Hooge Zwaluwe

Plaats
Dorp
Drimmelen
West-Brabant Amerstreek
Noord-Brabant

Hooge Zwaluwe

Terug naar boven

Status

- Hooge Zwaluwe is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Amerstreek, gemeente Drimmelen. T/m 1996 gemeente Hooge en Lage Zwaluwe.

- Wapen van de voormalige gemeente Hooge en Lage Zwaluwe.

- Onder het dorp Hooge Zwaluwe valt ook de buurtschap Helkant.

Terug naar boven

Ligging

Hooge Zwaluwe ligt NW van Made en Oosterhout, ZO van Moerdijk en Lage Zwaluwe.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Hooge Zwaluwe 106 huizen met 731 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 800 huizen met ca. 2.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Hooge Zwaluwe, kun je terecht bij de volgende instantie en sites:

- Heemkundekring Erfgoed Zwaluwe, voorheen Willem Snickerieme, zet zich in voor het erfgoed van de dorpen Hooge Zwaluwe en Lage Zwaluwe. De vereniging heeft ten doel: het wekken en bevorderen van daadwerkelijke belangstelling voor plaats en streek; het onderzoeken en bestuderen van de verschillende aspecten die tot het begrip heemkunde behoren, zoals de plaatselijke geschiedenis, het plaatselijk volksleven, het landschap en de bebouwing; het verlenen van medewerking aan het veiligstellen van heemkundig belangrijke zaken zowel roerend als onroerend van aard; het vastleggen van onderzoekingen en eventuele uitgewerkte studies.

De vereniging beoogt dit doel te bereiken door: het (doen) houden van lezingen en studie-avonden; het organiseren van excursies en tentoonstellingen; het oprichten en beheren van een museum en/of documentatiecentrum; het daadwerkelijk steunen van diegenen, die zich met het onderzoek van een bepaald heemkundig onderwerp bezig houden; het verlenen van medewerking aan of het samenwerken met andere verenigingen en stichtingen, die een gelijksoortig doel nastreven.

- Verhalen over de geschiedenis van Hooge en Lage Zwaluwe op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Hooge Zwaluwe heeft 5 rijksmonumenten.

- Hooge Zwaluwe heeft 52 gemeentelijke monumenten.

- "De RK St. Willibrorduskerk (Kerkdijk 1) uit 1865 is van algemeen belang. De kerk heeft cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van sociaal-economische, geestelijke en culturele ontwikkelingen. Het gebouw heeft architectuurhistorische en bouwhistorische waarde als vertegenwoordiger van de neogotische kerkbouw en in het bijzonder de zogeheten stucadoorsgotiek en wegens het fraaie en van zeldzame elementen voorziene interieur. De kerk is qua ex- en interieur gaaf bewaard gebleven en verkeert in goede staat van onderhoud. De kerk heeft ensemblewaarde wegens de situering in de bebouwingsas van Hooge Zwaluwe - zeker in combinatie met kerkhof en pastorie - als een pendant van raadhuis en Nederlands Hervormde kerk in het noordelijke deel. De kerk is tevens een beeldbepalend element voor het aanzien van het zuidelijk deel van het dorp." Aldus de beschrijving van de kerk door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. De kerk is in 2013 aan de eredienst onttrokken en verkocht aan Willem Simonis en Dieuwke Stellinga uit Heikant, die het hebben verbouwd en herbestemd tot Restaurant Onze Kerk. - Beschrijving orgel Restaurant Onze Kerk, voormalige Willibrorduskerk.

- De Hervormde (PKN) kerk (Raadhuisstraat 3) is in 1641 gebouwd voor de protestantse eredienst en ontworpen door Jacob van Campen. De bouw is mogelijk gemaakt door steun van Prins Frederik. In 1859 was herstel noodzakelijk en in 1910 brandde de kerk geheel uit. Er volgde herbouw in gewijzigde vorm. In 1951 is de in de Tweede Wereldoorlog opgelopen schade hersteld. De kerk heeft een open koepel op het piramidale dak uit 1912. Er is een eiken kansel in Lodewijk XV-stijl, uit circa 1760. Het hoofdwerk van het orgel is oorspronkelijk in 1865 door Knipscheer gebouwd voor de Ned. Herv. Kerk te Noordwijk aan Zee. De kas van dat instrument is verloren gegaan. Het orgel is nu in een kas van Standaart geplaatst, die in 1911 een pneumatisch instrument hierin bouwde. Het bovenwerk is in 1990 door Mense Ruiter toegevoegd. - Beschrijving orgel Protestantse Kerk. De kerk valt onder de Protestantse Gemeente Hooge Zwaluwe.

- Mariakapel.

- Molen Zeldenrust (Kerkdijk 21) is een stellingmolen uit 1866. Hij is tot 1946 in bedrijf geweest. In 1990 is de molen voor het symbolische bedrag van 1 gulden verkocht aan Stichting Molen Zeldenrust, die hem van 1990 tot 1997 maalvaardig heeft gerestaureerd. De molen heeft 1 koppel maalstenen waarmee door de molenaars regelmatig spelt tot meel wordt vermalen. Het bezoeken van de molen is mogelijk wanneer de toegangsdeuren open staan. "Dat we een prachtige molen hebben in Hooge Zwaluwe wist je natuurlijk al. En dat je deze kunt bezoeken tijdens de Nationale Molendag en Open Monumentendag zal ook geen nieuws zijn. Maar wist je ook dat Molen Zeldenrust íedere 2e zaterdag van de maand haar deuren opent voor het Molencafé? Kom eens gezellig een drankje drinken. Ook de kinderen kunnen er heerlijk spelen."

De molen wordt in bedrijf gehouden door 4 molenaars, waaronder Dim Rombouts, die zich als volgt voorstelt: "Ik ben geboren in het Molenhuis aan de Kerkdijk, in de bedstee, en daar woon ik nog steeds. Je mag dus stellen dat het molenaar-zijn in mijn bloed zit. Mijn opa kocht Molen Zeldenrust ruim 120 jaar geleden en na hem zijn ook mijn vader en ik er molenaar geworden. Begin jaren negentig heb ik de molen verkocht aan Stichting Molen Zeldenrust. Zelf ben ik nog altijd nauw betrokken. Ik zit in het bestuur en maal zo’n twee keer per maand speltmeel voor een lokale graanboer." - Nieuws van Molen Zeldenrust op Facebook.

- Molen de Moer (Moerseweg 7) was een poldermolen. Deze ronde stenen molen van het type grondzeiler is gebouwd in 1911, maar in 1935 alweer onttakeld. De molenromp bestaat nog altijd en doet tegenwoordig dienst als woonhuis.

- Het nabij de molenromp gelegen gemaal Emilia met haar dieselpompen was anno 2017 qua installatie aan vervanging toe, maar ook als gebouw. In dat jaar is het oude gemaal dan ook afgebroken en is een nieuw gemaal gebouwd. Om het gebied en de geschiedenis eer aan te doen, is gekozen voor een halfrond gebouw dat gebaseerd is op de molen die in vroeger tijden de polder bemaalde. Polder De Moer behelst 1284 ha, een gebied zo groot als 2500 voetbalvelden. Het water wordt door gemaal Emilia op peil gehouden en indien nodig via de haven in Hooge Zwaluwe afgevoerd naar de Amer. De nieuwe Emilia heeft een topcapaciteit van 136 kuub water per minuut.

- Dé blikvanger van Made (omdat hij direct aan dat dorp(sgebied) grenst) is de watertoren bij Brandestraat 9. Vaak wordt gedacht dat hij gezien de ligging in Made ligt, maar hij valt nog nét onder het dorpsgebied van buurdorp Hooge Zwaluwe, zoals je onder de link kunt zien. Direct O ervan (waar de grens tussen beide dorpsgebieden door de Watertorenstraat loopt) begint het dorpsgebied van Made, direct Z ervan begint het dorpsgebied van Wagenberg. Kleine gemeenten bouwden vaak een watertoren voor enkele gemeenten gezamenlijk. Gezien het feit dat deze watertoren precies op de grens van drie toenmalige gemeenten is gebouwd (zijnde Made en Drimmelen, Hooge en Lage Zwaluwe en Terheijden), vermoeden wij dat de watertoren voor deze drie gemeenten is gebouwd en in functie is geweest.

De bakstenen 'zuil' van bijna 44 meter hoog valt natuurlijk wel op temidden van de landelijke laagbouw en is vanuit de hele omgeving al van verre te zien. Het ontwerp van architect B. Oomen uit 1948 is vrij sober. Dat past helemaal in de periode van ontstaan van de toren, de naoorlogse Wederopbouw. De toren vertoont veel gelijkenis met de watertorens van Stampersgat, Steenbergen en Zevenbergen, al zijn ze van verschillende architecten. Het zijn allemaal cilindervormig gebouwen van rode baksteen, voorzien van meerdere kleine raampjes. Stond de watertoren in 1948 nog midden in landelijk gebied, tegenwoordig maakt de rotonde waar Watertorenstraat, Brandestraat en Zuideindsestraat bij elkaar komen, deel uit van de bebouwde omgeving, op de grens van industriegebied en het enorme kassencomplex van het glastuinbouwproject de Plukmadese polder. De watertoren is een gemeentelijk monument.

Op dezelfde plaats stond voorheen een watertoren uit 1925, die was ontworpen door architect Hendrik Sangster, en op 29 oktober 1944 door oorlogshandelingen was vernietigd. Deze watertoren had een hoogte van 42,78 meter en twee waterreservoirs van 125 m3. De capaciteit van de later gebouwde watertorens is veel groter dan van de oudere exemplaren. Dat hangt samen met de vraag naar drinkwater, die na de Tweede Wereldoorlog sterk is toegenomen. De toren van Hooge Zwaluwe is dan ook gebouwd met een capaciteit van 600 m3. Toch bleek die grotere capaciteit niet heel erg toekomstbestendig: eind jaren zestig, begin jaren zeventig zijn veel watertorens buiten gebruik gesteld, omdat ze hun functie van reservevoorraad en drukregelaar niet meer konden uitoefenen. De capaciteit was te gering geworden voor de vraag. Op de meeste plaatsen is de functie van watertorens overgenomen door moderne pompen. Ook deze watertoren onderging dat lot. Gelukkig is de toren niet afgebroken, zoals elders vaak is gebeurd. De toren heeft tot heden nog geen herbestemming gekregen, tenzij als plek waar de aanbieders van mobiele telefonie hun zendmasten kunnen plaatsen. (bron: Brabants Historisch Informatie Centrum BHIC)

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Haven
Waterschap Brabantse Delta heeft in 2009 en 2010 gewerkt aan herstel en ontwikkeling van de Haven van Hooge Zwaluwe. Het betrof verbetering van de kade, natuurontwikkeling, kreekherstel en het vergroten van de waterbergingscapaciteit in en om de kreek. Ook het getij is hersteld. De Haven van Hooge Zwaluwe is een oude kreek die vanuit de Biesbosch loopt van de dorpskern in noordelijke richting tot de Amersluis aan de Amerweg. De verbeterde en verlegde dijken moeten wateroverlast in het achterland voorkomen. Daarnaast ontwikkelt het waterschap natuur die gericht is op het terugbrengen van het getij. Bij de natuurontwikkeling gaat het om de inrichting van een aantal percelen en oevers. Door het aanleggen van schuine oevers is het intergetijde-gebied verruimd. Dit vergroot de kansen voor flora en fauna. Door deze ingrepen verbetert het waterschap de waterkwaliteit en de wateropvang in het gebied.

De Haven is een van de weinige kreken waar herstel als een getijdenkreek mogelijk is. Het waterschap heeft daartoe de sluis in de kreek blijvend opengezet. Het grote voordeel hiervan is dat er veel meer beweging in het water ontstaat. De verversingsgraad van het water is dan een stuk hoger en dit verbetert de waterkwaliteit. Dat biedt riviersoorten zoals de snoekbaars en de ruisvoorn de gelegenheid ook de kreek in te gaan. In tijden van hoog water in de rivier sluit het waterschap de sluis. Omdat de haven ook dienst doet als waterbergingsgebied moeten de omliggende polders hier hun water kwijt kunnen. Vijf gemalen zorgen ervoor dat de boeren in die polders hun voeten droog houden.

Natuurinclusieve landbouw
"Melkveehouder Rasenberg uit Hooge Zwaluwe (Zonzeelseweg 20) is in 2021 een verregaande samenwerking aangegaan met Staatsbosbeheer. Met als doel méér biodiversiteit te combineren met een rendabele bedrijfsvoering. De provincie ondersteunt en faciliteert veehouders om de stap te maken van gangbare landbouw naar natuurinclusieve grondgebonden landbouw. Rasenberg gaat van pachter naar partner; de pacht van zijn 73 hectare grasland wordt omgezet van een jaarlijkse overeenkomst naar een langdurige pacht van 12 jaar. Dit biedt Natuurboerderij Zonzeel meer zekerheid voor de toekomst. En helpt om over te schakelen naar een manier van boeren die beter is voor de natuur. En daar is zowel Staatsbosbeheer als de provincie Noord-Brabant blij mee.

Hulp bij businessplan. In deze samenwerking komt meer verantwoordelijkheid bij de boer te liggen voor het realiseren van natuurdoelen op het gebied van weidevogelbeheer. Eerder deed Rasenberg mee aan een regeling van de provincie om hulp te krijgen bij een businessplan voor natuurinclusief boeren. Tevens ondersteunde de provincie bij de totstandkoming van de samenwerking met Staatsbosbeheer en andere partijen in het gebied. Weidevogels. Het familiebedrijf van Rasenberg in Hooge Zwaluwe is een traditionele melkveehouderij met 140 melkkoeien, 130 stuks jongvee en 150 fokschapen. Het ligt midden in een weidevogelgebied dat door Staatsbosbeheer wordt beheerd. De familie Rasenberg doet actief mee aan vrijwillige weidevogelbescherming op hun eigen grond. Ook participeren ze in projecten van de agrarische natuurvereniging Drimmelen – Moerdijk. Bijvoorbeeld door de boerderij geschikter te maken voor de boerenzwaluw en door proeven met een zonnepomp voor het creëren van plasdrassituaties (drassig grasland) op eigen land.

Van pacht naar partnerschap. Eerder in 2021 kwam Rasenberg met waterschap Brabantse Delta al tot een grondruil. Hierdoor is de huiskavel van Rasenberg vergroot en loopt een deel van de 7 kilometer lange ecologische (natuurlijke) verbindingszone Zonzeel - Terheijden over zijn grond. Jan Rasenberg: "Mijn doel is de natuur te laten samenwerken met mijn bedrijf. Ik ben ervan overtuigd dat mijn gangbare veehouderijbedrijf prima voedsel kan produceren binnen de grenzen van natuur, milieu en leefomgeving én met een positief effect op de biodiversiteit. Denk daarbij aan verlaat maaien, een strook braakliggend bouwland, randenbeheer en een plas dras greppel."

Experimenten. De overeenkomst maakt deel uit van een groot project van 40 experimenten. Die gaat Staatsbosbeheer aan samen met het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en boeren om natuurinclusieve landbouw te stimuleren. De WUR (Wageningen University & Research) monitort de projecten. Kern van de 40 experimenten met de boeren is grond, want Staatsbosbeheer heeft 50.000 hectare grasland in eigendom. De organisatie is voor zijn natuurdoelstellingen gebaat bij een stabiel beheer. Langdurige relaties en afspraken zijn daarbij van groot belang. Natuurinclusief boeren. Er zijn inmiddels overeenkomsten getekend met 15 boeren verspreid over het land, waarvan Rasenberg de 3e is in Noord-Brabant. De verwachting is dat dit aantal nog in 2021 verder zal stijgen, zodat nog meer boeren stappen zetten richting natuurinclusiever boeren." (bron: Provincie Noord-Brabant, september 2021) Zie ook deze videoreportage over Natuurboerderij Zonzeel in Hooge Zwaluwe.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Hooge Zwaluwe, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Hooge Zwaluwe door Kees Wittenbols uit Breda.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Hooge Zwaluwe (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Onderwijs en kinderopvang: - "Onze schitterende school IBS De Schittering is gelegen in Hooge Zwaluwe. Het is een interconfessionele basisschool. Momenteel werken en leren er 140 leerlingen en 15 werknemers dagelijks aan onderwijs dat passend is bij de complete belevingswereld en talentontwikkeling van al onze leerlingen. Met ons gevarieerde lesaanbod, sterk team en een gezonde passie voor vernieuwend onderwijs werken we maximaal samen aan kwalitatief hoogstaand en betekenisvol onderwijs. Met als basis respect en hulpvaardigheid moeten begrippen als veiligheid, eigenheid, vertrouwen en betrokkenheid, maar zeker ook geluk, sfeer en kwaliteit zichtbaar zijn in onze manier van werken. Ons motto is hierbij: ‘Jij mag jezelf zijn en samen willen we groeien.’ ‘Jij mag jezelf zijn’ wat voor ons betekent voor ons dat er verschillen mogen zijn en dat het voor ons een uitdaging is om hiermee om gaan. ‘En samen willen we groeien’ wat voor ons betekent dat we, met vallen en opstaan, samen werken en samen leren om zo die kwaliteit te leveren die nodig is om onze leerlingen te laten groeien in de maatschappij van nu en die van de toekomst. Wil je meer weten over hoe wij op onze school werken, kijk dan verder op onze website of maak een afspraak voor een kennismakingsbezoek." Het pand van de basisschool omvat ook Kindercentrum Bellabling (BSO, TSO en peuterarrangementen), waardoor de kinderen hier van 0 t/m 12 jaar op één locatie in een doorlopende leerlijn terecht kunnen.

Reactie toevoegen