Houtigehage

Plaats
Dorp
Smallingerland
Fryslân

houtigehage_waldpiraten.jpg

De Wâldpiraten, uit Houtigehage, is een vriendengroep met een passie voor Nederlandstalige muziek. Jaarlijks organiseren zij een Artiestenvaart op een zaterdag in juli, en draaien zij eind december een kerstmarathon, met opbrengst voor een goed doel.

De Wâldpiraten, uit Houtigehage, is een vriendengroep met een passie voor Nederlandstalige muziek. Jaarlijks organiseren zij een Artiestenvaart op een zaterdag in juli, en draaien zij eind december een kerstmarathon, met opbrengst voor een goed doel.

Houtigehage..JPG

In Houtigehage.

In Houtigehage

Houtigehage.JPG

Ook dit is nog Houtigehage

Ook dit is nog Houtigehage

Houtigehage

Terug naar boven

Status

- Houtigehage is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Smallingerland.

- Onder het dorp valt ook het grootste deel van de buurtschap Luchtenveld.

- Houtigehage heeft een dorpswapen (en een daarvan afgeleide dorpsvlag). - Beschrijving wapen en vlag.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
De Houtigehage.

Oudere vermeldingen
1e vermelding op kaart in 1848 als Houtigehage, 1861 Houtige Hagen, 1899 Houtige hage.

Naamsverklaring
Het eerste element, hout, heeft hier wellicht de betekenis 'struikgewas, kleine bomen'. Ook het middelste element geeft aan dat hier betrekkelijk veel 'hout' groeide. Het laatste element, hage, betekent haag 'overgebleven strook grond bij vervening' of strook grond waarop turf wordt gedroogd'.(1)

Terug naar boven

Ligging

Houtigehage ligt NO van Drachten, N van Drachtstercompagnie, ONO van Rottevalle, en grenst in het N aan de gemeente Achtkarspelen (kern Boelenslaan). De gemeentegrens loopt ter plekke op hoofdlijnen door de Ds. Visscherwei (huisnrs. 2-24 en 7-109 is Houtigehage, nrs. 26-70 is Boelenslaan).

Terug naar boven

Statistische gegevens

Houtigehage heeft ca. 400 huizen met ca. 950 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne
Het huidige dorp Houtigehage is weliswaar een recente nederzetting, maar in de prehistorie blijkt dit gebied al bewoond. Aan de Blauwe Dobbe zijn namelijk o.a. stukjes bewerkt vuursteen gevonden, waaruit blijkt dat hier meer dan 5000 jaar geleden mensen al een boerderij bouwen, vee houden en op kleine akkertjes granen verbouwen.

Ontstaan van het huidige dorp
Rond Houtigehage wordt al in de 17e eeuw gestart met afgraven van het hoogveen. Het patroon van de ontginning is nog duidelijk te herkennen in de wegenstructuur rond het dorp. Ook de namen van de wegen verwijzen naar de periode dat het veen werd vervoerd over het water. De 'wijken' zorgden ervoor dat de turf kon worden afgevoerd en het veen een goede afwatering had. De verdere ontginning van het gebied tot cultuurland heeft haar sporen achtergelaten in de vorm van elzensingels en langgerekte kavels. Na de beëindiging van de vervening, omstreeks 1750, is de ondergrond niet meteen en niet volledig in cultuur gebracht, zodat zich langzaam een heidegebied ontwikkelt.

Volgens (2) is de nederzetting Houtigehage in de loop van de 18e eeuw ontstaan. Alleen nog niet expliciet benoemd, want de plaatsnaam komt pas in 1848 voor het eerst voor. Voorheen wordt de schaarse bebouwing ter plekke in de Volkstellingen vermoedelijk tot Rottevalle gerekend. Het gebied staat, voor het de huidige plaatsnaam krijgt, bekend als 'de heide achter Rottevalle'.

Het dorp rond 1900 en komst dominee Visscher
Rond 1900 is Houtigehage nog een vrijwel onontgonnen heidegebied met daarop 'spitketen' oftewel plaggenhutten, waarin je soms niet eens rechtop kunt staan, en waarin gezinnen wonen met niet zelden 8 of zelfs 10 kinderen. Men leeft in grote armoede en analfabetisme. In 1903 komt dominee J.A. Visscher naar de heide rond Rottevalle om daar niet alleen zendingswerk te verrichten, maar ook de levensomstandigheden van de mensen te verbeteren.

De mensen komen niet naar de kerk in Rottevalle, dus trekt hij zelf met zijn vrouw en koffeorgeltje op een kruiwagen de heide rond om geïmproviseerde kerkdiensten te organiseren. Hij zet zich met succes in voor voorzieningen op het gebied van wonen, werk, wegen en voorzieningen zoals verenigingsleven. De Ds. Visscherwei in het noorden van het dorp is naar hem genoemd.

Van buurtschap naar dorp
In 1906 wordt in Houtigehage evangelisatievereniging Noord Jeruël opgericht. In 1908 krijgt het dorp een houten kerkje uit Nij Beets, dat overbodig is geworden omdat dat dorp een stenen kerk realiseert. In 1938 bouwt men de huidige stenen kerk. Het is nog altijd een zelfstandige kerkelijke (tegenwoordig hervormd PKN) gemeente, met ca. 150 leden, deels oud-inwoners die naar dorpen in de omgeving zijn verhuisd.

De eerste echte (stenen) woningen
In 1909 worden in het dorp de eerste 8 woningwetwoningen van de gemeente Smallingerland gebouwd. Dit is een flinke vooruitgang voor de spitkeetbewoners. De huizen op zich zijn al een hele verbetering. Verder is er een schuur voor kleinvee en een lapje grond om aardappels en groente te verbouwen voor de eigen behoefte.

Houtigehager slachtoffers Tweede Wereldoorlog
De Duitsers hebben na de bezetting van ons land in mei 1940 o.a. de Communistische Partij Nederland (CPN) verboden. Als opvolger van hun partijkrant Het Volksdagblad verschijnt vanaf november 1940 het op dat moment illegale De Waarheid. Tegelijkertijd verschijnen regionale edities waaronder Het Noorderlicht in Groningen en Friesland. In 1941 worden Houtigehagers Siebe Bos en Piet Keverkamp, op dat moment resp. 32 en 33 jaar, wegens het verspreiden van deze krant gearresteerd en gevangen gezet. Helaas overleven zij het harde bestaan in de kampen niet: Bos overlijdt in 1942 in concentratiekamp Buchenwald, Keverkamp overlijdt in 1945 in concentratiekamp Mauthausen. Een gedenkteken voor hen en de oorlogsslachtoffers uit buurdorp Boelenslaan staat op de begraafplaats aldaar.

De 'omgekeerde staking' van 1952
Houtigehage staat in de eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog bekend als 'communistisch bolwerk' en is nog altijd een 'rood dorp'. Kort na WO II is er nog altijd grote armoede en hoge werkloosheid in het dorp. Mensen moeten zien te leven van de opbrengst van de hei en het vangen van mollen van het land van de boeren. De boer betaalt voor het vangen en de mollenhuiden kunnen ze verkopen. Maar een vetpot is het bepaald niet. Tegelijkertijd is er achterstand in de uitvoering van openbare werken in het dorp, zoals woningbouw, een herverkavelingsproject en de herontginning van wegen.

Sinds de ontginning heeft het dorp dalgrond en onder deze grond ligt een harde, voor water ondoordringbare oerlaag. Na een regenbui veranderen de zandwegen daarom in een grote modderboel (met meer ziekte onder de bevolking tot gevolg). Bij herontginning wordt de oerlaag verwijderd en is dit probleem verholpen.

In 1952 zijn de jongeren in het dorp het zat dat zij werkloos zijn, terwijl er tegelijkertijd zoveel te doen is om de infrastructuur van het dorp te verbeteren. Zij besluiten daarom om op eigen initiatief en onbezoldigd de Parksterloane te herontginnen. Het initiatief blijkt een stimulans voor anderen in omliggende dorpen om soortgelijke acties uit te voeren, én voor provincie en gemeente om alsnog de achterstallige openbare werken uit te voeren. Zie verder de reportage over 'de omgekeerde staking in Houtigehage' (prachtige film van 16 min. met veel oude foto's en filmbeelden uit die tijd, plus tekst) op de site Geschiedenis24. - Nog een interview met Oeds Pultrum (2015) over de 'omgekeerde staking' van 1952. - In juli 2017 hebben de inwoners het gebeuren uit 1952 nagespeeld middels het Iepenloft Spul “De omkearde staking”. Het was een groot succes; alle 6 voorstellingen waren uitverkocht.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Houtigehage heeft 1 rijksmonument, zijnde de in 2000 gerestaureerde woningwetwonig uit 1909 aan de Skoallewyk 10. De voorkamer is naar eigen zeggen "het kleinste museum van Fryslân". Het achterhuis is een galerie en werkruimte voor kunstenaars. Plaatselijk Belang zorgt samen met de kunstenaars voor de inrichting en beheer.

- Ook de woning op Skoallewyk 12 is nog zo'n oude woningwetwoning uit 1909. De restauratie hiervan is in 2012 gereedgekomen. Dit huisje wordt bewoond door Harry van der Velde (artiestennaam Harrie Harrewar, waarvoor zie het kopje Links). Er is een Stichting Vrienden van de Wâldhuskes, die zich inzet voor deze twee huisjes.

- Houtigehage heeft 1 gemeentelijk monument, zijnde de (PKN) Hervormde Evangelisatie Noord-Jeruël (Dr. Visscherwei 71) uit 1938.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Grasbaanraces (motorcross) op een zaterdag in juni.

- De Wâldpiraten is een vriendengroep met een passie voor Nederlandstalige muziek. Jaarlijks organiseren zij een Artiestenvaart op een zaterdag in juli, en draaien zij eind december een Kerstmarathon, waarbij de opbrengst ten goede komt aan een goed doel.

- Dorpsfeest (juli).

- SpeedCross (op een zondag in augustus). Het is een spectaculaire 'kruising' tussen supercross en speedway. Als er dan nog geen lampje bij je gaat branden, hoef je je daar niet voor te schamen, want ons zei het ook niets. Kijk sowieso even dit filmpje van een SpeedCross, toegelicht door de 'uitvinder' ervan; Ben Townley. Dat geeft een goede indruk van wat het is.

- Spelweek voor de kinderen van basisschoolleeftijd (augustus).

- Op een zondag begin september (in 2019 voor de 16e keer) is er de Fryske Dei bij de oude gerestaureerde arbeidershuisjes op Skoallewyk 10 en 12. Er is die middag van alles te doen, waaronder demonstraties van ambachten, brocante, rommelmarkt en een kinderprogramma.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Wandelroute rond Houtigehage en buurdorp Boelenslaan.

- Vogelwacht Drachtstercompagnie e.o. (wat met name staat voor de buurdorpen Boelenslaan, Houtigehage en Rottevalle) houdt zich bezig met behoud en verbetering van de natuur in hun omgeving, o.a. door het plaatsen van vele nestkasten voor allerlei soorten vogels. En met zeer verdienstelijke resultaten! Kijk maar eens naar de mooie fotoreportages op hun Facebookpagina.

Terug naar boven

Literatuur

- Simon en Juust Dermijn, 'De staking in Houtigehage'.

- J.J. Spahr van der Hoek, 'De heidedorpen in de Noordelijke Wouden'.

Terug naar boven

Links

- Belangenvereniging: - Plaatselijk Belang Houtigehage.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Wiksel. - Voor kinderopvang zie Boelenslaan.

- Sport: - Voetbalvereniging SV Houtigehage.

- Enduro en Offroad Motorclub Sportlust.

- Artiest: - Trekkend door veld en beemd, van kermis naar jaarmarkt, probeert Houtigehager Harrie Harrewar, de klungelige, slome baas, de kunstjes van zijn eigenzinnige hondjes aan de man te brengen. Samen brengen zij iets heel leuks. Niet alleen vanwege de kunstjes, maar vooral door de komische strijd tussen de goedhartige baas en zijn rusteloze hondjes. Als het spel gaat beginnen lijkt het aanvankelijk een rustige vertoning. Maar al snel worden de honden enthousiaster en gaan ze steeds meer hun eigen gang. Tja, wie is er nu eigenlijk de baas? Als dan ook nog de eenden zich waggelend in de strijd mengen, dan dreigt onze baas het onderspit te delven. Maar door de rust die hij uitstraalt, komt alles toch weer op zijn pootjes terecht. Een bijzonder leuke voorstelling voor jong en ouder. Zeer geschikt voor scholen, bedrijven, markten, braderieën en straatfestivals. Duur van de voorstelling ca. 30 minuten.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Houtigehage.

Reactie toevoegen