Hoog Baarlo

Plaats
Buurtschap
Ede
Veluwe
Gelderland

hoog_baarlo_grens_met_hoenderloo_bebouwde_kom_kopie.jpg

Op deze foto is goed te zien dat als je de bebouwde kom van de dorpskern van Hoenderloo, gem. Apeldoorn uitrijdt, je gelijk de buurtschap Hoog Baarlo 'in' Hoenderloo, gem. Ede binnenkomt (het witte plaatsnaambord verderop is Hoog Baarlo) (© Google)

Op deze foto is goed te zien dat als je de bebouwde kom van de dorpskern van Hoenderloo, gem. Apeldoorn uitrijdt, je gelijk de buurtschap Hoog Baarlo 'in' Hoenderloo, gem. Ede binnenkomt (het witte plaatsnaambord verderop is Hoog Baarlo) (© Google)

hoenderloo_kaart_kopie_1.jpg

Op de kaart is goed te zien dat de grens tussen Hoenderloo, gem. Apeldoorn (wit) en Hoenderloo, gem. Ede (geel) strak W langs de dorpsken loopt. Buurtschap Hoog Baarlo valt onder het Edese deel van Hoenderloo en ligt direct Z van dat dorp. (©gemeente Ede)

Op de kaart is goed te zien dat de grens tussen Hoenderloo, gem. Apeldoorn (wit) en Hoenderloo, gem. Ede (geel) strak W langs de dorpsken loopt. Buurtschap Hoog Baarlo valt onder het Edese deel van Hoenderloo en ligt direct Z van dat dorp. (©gemeente Ede)

hoog_baarlo_landhuis_de_roek.jpg

Een van de pareltjes in buurtschap Hoog Baarlo is het rijksmonumentale landhuis De Roek uit 1930, dat in 2016 van een nieuw rieten dak is voorzien. (© Hans van Embden)

Een van de pareltjes in buurtschap Hoog Baarlo is het rijksmonumentale landhuis De Roek uit 1930, dat in 2016 van een nieuw rieten dak is voorzien. (© Hans van Embden)

hoog_baarlo_delenseweg.jpg

Maar ook andere panden in Hoog Baarlo zijn de moeite van het bekijken waard, zoals de Herminahoeve, links op deze foto (© Hans van Embden)

Maar ook andere panden in Hoog Baarlo zijn de moeite van het bekijken waard, zoals de Herminahoeve, links op deze foto (© Hans van Embden)

hoog_baarlo_uitzicht.jpg

En ook het uitzicht op het landschap van het Deelense Zand vanaf de Delenseweg in Hoog Baarlo is niet verkeerd (© Hans van Embden)

En ook het uitzicht op het landschap van het Deelense Zand vanaf de Delenseweg in Hoog Baarlo is niet verkeerd (© Hans van Embden)

hoog_baarlo_blaeserij_de_windewaaij_kopie.jpg

De kleine buurtschap Hoog Baarlo heeft sinds 2012 een eigen muziekvereniging: jachthoornblazersgroep Blaeserij De Windewaaij

De kleine buurtschap Hoog Baarlo heeft sinds 2012 een eigen muziekvereniging: jachthoornblazersgroep Blaeserij De Windewaaij

hoog_baarlo_19e-eeuwse_kaart.jpg

19e-eeuwse kaart van Hoog Baarlo, met de toen nog bestaande boerderijen. Omdat Anton Kröller de Delenseweg niet mag verleggen naar het O om zijn jachtgebied te vergroten, koopt hij alle boeren W van de Delenseweg uit en breekt hun boerderijen af.

19e-eeuwse kaart van Hoog Baarlo, met de toen nog bestaande boerderijen. Omdat Anton Kröller de Delenseweg niet mag verleggen naar het O om zijn jachtgebied te vergroten, koopt hij alle boeren W van de Delenseweg uit en breekt hun boerderijen af.

Hoog Baarlo

Terug naar boven

Status

- Hoog Baarlo is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Ede.

- De buurtschap Hoog Baarlo valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Hoenderloo. Bijzonder is dat de dorpskern van Hoenderloo onder de gemeente Apeldoorn valt. De grens met de gemeente Ede loopt strak diagonaal NW-ZO langs de dorpskern. Een strook buitengebied direct W en Z van de dorpskern van Hoenderloo, dat nog wel tot het dorpsgebied behoort, is daarom tot 'Hoenderloo gemeente Ede' gedoopt, met een eigen postcode (7352). Dat deel betreft in de praktijk de buurtschap Hoog Baarlo, plus 3 panden op Het Nationale Park De Hoge Veluwe.

Vanouds is Hoog Baarlo eigenlijk een buurtschap van het dorp Otterlo, het dichtstbijzijnde dorp in de gemeente Ede. Omdat de buurtschap echter tegen Hoenderloo aan ligt en daar in de praktijk allicht meer banden mee zal hebben, heeft men er met de introductie van het huidige postcodesysteem in 1978 voor gekozen om de buurtschap voor de postadressen aan het dorpsgebied van Hoenderloo toe te wijzen, waardoor (de plaatsnaam) Hoenderloo dus ook gedeeltelijk in de gemeente Ede ligt.

Terug naar boven

Naam

Spelling
In de atlassen wordt de buurtschap gespeld als Hoog-Baarlo. Op de plaatsnaamborden ter plekke wordt de plaatsnaam echter zonder koppelteken gespeld. Kennelijk is dat dus de - huidige - voorkeursspelling, die wij dan ook aanhouden.

Oudere vermeldingen
1840 Hoog Barel, 1913 Hoog Baarle, Hoogbarel. De naam Baarlo of Barlo komt al voor op een kaart van Nicolaes van Geelkercken uit de 17e eeuw. Op de plek van de huidige buurtschap is op deze kaart Groot en Kleijn Barlo ingetekend. Het gebied is echter pas sinds de 19e eeuw bewoond.

Naamsverklaring
Betekent 'kaal bos, dunbeboste streek', en aldus een plaats die bij uitstek geschikt is voor snelle rooiing en bewoning.(1) "Een eiken-berkenbos op grondgebied van De Hoge Veluwe, bestaand uit begroeid geraakte stuifduintjes, met een ondergroei van bosbes, kan beschouwd worden als een restant van een oud Veluws bos: Groot Barlo (bar = wijd of open, lo = bos). Dit werd later verbasterd tot Hoog Baarlo." (bron: wandelroute van Het Nationale Park De Hoge Veluwe, zie hieronder onder het kopje Natuur etc.).

Niet te verwarren met
Eveneens op de Veluwe ligt, in de gemeente Apeldoorn, de buurtschap Hoog Buurlo.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Hoog Baarlo ligt direct Z van Hoenderloo, rond de Delenseweg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Hoog Baarlo 27 huizen met 145 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap nog altijd ca. 25 huizen, nu met ca. 50 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De eerste inwoner
De heer Quarles te Harskamp hoort rond 1800 dat hij bezitter is van een strook grond onder Hoenderloo, die Hoog Baarlo wordt genoemd. Hij kent dat gebied niet eens. Eén van zijn dagloners wijst hem de ligging van dat gebied aan. De heer Quarles laat op die plek een huis bouwen, dat in 1804 betrokken wordt door Elbert (Aalt) Elbers, die daarmee de eerste inwoner van Hoog Baarlo wordt. Nadat de heer Quarles is overleden, beweert Elbers dat het huis en de grond door de heer Quarles aan hem geschonken zijn. Andere eigenaren betwisten dat. Advocaat Busser uit Arnhem beslist in het voordeel van Elbert Elbers. Busser toont later aan dat de grond en het huis toebehoorden aan de zogeheten 'Zutphense Heren'. Later worden het huis en de grond verkocht aan de heidemaaier Bart Ploeg, die daarvóór in de buurt Deelen woonde.

Ontwikkeling landgoed en landbouw
In 1845 verkoopt Bart Ploeg zijn terrein (42 ha) aan Albertus van Ingen, rentmeester van baron Van Heeckeren van Enghuizen. Ploeg wordt benoemd tot opzichter. In datzelfde jaar koopt Van Ingen een terrein van 42 ha van de geërfden van Otterlo en in 1851 nog eens ruim 51 ha van Johan Sickesz. Het nu aaneengesloten gebied van 136 ha wordt later bekend als Landgoed Hoog Baarlo. Het landbouwareaal in de buurtschap groeit tussen 1850 en 1871 van 9 naar 22 ha, dit in tegenstelling tot Hoenderloo, waar bosbouw de voornaamste plaats inneemt.

Na de dood van Albertus van Ingen in 1871 komt het landgoed in het bezit van Carel Hendrik Ruijgrok. Ruijgrok wordt in 1879 failliet verklaard en het landgoed wordt openbaar verkocht. In opdracht van Jan Willem Gunning koopt houthandelaar Jan Tulp uit Ede het landgoed in zijn geheel voor de prijs van 17.000 gulden. Kort na de aankoop door Gunning worden verschillende woningen gebouwd en verbouwd en worden landbouwpercelen samengevoegd en verpacht. Hij beheert het landgoed enthousiast en zeer professioneel. Ook laat Gunning de Deelenseweg verbreden en rechttrekken. Na het overlijden van Jan Willem Gunning in 1900 zet zijn zoon Johannes Hermanus Gunning het werk van zijn vader voort, zij het met minder enthousiasme. In 1912 verkoopt hij Landgoed Hoog Baarlo aan Anton Kröller.

'Deportatie' inwoners De Bunte naar Hoog Baarlo door Kröller
Kröller wil met het landgoed zijn reeds bestaande jachtterrein op De Hoge Veluwe nog verder vergroten, maar krijgt van het gemeentebestuur geen toestemming om de Deelenseweg te verleggen. Eerder is hem dat met de Houtkampweg wel gelukt, waardoor de huidige Apeldoornseweg (N304) is ontstaan. Aangezien Anton Kröller uitsluitend een aaneengesloten jachtgebied wil, blijft hem geen andere mogelijkheid over dan verkoop van het landgoed. Westelijk van de Deelenseweg lag, al sinds het ontstaan van Hoenderloo, het gehucht De Bunte. Kröller koopt dit gebied (grotendeels van Johan Sickesz), koopt ook de pacht van alle boerderijtjes op en laat ze vervolgens tot de grond toe afbreken. De meeste landbouwers vestigen zich aan de andere zijde van de Deelenseweg, dus op het huidige Hoog Baarlo.

Vandaag de dag
Tegenwoordig is Hoog Baarlo min of meer vergroeid met het Apeldoornse deel van Hoenderloo. Alleen aan het plaatsnaambord van Hoog Baarlo is te zien dat dat gedeelte onder de gemeente Ede valt. De grens tussen de gemeente Ede en het Apeldoornse deel van Hoenderloo loopt dwars door ontmoetingscentrum Veldheim. Aan de Edese zijde wordt bij iedere verkiezing een stemlokaal (het kleinste van Ede) ingericht voor de ca. 60 Edese stemgerechtigden in deze omgeving. (bron: Gemeentearchief Ede)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Hoog Baarlo heeft 5 rijksmonumenten, zijnde landhuis De Roek met garage, tuinaanleg en tuinhek (dat zijn in totaal 4 rijksmonumenten) uit 1930, op Delenseweg 8, ontworpen door architect A.J. Kropholler. En de houten prefabwoning op Delenseweg 47. In 1880 gebouwd als jachthuis. Sinds 1958 is de woning permanent bewoond en verplaatst van de omgeving van de Lebretshoeve in Deelen naar de huidige locatie.

- Hoog Baarlo heeft 1 gemeentelijk monument, zijnde landhuis met tuin De Windewaai uit 1921, van architect Henry van de Velde, op Delenseweg 65. De villa is gebouwd in opdracht van de familie Kröller-Muller (van het naastgelegen Nationaal Park De Hoge Veluwe), die toen eigenaren van de grond waren. Het was een gastenverblijf van de familie. Het huis had aanvankelijk als naam De Witte Raaf. In 1927 wordt het huis verkocht aan jonkheer P.J. Repelaer van Spijkenisse, destijds eigenaar van landgoed Deelerwoud, die er een hotel van maakt.

Vlak voor de Tweede Wereldoorlog verkoopt de jonker het pand aan mevrouw Kreunen-Mees, die het de naam de Windewaai geeft. De Windewaai is een omgeving aan de kust van Zuid-Afrika, waar het altijd waait en waar mevrouw Kreunen-Mees vaak verbleef. Op de Deelerheide, waar het huis staat, was het toen nog veel opener in het landschap. Het was destijds een kale heuvelketen bestaande uit opgewaaide zandduinen, waar je altijd in de wind stond of zat. Vandaar de associatie van mevr. Kreunen-Mees. Tegenwoordig is het gebied wél bebost en is het het 'blaasbos' van de lokale jachthoornblazers (zie daarvoor verder onder het kopje Links).

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- De Cultuurhistorische wandeling Hoog Baarlo (6 km) loopt over het oude W deel van de buurtschap, waarvan Anton Kröller de boerderijen begin 19e eeuw heeft laten afbreken (zie daarvoor verder bij Geschiedenis). Dit betreft dus het deel W van de Delenseweg, op grondgebied van Het Nationale Park De Hoge Veluwe.

Terug naar boven

Links

- Muziek: - De kleine buurtschap Hoog Baarlo heeft sinds 2012 een eigen muziekvereniging: de 14 man en vrouw sterke jachthoornblazersgroep Blaeserij De Windewaaij. "Wij zijn een gezelschap met liefde voor natuur en passie voor de jacht. Deze passie dragen we uit door de tradities die gebonden zijn aan de jacht, zoals het jachthoornblazen, in stand te houden." Ze oefenen 1x in de 2 weken in een hut in de buurtschap, in een bos dat ze het 'blaasbos' noemen. Naast het blazen is er in de hut en bij het open vuur ook veel gelegenheid voor uitwisseling, sterke verhalen en niet te vergeten en te versmaden de culinaire hoogstandjes, aldus hun site, waar je o.a. ook kunt lezen hoe ze aan hun bijzondere naam komen.

"Dat oefenen doen we uiteraard niet alleen voor onszelf. Op verschillende evenementen op en rond de Veluwe mogen wij optredens verzorgen. Een bijzondere ervaring voor ons publiek en een mooie kans voor ons om onze liefde voor natuur en passie voor de jacht uit te dragen." Nieuwe gevorderde en leerling-blazers zijn welkom. Voor leerling-blazers kunnen ze een opleiding verzorgen. Naast feeling voor het blazen moet je ook feeling met de natuur hebben.

Reacties

(4)

Mijn vraag:
In de tijd van dhr. Van Ingen woonde hier ook Geurt (Gerrit) van Beek. Zie het boek 'De Hoge Veluwe in de 19e eeuw'. Deze Geurt van Beek is een van mijn voorouders. Dit heb ik uitgezocht. Wat ik graag zou willen weten: waar de plek is geweest waar zijn huisje heeft gestaan. Ik zou dat graag eens bezoeken.
Wie kan mij daar bij helpen.
Vriendelijke groeten,
Els Harwijne-van Beek

Als er iemand reageert, laat ik het u weten. U zou ook kunnen informeren bij Oudheidkundige Vereniging De Marke, die o.a. het dorpsgebied van Hoenderloo als werkgebied heeft. Dit is hun site: http://www.ohv-demarke.nl/. Soms hebben dergelijke verenigingen bestanden met welke personen wanneer waar woonden door de jaren heen, t.b.v. genealogisch onderzoek. Zo niet, hebben zij wellicht een tip waar u het door u gezochte gegeven wél zou kunnen vinden.

Uit onderzoek van Bram Haak ( De Hoge Veluwe in de 19e eeuw, p 119-132, 1995)) bleek dat er nogal wat verhalen de ronde doen over de Bunt. Ook ik doe onderzoek naar de aankopen door Kroller en verbaas mij erover dat U het verhaal van f 100,- per pand handhaaft in Uw website plaatsengids.nl/hoog-baarlo. De bedragen die de verschillende bewoners ontvingen zijn allemaal op taxaties gebaseerd, en het laagste bedrfag dat werd uitgekeerd was f 250,- voor Evert Davelaar , een slecht huis en een huurcontract van jaar tot jaar. Dit is allemaal bij de notaris vastgelegd. Misschien kunt U hier nog eens naar kijken en e.a. vernieuwen.
M.vr gr.

Dank voor uw reactie, maar zoals u hierboven kunt lezen, heb ik het artikel in kwestie geciteerd van de site van Gemeentearchief Ede. Ik beweer dat dus niet, het gem.archief beweerde dat. Ik kan het artikel echter niet op hun site terugvinden. Ik heb daarom die zin met die 100 gulden verwijderd, dan staat er ook niets fouts meer. Ik heb als eenmansredactie nl. geen tijd om dit soort micro-details verder uit te zoeken, omdat ik immers nog 7.000 plaatspagina"s (voor heel NL dus) bij te houden heb. Details zoals waar u op doelt voeren in dat kader eigenlijk net een tikje te ver en horen meer thuis in een artikel in het periodiek van de lokale heemkundekring.

Reactie toevoegen