Hoornsterzwaag

Plaats
Dorp
Heerenveen
Fryslân

Hoornsterzwaag bord Popkema 640x480].jpg

Hoornsterzwaag is zodanig 'dunbebouwd' dat de gemeente vindt dat de plaats geen 'bebouwde kom' heeft. Daarom staan er witte plaatsnaamborden en geen blauwe.

Hoornsterzwaag is zodanig 'dunbebouwd' dat de gemeente vindt dat de plaats geen 'bebouwde kom' heeft. Daarom staan er witte plaatsnaamborden en geen blauwe.

hoornsterzwaag_n381_hopover_vleermuizen.jpg

In het uiterste NO puntje van het grondgebied van Hoornsterzwaag is in 2015 een heel bijzonder object geplaatst, nl. een 'hop-over' voor vleermuizen. Wat dat inhoudt, kun je lezen onder het kopje Landschap, natuur en recreatie. (© www.afanja.nl)

In het uiterste NO puntje van het grondgebied van Hoornsterzwaag is in 2015 een heel bijzonder object geplaatst, nl. een 'hop-over' voor vleermuizen. Wat dat inhoudt, kun je lezen onder het kopje Landschap, natuur en recreatie. (© www.afanja.nl)

Hoornsterzwaag Oldtimer Festival race [640x480].JPG

Hoornsterzwaag, bij de races van het Noord-Nederlandse Oldtimer Festival kun je de meest futuristische voertuigen tegen het lijf lopen (© www.oldtimer-evenement.nl)

Hoornsterzwaag, bij de races van het Noord-Nederlandse Oldtimer Festival kun je de meest futuristische voertuigen tegen het lijf lopen (© www.oldtimer-evenement.nl)

Hoornsterzwaag

Terug naar boven

Status

- Hoornsterzwaag is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Heerenveen. T/m 30-6-1934 gemeente Schoterland.

- Onder het dorp Hoornsterzwaag valt ook een (onbebouwd) deel van de buurtschap Welgelegen.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Hoarnstersweach.

Oudere vermeldingen
1408 Suage, 1530 Hoernsterswage, 1573 Hornsterswaeghe.

Naamsverklaring
Betekent zwaag 'weiland, land waar vee gehouden wordt' behorend bij Oudehorne.(1) Oudehorne ligt ZW van het dorp. Vergelijk o.a. Beetsterzwaag, 'zwaag behorend bij Beets'.

Naamgeving
In de streek wordt vaak gesproken van Jubbega-Hoornsterzwaag als tweelingdorp, omdat de dorpen van oudsher een band hebben en de inwoners van laatstgenoemd dorp voor veel voorzieningen op Jubbega zijn aangewezen. Formeel (d.w.z. bijv. voor het postcodeboek, de gemeentelijke basisregistratie BAG en de plaatsnaamborden) zijn het nog wel aparte dorpen. Overigens noemt dorpshuis It Pipegaeltsje het tweelingdorp op haar site Hoornsterzwaag-Jubbega...

Terug naar boven

Ligging

Hoornsterzwaag ligt ca. 15 km NO van Heerenveen, 6 km O van Gorredijk. De kern van het dorp ligt langs de lintbebouwing van de Schoterlandseweg, die vanuit Oudehorne naar het NO loopt. Een tweede 'kern' van het dorp betreft de lintbebouwing die oostelijk van de kern Jubbega begint en langs de Schoterlandse Compagnonsvaart en de Bij de Leijwei naar Petersburg en Moskou loopt (buurtschappen die onder het dorp Donkerbroek vallen). Deze noordelijke buurt van het dorp heette vroeger Hoornsterzwaagstercompagnie.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Hoornsterzwaag 25 huizen met 151 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 300 huizen met ca. 800 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Onderwijs
Basisschool Op 'e Grins (= Op de Grens) heette zo omdat ie precies op de grens lag met het dorpsgebied van het W hiervan gelegen buurdorp Jubbega. Met trots stelden ze op hun site vast dat Op ‘e Grins de voortzetting was van een van de oudste scholen van de gemeente Heerenveen. In 1836 leidde een door de inwoners van Hoornsterzwaag gevoerde actie namelijk tot een nieuw schoolgebouw, waar de kinderen het hele jaar naar school konden. Daarvóór bezochten de kinderen de zogeheten “winterschool”. In 1887 werd het enige lokaal in tweeën gesplitst. In 1910 zijn er nog twee lokalen bijgebouwd. In 1960 is een nieuw schoolgebouw gerealiseerd.

Ook het kleuteronderwijs in het dorp kent een eigen geschiedenis. Vanuit het initiatief van het buurthuisbestuur is in 1935 een gebouwtje neergezet: de 'bewaarschool' zoals dat toen heette. In 1971 krijgt het de naam “It Pipegaeltsje”. Vanaf 1985 vormen de kleuterschool en openbare lagere school Op ‘e Grins samen de openbare basisschool Op ‘e Grins. Het kleuterschoolgebouw is toen kennelijk verbouwd tot dorpshuis, want dat heet It Pipegaeltsje. Op 23 en 24 mei 1986 is het 150-jarig bestaan van de school uitbundig gevierd. In 2020 is de school gefuseerd met de Mr. J.B. Kanschool uit Schurega. Die school is gesloten. Men is verder gegaan in Hoornsterzwaag. De fusieschool heet It Bûtenplak, waarvoor zie verder het hoofdstuk Links > Onderwijs en kinderopvang.

Heemkunde
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij het Historisch InformatiePunt (HIP), gevestigd in de bibliotheek in multifunctioneel centrum De Kompenije in Jubbega. Het HIP geeft een goed beeld van de geschiedenis van Jubbega, Schurega en Hoornsterzwaag. Doel van het HIP is vooral om ingebrachte privéverzamelingen over deze dorpen voor de toekomst veilig te stellen. Daarbij gaat het om foto’s, films, dia’s, knipsels en boeken. Ook wordt nieuw materiaal over deze dorpen verzameld. Zowel de historische als actuele zaken worden op een overzichtelijke manier toegankelijk gemaakt voor belangstellenden.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Dorpsplan Jubbega-Hoornsterzwaag (2007).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Het dorp heeft 1 rijksmonument, en wel de Hervormde kerk, een driezijdige gesloten zaalkerk, gebouwd in 1621, zoals aan de cijfers op de westgevel te zien is. In 1856 is de kerk grondig verbouwd. Het jaartal van de eerste klokkenstoel is helaas niet bekend, maar de huidige is gemaakt in 2007, met daarin de originele klok uit 1688 van Petrus Overney. Elke zaterdag om 17.30 uur wordt deze nog door vrijwilligers geluid. In 1985 is het kerkje door de toenmalige kerkelijke gemeente (tegenwoordig de Protestantse Gemeente Jubbega - Schurega - Hoornsterzwaag) afgestoten. Inwoner Sietse de Jong neemt het kerkje over voor een symbolisch bedrag van 1 euro en zo blijft het kerkje behouden voor de omgeving. Sinds 1988 is de huidige stichting eigenaar. Dit bestuur heeft ook de terugplaatsing van de originele klok in een nieuwe klokkenstoel georganiseerd. In de wintermaanden worden af en toe nog leuke activiteiten georganiseerd voor donateurs en buurtgenoten. In augustus 2021 heeft het kerkje het 400-jatig bestaan gevierd. Na jarenlang door een schilderes te zijn gebruikt als atelier, kun je er tegenwoordig overnachten in samenwerking met Heilige Nachten.

- Hoornsterzwaag heeft 6 gemeentelijke monumenten.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Oldtimer Festival Hoornsterzwaag (hemelvaartweekend) is al jaren het trefpunt voor oldtimerliefhebbers van allerlei pluimage. Klassieke auto’s, motoren, trekkers, bromfietsen, landbouwvoertuigen, vliegtuigen en zelfs stoommachines kunt u er aantreffen. Er zijn ook klassieke bromfiets- en motorraces. In de Zwarte Gekke Race strijden de meest dwaze voertuigen en creatief verklede bestuurders om de hoogste eer. Verder een grote onderdelenmarkt, Jaarmarkt en springkussens, kinderquads en minikermis voor de kids, De gehele dag door Nederlandstalige artiesten op diverse podia, veiling, rondvluchten en paramoteurs. - Videoimpressie Oldtimer Festival 2012.

- Bij de Pipegaelrun (hardlopen, op een zaterdag in juni) kun je kiezen uit de afstanden 5, 10, en 15 km.

- Dorpsfeest samen met buurdorp Jubbega (3e weekend in juni, alleen in de oneven jaren).

- Zomerspelweek Jubbega-Hoornsterzwaag is een spelweek in ze zomervakantie voor kinderen van de basisschoolleeftijd. Er worden hutten gebouwd en versierd, spellen gespeeld en nog veel meer.

- Al sinds 1954 word er jaarlijks eind november een Sinterklaassprookje opgevoerd door eerst alleen leerkrachten maar nu ook met ouders van leerlingen van de 4 basisscholen in Jubbega en Hoornsterzwaag. Een sinterklaascommissie, regisseuse, plaatselijk kunstenaar, bouwploeg, leerkrachten, ouders en vele andere vrijwilligers maken dit mogelijk met bijdragen van de bevolking en het bedrijfsleven (en voorheen ook subsidie van de gemeente). Met veel succes wordt het Sinterklaassprookje nog altijd jaarlijks opgevoerd.In 2019 was de 65e editie.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Kringloop & Outlet De Kleine Beurs.

- Nog net in het uiterste NO puntje van het dorpsgebied van Hoornsterzwaag ligt een klein stukje van de in 2015 gereedgekomen omlegging van de N381 (Drachten - Drente). Deze weg doorsnijdt de route en het leefgebied van een aantal diersoorten. Daarom zijn rond deze weg tientallen ecoducten en faunatunnels aangelegd, om dit te compenseren en de diersoorten in kwestie een veilige oversteek te bieden. Een bijzondere en relatief onbekende vorm van 'faunapassage' is de 'hop-over voor vleermuizen' die hier is gerealiseerd, ter hoogte van de kruising van de N381 met de oude Heechfeanswei (= het verlengde van de lokaal bekendere kilometerslange Bij de Leijwei vanuit Jubbega), die nog net onder Hoornsterzwaag valt.

Vleermuizen werken voor hun oriëntatie met een sonar om bijv. langs bomenrijen te vliegen. Door de nieuwe N381 is de bomenrij ter plekke onderbroken, waardoor de vleermuizen hun oriëntatie kwijtraken, te laag gaan vliegen en zo doodgereden kunnen worden door het autoverkeer. Daarom is ter plekke in de middenberm een 7 meter hoge paal geplaatst, met pompeblêd van cortenstaal en een daarin uitgesneden vleermuislogo (en een richtingpijl voor de vleermuizen als grapje van de ontwerper) (ontworpen door leerlingen van basisschool De Tjongerwerven uit het nabijgelegen dorp Donkerbroek), waardoor de vleermuizen hun oriëntatie behouden en dus veilig de weg kunnen overvliegen. Zie de foto op deze pagina.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Hoornsterzwaag, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links / voorzieningen

- Algemeen: - Site van en over Hoornsterzwaag en buurdorp Jubbega.

- Nieuws: - De Oosthoek is een 4-wekelijkse krant voor Jubbega - Hoornsterzwaag en wijde omgeving, oftewel voor de hele Oosthoek van de gemeente Heerenveen. Via een eigen www-adres wás de krant ook online te lezen, maar dat werkt (hopelijk slechts tijdelijk) niet meer.

- Belangenorganisatie: - Plaatselijk Belang Jubbega en Hoornsterzwaag.

- Dorpshuis: - Ook Dorpshuis It Pipegaeltsje ligt - net als de nabijgelegen basisschool - nog nét in het dorp, maar is er ook voor de inwoners van de buurkernen Jubbega en Schurega. Met regelmaat vinden er activiteiten plaats in en rondom het dorpshuis. De zaal wordt wekelijks gebruikt voor zingen, toneel spelen, biljart, fotografie, bloemschikken, bijeenkomsten en vergaderingen, maar ook voor feestjes en partijen is de zaal een ideale locatie.

- Onderwijs en kinderopvang: - "Per 1 augustus 2020 zijn de Mr. J.B. Kanschool in Schurega en Op 'e Grins in Hoornsterzwaag gefuseerd en verder gegaan als een nieuwe school op de locatie van Op 'e Grins, onder de naam It Bûtenplak. It Bûtenplak biedt als kleine plattelandsschool uitdagend en onderzoekend onderwijs met balans tussen hoofd, hart en handen in een groene natuurlijke schoolomgeving die optimaal wordt benut.

We zijn trots op onze resultaten en zorgen voor veel afwisseling in de dag. Een breed onderwijsaanbod in schooltijd, maar ook na schooltijd is voor ons heel gewoon. Wij combineren rekenen, taal en wereldoriëntatie steeds meer met veel sport, bewegen, muziek en creatieve uitingen binnen in de klas, buiten op het schoolterrein of in de nabije schoolomgeving. Lessen over natuur en gezondheid hebben een heel belangrijke plek op onze school. Leerlingen zijn actief betrokken bij het ontwikkelen en onderhouden van de schooltuin waar niet alleen groente en fruit wordt verbouwd, maar ook een kippenren is gemaakt voor het houden en verzorgen van kippen. Ondernemerschap wordt gestimuleerd door o.a. de verkoop van fruit, jam, groente en eieren, en met projecten in de klas.

Ook wordt een nieuw ‘buitenlokaal’ gerealiseerd. De voordelen van meer bewegen, frisse lucht en een inspirerende omgeving komen hier bij elkaar. Het vrijstaande buitenlokaal met overkapping is groot genoeg voor een hele klas. Een natuurles, tekenles of leesles ligt voor de hand, maar er kan ook wel een reken- of taalles plaatsvinden. In het nieuwe buitenlokaal kan het allemaal; in de frisse lucht, ‘s zomers als het warm is in de school of gewoon lekker fris als het regent. Ook ’s winters met een dikke jas aan kunnen leerlingen daar lessen volgen. Groepen zullen er bij toerbeurt gebruik van maken. Het NatuurWijsproject (met de boswachter 3x per jaar de natuur in) en lessen NME De Naturij wordt uitgebreid naar alle groepen. Zo wordt onze groene, natuurlijke schoolomgeving optimaal benut. Wij doen het!"

- "Bij basisschool It Bûtenplak in Hoornsterzwaag is ook Peuteropvang 't Krielhoekje gevestigd om samen een duurzame toekomst te hebben. In het ontwikkelen van het onderwijsconcept is de peuterjuf nauw betrokken en maakt deel uit van het schoolteam. Ouders kiezen naast nabijheid bewust ook voor kleinschaligheid, integratie peuters/kleuters en het onderwijsconcept. Er is een gezamenlijke aanpak ontwikkeld, waardoor peuters en kleuters elkaar ontmoeten, samen spelen en communiceren, van en met elkaar leren in een speel- en leerrijke ontwikkelingsomgeving. Hierdoor creëren we een vloeiende en vanzelfsprekende doorstroming van peuter naar kleuter. Leerlingen zijn al in een vroeg stadium in beeld, waardoor sneller en beter eventuele interventies kunnen plaatsvinden."

- Sport: - "Keatsferiening Op 'e Grins is een jonge vereniging en telt zo'n 70 leden, bestaande uit jeugd-, heren- en damesleden. We kaatsen van begin mei tot medio september op het sportveld achter basisschool It Bûtenplak in Hoornsterzwaag. Wekelijks is er een trainingsavond met aansluitend competitiekaatsen. Daarnaast organiseren wij regelmatig wedstrijden voor onze leden waaronder de Tjongerpartij, ouder-kindkaatsen en pearkekeatsen."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Hoornsterzwaag.

Reactie toevoegen