It Wytfean

Plaats
Buurtschap
Tytsjerksteradiel
Fryslân

it_wytfaen.jpg

It Wytfean is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Tytsjerksteradiel. Duurtschap valt onder het dorp Eastermar. De buurtschap ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden. (© Jan Dijkstra, Houten)

It Wytfean is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Tytsjerksteradiel. Duurtschap valt onder het dorp Eastermar. De buurtschap ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden. (© Jan Dijkstra, Houten)

it_wytfaen_2.jpg

It Wytfean (© Jan Dijkstra, Houten)

It Wytfean (© Jan Dijkstra, Houten)

It Wytfean

Terug naar boven

Status

- It Wytfean is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Tytsjerksteradiel.

- Buurtschap It Wytfean valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Eastermar.

- Buurtschap It Wytfean ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.

Terug naar boven

Naam

In het Nederlands
Witveen. Overigens zijn de plaatsnamen in deze gemeente sinds 1989 officieel Friestalig.

Oudere vermeldingen
1543 opt Witte feenen, 1615 de gemeene Witte feenen, gebied: 1718 t Witfeen, 1786 Witveen.

Naamsverklaring
Wyt 'wit' naar de kleur van het veen. De venen ten zuiden werden vanouds de Swarte feanen of Swartfean genoemd. Naast dergelijke namen kennen we ook de Grauwe venen. Zie ook Witteveen.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap It Wytfean ligt rond de wegen Witveensterweg, Seadwei (het gedeelte van deze weg ZO van het kruispunt met de Bosweg) en Robyntsjewei (het gedeelte van deze weg W van het kruispunt met de Witveensterweg). De buurtschap ligt ZO van het dorp Eastermar en het Burgumer Mar (Bergumermeer), NO van het meer De Leien, ZZO van het dorp Jistrum, Z van het dorp Kootstertille, ZZW van het dorp Drogeham, ZW van het dorp Harkema, NW van de dorpen Boelenslaan en Houtigehage en N van het dorp Rottevalle.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat buurtschap It Wytfean 44 huizen met 240 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 35 huizen met ca. 90 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In den beginne
Deze nederzetting is een rond 1620 door Zwitserse doopsgezinde vluchtelingen gestichte veenkolonie.(2)* De methode van vervenen en turfmaken had ook rond Eastermar tot gevolg dat veel hooi- en weiland verdween. Na de vervening bleef er dan vergraven land achter zodat het meer De Leijen kon ontstaan. Maar winst was er ook: het witveen dat agrarisch eigenlijk onbruikbaar was, maakte plaats voor de goede weidegrond van het tegenwoordige It Wytfean. In het gebied van de veenderij ontstonden heel wat nederzettingen van veenarbeiders. Deze buurtschappen verdwenen weer toen het met de vervening gedaan was.
* In dit forum-topic plaatst iemand vraagtekens bij zowel dat jaar 1620 als bij het feit dat het Zwitsers zouden zijn geweest.

Wonderdokter
De op It Wytfean geboren Jan Jans Benedictus (1871-1950) stond bekend als wonderdokter..

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

Herdenkingskei
Vlak voor de oprit naar paviljoen De Leyen rij je langs het herdenkingsmonument op de plaats waar vroeger de formanje / fermanje van It Wytfean heeft gestaan. Formanje is het Friese woord voor Vermaning, de benaming voor een kerkgebouw van de Doopsgezinde religie. Op de gedenk-kei staan de jaartallen 1671 (stichting), 1712 (vergroting) en 1838 (verplaatsing naar het dorp Rottevalle). Bij de kei staat ook een informatiepaneel dat een en ander nog nader toelicht.

"Earne tusken de doarpen De Rottefalle en Eastermar leit oan ‘e Wytfeansterwei de Fermanjepôle yn it buorskip It Wytfean, in streek dy’t âlder is dan it doarp De Rottefalle. De Fermanjepôle is in monumint ta oantinken dat op dit plak de earste menniste (doopsgezinde) tsjerke stien hat. As jo dêr lâns komme, de tiid nimme om efkes fan ‘e fyts, of út ‘e auto te stappen en troch de daam yn ‘e hage op de pôle komme, dan rinne jo rjocht op in dikke stien oan en fertoevje dêr dan in amerij. Wopke Hoekstra, de skriuwer fan it ferhaal oer de Fermanjepôle is op 21 maaie 2010 ferstoarn. Hy hie dit artikel al yn it winterskoft 2009/2010 skreaun, it wachtsjen wie op it stuit dat der in foto makke wurde koe fan de fernijde Fermanjepôle. Wopke wie in minskenminsk en – dêrmei – ek in man fan skiednisferhalen. It muoit ús tige dat dit stik syn lêste ferhaal foar ús blêd wêze moast."

Aldus de toelichting van heemkundervereniging Smelnes Erfskip bij het feit dat in het juninummer 2020 van hun magazine een artikel van dhr. Wopke Hoekstra over de Fermanjepôle van It Wytfean is verschenen, terwijl hij dat zelf helaas niet meer heeft mogen meemaken, omdat hij kort ervoor, op 21 mei 2010, is overleden.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Flora en fauna
- Overzicht van waargenomen dier- en/of plantensoorten in buurtschap It Wytfean (tip: als je onder de tab 'Waarnemingen' weinig of geen resultaten ziet, leg de datum dan een stuk, bijvoorbeeld een jaar, terug).

Water vasthouden
"Water vasthouden krijgt steeds meer aandacht in allerlei delen van het land, als gevolg van klimaatsverandering en toenemende droge periodes. Zo ook in Friesland, waar de provincie er beleid voor heeft vastgesteld om water vast te houden op de (hogere) zandgronden. Eerder hadden Aequator Groen & Ruimte en de Noardlike Fryske Wâlden (NFW) samen met de boeren in twee deelgebieden al geïnventariseerd waar kansen en knelpunten in het watersysteem lagen. Het vervolg daarop is nu bezig.

Samen met provincie en waterschap zijn de NFW en Aequator Groen & Ruimte op bezoek gegaan bij boeren met percelen in de twee deelgebieden: Twijzelerheide en It Wytfean. Aan de keukentafel zijn de kaarten bekeken en daarna zijn de kansen in het veld onderzocht om concreet te maken. Zo is er in Twijzelerheide een locatie gevonden waar een sloot opgestuwd kan worden. Daarmee wordt niet alleen water vastgehouden om dat perceel beter van water te voorzien in droge perioden; het vermindert ook piekafvoeren (en wateroverlast) benedenstrooms. Ook kan er mogelijk water worden vastgehouden in een pingo-ruïne, een dobbe. In It Wytfean zijn kansen gevonden voor peilgestuurde drainage. Daarmee kan regenwater worden vastgehouden en waar wateraanvoer mogelijk is kan ook water worden geïnfiltreerd. De plannen kunnen nu concreet worden uitgewerkt en uitgevoerd. De provincie betaalt mee aan zowel de uitvoering als de monitoring van deze maatregelen om water vast te houden. Dit project leidt er toe dat er meer duidelijkheid komt over maatregelen om water vast te houden in deze specifieke Friese omstandigheden." (bron: Susan van der Salm op de site van Aequator Groen & Ruimte, 27-3-2018)

Terug naar boven

Gedicht

In tijdschrift De Tsjerne, jaargang 7, 1952, nummer 5, staat het volgende gedicht van Dam Jaarsma:

'Wintermoarn op It Wytfean

In kâlde wyn lûkt oer dit lege gea.
De pleatsen stean' yn tichte nacht bisletten:
Rju mânske bisten, yn it lân forgetten,
Dy't duldich wachtsje op it moarntiidsrea.

Unwennich kleit de reidwâl om 'e Leijen,
Ik rin allinnich yn it wyngerûs -
O, ien lyts ljochtsje út in skeam'le klûs
Koe my fan myn binearing nou bifrije -

Sa fangt de swalker ommers soms in blink
Fan ljochtens op oer 't ienlik libbenspaed.
It liket as forsinkt in donker skaed
Fan 't stroeve antlit op in stille wink.
De foet tilt efkes lichter en hy giet
Syn wegen, núnderjend in simpel liet.'

Terug naar boven

Links

- Genealogie: - Blijkens de publicatie onder deze link waren er mensen met de naam Witteveen, geboren in de buurtschap It Wytfean (in het document even met ctrl-f zoeken op de plaatsnaam). In ieder geval in de 18e eeuw. Het ligt voor de hand dat zij hun achternaam aan de buurtschap hebben ontleend.

Reacties

(6)

Kent iemand Bart de Jong, zoon van Teake en Janke de Jong, die eind jaren zestig een bakkerij-cafetaria in Eastermar hebben gehad.
Bart heeft op It Wytfean gewoond en is in 1945 geboren.

Ik hoop voor u dat er iemand reageert. Mocht dat het geval zijn, dan laat ik het u weten.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Bedankt, heeft u meer info over Bart de Jong?

Er heeft helaas nog niemand gereageerd, anders had ik u dat immers laten weten.

Al iemand gereageerd? Hoorde dat hij misschien nu in Drachten woont in een verzorgingshuis?

Er heeft helaas nog niemand gereageerd, anders had ik u dat immers laten weten. En dan had dat hier ook gestaan, want immers als iemand reageert dan doet men dat hier en dan had ik u met elkaar in contact gebracht. Maar helaas is het dus nog altijd niet zover. Ik heb wel nog even het internet afgezocht op wat er verder nog over deze buurtschap aan wetenswaardigs te melden viel, en dat hierboven samengevat.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen