Status

- IJzendijke is een dorp* in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Sluis. Het was een zelfstandige gemeente t/m 31-3-1970. Per 1-4-1970 over naar gemeente Oostburg, in 2003 over naar gemeente Sluis.

* Deze plaats wordt soms nog als stad betiteld, omdat zij eeuwen geleden de formele stad-status heeft gehad en als stad heeft gefunctioneerd, maar vandaag de dag is deze kern qua grootte, geografisch en maatschappelijk redelijkerwijs als dorp te beschouwen. Tenzij men lokaal erg aan de titel 'stad' hecht, dan conformeren wij ons daaraan (wettelijk hebben de termen stad en dorp al sinds de 19e eeuw geen betekenis meer, dus is het puur nog een gevoelsmatige kwestie wat gemeente en inwoners ervan vinden). Maar de Dorpsraad spreekt op haar Facebookpagina van 'dorp', dus houden wij dat ook aan. Om cultuurhistorische en toeristische redenen wordt de plaats soms nog wel als stad geproflieerd. Zo profileert men de kern om toeristische redenen kennelijk als Mauritsstad.

- Wapen van de voormalige gemeente IJzendijke.

- Onder het dorp IJzendijke vallen ook de buurtschappen Balhofstede, Maagd van Gent (deels), Mollekot (deels), Oudeland, Ponte, Ponte Avancé, Pyramide (grotendeels), Roodenhoek en Veldzicht (grotendeels). In totaal zijn dit 9 buurtschappen.

Naam

In het dialect
Iezendieke.

Oudere vermeldingen
1127 kopie 12e eeuw Isendica, 1150 Isendike, 1773 Ysendyk, 1185 Ysendica, 1187 Isendic, Ysendic, 1188 Isendika, 1573 sic: Ysendonck, 1664 kopie 1679 Ysendijcke.

Naamsverklaring
Samenstelling van dijk 'waterkering, bedijkt land' en de persoonsnaam Iso, verkorte vorm van namen als Isegrim, Iseboud en Isebert.(1)

Ligging

IJzendijke ligt O van Oostburg, W van Terneuzen.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente IJzendijke 381 huizen met 2.447 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp en omtrek 319/2.068 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Roodenhoek 39/240, Turkeije 9/63 en Nieuw Molentje 14/76. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 800 huizen met ca. 2.200 inwoners.

Geschiedenis

Van de 13e eeuw tot 1789 is de strijd van de IJzendijkers met de zee zo hevig geweest, dat land en water elkaar regelmatig afwisselden. Het oude IJzendijke, dat reeds in 984 wordt genoemd, wordt al in de 12e eeuw onder de steden geteld. Het bezweek op 16 november 1377. Het weinige dat overbleef werd vernield bij de vloed van 1570. De naam bleef slechts over in een nabijgelegen buurt, die de Hertog van Parma liet verschansen. Deze vesting werd uitgebreid door Prins Maurits na de verovering in mei 1604. Deze nieuwe vestingstad lag begin 18e eeuw nog aan het water (het Jonkvrouwengat). Het werd weer een landstad na de bedijking van de Grooten Jonkvrouwpolder in 1702 en de Zachariaspolder in 1740. De laatste vergroting van het gebied was de bedijking van de Nieuwe Passegeulepolder in 1789, nadat door het leggen van de Kapitale Dam in 1788 aan de scheepvaart voorgoed een einde was gemaakt.

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- IJzendijke heeft 20 rijksmonumenten.

Mauritskerk
De Hervormde (PKN) Mauritskerk (Kerkstraat 2), die in 1614 gereed is gekomen, was het eerste kerkgebouw in Zeeland dat specifiek voor de protestantse eredienst werd gebouwd. In Nederland is slechts één ouder kerkgebouw met die specifieke functie aanwezig, en wel de Koepelkerk te Willemstad (die in 1607 gereed is gekomen). De kerk was aanvankelijk een zaalkerk op een regelmatig achtzijdige plattegrond, die sterke overeenkomst vertoonde met de genoemde Koepelkerk. In 1656-1659 is de kerk vergroot tot een langwerpig achtkant, waartoe de drie westelijke zijden moesten worden gesloopt. Het oorspronkelijke tentdak met centraal torentje bleef bewaard. In het torentje hangt een klok die gegoten werd door Michael Burgerhuys, en ook een carillon. In 1949 en in 2014 is het kerkje gerestaureerd. Tegenwoordig is het kerkje eigendom van Stichting Hervormd Kerkgebouw IJzendijke. Naast diverse culturele manifestaties door het jaar heen en trouwerijen worden er nog altijd protestantse diensten gehouden. Sinds de sluiting van de Onze Lieve Vrouw Hemelvaartkerk in 2017 worden er ook katholieke diensten gehouden.

"Ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van het protestantse kerkgebouw heeft het bestuur van Stichting Hervormd Kerkgebouw IJzendijke op 28 augustus 2013 aan J.W. Kruidenier-Sanderse, J.W.P. Prins, en C. van den Broeke de opdracht gegeven tot het schrijven van een gedenkboek. Daarbij gaf het bestuur aan dat het boek leesbaar, toegankelijk, historisch verantwoord en gebaseerd op bronnenonderzoek dient te zijn. Daarnaast wenste het dat het boek illustraties, foto’s, en anekdotes zou bevatten. Dat deze stichting de opdrachtgever voor het gedenkboek is, verdient enige toelichting. Het aantal kerkgangers in de lokale Hervormde Gemeente was zodanig afgenomen dat de kerkenraad zich in 1992 gedwongen zag te kiezen voor de vlucht voorwaarts. Daarom besloot zij een poging te wagen om te komen tot het oprichten van een stichting. Deze moest vooral gericht zijn op het waarborgen van het voortbestaan van het historische kerkgebouw. In 1992 is daarom de genoemde stichting opgericht. Na het afronden van een ingrijpende restauratie in de jaren 1992-1993 is het kerkgebouw in 1994 aan de stichting verkocht.

Het boek bestaat uit twee delen, namelijk een deel dat gaat over de cultuurhistorie en de natuurlijke omgeving van het kerkgebouw (hoofdstukken 1 tot en met 4) en een kerkhistorisch deel (hoofdstukken 5 tot en met 9). De auteurs hebben gekozen voor het uitdiepen van cultuurhistorische onderwerpen die onder andere betrekking hebben op IJzendijke, de relatie tussen de troepen van prins Maurits, de Staten-Generaal en het protestantse kerkgebouw. Ook komen bijvoorbeeld aan de orde het exterieur en het interieur van het kerkgebouw en zijn directe natuurlijke omgeving. De auteur van dit deel hoopt dat de lezer en/of de wandelaar na het lezen van dit boek met andere ogen zal kijken naar het kerkgebouw, het voormalige kerkhof en de kerkhofmuur. Het gaat er ook om inwoners en bezoekers van het dorp te interesseren voor wat de natuur, beïnvloed door de geschiedenis van dit 400 jaar oude cultuurhistorische monument, te bieden heeft.

Het kerkhistorische deel vangt aan met de herdenkingen vanwege het 300- en 350-jarig bestaan van het kerkgebouw in respectievelijk 1912 en 1962. Dit vormt de invalshoek om terug te kijken naar de kerkelijke ontwikkeling vanaf 1604, het jaar waarin de gereformeerden voor het eerst als geloofsgemeenschap in IJzendijke samenkwamen. In hoofdstuk 6 gaat het daarbij om vragen als hoe ouderlingen, diakenen, predikanten, en kosters functioneerden. Wat waren hun kerntaken en hoe verrichtten ze die? En ook: wie waren zij? De focus ligt hierbij op de gemeente zelf. Vervolgens wordt in hoofdstuk 7 de gemeente in de context van de religieuze markt geplaatst. Het gaat daarbij vooral om het tegenspel en samenspel van de protestanten en rooms-katholieken, maar ook andere religieuze minderheden worden hierbij betrokken.

Dat IJzendijke meer was dan alleen een lokale geloofsgemeenschap komt in hoofdstuk 8 aan de orde. Over de stad en de bovenplaatselijke kerk in respectievelijk Staats-Vlaanderen en Zeeuws-Vlaanderen gaat het in dit hoofdstuk. De begrippen ‘Staats-’ en ‘Zeeuws’-Vlaanderen komen in hoofdstuk 1 aan de orde. In hoofdstuk 9 komt een vrouw aan het woord die een jarenlange band met het kerkgebouw en de geloofsgemeenschap heeft. Samen met haar echtgenoot kan zij rijkelijk putten uit de bron van eigen herinneringen. Het was de wens van het stichtingsbestuur dat zij in deze gedenkbundel een stem zou krijgen. Het gaat in haar hoofdstuk om recente kerkgeschiedenis." Aldus auteur J.W.P. Prins. Via deze link is het boek te bestellen.

Molen
- Molen De Witte Juffer (Biestraat 18) had lange tijd geen naam. In 2009 heeft de huidige eigenaar hem De Witte Juffer genoemd. De korenmolen is in 1841 als grondzeiler gebouwd. Later is de molen tot stellingmolen verhoogd. De molen heeft een aantal Vlaamse kenmerken. In 1931 is de molen onttakeld waarna in 1965 de molen weer in oude glorie is hersteld. Later volgen nog enkele restauraties om de maalvaardigheid van de molen te verbeteren. Uniek aan deze molen is de Vlaamse constructie van de kap. De molen is eigendom van de gemeente Sluis en wordt regelmatig door een vrijwillig molenaar in werking gezet. De roeden van de molen zijn bijna 24 meter lang en zijn voorzien van het Oudhollands hekwerk (op Vlaamse wijze opgehekt) met zeilen. De molen is ingericht met één koppel maalstenen. De molen is op zaterdagmiddagen te bezichtigen.

Museum
- Het Bolwerk, museum voor de Staats-Spaanse Linies. Al eeuwenlang bouwen mensen vestigingen om zich te verdedigen tegen aanvallers. Maar de manier waarop ze dat doen, verandert voortdurend. Nieuwe wapens worden uitgevonden, de militaire tactiek evolueert. Ook het landschap speelt een belangrijke rol bij de vestingbouw. In Zeeuws-vlaanderen zijn honderden forten, dijken en linies gebouwd tijdens de Tachtigjarige Oorlog met Spanje, tussen 1568 en 1648. Een groot aantal daarvan zijn nog in het landschap te zien. De indrukwekkende militaire bouwactiviteiten in die periode bepaalden ook mee het uitzicht van het landschap. Daarom vormen deze Staats-Spaanse linies de kern van het museumverhaal van Het Bolwerk, dat in de oude oorlogszone ligt. Het Bolwerk situeert de Staats-Spaanse Linies in het grote verhaal van de vestingbouw in Zeeuws-vlaanderen. Dat verhaal begint bij de Romeinen in Aardenburg en eindigt bij de bunkers van de Tweede Wereldoorlog rond de Scheldemonding. Het Bolwerk laat de grote scharniermomenten zien in de evolutie van de Europese militaire architectuur en de specifieke toepassingen erven in Zeeuws-vlaanderen.

Gevelstenen
- Gevelstenen in IJzendijke.

Jaarlijkse evenementen

- Evenementenagenda IJzendijke.

- Koningsdag, met o.a. Zeskamp.

- Weitjerock (laatste zaterdag van juli) is een intiem muziek- en kleinkunstfestival op een paardenweitje, in een relaxte sfeer, dat verrast met afwisselende acts.

- Folkloristische Dag IJzendijke (op een zaterdag in juli, in 2022 voor de 49e keer).

- Mauritsbolling (NK krulbollen) (weekend eind juli), georganiseed door Bolclub Molenzicht. Krulbollen is in Zeeuws-Vlaanderen nog behoorlijk populair. Het lijkt op jeu-de-boulen maar wordt gespeeld met een staak en dikke ronde schijven met een afgeronde kant.

- Sinterklaas.

Eten en drinken

Supermarkt
"Na 57 jaar Supermarkt Buysse hebben Jan & Tiny afscheid genomen van de PLUS Supermarkt in IJzendijke. Hoe het begon op 15 augustus 1963. Supermarkt PLUS Buysse is een familiebedrijf dat door Annie Buysse in de Nassaustraat als kruidenierswinkel is gestart. Een paar jaar later verscheen ook haar man Silvain meer in de winkel en ook op jonge leeftijd werkten de kinderen mee in het bedrijf. Na verschillende verbouwingen en formule veranderingen zoals Grosco, IFA, Centra, MikroMarkt en Kopak werd de winkel te klein en volgde een verhuizing naar de Oranjestraat, waar enkele jaren later nog een uitbreiding en formuleverwisseling volgde van Kopak naar C1000. Medio 2004 gaven Annie & Silvain het 'stokje' door en sindsdien is het bedrijf voortgezet onder leiding van Tiny & Jan Poissonnier, maar blijvend onder de naam Supermarkt Buysse.

'Terugkiekend' op de afgelopen ruim 50 jaar zijn er mooie prijzen in de wacht gesleept (4x Beste Kopak van Nederland, 1x Beste buurtsupermarkt van Nederland, 1x Beste C1000 Zuid van Nederland en 1x winnaar Zo2Z award van Zeeland) en is de traditionele kruidenierswinkel veranderd in een moderne supermarkt. In 2014 van C1000 rood naar PLUS groen. Toen in 2012 bekend werd dat de supermarktformule C1000 zou verdwijnen is de keuze gemaakt dat de PLUS Briljant supermarkt passend is voor IJzendijke en omgeving: een coöperatieve organisatie waar ruimte is voor het zelfstandig ondernemerschap, met kernwaarden: Aandacht, Kwaliteit, Lokaal en Verantwoord). De supermarkt in het dorp blijft een PLUS Supermarkt. Ook de vertrouwde gezichten van onze medewerkers blijven hetzelfde; iedereen blijft in dienst van de PLUS Supermarkt. Graag bedanken wij al onze klanten voor de jarenlange vertrouwen in ons bedrijf! Ook bedanken wij graag ons team medewerkers voor al jullie inzet en de jarenlange fijne samenwerking!" Aldus Jan en Tiny Poissonnier in hun persbericht d.d. 30-9-2020.

Pizzeria
"L'Arte della Pizza is een Zeeuws koppel, Elianne en Fred, met een passie voor pizza. Hoe we aan die passie komen? Hobby... en Anello Giordano, leermeester aan de Scuola Pizzaioli Italiana, die Elianne de fijne kneepjes van het vak leerde. In 2012 kwam Elianne na 3 weken cursus als trotse gediplomeerd pizzabakker terug thuis. Het virus werd overgedragen op Fred. Sinds 2016 zijn Elianne en Fred allebei fulltime pizzabakker. En in 2019 hebben wij onze nieuwe bedrijfsruimte in IJzendijke in gebruik genomen.

L'Arte della Pizza is de kunst van het kneden. De kunst van het beleggen. Onze pizza's zijn uniek, geliefd en puur Italiaans. Pizza met smaak. L’Arte della Pizza bakt pizza’s met smaak. Verse, dunne en krokante pizza’s. Gebakken in onze houtgestookte ovens vanuit onze foodtrucks. Pizza op locatie. Met onze foodtruck kleuren we jouw feest culinair in. Van hapje bij het aperitief, naar brood, pasta of de knapperige pizza tot het dessert. Het hele jaar door. L’Arte della Pizza bakt het hele jaar door pizza’s. In juli en augustus hebben we een vast zomerschema en is er weinig ruimte voor het pizza bakken op verzoek. In de wintermaanden staan we maandelijks in verschillende kernen in Zeeuws-Vlaanderen, waar iedereen pizza’s kan afhalen. Van november tot Pasen is er tijd voor onze workshops. En alle tijd die daarnaast overblijft vullen we in met verzoeken."

Beeld

- Oude foto's, ansichtkaarten, verhalen e.d. van IJzendijke op Facebook.

- Oude krantenartikelen m.b.t. het dorp, door Herman op Facebook geplaatst.

Links

- Algemeen: - Site van en over IJzendijke.

- Nieuws: - Nieuws uit het dorp van de Dorpsraad op Facebook.

- Belangenorganisaties: - "Dorpsraad IJzendijke wil iedereen, ook verenigingen, organisaties, instellingen, gemeentebestuurders en andere overheden op de hoogte houden van belangen, wensen en opvattingen van onze inwoners. Want we willen dat de leefbaarheid in onze kern behouden blijft en waar mogelijk nog verder verbetert. We willen elkaar en ook groepen inwoners, instellingen en bestuurders helpen om het belang van de IJzendijkse gemeenschap te dienen. Dit willen we doen door mee te helpen bij het ontwikkelen en het uitvoeren van plannen voor onze kern en haar directe omgeving."

- "Stichting Levend IJzendijke is opgericht in 2017 en heeft tot doel om bij te dragen: - aan de leefbaarheid van onze woonkern, waaronder mede begrepen de voormalige gemeente; - aan de betrokkenheid van de inwoners bij hun woonkern; - aan het in stand houden en bevorderen van de geschiedkundige kennis betreffende het leven in onze woonkern." De stichting organiseert daartoe door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten.

- MFC: - Er wordt al vele jaren geijverd voor een multifunctioneel centrum (MFC) in het dorp. Wij zien dat er in de begroting van de gemeente vanaf 2021 wel budget voor is opgenomen, maar kunnen hier inhoudelijk vooralsnog niets over vinden. Voor zover ons bekens is de laatste stand van zaken dat er plannen zijn om het Jeugdgebouw in het dorp te 'upgraden' naar een MFC.

- Muziek: - "Muziekvereniging Geduld Overwint in IJzendijke geeft muzieklessen aan jonge en oudere leden, de harmonie is vaak van de partij bij evenementen en jaarlijks geven ze een najaarsconcert in het Jeugdgebouw. Wil je ontdekken hoe leuk het is om zelf muziek te kunnen maken? Dan ben je bij Muziekvereniging Geduld Overwint aan het goede adres. Samen met verschillende getalenteerde muzikale professionals zijn wij een actieve aanbieder van muziekles. Passie en ervaring staan centraal in onze lessen. Wij hebben de volgende opleidingen: - AMV-lessen; - Alle koperinstrumenten; - Slagwerk; - Dwarsfluit; - Saxofoon en Klarinet. De lessen worden individueel en aangepast aan het studieritme vam het kind. Ook sluiten onze opleidingen aan op een A/B/C/D-examen van de KNMO. Voor meer informatie: Vanessa van de Vijver, e-mail: geduldoverwint@gmail.com."

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. IJzendijke is opgericht in 1918.

"Volleybal is een sport waar iedereen al wel eens mee heeft kennisgemaakt: op school, op de camping of via bedrijfsvolleybal. Het is een sport voor jong en oud. Misschien heb je er ooit aan gedacht om zelf aan de slag te gaan? Op onze website vind je alle informatie over de IJzendijkse Volleybal Club (YVC). Een vereniging die leeft voor de momenten voor, tijdens en ook na de wedstrijd! YVC is een jonge, dynamische volleybalvereniging met damesteams in de regiocompetitie Zuid Nederland, een recreantenteam in de bedrijfscompetitie en een groot aantal aspiranten en mini’s die toernooien in Zeeland spelen. Heb je zin om eens de sfeer te proeven, kom dan gerust eens kijken bij een training of een wedstrijd. Er zijn genoeg YVC-leden die graag meer informatie geven. YVC biedt iedereen een drietal gratis trainingen aan."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van IJzendijke.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)