor de hoofdvakken zoals rekenen, spelling en taal leren zij de kinderen vaardigheden aan als samenwerken, probleem oplossend, creatief en kritisch denken, communiceren, ICT-vaardigheden en mediawijsheid. Door de relatief kleine groepen kunnen ze als team hun aandacht nóg beter verdelen en toespitsen. Dit komt ten goede aan elke leerling in de groep. Dit noemen zij passend onderwijs. Ook steeds meer kinderen uit de omgeving van Hekendorp weten de school te vinden.

- "OBS Goejanverwelle in Hekendorp is een kleine school met een grootse uitstraling. We begeleiden je kind in het groot én 'groots' worden. Vanaf groep 1-2 wordt gewerkt aan verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en samenwerken. Wij werken met planborden, taakbladen en thematisch werken. Deze structuur geeft duidelijkheid aan iedereen. Thematisch werken (Vier keer Wijzer) zorgt voor een betekenisvolle en ervaringsgerichte leerweg. Op deze manier zorgen wij voor een optimaal leerrendement bij onze leerlingen. Wij zijn een zorgzame school waar door middel van differentiatie rekening gehouden wordt met de mogelijkheden van het kind. Wij bieden onderwijs op maat zodat ieder kind zijn talenten optimaal kan ontwikkelen. Dit komt tot uiting in de volgende zaken: het handelingsgericht werken in alle groepen; het duidelijke zorgprofiel; het gebruik van creativiteit binnen onze lessen; het speciale programma voor plusleerlingen.
Wij hebben hoge verwachtingen van kinderen en werken doelgericht.

Behalve goed onderwijs besteden wij veel aandacht aan normen en waarden. Een goede sociaal-emotionele ontwikkeling van ieder kind vinden wij een belangrijke taak. Het is van belang dat een kind leert verantwoordelijk te zijn voor zichzelf, voor anderen en voor de materialen op school. Er is aandacht voor ontwikkeling en versterking van het zelfvertrouwen en de zelfstandigheid van kinderen. Het kind leert samenwerken en samenspelen. Om het een en ander te bereiken is een geregeld contact tussen school en thuis onontbeerlijk. De open communicatie en de betrokkenheid van ouders bij onze school vinden we niet alleen prettig, maar ook belangrijk."

- Buitenschoolse opvang BSO Hekendorp is gevestigd in het pand van Basisschool Goejanverwelle en heeft een verticale groep waar kinderen van 4 tot 12 jaar terecht kunnen. De groep maakt gebruik van een eigen ruimte, maar is ook erg veel buiten te vinden. Er wordt gebruik gemaakt van het speelplein van de school en het speeltuintje achter de school. De pedagogisch medewerkers bieden de kinderen uitdaging en begeleiding bij het (verder) ontwikkelen van vaardigheden en talenten. Er wordt iedere maand gewerkt aan de hand van een thema. Bij dit thema worden passende activiteiten aangeboden die telkens variëren. De kinderen mogen hieraan deel nemen, maar zijn dit niet verplicht. Er is zeker ook ruimte voor vrij spel. Binnen spelen doen de kinderen in de groepsruimte. Er zijn volop spelletjes en knutselmaterialen. Ook kunnen de kinderen rustig een boek lezen of ontspannen.

- Zorg en welzijn: - Zorgboerderij Het Boere Erf biedt zorg aan ouderen die genieten van buitenactiviteiten. "Wij zijn Wim en Corrie Boere en wonen op een melkveebedrijf aan de Hekendorpse buurt in Hekendorp. Corrie is verpleegkundige en 25 jaar werkzaam geweest in de zorg waarvan de laatste 3 jaar in de thuiszorg. Zij gebruikt haar deskundigheid en ervaring in het begeleiden en ondersteunen van ouderen. Wij hebben naast professionele krachten een groep vrijwilligers met jarenlange ervaring in de zorg of maatschappelijk werk die actief meehelpen in de begeleiding. In 2012 zijn wij op ons erf gestart met dagactivering voor mensen met dementie, onder de naam Zorgboerderij Het Boere Erf. Dit gebeurt met behulp van een bijdrage van de Provincie Utrecht en van Leader Weidse Veenweiden, in het kader van de Agenda Vitaal Platteland.

Werk. Welke activiteiten zijn er? Activiteiten zullen altijd afgestemd worden op de mogelijkheden en belangstelling van de bezoeker. Bij ons zult u in ieder geval veel buiten zijn zodat u de natuur en de seizoenen van dichtbij kunt ervaren. Activiteiten zijn ook aan de seizoenen gebonden. Dit betekent bijv. in het voorjaar zaaien en in het najaar appelmoes maken. Er is de mogelijkheid lekker te wandelen en te tuinieren. We maken gezamenlijk de maaltijd klaar met groenten uit eigen tuin. Andere activiteiten kunnen zijn kippen voeren, eieren garen, schilderen, spel, hout bewerking, koptouwen breien, appelmoes maken etc. Welke zorg wordt er geboden? Wij bieden zorg aan ouderen die genieten van buitenactiviteiten. De locatie heeft een groep van maximaal 7 deelnemers en wordt begeleid door een beroepskracht en een vrijwilliger en in sommige gevallen nog een stagiaire."

Naast Het Boere Erf hebben zij ook een locatie de Kloostertuin, zijnde een deel van het het Passionistenklooster in de W van Hekendorp gelegen buurtschap Boven-Haastrecht. Het is een prachtige wandeltuin met oude notenbomen en rustieke paden waar je volop van de natuur kunt genieten. De voormalige refter is omgetoverd tot een gezellige huiskamer. Men maakt gebruik van de oude keuken om de groenten uit eigen tuin klaar te maken.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)