Status

- Heveskes is een voormalig dorp in de provincie Groningen, gemeente Eemsdelta. T/m 2020 gemeente Delfzijl.

- De kerk, schuur en 2 boerderijen die nu nog van het dorp resten, vallen, ook voor de postadressen, als buurtschap onder het dorp Farmsum.

Naam

Uitspraak
Hévèskes.

Oudere vermeldingen
1435 Hewenschenze, Hevenschynze, 1508 Hevensches, 1558 Heuensche, ca. 1660 Heveskens, 18e en 19e eeuw (ook) Hevekes.

Naamsverklaring
Men vermoedt dat hier een herberg stond en gist dat de naam is samengesteld uit een woord voor haven en het Oudfriese skenzie 'schenkkan'.(1)

Ligging

Het dorp Heveskes lag ZO van Farmsum, O van Weiwerd, op het huidige industrieterrein Oosterhorn. Wat er nog van het dorp rest, ligt rond de weg Heveskes.

Geschiedenis

In Heveskes was vanaf 1858 een bestelhuis gevestigd behorende tot het postale gebied van het postkantoor Delfzijl. Na opheffing van het bestelhuis in 1872 werd geen hulppostkantoor opgericht.

Het dorpje is in de jaren zeventig van de 20e eeuw afgebroken om plaats te maken voor het huidige industrieterrein Oosterhorn. Het enige wat er nog van rest, is het kerkje met een schuur en twee boerderijen.

Bij de aanleg van het industrieterrein is ook onderzoek gedaan naar de fundamenten van de Z van het vroegere dorp gelegen wierde Heveskesklooster, genoemd naar het klooster Oosterwierum dat hier tot in de 16e eeuw heeft gestaan. Daarbij stuitte men onverwacht op een hunebed, het meest noordelijk aangetroffen hunebed van Nederland. De overblijfselen van het hunebed zijn opgegraven en verplaatst naar het Muzeeaquarium in Delfzijl.

- Geschiedenis van Heveskes op de site over de Oosterhoek (= de streek rond de voormalige dorpen O van Farmsum, dat verder nog Oterdum en Weiwerd betreft).

Recente ontwikkelingen

- De firma Heveskes Energy heeft in 2013 een duurzame energiecentrale gebouwd, op 3 hectare grond direct O van het kerkje, in een gebied dat tegenwoordig te boek staat als Chemiepark Delfzijl. In de centrale worden biomassa en restmaterialen omgezet in zogeheten synthese gas, een zeer schoon gas dat op dezelfde manier kan worden gebruikt als aardgas. Het gebruik van dit gas scheelt 75 procent in de CO2–uitstoot in vergelijking met aardgas. Om onnodig transport te vermijden, zal de firma de grondstoffen zo dicht mogelijk bij de centrale inkopen. Bovendien is de installatie geplaatst bij een loskade, zodat milieuvriendelijk vervoer per schip mogelijk is.

Bezienswaardigheden

- Heveskes heeft 2 rijksmonumenten, zijnde het kerkje en de restanten van de wierde. Het kerkje van Heveskes is gelukkig gespaard gebleven. Het kerkje staat na de sloop van het bijbehorende dorop in de jaren zeventig, tegenwoordig midden op het chemiepark in Delfzijl. Men schat dat het oudste deel uit 1200 dateert. Het kerkje is van binnen helemaal leeg. Onderdelen van het interieur zijn terecht gekomen in andere monumenten, verspreid over de provincie. Zo staat het orgel uit 1888 nu in de kerk van Uitwierde. Het kerkje wordt tegenwoordig onder meer gebruikt voor exposities en voorstellingen. - Site van het kerkje.

In 2015 heeft een vrouw uit Appingedam een bedrag van 100.000 euro nagelaten t.b.v. het onderhoud van het kerkje. Eigenaar Stichting Oude Groninger Kerken is er blij mee. Met het geld kan zij het monument beter beveiligen tegen inbrekers en vandalen en voor de komende ca. 25 jaar het beheer van het kerkhof betalen. Zo heeft zij nog in 2015 een ijzeren hek voor de 18e-eeuwse deuren geplaatst.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Heveskes (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Artikel in tijdschrift Noorderbreedte (1997) over de waarde van de wierde van Heveskes. - Verslag van Sanne Meijer van haar bezoek aan Weiwerd, Heveskes en Oterdum in 2014.

- Genealogie: - Lidmaten Heveskes 1687-1811. - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Heveskes.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)